တက္ကသိုလ်ႏ
တက္ကသိုလ်ႏ (အိန်းကလေတ်: University) ကရိုꩻနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ သွဉ်ဖေႏ အရန်းထိုပညာႏတောမ်ႏ ထာꩻသေဗဟုသုတဖုံႏ တောမ်ႏအနယ်ꩻစနိစ်တကျ ကျောင်ꩻတန်ဖုံႏဒျာႏသွူ။ တက္ကသိုလ်ႏ(University)ငဝ်းယို အိန်းကလေတ်ဘာႏသာႏအနေႏ အဝ်ႏဒျာႏ လဲတ်တဉ်ဘာႏသာႏ "ယူနီဗာသီတတ်"(universitas) လင်ꩻလွဉ် အဓိပ္ပာယ်ႏနဝ်ꩻ "အစွိုꩻအဗူႏ" နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ပွိုင်းလဲင်ႏကရီးခါ တက္ကသိုလ်ႏဖုံႏနဝ်ꩻ လိုꩻကဝါႏသနာႏဒါႏ လိတ်လုဲင်ꩻပညာႏသားဖုံႏ တစွိုꩻတဗူႏ ဖွဲ့ဗူႏသွူ အစွိုꩻအဗူႏတဲင် သွဉ်လွေꩻဖေႏ အရန်းထိုပညာႏရပ်ဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။ ကွဲႏတွော့ꩻ ခေတ်ယိုခါနဝ်ꩻ အဝ်ႏခမ်းထီတန်အစိုႏရ မွေးတဝ်းလဲ့ သာႏသနာႏပဲင်ႏ ပုပ်ရဟန်းမင်းကြီး မွေးတဝ်းလဲ့ ခွန်ဟော်ခံꩻသီးနဝ်ꩻ ချုတ်တောမ်ႏ ချာတာကဟဲ့ꩻဒါႏ ကဖေႏခါꩻဒါႏ အထူꩻအခွင်ꩻအရေꩻ လိတ်ချုတ်တဲင် တယ်ႏထောင်ႏခွင်ꩻကလꩻဒါႏ ကျောင်ꩻတန်ဖုံႏ ကသွဉ်ဖေႏဒါႏ အရန်းထိုပညာႏရပ်ဖုံႏယိုနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻ"တက္ကသိုလ်ႏ"နဝ်ꩻသွူ။ နဝ်ꩻဖုံႏနဝ်ꩻ အွောန်ႏထွော့ခါꩻဒါႏ စီꩻကန်ꩻတောမ်ႏ အဆင်ႏအရန်း ကဗွေစွုမ်ႏသားဖုံႏယို အွောန်ႏဖေႏလိတ်စေပွယ်ꩻ စဲစ်ဆေꩻထွူတဲင် ကအောင်ႏသားယို ဖေႏအပ်နွောင်ꩻ ဗွဲ့ဂုဏ်ႏထူꩻဖုံႏသွူ။ ခလားကဖေႏ ဗွဲ့ဂုဏ်ႏထူꩻဖုံႏနဝ်ꩻ ထင်ႏသွဉ်ရီးဗာႏပညာႏ တက္ကသိုလ်ႏကို အခိန်ႏနီကွို့ꩻ တောမ်ႏ ထင်ႏသွဉ်ကျာꩻ ကအွောန်ႏထွော့ခါꩻဒါႏ လိတ်စေပွယ်ꩻဖုံႏလဲ့ အဝ်ႏနဝ်ꩻသွူ။
တက္ကသိုလ်ႏဖုံႏ ကဲဉ်းအာအာနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ သွဉ်ဖေႏလိတ်လုဲင်ꩻဌာႏနဖုံႏဒျာႏတဲင် ဆဲင်ႏရာꩻ ဘာႏသာႏရပ်တဗာႏစီႏတာႏ အွောန်ႏခါꩻဖေႏ ပါမောက္ခဖုံႏ၊ ကထိကဖုံႏတောမ်ႏ နည်းပြဆရာႏဖုံႏ အဝ်ႏနဝ်ꩻသွူ။ ဝွေꩻသီးဖုံႏနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ သွဉ်ဖေႏလိတ်လုဲင်ꩻဖုံႏ၊ ဒေါ့ꩻသွဉ်နယ် ယီးနယ်ဖေႏသားဒျာႏသွူ။ ဘာႏသာႏရပ် တဗာႏစီႏယို ဖြာ်ခါꩻဖေႏတောမ်ႏ ဌာႏနတဗာႏစီႏတဲင် ဌာႏနတွိုင်ꩻ ပါမောက္ခတဖြာꩻစီႏ အဝ်ႏအိုပ်ချုတ်နဝ်ꩻသွူ။ ဌာႏနနဝ်ꩻဖုံႏအကို အပွိုင်ကဗိုန်ဒါႏဝင်ꩻ ဌာႏနအချင်ꩻချင်ꩻဖုံႏ ခြွဉ်းဗူႏသွူဝင်ꩻတဲင် ဖန်ဟဲ့ꩻလွေꩻ "မဟာဌာႏန"နဝ်ꩻသွူ။ နဝ်ꩻဖုံႏနဝ်ꩻ ဝိဇ္ဇာႏမဟာဌာႏန၊ သိပ္ပံမဟာဌာႏန၊ တသီႏမဟာဌာႏန၊ အဉ်စဉ်နီယာမဟာဌာႏန၊ ပညာႏရေꩻမဟာဌာႏန စတဲင်ဖုံႏ အဝ်ႏသွူ။ ခြွဉ်းဗူႏလို့သွူ မဟာဌာႏနဖုံႏ ကားကအဝ်ႏတဲင် ပါမောက္ခချုတ်တဖြာꩻ အိုပ်ချုပ်လွေꩻနဝ်ꩻသွူ။ တက္ကသိုလ်ႏယဟန်ႏနဝ်ꩻတဲ့ အဝ်ႏဟဲ့ꩻဖန်လွ့ ပုဂ္ဂိုလ်ႏနဝ်ꩻသားဖုံႏ "ဥက္ကဋ္ဌ"၊ "သဘာပတိ"၊ "အိုပ်ချုတ်ရေꩻကယ်ႏ" နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ပါမောက္ခချုတ်နဝ်ꩻ တက္ကသိုလ်ႏတဖြုံႏလုမ်းအကို ထွာဒျာႏ အိုပ်ချုတ်ရေꩻဆဲင်ႏရာꩻ အမုꩻဆောင်ႏအရာႏသား အတန်တဖြာꩻသွူ။
တောမ်ႏတက္ကသိုလ်ႏ ကပွိုင်းဝွို့ဒါႏ ကိစ္စခရာႏကားကအဝ်ႏယို ပါမောက္ခချုတ်နဝ်ꩻ ဒင်းထေ့အစီရင်ခံလွေꩻဗာႏ အိုပ်ချုတ်ရေꩻကောင်သီထျꩻ မွေးတဝ်းလဲ့ ပညာႏရေꩻဆဲင်ႏရာꩻ သီးနိတ်လွတ်တောႏအစွိုꩻထျꩻနဝ်ꩻသွူ။ အဝ်ႏအစွိုꩻနဝ်ꩻ သဖော်ꩻတူႏ ကအွဉ်ႏထွော့ခါꩻဒါႏ ထာꩻမာꩻဖုံႏနဝ်ꩻ ပါမောက္ခ ထူႏတာႏဝွန်ႏ ခွုမ်မာꩻဖေႏဗာႏနဝ်ꩻသွူ။ မျန်မာခမ်းထီတက္ကသိုလ်ႏကိုနဝ်ꩻ ကောင်သီဥက္ကဋ္ဌအနေႏ ဒင်ႏခါꩻဗာႏ ဒုတိယအဓိပတိတဖြာꩻသွူ။ ခမ်းထီတန်ဝွန်ႏတန်ချုတ်နဝ်ꩻ ရာထူးအလꩻ ထွာတက္ကသိုလ်ႏအဓိပတိသွူ။ ခမ်းထီအလင်တက္ကသိုလ်ႏဖုံႏ အိုပ်ချုတ်ရေꩻစနစ်နဝ်ꩻတဲ့ ခင်ႏလမ်းအလွောက်ꩻ တထွောင်းတောမ်ႏတထွောင်း ဗိုန်ပီတဝ်းဝင်ꩻလဲ့ အဝ်ႏနေနေသွူ။
ကျောင်ꩻသားဖုံႏအနေႏ ကအီႏထင်ႏသွဉ်ဗာႏ တက္ကသိုလ်ႏပညာႏ ဖေႏကလꩻနဝ်ꩻ ကလိုႏအပ်ဒါႏ အထီအသွီႏဖုံႏလဲ့ တက္ကသိုလ်ႏ တဖြုံႏတောမ်ႏတဖြုံႏ ဗိုန်ပီတဝ်းဝင်ꩻ အဝ်ႏဆေ့ꩻဆေ့ꩻနဝ်ꩻသွူ။ ယေဘုယျအနေႏ ကဗိုန်ဒါႏအချက်လဲ့ အဝ်ႏနေနေသွူ။ ကအီႏထင်ႏဗာႏတက္ကသိုလ်ႏတာႏ စေဖြေႏဗာႏလိတ် နွို့တက္ကသိုလ်ႏတာႏ(တန်ꩻတဆီ) ပွယ်ꩻစေလိတ်ကို မဉ်ႏအောင်ႏမꩻ ထင်ႏတက္ကသိိုလ်ႏအခွင်ꩻ အီႏလꩻနဝ်ꩻသွူ။ ခလားကနွို့စေ နွို့တက္ကသိုလ်ႏ ပွယ်ꩻစေလိတ်တာႏ ယေဘုယျအနေႏ အခေႏခံႏအရန်းထိုကျောင်ꩻကို အောင်ႏခါꩻဗာႏ အရန်း(၃)ရန်း အခေႏခံႏမူလ-အရန်ႏထာႏဝ-အရန်းထိုဖုံႏသွူ။ မဉ်ႏအောင်ႏထွူ နွို့တက္ကသိုလ်ႏပွယ်ꩻစေလိတ်နဝ်ꩻ အီႏလꩻဗာႏဗွဲ့ ထင်ႏတက္ကသိုလ်ႏလစ်ꩻနေင်ႏကျာꩻ စေဖြေႏဗာႏက အဆေ့ꩻသွတ်ꩻ (၄)ရန်းသွူ။ ကွဲႏတွော့ꩻ ဝိဇ္ဇာဘွဲ့၊ သိပ္ပံဘွဲ့၊ မဟာ ဝိဇ္ဇာဘွဲ့၊ မဟာသိပ္ပံဘွဲ့၊ ထွာဆရာႏဘွဲ့၊ အဉ်စဉ်နီယာဘွဲ့၊ တသီႏပညာဘွဲ့ စတဲင် ဗွဲ့ဖုံႏအလွောက်ꩻ ကထင်ႏသွဉ်ဗာႏ အနေင်ႏဆေ့ꩻအာလဲ့ ဗိုန်တဝ်းဝင်ꩻသွူ။ ဗွဲ့ယဟန်ႏနဝ်ꩻ ထင်ႏလစ်ꩻနေင်ႏ စေဖြေႏဗာႏ (၄)ရန်းလဲ့ ယဟန်ႏနဝ်ꩻ စေဖြေႏတွိုႏဗာႏ (၇)ရန်းလဲ့ အဝ်ႏနဝ်ꩻသွူ။ [၁]
အာႏကွိုꩻ
မွဉ်းဖျင်- ↑ မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း အတွဲ (၅)