စွုမ်ႏနီꩻမာꩻစွစ်ꩻလီဖေႏသွော့
"စွုမ်ႏနီꩻမာꩻစွစ်ꩻလီဖေႏသွော့ ငေါဝ်းသွံငွါ" မဉ်ႏအွော့ꩻလန်ႏချာဗာႏ ပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻသမဲင်ꩻ တစူးတစိꩻနောဝ်ꩻ တယ်ႏစကောႏဇာႏသက္ကရာဇ်(၄၁၉)ဗာႏ၊ သာႏသနာႏတောႏ နေင်ႏ(၁၆၀၁)ဗာႏ၊ ခရဇ်နေင်ႏ(၁၀၅၇)ဗာႏကိုနောဝ်ꩻ ပုဂံႏခမ်းခွန်အနောႏရထာႏ လွဉ်တွိုက်ꩻကုဲင်ထိုꩻ ပအိုဝ်ႏခမ်းသထွုံႏတန်တဲင် ခမ်းတန်သထွုံႏ ကုဲင်ပြင်ꩻလီလာထိုꩻတွော့ꩻ ပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻယို ထွာထိုꩻဗာႏ ခမ်းထီအဲဉ်ထောဝ်း အညတြလိုꩻမျိုꩻနောဝ်ꩻ ညလဲဉ်းနေင်ႏပေါင်ꩻ(၉၀၀)လွိုအကျောင်ꩻ သေထွꩻဗာႏနောဝ်ꩻသွူ။ ဟုဲင်းလဲဉ်းထဲင်းက ပအိုဝ်ႏခမ်းထီကထိုꩻမားနောဝ်ꩻ ဂျူး(ဟဲ့ꩻ)အစ္စရေးလိုꩻမျိုꩻဒျာႏ၊ အစ္စရေးခမ်းထီ ကထိုꩻမားနောဝ်ꩻ ညနေင်ႏပေါင်ꩻ(၂၀၀၀)လွို၊ အစ္စရေးလိုꩻမျိုꩻ ခမ်းထီဖေႏကပေါႏချာနောဝ်ꩻ တခေတ်ထွူတခေတ် နေင်ႏပေါင်ꩻအာ လာပေါင်ꩻည ယပ်ꩻယပ်ꩻခုဲင်ႏခုဲင်ႏ ကျိုꩻစာꩻတွူႏတရန်ချာတဲင် ကမ္ဘာႏလောင်းကို အစ္စရေးလိုꩻမျိုꩻ ဂွုဏ်ႏသိက္ခာႏအောဝ်ႏအောဝ်ႏ ခမ်းထီပေါႏချာသွူတကာႏတောဝ်း ယိုခါ အစ္စရေးခမ်းထီနောဝ်ꩻ ထွာလဲဉ်းကမ္ဘာ့ကုလသမဂ္ဂနွို့အစွိုꩻ ခမ်းထီတဖြုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ အစ္စရေးလိုꩻမျိုꩻ ခမ်းထီကပေါႏချာနောဝ်ꩻ အစ္စရေးလိုꩻမျိုꩻ လွူးသꩻဓာတ်နုဲင်းမုဲင်ꩻ၊ စီꩻကန်ꩻယံနုဲင်းမုဲင်ꩻကရိုꩻနောဝ်ꩻ လိတ်ထွားပရိသတ် ဖေႏကသေထွꩻတဲင် တဲမ်းထန်ႏနယ်ဖေႏ အခရာႏတစူးတစိꩻ ပွိုင်းလဲင်ႏ ရာဟူဒီ(ဟဲ့ꩻ)ဂျူးလိုꩻမျိုꩻယို တယ်ႏစ လိုꩻပေႏကဒေါ့ꩻဒါႏငေါဝ်းမွူးဟာခိန်ႏဗေင်ႏတလဲင်ႏ၊ စနေႏနီꩻ ဝုဲင်ႏဘုရာꩻခိန်ႏတလဲင်ႏ အစ္စရေးလိုꩻမျိုꩻကားကအောဝ်ႏ ရွစ်ဗာႏငေါဝ်းသွံငါ၊ ငေါဝ်းသွံငွါနောဝ်ꩻ အောဝ်ႏနုဲင်းဆꩻလယိုအတွိုင်ꩻသွူ။ ၁။ အစ္စရေးလိုꩻမျိုꩻချင်ꩻချင်ꩻ နာႏဗာႏလို့ဝင်ꩻငေါဝ်း။ ၂။ အစ္စရေးလိုꩻမျိုꩻချင်ꩻချင်ꩻ ဖြွမ်းဗူႏရက်ပဲင်ꩻဗာႏလို့ဝင်ꩻ။ ၃။ အစ္စရေးလိုꩻမျိုꩻ အွဉ်ႏဗာႏစီꩻကန်ꩻ တဲပ်တဲပ်တောꩻတောꩻ၊ အစ္စရေးလိုꩻမျိုꩻ ကလꩻချာဗာႏဝွေꩻသီးခမ်းထီနောဝ်ꩻ အခေႏခံႏတွမ်ႏ အနယ်ꩻငေါဝ်းသွံငွါ ဆꩻကီယိုအကျောင်ꩻ သေထွꩻဗာႏနောဝ်ꩻသွူ။ ကွပ်နောဝ်ꩻမꩻ ကထိုꩻမားထိုꩻလဲက်း ပအိုဝ်ႏခမ်းထီ ဖေႏကတွိုႏဆွိုက်ချာ အဗွေႏပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻစူကိုနောဝ်ꩻ ရက်ခွိုꩻသꩻဓာတ်ကအောဝ်ႏဒါႏ ပအိုဝ်ႏလိုꩻတွိုင်ꩻစွုမ်ႏဖြာꩻ တယ်ႏစခွိုင်းယိုမာꩻငါ- ၁။ ပအိုဝ်ႏချင်ꩻချင်ꩻ နာႏဗာႏလို့ဝင်ꩻငေါဝ်း၊ ၂။ ပအိုဝ်ႏချင်ꩻချင်ꩻ ဖြွမ်းဗူႏရက်ပဲင်ꩻဗာႏလို့ဝင်ꩻ၊ ၃။ ပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻစွုမ်ႏဖြာꩻ အွဉ်ႏဗာႏစီꩻကန်ꩻတဲပ်တဲပ်တောꩻတောꩻ။ ပွုံႏစံႏနုဲင်း အစ္စရေးလိုꩻမျိုꩻ ကလွူးဒါႏအသꩻဓာတ်၊ ကထေသေꩻခါꩻဒါႏ စီꩻကန်ꩻတွမ်ႏ ကျိုꩻစာꩻပွုံႏကျိုꩻစာꩻနယ်ꩻအတွိုင်ꩻ နီပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻလဲ့ မဉ်ႏကျိုꩻစာꩻတွူႏတရန်လွေꩻနောဝ်ꩻ တနီꩻစောဝ်းစောဝ်းကို နီပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻ ကမဲဉ်ထီႏဒါႏ၊ ကမဲဉ်လꩻဒါႏ ပအိုဝ်ႏခမ်းထီယို တဗ့ꩻစွဉ်ႏဟံႏလဲ့ တသစ်တောဝ်း၊ အီႏလꩻလွဉ်ဗာႏဒျာႏရင်ꩻကရိုꩻနောဝ်ꩻ တဲမ်းလိတ်သား ယွုမ်းအံႏခါꩻနုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ ကွယ်ႏတွော့ꩻ ငေါဝ်းဆꩻကီယိုသွံငွါအတွိုင်ꩻ ပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻကားကအောဝ်ႏ မဉ်ႏတခံႏထူႏလွဉ်ꩻတောဝ်း၊ မဉ်ႏတလွောက်ꩻနာႏလွဉ်ꩻတောဝ်း၊ မဉ်ႏတဖောႏနွောင်ꩻတောဝ်း အနမ်းအခြုံ၊ မဉ်ႏလွူးဒျာႏသꩻ ခွေတစွိုး၊ နာꩻတမျိုꩻ၊ မဉ်ႏဖထန်ႏခေါ်ဒျာႏအဖုံႏ၊ မဉ်ႏတလွူးတောဝ်း သꩻတဟို့ꩻခြုံ၊ တဒုံချင်ႏ၊ မဉ်ႏတလွူးတောဝ်း သꩻတဖြာꩻချင်ꩻ၊ မဉ်ႏနာႏချာငါတောဝ်းလို့ဝင်ꩻငေါဝ်း၊ မဉ်ႏဖြွမ်းဗူႏရက်ပဲင်ꩻတောဝ်းလို့ဝင်ꩻ၊ မဉ်ႏအွဉ်ႏတောဝ်းလိုꩻမျိုꩻစီꩻကန်ꩻဖုံႏနောဝ်ꩻ ကအီႏလꩻဗာႏ ပအိုဝ်ႏခမ်းထီနောဝ်ꩻ တဖူꩻအောဝ်ႏညာꩻနေကနောဝ်ꩻသွူ။ ဖေႏကလꩻခမ်းထီနောဝ်ꩻ အထျꩻအောဝ်ႏဒျာႏ ထာꩻမာꩻအလောင်း၊ ဆုတောင်ꩻကွီဗော့ꩻလွုမ်ꩻနုဲင်းနောဝ်ꩻလဲ့ တလꩻတောဝ်း၊ "ပအိုဝ်ႏဖေႏကလꩻခမ်းထီ၊ ပအိုဝ်ႏဖေႏကလꩻခမ်းထီ" ဆုတောင်ꩻကွီဗော့ꩻလွုမ်ꩻနုဲင်းနောဝ်ꩻလဲ့ တလꩻနွောင်ꩻတောဝ်း ပအိုဝ်ႏခမ်းထီ၊ ပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻကားကအောဝ်ႏ နေးတွမ်ႏရက်ခွိုꩻသꩻဓာတ်တွော့ꩻ မဉ်ႏကျိုꩻစာꩻ မာꩻထာꩻမာꩻမꩻ အီႏလꩻနွောင်ꩻ ပအိုဝ်ႏခမ်းထီနောဝ်ꩻသွူ။ နောဝ်ꩻမꩻ ခွိုင်းယိုမာꩻငါ မဉ်ႏမဲဉ်လꩻပအိုဝ်ႏခမ်းထီနောဝ်ꩻ- ၁။ လိုꩻတွိုင်ꩻစွုမ်ႏဖြာꩻ ဒါႏဗာႏပညာႏ။ ၂။ သꩻရက်စွိုးခွိုꩻ အောဝ်ႏဗာႏစွုမ်ႏဖြာꩻ။ ၃။ လိုꩻမျိုꩻအလောင်း သစ္စာႏကုဲင်ဗာႏတောဝ်း။ ၄။ လိုꩻတွိုင်ꩻစွုမ်ႏဖြာꩻ သꩻမဲဉ်မာꩻဖေႏ အမျာꩻထာꩻမာꩻ ဖေႏကအောဝ်ႏဗာႏ။ ၅။ သꩻမဲဉ်မာꩻဝင်ꩻ အကဲႏအတန် ဖေႏကအောဝ်ႏဗာႏ။ ၆။ သꩻမဲဉ်အုပ်ချွုတ်ခမ်းထီအောဝ်ႏဗာႏ။ ၇။ သꩻမဲဉ်မာꩻစွိုးခွိုꩻထာꩻမာꩻတွမ်ႏ နဲင်ႏငံႏတောႏ အစိုႏရဝွန်ႏထံꩻထာꩻမာꩻ ဖေႏကအောဝ်ႏဗာႏ။ ပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻစွုမ်ႏဖြာꩻ ပညာႏလဲ့ မဉ်ႏဒါႏတောာဝ်း၊ သꩻရက်စွိုးခွိုꩻလဲ့ မဉ်ႏအဲဉ်ထောဝ်း၊ လိုꩻမျိုႏအလောင်းလဲ့ သစ္စာႏမဉ်ႏအွဉ်ႏတောဝ်း၊ သꩻမဲဉ်မာꩻဖေႏ အမျာꩻထာꩻမာꩻလဲ့ မဉ်ႏအဲဉ်ထောဝ်း၊ သꩻမဲဉ်ထွာဝင်ꩻအကဲႏအတန်လဲ့ မဉ်ႏအဲဉ်ထောဝ်း၊ သꩻမဲဉ်အုပ်ချွုတ်ခမ်းထီလဲ့ မဉ်ႏအဲဉ်ထောဝ်း၊ သꩻမဲဉ်မာꩻဖေႏ စွိုးခွိုꩻထာꩻမာꩻတွမ်ႏ နဲင်ႏငံႏတောႏအစိုႏရဝွန်ႏထံꩻထာꩻမာꩻ(လဲ့)မဉ်ႏအဲဉ်ထောဝ်းနောဝ်ꩻ အောဝ်ႏထွာဗာႏဒျာႏ ခမ်းထီအဲဉ်ထောဝ်း လိုꩻမျိုꩻဘဝစွူစွူနောဝ်ꩻသွူ။ ကွပ်နောဝ်ꩻမꩻ "ဟံႏမဉ်ႏအဲဉ်ထောဝ်းနောဝ်ꩻ ထွာလိုꩻစင်း၊ ခမ်းမဉ်ႏအဲဉ်ထောဝ်းနောတ်ꩻ ထွာလိုꩻထဉ်ႏ"ကရိုꩻဒါႏငေါဝ်းယို ပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻစွုမ်ႏဖြာꩻ ဟောဝ်အွဉ်ႏသတိꩻငါႏ၊ ဟံႏမဉ်ႏအောဝ်ႏမꩻ လွစ်ထွာလိုꩻစင်း၊ ခမ်းမဉ်ႏအောဝ်ႏမꩻ လွစ်ထွာလိုꩻထဉ်ႏတဲင် လိတ်ယာႏကိုကဖေႏသတိꩻခါꩻဒါႏ ခမ်းထီဖေႏကလꩻအနယ်ꩻဖုံႏယို အွဉ်ဝင်ꩻနေးနာႏခံႏထူႏ လွောက်ꩻလွဉ်ꩻတွော့ꩻ ဖောႏလွေꩻဖေႏသွော့ အနမ်းအခြုံအကျောင်ꩻ နေးတွမ်ႏမေတ္တာႏ စေႏတနာႏတန်တန်အာအာတဲင် တဲမ်းလွေꩻဖေႏဗာႏ တွမ်ႏရွမ်ဖြုဲင်ꩻယိုနောဝ်ꩻသွူ။ နီပါꩻနမ်းသꩻ ယံခွꩻသꩻဒျာႏတဲင်-[၁][၂]