ကပျား
"ဖေႏကထွာဗာႏပုဲင်ႏကပျားနဝ်ꩻ" ပွိုင်းလဲင်ႏစခါ ကအဝ်ႏအုပ်စိုꩻဒါႏ သုဝဏ္ဏဘူမိ ခမ်းသထုံႏ ပအိုႏကထွာခွန်ဆက်ပေါင်ꩻအာအကို တဲႏသူရိယစန္တာႏ ဗꩻတွိုႏလွေꩻ ဓမ္မမာႏလာႏခွန်နဝ်ꩻ ခွန်ဆက်ပေါင်ꩻ အဝ်ႏ(၁၅၈)ဆက်နဝ်ꩻသွူ။ တွိုႏဗꩻ (၁၅၈)ဆက်အကို ခွန်ဓမ္မမာႏလာႏနဝ်ꩻ မဲင်ꩻမူႏတဖြာꩻယို ဒင်ႏမျောက်လွေꩻခန်း မိဖုရာꩻတွော့ꩻ တဲႏနဝ်ꩻမာꩻငါနဝ်ꩻ ခွန်သထုံႏခမ်းယို ထွာလွေꩻခန်းဒျာႏ မဲင်ꩻပအိုႏ ခွန်ကပျားဖုံႏသွူ။ မဲင်ꩻပအိုႏခွန်ကပျားယို တဲႏဓမ္မမာႏလာႏခွန် အပိုမောင်လှ ဗꩻတွိုႏလွေꩻ မနုဟာႏခွန်နဝ်ꩻ အဝ်ႏ(၁၈)ဆက်နုဲင်းယိုအတွိုင်ꩻသွူ။ (၁) မောင်လှ (၂) အသန္တုလ (၃) အဿရာဇ (၄) ဟတ္ထိရာဇ (၅) ဂုသေနာ (၆) ရာဇစောကန (၇) ရာဇဇော်ဝေ (၈) ရာဇပစာတ (၉) ရာဇပမော (၁၀) ရာဇူဓုပါ (၁၁) သုတ္တဥပါ (၁၂) ဇေယျရာဇ (၁၃) သုဒ္ဓါရာဇ (၁၄) ဥပလရာဇ (၁၅) မိမလရာဇ (၁၆) ဒွါဒသမရာဇ (၁၇)အရမညရာဇ (၁၈) မနုဟာရာဇ ခွန်ကပျား (၁၈)ဆက်ယိုအကို (၁၈)ဆက်ဗွေ မနုဟာႏဟော်ခံꩻအဖါနဝ်ꩻ အရမညရာဇတဲင် အရမညရာဇနဝ်ꩻ အဖါမဲင်ꩻ၊ အမွိုးပအိုႏသွူ။ အရမညရာဇနဝ်ꩻ သံးတောႏလံးယင်းဒျာႏ မဲင်ꩻမူႏတွော့ꩻ လွူးဖွာꩻလင်ꩻ ခွန်မနုဟာႏသွူ။ နဝ်ꩻတွော့ꩻ ခွန်မနုဟာႏနဝ်ꩻ အဖါမဲင်ꩻပအိုႏကပျား အမွိုးမဲင်ꩻမူႏတဲင် ဝွေꩻလဲ့ ထွာဒျာႏ ခွန်ကပျားတဖြာꩻသွူ။ မီႏထွားချာ ပအိုႏ+မဲင်ꩻကပျားခွန် အဆက်ဆက်သမဲင်ꩻယိုနဝ်ꩻ ခွန်မနုဟာႏနဝ်ꩻ နီပအိုႏရိုꩻစွဉ်ႏ ခွန်ပအိုႏလဲ့ ဒေါ့ꩻအာႏရိုꩻအာႏ တအဝ်ႏတဝ်း၊ သမဲင်ꩻအထောက်အထား တခွေါင်တဝ်းသွူ။ သက္ကရေဇ် (၄၁၉)ကို အနောႏရထာႏ ခွန်မန်းလွေꩻတွိုက်ꩻ လွေꩻသိမ်ꩻ သထုံႏခမ်းတဲင် ခွန်မနုဟာႏတွမ်ႏ ရဟန်ꩻသံႏဃာႏ လိုꩻသေလိုꩻဒါႏဖုံႏ၊ ထေရဝါဒလိတ်ပိဋကတ်ဖုံႏယို ပင်ꩻသဲင်ꩻလို့ခန်းဒျာႏ ပုဂံႏခမ်းနဝ်ꩻသွူ။ တဲႏနဝ်ꩻမာꩻငါ ထေရဝါဒဗုဒ္ဓဘာႏသာႏ တထွန်ꩻကာꩻတဝ်း၊ ကိုꩻကွယ်ႏဒျာႏ အရည်းကြီး တက္ကတွဉ်ꩻရဟန်ꩻ ပုဂံႏခမ်းသားနဝ်ꩻ ကိုꩻကွယ်ႏလွေꩻခန်းဒျာႏ ထေရဝါဒဗုဒ္ဓဘာႏသာႏတွော့ꩻ ထေရဝါဒဗုဒ္ဓဘာႏသာႏလဲ့ တိုꩻတက်ဗꩻတွိုႏခန်းဒျာႏ ဟန်ႏသနီꩻနဝ်ꩻသွူ။ ပုဂံႏခမ်းပွိုင်းလဲင်ႏခါနဝ်ꩻ ပိဋကတ်ထွိုင်ႏသဲင်ꩻအဝ်ႏသော့ꩻထွူ မာꩻတငါနဝ်ꩻ ပိဋကတ်ယို ကိုꩻကွယ်ႏတာႏခြေင်ခြေင် နုဲင်းခွန်ဟော်ခံꩻ သထုံႏခမ်းနဝ်ꩻ တမွေးတဝ်း၊ ရဟန်ꩻသံႏဃာႏ လိုꩻကျောင်ꩻလုမ်ꩻတကာႏတဝ်း၊ လိုꩻဟော်လောင်းနန်ꩻကီဖုံႏ၊ ခမ်းသားထီသားဖုံႏလဲ့ သွဉ်လွဝင်ꩻ လိတ်ပိဋကတ်ဖုံႏရိုꩻနဝ်ꩻသွူ။ ပုဂံႏခမ်းသား ပွိုင်းလဲင်ႏနဝ်ꩻ လိုꩻသေလိုꩻဒါႏ သဌေꩻသူႏကျွယ်ႏ တွမ်ႏရိုꩻပုဲင်ႏ လိုꩻကေန်ꩻလိုꩻခြေား မဲးမုတ်ꩻမဲးမုဲင်းငါလဲ့ ဒါႏလို့လိတ်ပိဋကတ်ရိုꩻနဝ်ꩻသွူ။ တဲႏသက္ကရေဇ် (၄၁၉)မာꩻငါ ဗꩻတွိုႏယိုခါခါ မန်းလိုꩻမျိုꩻနဝ်ꩻ ဝွေꩻသီးလိတ်ယို လꩻပအိုႏထျꩻနုဲင်းနဝ်ꩻ ဝွေꩻသီးတရိုꩻတဝ်း၊ ဝွေꩻသီးလိတ်ယို လꩻသဲင်ꩻမဲင်ꩻထျꩻ ရိုꩻဒျာႏနုဲင်းနဝ်ꩻတဲင် ခွန်မနုဟာႏယို ပအိုႏကရိုꩻဒါႏအခွန်၊ ပအိုႏကရိုꩻဒါႏ အလိုꩻမျိုꩻနဝ်ꩻ တရိမ်နွိုင်ႏဝင်ꩻခွန်၊ တရိမ်နွိုင်ႏဝင်ꩻသမဲင်ꩻ မီႏရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻလဲ့ အဝ်ႏလꩻဒျာႏသွူ။ ခွေသွဉ်းကရိုꩻဒါႏငဝ်းယို မွေးတမွေးတဝ်း၊ မဲန်ႏတမဲန်ႏတဝ်းနဝ်ꩻ ခွေသွဉ်းကတဲမ်းနယ်ဒါႏ ခွန်ကပျားအကျောင်ꩻခရာႏ နုဲင်းချာနဝ်ꩻဟွဉ်ႏအတွိုင်ꩻသွူ။ ကွပ်ပွိုးတောႏလံးညီႏငါ၊ ကွပ်ပွိုးထွာကပျားတဲင် နီပအိုႏအခေႏအနေႏကုဲင်ထိုꩻဗာႏတကားမုဲင်ꩻ၊ နီပအိုႏလိုꩻမျိုꩻထဲ့သုမ်ꩻ၊ မဲ့ငါပေႏဗာႏတကားမုဲင်ꩻကရိုꩻနဝ်ꩻ ပအိုႏခေတ်တသာ၊ ပအိုႏယိုခါ အဝ်ႏလိုႏသေနာႏဝင်ꩻဖုံႏ ပငါပရာꩻသွူ။ အဝ်ႏလိုႏထူႏလွလဲဉ်း သမဲင်ꩻသွဉ်ခန်ꩻသွူ။ ပအိုႏလိုꩻမျိုꩻယိုခါနဝ်ꩻ ခမ်းကောင်တရိုꩻတဝ်း၊ ခမ်းဒွမ်တရိုꩻတဝ်း အဝ်ႏညီꩻအုံရဝ်းတွမ်ႏ မန်းမဲင်ꩻဖြဝ်ꩻစတဲင်လိုꩻမျိုꩻလင်ဖုံႏတဲင် တောႏလံးတောႏပါႏအရေꩻယို တထိန်ꩻသိမ်ꩻတဝ်းလိုꩻမျိုꩻရေꩻ ဂုဏ်ႏသိက္ခာႏတွော့ꩻ မီႏတောႏလံးတညီႏတငါနဝ်ꩻ နီလိုꩻမျိုꩻယို တညတဝ်းအခိန်ႏကို ကွဲးယွမ်ꩻယွမ်ꩻ၊ ကွဲးဆေ့ꩻဆေ့ꩻထိုꩻမားဒါႏသွူ။ ပအိုႏယိုခါ ထွိုင်ႏအုံအာဝေင်ꩻနဝ်ꩻ ပိုဖုံႏယို သွဉ်ဗာႏဟဝ်၊ သွဉ်ဗာႏအာပညာႏနဝ်ꩻ မွေးငါႏ၊ ဟဝ်ငါႏရိုꩻဗာႏနုဲင်းနဝ်ꩻလဲ့ ကျောင်ꩻကို ဆေ့ꩻကို ရပ်ကွက်ကိုယို မော့ꩻခွဲးဖဉ်းမွိုတ်တွမ်ႏလိုꩻမျိုꩻလင်၊ ဘာႏသာႏလင်ဖုံႏတွော့ꩻ တောႏလံးတညီႏတငါနဝ်ꩻ အဝ်ႏဟွုန်ဗာႏအာတန်သွူ။ တဲမ်းလိတ်သား ကသေငါꩻဒါႏ ပွဲꩻစာတောင်ႏကီꩻတဖြာꩻနဝ်ꩻ ပိုအဝ်ႏ(၄)ဖြာꩻတဲင် တဖြာꩻနဝ်ꩻ တောႏလံးမန်း၊ တဖြာꩻနဝ်ꩻ တောႏလံးဖြဝ်ꩻ၊ တဖြာꩻနဝ်ꩻ တောႏလံးဓနု၊ တဖြာꩻနဝ်ꩻ တောႏလံးပအိုႏတွော့ꩻ ထွာထိုꩻစွဉ်ႏဒျာႏ လိုꩻမျိုꩻစွုမ်ႏ စွိုးခွိုꩻနဝ်ꩻသွူ။ လိုꩻမျိုꩻယို ထွိုင်ႏထွာထိုꩻကပျားနဝ်ꩻ လိုꩻမျိုꩻတမျိုꩻအနေႏယို အီႏအွဉ်ႏရေꩻ၊ အီႏဖေႏအာႏလဲ့ တဟဝ်တဝ်း၊ တယိုꩻတဝ်း၊ လွစ်တခြင်တဝ်းတဲင် ထွာစွဉ်ႏထာꩻယပ်ꩻ ထာꩻခုဲင်ႏတန်သွူ။ လိုꩻမျိုꩻရော်ꩻဝင်ꩻ ကထွိုင်ႏအာနဝ်ꩻ သွီႏထီပြာထိုꩻတဲင် လိုꩻမျိုꩻမုဲင်ꩻမုဲင်ꩻလဲ့ အာႏကွိုꩻသꩻဆွော့ꩻ တလꩻတဝ်းသွူ။ လိုꩻသီးယို ထွိုင်ႏလဲဉ်းသွူဝေင်ꩻကို၊ ထွိုင်ႏအဝ်ႏညီꩻလဲဉ်း လိုꩻမျိုꩻစွုမ်ႏနဝ်ꩻ ကထွာမွိုးဖါယို အဝ်ႏလိုႏသွဉ်နွောင်ꩻနွောင်ꩻ၊ အဝ်ႏလိုႏထိန်ꩻလꩻလꩻ ပိုဖုံႏလီꩻဖုံႏသွူ။ သꩻပအိုႏ၊ သွီႏပအိုႏ ဖေႏကအဝ်ႏ၊ ဖေႏကရက်ချာ စွိုးခွိုꩻလိုꩻမျိုꩻနဝ်ꩻ မွိုးဖါယို အဝ်ႏလိုႏခြုဲင်းနယ်ခွိုꩻခွိုꩻ၊ ဟော်ꩻနယ်ကုဲင်းကုဲင်းသွူ။ သꩻပအိုႏ ဖေႏကအဝ်ႏလုမ်ꩻတကာႏတဝ်း ဖေႏကဒါႏချာ ပအိုႏငဝ်း၊ ဖေႏကဒါႏချာ ပအိုႏလိတ်ဖုံႏယိုလဲ့ မွိုးဖါနဝ်ꩻ ဒေါ့ꩻရီပအိုႏဗာႏ၊ သွဉ်ဖေႏဗာႏ လိတ်ပအိုႏသွူ။ ခွမ်ꩻလာꩻပအိုႏယိုလဲ့ သေႏသေႏတဝ်းတယဝ်း လွေꩻပွယ်ꩻလွေꩻဆေꩻ၊ ထင်ႏကျောင်ꩻထင်ႏကန်ႏ၊ နေင်ႏမဲ့လာမဲ့၊ လာလူႏလာတန်ꩻနဝ်ꩻ အဝ်ႏလိုႏကွဉ်ကꩻငါႏဝင်ꩻဖုံႏသွူ။ ပေါႏပွိုင်းဝွို့တွမ်ႏ စွိုးခွိုꩻဘာႏသာႏ သာႏသနာႏသꩻဓာတ်နဝ်ꩻ အဝ်ႏလိုႏထွားနုဲင်း၊ အဝ်ႏလိုႏတုနုဲင်းငါႏ ခယ်ႏဖုံႏ၊ ကလာꩻဖုံႏသွူ။ နဝ်ꩻတွော့ꩻ အဆုဲင်ꩻသွတ်ꩻအနေႏ ကမဲန်ဒေါ့ꩻငါႏနဝ်ꩻ ကပျားခရာႏ သေနာႏလဲဉ်းသွူတဲင် နီပိုနီလီꩻယို ဖေႏကထွာဗာႏပုဲင်ႏကပျားနဝ်ꩻ ထိန်ꩻလꩻလꩻ၊ ထိန်ꩻနွောင်ꩻနွောင်ꩻသွော့ဝင်ꩻအကျောင်ꩻ တဲမ်းပြန်ႏနယ်လွေꩻဗာႏနုဲင်းယိုသွူ။[၁][၂]