ဇာတ်ဝတ္ထု(၁၀)ဒဿန
"ကဉ်ႏဝင်ꩻအစော့ꩻ-မော့ꩻထာꩻဒုက္ခ"
၁။ နာꩻကဉ်ႏသေင်ႏစော့ꩻနဝ်ꩻ တမော့ꩻတဝ်း ထာꩻဒုက္ခရိုꩻတဲ့ ပေါႏနာꩻကဉ်ႏ ဝင်ꩻပိုမူႏစော့ꩻနဝ်ꩻ မော့ꩻစွဉ်ႏထာꩻဒုက္ခ ဘဝဘို၊ အုဗာႏထောင်ႏကို။
၂။ စောကာꩻထွူ မဉ်ႏမာꩻသီထိုꩻနဝ်ꩻ လိုꩻတမွေးတဝ်း၊ တံႏသီ (သေဒဏ်)မော့ꩻဗာႏ၊ သံႏသရာႏထဲ့ငါးရုဲင်ꩻ။
၃။ ကမာႏခါနဝ်ꩻ မိနစ်ပဲင်ꩻလွုမ်ꩻ၊ ကထင်ႏဗာႏချာနဝ်ꩻ ဘဝပေါင်ꩻအာငါႏ၊ သွုမ်ꩻတဝ်းမွေးမုဲင်း မရေႏမရာႏ၊ တွမ်ႏမာꩻမာႏမွုန်းဝ်းလာꩻလာꩻနော။
"ရန်ႏသူႏ သွံမျိုꩻ"
၁။ ရန်ႏသူႏကရိုꩻနောဝ်ꩻ (က) နမ်းကိုရန်ႏသူႏ (ခ) လမ်းကိုလမ်းသူႏ (ဂ) ခမ်းကိုရန်ႏသူႏ ၊ အဝ်ႏသွံမျိုꩻ နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။
၂။ ပေါႏရန်ႏသူႏ နမ်းကိုအဝ်ႏနဝ်ꩻ အဗွေႏဗော့ꩻ ထာꩻဒုက္ခ။
၃။ ပေါႏရန်ႏသူႏ လမ်းကိုအဝ်ႏနောဝ်ꩻ လမ်းသားမော့ꩻ ထာꩻဒုက္ခ။
၄။ ပေါႏရန်ႏသူႏ ခမ်းကိုအဝ်ႏနဝ်ꩻ ခမ်းသားမော့ꩻ ထာꩻဒုက္ခ။
၅။ "ရန်ႏသူႏကရိုꩻနဝ်ꩻ တန်ႏတူႏတဝ်းတွမ်ႏ ထာꩻငိမ်ꩻချမ်ꩻထာꩻသာႏတဲင် ဆဲင်ႏရာꩻအနယ်ꩻ ပဲင်ႏမာꩻဝွေꩻဖန်ႏ၊ နေးတွမ်ႏဉာဏ်ႏ တွိုက်ꩻထန်ႏထိုꩻမꩻ ငိမ်ꩻခွꩻချမ်ꩻသာႏ" နဝ်ꩻသွူ။
နꩻပုတ်ꩻ တွမ်ႏ လိုꩻနုတ်ꩻ
၁။ နꩻပုတ်နောဝ်ꩻ - မူယပ်ꩻ လိုꩻနုတ်ꩻနောဝ်ꩻ - တွူယပ်ꩻ။
၂။ နꩻပုတ်နောဝ်ꩻ - အဲဉ်ထောဝ်းအငိုꩻ လိုꩻနုတ်ꩻနောဝ်ꩻ - အဲဉ်ထောဝ်းအကျိုꩻ။
၃။ နꩻပုတ်ꩻနောဝ်ꩻ - တထင်တောဝ်းအသို လိုꩻနုတ်ꩻနောဝ်ꩻ - တယံတောဝ်းသꩻကို။
"ထာꩻငမ်း ၄-မျိုꩻ"
၁။ ငမ်း - ဝင်ꩻ ၊ ၂။ ငမ်း - ထာꩻသီ ၊ ၃။ ငမ်း - သံႏသရာႏ ၊ ၄။ ငမ်း - ခန္ဓာႏ ထာꩻငမ်း အဝ်ႏ ၄-မျိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။
"ထာꩻငမ်း ၄-မျိုꩻ အဓိပ္ပါယ်ႏ"
၁။ အာႏဏာႏအဝ်ႏသား၊ စူခွုမ်အဝ်ႏသား၊ ရွဉ်ခံꩻအဝ်ႏသား၊ အာႏရဲင်ꩻ တလာသား၊ စူထာꩻမွိုက်သား ခံႏနွောင်ꩻနိစ္စက်တဲင် (နွောင်ꩻတဝ်းဝင်ꩻတွော့ꩻ) ကငမ်းဗာႏအမျိုꩻနဝ်ꩻနဝ်ꩻ ထွာ"လောကထွုံꩻစံႏ-ငမ်း"ထွာ"လောကဓံႏ-ငမ်း"နဝ်ꩻသွူ။
၂။ ငမ်းထာꩻသီ၊ ငမ်းဝင်ꩻမာꩻသီ၊ ထိုꩻထာꩻသီ-စတဲင် ကငမ်းဗာႏအမျိုꩻနဝ်ꩻ "သဗ္ဗေ ဘာယန္တိ မစ္စုနော-ထွာသꩻသားသတ္တဝါႏသီး ထွုံꩻစံႏငမ်း"နောဝ်ꩻသွူ။
၃။ ပေါႏမာꩻဒုစရဲက် အကုသိုလ်ႏနဝ်ꩻ မဲ့ꩻတွိုႏလွေꩻ အပါယ်ႏခမ်း၊ ထီႏလိုꩻဖြား လိုꩻဆာ လိုꩻသီ ထီႏဝင်ꩻမော့ꩻထာꩻဒုက္ခတဲင် လꩻသံႏဝွေႏဂ၊ ဝင်ꩻနိစ္စ ဝင်ꩻမာꩻဒုက္ခတဲင် ခံႏဗာႏထာꩻဒုက္ခ၊ မော့ꩻရောႏဂါႏတမျိုꩻမျိုꩻတဲင် အံႏမလꩻ-လွေꩻမဒါႏ၊ အဝ်ႏပြာႏထာꩻ ခြေင်ႏနေင်ႏခြေင်ႏလာ၊ ကွဲညညဝင်ꩻဗွိုႏတွော့ꩻ မော့ꩻထာꩻဒုက္ခ၊ ကွပ်တစွိုးစွိုးတဲင် အံႏမထာꩻ တလမ်းတလိုမ်း၊ ခံႏခရာႏအဲဉ်ထဝ်း၊ ကွိုꩻခရာႏအဲဉ်ထဝ်း-အံႏမတွော့ꩻ မော့ꩻထာꩻဒုက္ခ၊ မော့ꩻထာꩻဒုက္ခစတဲင်နုဲင်းနောဝ်ꩻတွော့ꩻ "ဘွုံႏဘဝဒုက္ခယိုနဝ်ꩻ အထွူဒါႏတောဝ်း၊ အသွတ်ꩻဒါႏတောဝ်း၊ လွစ်ထန်ႏ သံႏသရာႏမꩻ အီႏခွꩻချမ်ꩻသာႏ၊ အီႏမော့ꩻဗာႏဒွုမ် ထာꩻဒုက္ခနုဲင်းယို"သꩻကိုဟွုန်ငမ်း၊ "သံသာရ ဝဋ္ဋဒုက္ခတော မောစနတ္ထာယ-သေမဉ်လွစ်ခါႏခါႏခန်း သံႏသရာႏဝဋ်ဒုက္ခ၊ ကသေငမ်း သံႏသရာႏဝွဋ်ဒုက္ခအမျိုꩻနောဝ်ꩻနဝ်ꩻ ထွာ"သံသာရဘီရုက-လိုꩻလꩻသံႏဝွေႏဂသား၊ လိုꩻသေငမ်း သံႏသရာႏသား"ထာꩻငမ်းနဝ်ꩻသွူ။
၄။ နီဗွေႏဘုရာꩻ ကဟော်ꩻခါꩻ အနယ်ꩻမွေး၊ အနယ်ꩻမဲဉ်ႏ "သတိပဋ္ဌာန်ꩻတရာꩻ ၄-ပါꩻ"အတွိုင်ꩻ အာႏထွုတ်မွေးစွဉ်ႏတရာꩻတဲင် သေငါꩻထီႏသေ၊ စဲင်းလေသဘော်ꩻဗွောင် ရုပ်နာမ်ႏအထွာအကုဲင်တဲင် "ဥဒယဗ္ဗယ-ဉာဏ်ႏ၊ ဘင်္ဂ-ဉာဏ်ႏ၊ ဘယ-ဉာဏ်ႏ"စတဲင်နုဲင်းနဝ်ꩻ ပေါႏလွဉ်တွော့ꩻ ဟွုန်ငမ်းခန္ဓာႏ အမျိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻနဝ်ꩻ ထွာ"ဝိပဿနာဉာဏ်ႏ"လိုꩻလꩻတရာꩻသား သငမ်းခန္ဓာႏနဝ်ꩻသွူ။
ထာꩻငမ်း ၄-မျိုꩻ တွမ်ႏလိုꩻ ၄-စား"
၁။ "ငမ်း-ဝင်ꩻ"နဝ်ꩻ နွောင်ꩻတဝ်းဝင်ꩻသား ထာꩻငမ်း။ ၂။ "ငမ်း-ထာꩻသီ"နဝ်ꩻ သꩻကအဝ်ႏသား ထာꩻငမ်း။ ၃။ "ငမ်း-သံႏသရာႏ"နဝ်ꩻ မော့ꩻထာꩻဒုက္ခ၊ လꩻသံႏဝွေႏဂသား ထာꩻငမ်း။ ၄။ "ငမ်း-ခန္ဓာႏ"နဝ်ꩻ အာႏထွုတ်တရာꩻသား၊ လꩻတရꩻသားထာꩻငမ်း။
"တမာဝါꩻချင်ꩻ - ရက်သွော့ဝင်ꩻ"
၁။ ကမော့ꩻစစ - ကဒေါ့ꩻစစ ငေါဝ်းရက်ကိုနဝ်ꩻ "တဝ်း-နက်" တပါတဝ်း၊ "ခွꩻညီꩻ-လျားပီ၊ အွီႏ-တရီးစိုးသက်"ဒေါ့ꩻဒျာႏ ငေါဝ်းရက်နုဲင်းနဝ်ꩻသေႏသေႏ။
၂။ ကထွာဝင်ꩻမူႏဝင်ꩻခိုတွင်ꩻနဝ်ꩻ ငေါဝ်းရျူႏတလေ့၊ ပယွုမ်းထေ့ꩻ ငလထ့ဒျာႏလို့ဝင်ꩻလွဉ်းလွဉ်း။
၃။ မော့ꩻတဝ်းလို့ဝင်ꩻတနီꩻတဲ့ နုဲင်းစွဉ်ႏအလာ၊ မော့ꩻတဝ်းလို့တဟာတဲ့ နုဲင်းစွဉ်ႏတနေင်ႏ၊ ဗေင်ႏမင်းချာ၊ ဗင်ႏမင်းငါ၊ ထီႏတမွာစွဉ်ႏလို့ဝင်ꩻ။
၄။ မွိုးဖါသဘော်ꩻတူႏ၊ နေးထူႏမင်္ဂလာႏ၊ ကေႏညာႏအမျာꩻငါ၊ ထွာလဲဉ်းတမာဝါꩻ၊ ပျောႏမွေးစွဉ်ႏထာꩻ။
၅။ စစနဝ်ꩻရက်၊ ညညတွော့ꩻနက်၊ မဲ့ခူꩻကို မေတ္တာႏဖေ့၊ တမွာႏထေ့တောလို့ဝင်ꩻ၊ ခွန်နင်ꩻအာငေါဝ်း၊ ရိုꩻဒျာႏ မာဟောဝ်တဝ်း၊ ရိုꩻဒျာႏ ဝါꩻဟောဝ်တဝ်း။
၆။ နမ်းနဝ်ꩻ ဟောဝ်ဒျာႏနုဲင်းနုဲင်းဝင်ꩻ၊ တဟောဝ်တဝ်းနဝ်ꩻ ခွန်နင်ꩻသီး "မာႏန-ဒေါသ"ဖုံႏဒျာႏ၊ မာႏန-ဒေါသခြောင်ꩻ မဉ်ႏပြောင်ꩻသော့ꩻတော "ရက်မေတ္တာႏ"နဝ်ꩻ ထွာချာဒျာႏ ဝင်ꩻမူႏဝင်ꩻခိုစွူစွူ။
၇။ သꩻမဉ်ႏလျားစိန်ႏစွော့ꩻလို့ဝင်ꩻနဝ်ꩻ ခွန်နင်ꩻသီး ယူႏလꩻလꩻချာ ကမော့ꩻစစလို့ဝင်ꩻ၊ ကဒေါ့ꩻစစလို့ဝင်ꩻꩻ ကထွာဝင်ꩻမူႏဝင်ꩻခိုတွင်ꩻနောဝ်ꩻနော။
"ထာꩻဒေါꩻ့တွမ်ႏလိုꩻ"
၁။ အုံတေ့ꩻငါႏထာꩻတဲ့ ဝင်ꩻထင်းလိုꩻတငွို့။
၂။ ဒေါ့ꩻတယွို့ငါႏထာꩻလွဉ်းလွဉ်းတဲ့ ထွာလိုꩻငေါဝ်းပြာ။
၃။ ဒေါ့ꩻအာလွဉ်ထာꩻတဲ့ ပါꩻရိုꩻလိုꩻဖုတ်ꩻတလီꩻဆျာႏ။
၄။ ဒေါ့ꩻဒျာႏ ငေါဝ်းရာႏဆꩻဆꩻမꩻ ထွာလိုꩻယံ။
"အငိုꩻတွမ်ႏအငိုꩻ - လိုꩻတွမ်ႏလိုꩻ"
၁။ လိုꩻယောင်ꩻတကုဲင် - ငေါဝ်းထီအွီႏ၊ တူႏတေခြုံငွီႏ - အထီခွူ။
၂။ ဆူႏသားမောက်ကြင်ꩻ - အကိုနွိုး၊ တကုဲင်လောင်ႏလွိုး - သꩻကိုဗွာ။
၃။ ရွှေနားပိတ်ဖြေင်း - ပအိုဝ်ႏထူႏ
ကောဝ်ႏဆူႏနင်းဆီ - မန်ႏမူႏကျွိုက်။
"ကုသိုလ်ႏသွံမျိုꩻ-အကျိုꩻသွံစား"
၁။ ဒါန အကျိုꩻနဝ်ꩻ ချမ်ꩻသာႏခြွေခြာႏ၊ (၂) သီႏလအကျိုꩻနဝ်ꩻ ချမ်ꩻသာႏ သက်ဆွာꩻ။ ၃။ ဘာႏဝနာႏအကျိုꩻနဝ်ꩻ ခမ်ꩻသာႏသုခလို့ ၄။ ဒါႏနနဝ်ꩻ ထွာသံႏသရာႏ စရိပ်လိုမ်း။ ၅။ သီလနဝ်ꩻ ထွာသံႏသရႏ ခြွိုင်ႏသန်ꩻရေꩻဟောဝ်။ ၆။ ဘာႏ၀နာနဝ်ꩻ ထွာသံႏသရာႏ တဖူꩻသွတ်ꩻတွိုႏနိဗ္ဗာန်ႏ။
"အံႏအဲဉ်တွမ်ႏ အံႏဒဲဉ်"
၁။ "အံႏလဲဉ်-နဝ်ꩻ အပဲစ်ဗွို့ꩻ၊ အံႏဒဲဉ်-နဝ်ꩻ ဟို့ꩻကွိုꩻ အဗဲစ်ဗွို့ꩻနဝ်ꩻ-ဟောဝ်၊ ဟိုꩻကွို့ꩻနဝ်ꩻ ဟောဝ်"။
၂။ "ထာꩻလဲဉ်"ကရိုꩻနဝ်ꩻ တဖြာꩻမဲ့စ်- တဖြာꩻသွုမ်ꩻ၊ တဖြာꩻသꩻရေꩻ-တဖြာꩻသꩻလျား။
၃။ ကလꩻသားနဝ်ꩻ ရိုꩻကီမဲစ်တဲ့ အပဲစ်အီႏခံႏဆုဲင်ꩻဗာႏ၊ ကသွုမ်ꩻသားနဝ်ꩻ ခံႏဆုဲင်ꩻဗာႏတဝ်း။
၄။ တခြိုꩻလဲဉ်၊ တခြိုꩻစွန်၊ တခြိုꩻတခွန်ꩻ၊ တတရာꩻတဝ်း အာႏဏာႏတခြိုꩻ (အဓမ္မိယလဒ္ဓ-ကလꩻတွမ်ႏတတရာꩻတဝ်းမျိုꩻ) ဖုံႏနဝ်ꩻ တခြိုꩻအပဲစ်ထွူႏ၊ တခြိုꩻအစွူႏသားလွဉ်းလွဉ်း။
၅။ အံႏတခြိုꩻ အပဲစ်ထွူႏ-အွꩻတခြိုꩻ အစွူႏသားနဝ်ꩻ ကျံꩻလဲဉ်းက ပါꩻအွꩻတသီႏသံꩻ၊ အွꩻတသီႏသံꩻသီနဝ်ꩻ သီဗာႏတလဲင်ႏလွုမ်ꩻ၊ အွꩻတခြိုꩻ အစွူႏသားနဝ်ꩻ သီဗာႏကားမုဲင်ꩻဇာတ်ဇာတ်၊ ယူႏပက်ကားမုဲင်ꩻဘဝဝ၊ ဒုက္ခကားမုဲင်ꩻစိုးစိုးစွဉ်ႏနဝ်ꩻသွူ။
"လွꩻကုဲင်းတွမ်ႏဟောဝ်ကုဲင်"
၁။ လွꩻမာꩻ လွꩻဒေါ့ꩻ လွꩻကျံႏ အကုသိုလ်ႏနောဝ်ꩻ ဟောဝ်ဒျာႏ။
၂။ ကုဲင်းမာꩻ ကုဲင်းဒေါ့ꩻ ကုဲင်းကျံႏ အကုသိုလ်ႏနောဝ်ꩻ ဟောဝ်တောဝ်း။
၃။ လွꩻမာꩻ လွꩻဒေါ့ꩻ လွꩻကျံႏ ကုသိုလ်ႏနဝ်ꩻ ဟောဝ်တဝ်း။
၄။ ကုဲင်းမာꩻ ကုဲင်းဒေါ့ꩻ ကုဲင်းကျံႏ ကုသိုလ်ႏနောဝ်ꩻ ဟောဝ်ဒျာႏ။
၅။ လွꩻအကုဲင်မျိုꩻနောဝ်ꩻ ဟောဝ်ဒျာႏ ဒုက္ခတောဝ်း။
၆။ ကုဲင်းအကုဲင်မျိုꩻနောဝ်ꩻ ဟောဝ်တောဝ်း ဒုက္ခ။
၇။ လွꩻအဟောဝ်မျိုꩻနောဝ်ꩻ ဟောဝ်တောဝ်း ဒုက္ခ။
၈။ ကုဲင်းအဟောဝ်မျိုꩻနောဝ်ꩻ ဟောဝ်ဒျာႏ ဒုက္ခတောဝ်း။
"ငေါဝ်းဆွုံꩻမꩻ တွမ်ႏ လိုꩻ၄-မျိုꩻ"
၁။ လိုꩻယင်ဟန်ႏနဝ်ꩻ အနမ်းနဝ်ꩻ ဆွုံꩻမꩻချာတဝ်း၊ ဆွုံꩻမꩻဝင်ꩻလွုမ်ꩻ၊ ဝွေꩻရိုꩻ- "ထွားနုဲင်းမွုန်းခွေ၊ နာႏခွေငေါဝ်းဟုဲင်း"အရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻ။
၂။ လိုꩻယင်ဟန်ႏနဝ်ꩻ ဆွုံꩻမꩻချာအနမ်းလွုမ်ꩻ၊ ဝင်ꩻနောဝ်ꩻ ဆွုံꩻမꩻပါတဝ်း၊ ဝွေꩻရိုꩻ- "ထွားနုဲင်းခွေယိုဟုဲင်း၊ ထွားနုဲင်းတဝ်းတဲ့လꩻ ကမ်းနာꩻသꩻ"အရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻ။
၃။ လိုꩻယင်ဟန်ႏနဝ်ꩻ အနမ်းတဲ့ ဆွုံꩻမꩻချာ၊ ဝင်ꩻတဲ့ ဆွုံꩻမꩻပါ၊ ဝွေꩻရိုꩻ- "ထွားနုဲင်းခွေယိုဟုဲင်း၊ နာႏပါခွေငေါဝ်းဟုဲင်း"အရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻ။
၄။ လိုꩻယင်ဟန်ႏနဝ်ꩻ အနမ်းတဲ့ ဆွုံꩻမꩻချာတဝ်း၊ ဝင်ꩻတဲ့ တဆွုံꩻမꩻတဝ်း၊ ဝွေꩻရိုꩻ- "နီတဲ့နီဒျာႏ၊ ဝင်ꩻတဲ့ဝင်ꩻဒျာႏ၊ နမ်းအဝ်ႏတမ်ꩻဒျာႏ ပငါပရာꩻ"အရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻဒျာႏ။ လိုꩻ ၄-မျိုꩻနဝ်ꩻအကို "နမ်းတဲ့ဆွုံꩻမꩻချာ၊ ဝင်ꩻတဲ့ဆွုံꩻမꩻပါနောဝ်ꩻ" ထွာအယံသွတ်ꩻနဝ်ꩻသွူ။
"လိုꩻနုတ်ꩻတွမ်ႏမွန်ꩻဒေါဝ်"
၁။ လိုꩻနုတ်ꩻရိုꩻရိုꩻလွုမ်ꩻ၊ တမွန်ꩻတောဝ်းဒေါဝ်နဝ်ꩻ၊ ဝွေꩻထာꩻမာႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏအနုတ်တာႏ တမျိုꩻလွုမ်ꩻ၊ ဒုက္ခဗာႏထာꩻနုတ်တာႏနဝ်ꩻလွုမ်ꩻ။
၂။ လိုꩻနုတ်ꩻမွေးတဝ်း၊ သမ်းမွန်ꩻတောဒေါဝ်၊ ဝွေꩻထာꩻမာႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏမွန်ꩻဒေါဝ်တာႏ တမျိုꩻလွုမ်ꩻ၊ ဒုက္ခဗာႏ မွန်ꩻဒေါဝ်တာႏနဝ်ꩻလွုမ်ꩻ။
၃။ နုတ်ꩻတဲ့နုတ်ꩻဒျာႏ၊ ဒေါဝ်တဲ့မွန်ꩻဒျာႏ၊ ဝွေꩻထာꩻမာႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏနီဗာႏတဲင် ဒုက္ခဗာႏ နီမျိုꩻတာႏတွော့ꩻ အဟောဝ်တန်အီ၊ တွိုႏဒါႏစွဉ်ႏထꩻသီ။
၄။ နုတ်ꩻတဲ့နုတ်ꩻတဝ်း၊ ဒေါဝ်တဲ့ အွꩻတဝ်း၊ မွန်ꩻတဝ်း၊ ပွိုင်းပွို့တွမ်ႏ နဝ်ꩻနီဗာႏ ဝွေꩻထာꩻမာႏအဲဉ်ထဝ်း၊ ပွိုင်းဝွို့တွမ်ႏ နဝ်ꩻနီဗာႏ ဒုက္ခရာႏအဲဉ်ထောဝ်း။
"ထာꩻဒေါ့ꩻ ရော့ꩻမာႏ"
၁။ ငေါဝ်းကဲဉ်းတငွါနဝ်ꩻ ဆာလဲဉ်း ခွဉ်းတဆင်း။
၂။ ငေါဝ်းလျားတငွါနဝ်ꩻ ဆာလဲဉ်း နꩻဗာႏတခြင်း။
၃။ သိမ်ꩻဖြောင်း - ငိမ်ꩻရောင်း
၄။ သိမ်ꩻဖြောင်း - ငိမ်ꩻကြောင်း
၅။ အုံငါႏတေ့ꩻတေ့ꩻ - ပါꩻအံႏစေ့ꩻ
၆။ ခံႏငါႏတေ့ꩻတေ့ꩻ - လိုꩻခွဉ်ႏဆေ့ꩻ
၇။ ရေႏဒျာႏငေါဝ်းပျက် - ထွာငေါဝ်းနက်
၈။ ထူႏဒျာငေါဝ်းပျက် - ပါꩻယူႏပက်
၉။ ခင်ႏပြွန်-ကဲင်ပြွꩻ-ငေါဝ်းပြွန်-စဲင်သꩻ။
၁၀။ ခင်ႏပြွန်-ဗဲ့ꩻလꩻ၊ ငေါဝ်းပြွန်-ဗဲ့ꩻနꩻ။
၁၁။ အံႏဖြာႏဝင်ꩻနဝ်ꩻ-နာႏသာႏ၊ သွမ်ꩻဝင်ꩻနဝ်ꩻ နားခါႏ။
၁၂။ စူတဉ်ႏတဝ်း-ထဲ့လီ၊ ဖြောင်းတဉ်ႏတဝ်း-ဖဲ့သီ။
"အန္တရာယ်ႏတွမ်ႏကာႏကွယ်ႏရေꩻ"
၁။ သသားအန္တရာယ်ႏ- လိုꩻအန္တရာယ်ႏ၊ လူꩻကုဲင်အန္တရာယ်ႏ၊ ကေထံ-စတဲင်အန္တရာယ်ႏဖုံႏနဝ်ꩻ ကာႏကွယ်ႏရဲးခါꩻဗာႏတွမ်ႏ "မေတ္တာႏ-ပရိတ်၊ စူခွုမ်၊ လက်နက်၊ အရဲအဖွေါင်ꩻ"စတဲင်နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။
၂။ ရောႏဂါႏအန္တရာယ်ႏ - ရောႏဂါႏအန္တရာယ်ႏနောဝ်ꩻ ကာႏကွယ်ႏရဲးခါꩻဗာႏတွမ်ႏ-"တသီႏ၊ ကြောင်းစင်ရေꩻ၊ ပရိတ်"စတဲင်နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။
၃။ "သဘာဝအန္တရာယ်ႏ" - မေႏ၊ ထီ၊ တလီꩻ-စတဲင် သဘာဝအန္တရာယ်ႏဖုံႏနဝ်ꩻ ကာႏကွယ်ႏရဲးခါꩻဗာႏတွမ်ႏ "သတိꩻ၊ အဆေင်ႏအရဲး၊ သိပ္ပံပညာႏ"-စတဲင် နုဲင်းနဝ်ꩻဖုံႏသွူ။
၄။ ဝိပါကအန္တရာယ်ႏ - "အကုသိုလ်ႏအကျိုꩻ အတန်စား (ဝွဋ်)အန္တရာယ်ႏယိုနဝ်ꩻ ကာႏကွယ်ႏတလꩻတဝ်း၊ "ဝွဋ်-ပြွတ်တလꩻတဝ်း"၊ "မာꩻကုသိုလ်ႏမꩻ-သက်သာႏလꩻ"အဝ်ႏနုဲင်းနဝ်ꩻလွုမ်ꩻသွူ။
၅။ ကိလေသန္တရာယ်ႏ - လောဘ၊ ဒေါသ-စတဲင် ကိလေႏသာႏအန္တရာယ်ႏဖုံႏယိုနောဝ်ꩻ ကာႏကွယ်ႏရဲးခါꩻဗာႏတွမ်ႏ "သီႏလ၊ သမထ၊ ဝိပဿနာႏ" သီႏလတွမ်ႏသမထ-နဝ်ꩻ လꩻကွို့ꩻ အငိမ်ꩻဆောင်းလွုမ်ꩻ၊ ဝိပဿနာႏနောဝ်ꩻမꩻ ငိမ်ꩻရောင်း-သိမ်ꩻကြောင်း လို့ထိုꩻစွဉ်ႏနဝ်ꩻသွူ။
"အချိန်ႏတွမ်ႏအငိုꩻ"
၁။ နားရီႏချꩻခံꩻတဲ့ယဝ်း ပေါႏအချိန်ႏတမဲဉ်ႏတောဝ်းနောဝ်ꩻ အာႏကွိုꩻလꩻတောဝ်း။
၂။ နားရီႏကောႏကွို့ꩻတဲ့ယောဝ်း ပေါႏအချိန်ႏမဲဉ်ႏနောဝ်ꩻ အာႏကွိုꩻလꩻဒျာႏ။
၃။ ပါꩻလွင်းခေးလို့ဝင်ꩻ - (က) ကတကတ်ꩻဝင်ꩻ တစက္ကန့်ချိန်ႏနဝ်ꩻ - လꩻပထမ (ခ) ကတကတ်ꩻဝင်ꩻ နီစက္ကန့်ချိန်ႏနဝ်ꩻ - လꩻဒုတိယ (ဂ) ကတကတ်ꩻဝင်ꩻ သွံစက္ကန့်ချိန်ႏနဝ်ꩻ - လꩻတတိယ
"ယောင်ꩻဆင်ꩻတွမ်ႏသꩻရင်ꩻ"
၁။ နမ်းနောဝ်ꩻတရေꩻ- သꩻရင်ꩻဟောဝ်တောဝ်း၊ ဥပမာႏ - စောက်အာႏတဒွီ။
၂။ နမ်းနောဝ်ꩻတကုဲင် - သꩻရင်ꩻနောဝ်ꩻဟောဝ်၊ ဥပမာႏ - မောက်ကြင်ꩻရာႏ။
၃။ နမ်းတရေꩻ - သꩻရင်ꩻတဲ့ဟောဝ်၊ ဥပမာႏ - တခေါ့ꩻရာႏ။
၄။ နမ်းတဲ့တရေꩻတဝ်း - သꩻရင်ꩻတဲ့ဟောဝ်တဝ်း၊ ဥပမာႏ- ခယ်ႏခါးရာႏ။
၅။ နမ်းတဲ့တရေꩻ - သꩻရင်ꩻတဲ့ဟောဝ်နောဝ်ꩻ ထွာအယံသွတ်ꩻ။
၆။ နမ်းတဲ့တရေꩻတဝ်း - သꩻရင်ꩻတဲ့ဟောဝ်တဝ်းနဝ်ꩻ ထွာအညမ်းသွတ်ꩻ။[၁][၂]