ကိုဗစ် ၁၉

ကိုရိုနာသေ့ꩻရောႏဂါႏ ၂၀၁၉; Coronavirus disease 2019; (COVID-19)
Synonyms	2019-nCoV လတ်တလော အသက်ရှုလမ်းကြောင်းရောဂါ; Novel coronavirus pneumonia; ဝူဟန် အဆုတ်ရောင်ရောဂါ;
	ရောႏဂါႏလက္ခဏာႏဖိုင်ႏ
အငဝ်းထန်ႏ	/kəˈroʊnəvaɪrəs dɪziːz/ ;
Specialty	လတ်တလော အသက်ရှုလမ်းကြောင်း ကူးစက်ရောဂါ
လက္ခဏာႏဖိုင်ႏ	တဟွိုဗာႏ၊ တဟေထာꩻ၊ သာတလီꩻယပ်ꩻ၊ အလွီးကုဲင် အလွီးအာႏရုင်ႏလꩻတဝ်း၊ ခံႏစာꩻအရသာႏလꩻတဝ်းဖိုင်ႏ၊
သျုက်တရေင်မုꩻဖိုင်ႏ	သွုန်ႏသိုႏ(အဆုတ်)ယော့ꩻ en:ARDS၊ ကျောက်ကပ်ကုဲင်
ပွိုးအကျောင်ꩻခရာႏ	SARS-CoV-2
စဲစ်ထွားနယ်ꩻ	PCR testing, medical imaging
လိုမ်ꩻလာꩻ	ထွားထာꩻဆာရောႏဂါႏလက္ခဏာႏအလောင်းတဲင် လိုမ်ꩻလာꩻ

ကိုရိုနာဗုဲင်းရတ်သ် ၂၀၁၉ ('COVID-19") ယိုနောဝ်ꩻ ထွာ ရေားဂါႏရဒါႏဝင်ꩻ၊ ကောပ် ထာꩻသာတဖူꩻ ရေားဂါႏသန် ကိုရိုနာဗုဲင်းရတ်သ် ၂ တဲင် ရေားဂါႏထွာလွောန်ဗာႏ၊ ဗော့ꩻတုမ်ႏ SARS ဗုဲင်းရတ်သ်။ ထာꩻယိုနောဝ်ꩻ အောဝ်ႏ တဟေထာꩻ တောဝ်းလဲ့ တစျထာꩻတွင်ꩻ ကထန်ႏဒါႏ ဖြောင်းတလီꩻကို ကပါလွေꩻဒါႏ ထာꩻသားစျꩻ လီညာꩻတဲင် တဖြာꩻတုမ်ႏတဖြာꩻ ရအီဒါႏဝင်ꩻ။ တယ်ႏကခွေါင်းဗာႏစဝင်ꩻ ဗꩻလွေꩻ ရေားဂါႏလောင်းလွိုးအောဝ်ႏလွောန်ခိန်ႏကို ညဒါႏ ၂ နီꩻ ဗꩻလွေꩻ ၁၄ နီꩻအခါႏရပ်။ ယမ်ရဲးကမ်းလꩻ ရေားဂါႏတဲင် ဝင်ꩻအောဝ်ႏဒေါ့ꩻခါꩻဖေႏ ဟွာႏဝင်ꩻစူဖုံႏ၊ အုံညာꩻညာꩻသွော့ လိုꩻအောဝ်ႏတဟေထာꩻ တဟွိုဗာႏသား၊ အုံဗော့ꩻတောဝ်းဝင်ꩻ နုဲင်းနောဝ်ꩻ။ အောဝ်ႏဒေါ့ꩻခါꩻဖေႏ နမ်းဒျာႏမဉ်ႏတဟေထာꩻနောဝ်ꩻ အွောန်ႏပေ့ꩻနေးတွမ်ႏ စူနဲင်ႏ တဟေနောဝ်သွူ။

ရောဂါကူးစက်မှုကို အချိန်အတော်ကြာ ထိန်းချုပ်နိုင်ခြင်း၏အကျိုးသက်ရောက်မှုကို ပြသော ဂရပ်ပုံ။ (မျဉ်းကွေးကို ပြားစေခြင်းဟုလည်း ခေါ်သည်)မျဉ်းကွေး၏ ထိပ်ဆုံးမှတ် နိမ့်လေလေ၊ ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှု ပို၍ ပေးနိုင်လေလေဖြစ်သည်။^[၈]^[၉]^[၁၀]

လိုꩻသီးဖုံႏယို ကုဲင်းထွာလွောန်ဒါႏ ရေားဂါႏလွိုးအောဝ်ႏ တစူးတစိꩻ တောဝ်းလဲ့ ထာꩻဆာအောဝ်ႏ၊ တဟွိုဗာႏ၊ ယင်း သာထာꩻတကျ သာထာꩻခုဲင်ႏ။ ကထွာလွေꩻ ရေားဂါႏဖုံႏနောဝ်ꩻ နျူမိုးနီးယား ထာꩻသာဖုံးယော့ꩻရေားဂါႏ၊ ယင်း နမ်းကို ဆာႏဖုံး ဖြေ့ကုဲင်ထိုꩻစားဖုံႏ ထွာဒါႏ။ ဗုဲင်းရတ်သ် နောဝ်ꩻစားနောဝ်ꩻ အီးလုမ်ꩻလာꩻ ဗုဲင်းရတ်သ်ဗှို့ꩻသား၊ အီးလုမ်ꩻလာꩻ ရေားဂါႏလောင်းလှိုး အခြပ်အရဲန်ႏ၊ အှောန်ႏဟှော့ꩻ အှောန်ႏကမ်း အုံပှိုးလိုꩻဆာတာႏ၊ ယင်း ထာꩻပှိုင်သေꩻခါꩻ လုမ်ꩻလာꩻလောသေꩻထာꩻ အောဝ်ႏတောဝ်းဒွှန်းသှူ။ ၂၀၂၁ ဗာႏနေင်ႏကို အောဝ်ႏဆဲ့ꩻဖေႏလဲန်း တသီႏရဲးရိုꩻကီလဲ့ အီးရဲးနှောင်တွာမုဲင်ꩻ ခလုဲင်ႏသေတောဝ်း။ ကောပ်ထွာရေားဂါႏတဲင် ၁၀၀ ကို ၁ ဖြာꩻနဲ့ ၃ ဖြာꩻနဲ့ အောဝ်ႏ ၁% တှိုႏ ၃% ခါႏကို သီကုဲင်ထိုꩻဗာႏသှူ။
ကမ္ဘာႏခြှိုင်ႏသန်ꩻတာႏအစှိုꩻ (WHO) တုမ်ႏယင်း အမရိကန်ခမ်း ထွားစှိုင်ရေားဂါႏတာႏ ယင်း ရဲးကမ်းတာႏ ဌာႏနတန် (CDC) သီးရိုꩻဖေႏ ဝင်ꩻကယူႏခါꩻ ရေားဂါႏအောဝ်ႏဗှို့ꩻသားယို ယမ်ပေ့ꩻခါꩻဝင်ꩻ မဲ့ꩻငါ တုမ်ႏမဲ့ငါဒို့ꩻ (mask)၊ ခါးလားလွေꩻလုမ်ꩻလာꩻ တသီႏဌာႏနကို ဟဲ့ꩻလှောန်ဗော့ꩻ တသီႏဆရာႏ လမ်းကို လုမ်ꩻလာꩻနေးဗော့ꩻ နုဲင်းနောဝ်ꩻ။ ဝင်ꩻအောဝ်ႏဒေါ့ꩻခါꩻဖေႏ မဉ်ႏလုမ်ꩻလာꩻလိုꩻဆာ ဝင်ꩻကယူႏခါꩻ ရေားဂါႏအောဝ်ႏဗှို့ꩻနောဝ်ꩻ လုမ်ꩻလာꩻဖေႏသားယို အှောန်ႏရဲးခါꩻဗဲင်းဝင်ꩻ မဲ့ငါ တုမ်ႏမဲ့ငါဒို့ꩻတဲ့။ ၂၀၁၉-၂၀ ကိုရိုနာဗုဲင်းရတ်သ်ထွာတဲင် ကမ္ဘာႏခြှိုင်ႏသန်ꩻတာႏအစှိုꩻ WHO ဆောႏတမာႏခါꩻနေး ကပ်တန်ဖျောတာႏအခိန်ႏ (PHEIC) (မန်း : အရေးပေါ်အခြေအနေ)။

အာႏကွိုꩻ မွဉ်းဖျင်

↑ 国家卫生健康委关于新型冠状病毒肺炎暂命名事宜的通知 (7 February 2020)။ 16 February 2020 ကို ဒင်ႏထွူလဲဉ်း မူရင်းမော်ကွန်း။ 29 February 2020 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။
↑ Belluz၊ Julia (20 January 2020)။ Wuhan pneumonia outbreak: What we know and don't know။
↑ Cheung၊ Elizabeth (17 January 2020)။ Wuhan pneumonia: Hong Kong widens net for suspected cases but medical workers fear already overstretched hospitals will suffer။
↑ Chan, Jasper Fuk-Woo (2020-02-15). "A familial cluster of pneumonia associated with the 2019 novel coronavirus indicating person-to-person transmission: a study of a family cluster" (in English). The Lancet 395 (10223): 514–523. doi:10.1016/S0140-6736(20)30154-9. ISSN 0140-6736. PMID 31986261.
↑ Wuhan designates hospitals for viral pneumonia treatment as cases rise (21 January 2020)။
↑ အသေးစိတ်အတွက် SARS-CoV-2 ကို ကြည့်ပါ။
↑ အာႏကွိုꩻချက်အမာႏ: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named CDC2020Sym
↑ Wiles၊ Siouxsie (9 March 2020)။ The three phases of Covid-19—and how we can make it manageable။
↑ "How will country-based mitigation measures influence the course of the COVID-19 epidemic?" (March 2020). Lancet 395 (10228): 931–934. doi:10.1016/S0140-6736(20)30567-5. PMID 32164834. “A key issue for epidemiologists is helping policy makers decide the main objectives of mitigation—e.g. minimising morbidity and associated mortality, avoiding an epidemic peak that overwhelms health-care services, keeping the effects on the economy within manageable levels, and flattening the epidemic curve to wait for vaccine development and manufacture on scale and antiviral drug therapies.”
↑ Barclay၊ Eliza (10 March 2020)။ How canceled events and self-quarantines save lives, in one chart။

[NHC2020Name-1] 国家卫生健康委关于新型冠状病毒肺炎暂命名事宜的通知 (7 February 2020)။ 16 February 2020 ကို ဒင်ႏထွူလဲဉ်း မူရင်းမော်ကွန်း။ 29 February 2020 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။

[2] Belluz၊ Julia (20 January 2020)။ Wuhan pneumonia outbreak: What we know and don't know။

[3] Cheung၊ Elizabeth (17 January 2020)။ Wuhan pneumonia: Hong Kong widens net for suspected cases but medical workers fear already overstretched hospitals will suffer။

[4] Chan, Jasper Fuk-Woo (2020-02-15). "A familial cluster of pneumonia associated with the 2019 novel coronavirus indicating person-to-person transmission: a study of a family cluster" (in English). The Lancet 395 (10223): 514–523. doi:10.1016/S0140-6736(20)30154-9. ISSN 0140-6736. PMID 31986261.

[5] Wuhan designates hospitals for viral pneumonia treatment as cases rise (21 January 2020)။

[6] အသေးစိတ်အတွက် SARS-CoV-2 ကို ကြည့်ပါ။

[CDC2020Sym-7] အာႏကွိုꩻချက်အမာႏ: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named CDC2020Sym

[8] Wiles၊ Siouxsie (9 March 2020)။ The three phases of Covid-19—and how we can make it manageable။

[Lancet2020Flatten-9] "How will country-based mitigation measures influence the course of the COVID-19 epidemic?" (March 2020). Lancet 395 (10228): 931–934. doi:10.1016/S0140-6736(20)30567-5. PMID 32164834. “A key issue for epidemiologists is helping policy makers decide the main objectives of mitigation—e.g. minimising morbidity and associated mortality, avoiding an epidemic peak that overwhelms health-care services, keeping the effects on the economy within manageable levels, and flattening the epidemic curve to wait for vaccine development and manufacture on scale and antiviral drug therapies.”

[10] Barclay၊ Eliza (10 March 2020)။ How canceled events and self-quarantines save lives, in one chart။

[၁]

[၂]

[၃]

[၄]

[၅]

[၆]

[၇]

[၈]

[၉]

[၁၀]