ဟုဲက်ဒရိုစိဉ်ဗွုံး: ခြပ်ချော်ꩻမုꩻခါႏ ဗိုန်ပီတဝ်းဒါႏဖိုင်ႏ

'''ဟုဲက်ဒရိုစိဉ်ဗွုံး'''၊ '''သာမိုနျူးကလီးယားစူခွုမ်''' တဝ်းလဲ့ '''ပေါင်ꩻစပ်(Fusion)စူခွုမ်''' ([[အိန်းကလေက်ဘာႏသာႏငဝ်းငွါ|အဲင်းကလေတ်]]: Thermonuclear weapon, Fusion weapon or Hydrogen bomb (H bomb) အေက်ဗွုံးနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ နျူးကလီးယားစူခွုမ် ဒုတိယခွိုꩻသွုပ် ဒီသုဲင်းတဗာႏဒျာႏသွူ။ ဝွေꩻအစွန်ꩻအဆန်ꩻနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ပေါင်းပေႏပေါင်းဖွီကယ်ꩻထဲင်း၊ ယားကုဲင်နွောင်ꩻအာႏလဲ့ အဝ်ႏအာထဲင်းက ပထမခွိုꩻသွုပ် [[နျူးကလီးယားစူခွုမ်]](အဏုမျူဗွုံး, Atomic bombs)ဖုံႏသွူ။ နျူးကလီးယား ပေါင်ꩻစပ်(fusion) ဓာတ်ထွာဖုံႏနဝ်ꩻ အဆာႏအနေႏ ထူႏသုင်ꩻအီဒျာႏ [[ယူရေနီယမ်]](Uranium) အဓိက စူခွုမ်အဆာႏအနေႏတဲင် ထူႏသုင်ꩻတွိုႏခြောင်ꩻအီ ဓာတ်တခြိုꩻ ကခြေားဒါႏ နုဲင်း [[ယူရေနီယမ်-၂၃၅]](Uranium-235, ({{SimpleNuclide|link=yes|uranium|235}}) မွေးတဝ်းလဲ့ [[ပလူတိုနီယမ်-၂၃၉]](Plutonium-239, ({{SimpleNuclide|link=yes|plutonium|239}}) ဖုံႏသွူ။ ကစမ်ꩻဒါႏ သာမိုနျူးကလီးယားစူခွုမ် အရီးသွတ်ꩻသားနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ [[အမေႏရိကန်ႏခမ်းခြွဉ်းဗူႏ]]တဲင် စမ်ꩻလွေꩻဒျာႏ ၁၉၅၂ ဗာႏကိုသွူ။<ref name="NPR_TOTN" >Conan, Neal (8 November 2005). "Sixty Years of Trying to Control the Bomb (Transcripts)". Talk of the Nation (Podcast). NPR. Retrieved 10 February 2021. But, yes, the hydrogen bomb—that is, a two-stage thermonuclear device, as we refer to it—is indeed the principal part of the US arsenal, as it is of the Russian arsenal.</ref>

အဝ်ႏ[[ဟုဲက်ဒရိုစဲန်|ဟုဲက်ဒရိုစိဉ်ဟုဲက်ဒရိုစိဉ်အဲတ်တန်]] အဲတ်တန်(Hydrogen atom) ကထေထန်ႏဒါႏ စွန်ꩻအာႏနဝ်ꩻ ဟဝ်ငမ်းခရာႏငါႏအကျောင်ꩻ [[အဲန်ဂလန်ခမ်းထီ]] ဖရန်သစ်ဝီလျံ အဲတ်သတန်နဝ်ꩻ အဝ်ႏယွုမ်းအံႏဒေါ့ꩻလွေꩻ ၁၉၂၂ ဗာႏကာႏသွူ။ မိဉ်ႏတော် ဟုဲက်ဒရိုစိဉ်အဲတ်တန် မိဉ်ႏပꩻထန်ႏလီထိုꩻနဝ်ꩻ ငင်ႏပြန်ႏ(တုံ့ကန်မှု)အာႏထွာလွဉ်ထွူတဲင် ကမ္ဘာႏယိုတဲ့ မဲ့ꩻဝွေꩻယားကုဲင်နွောင်ꩻဒါႏအကျောင်ꩻ အဝ်ႏနန်းတရျိုးဒေါ့ꩻလွေꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ကွဲႏတွော့ꩻ ထာꩻနုဲင်းနဝ်ꩻနဝ်ꩻ အီႏထွာဗာႏ တယိုꩻတဝ်းသွူ။ ပွိုးနုဲင်းမုဲင်ꩻနဲးတဲင် သဘာဝအလွောက်ꩻ ကထီႏဗာႏဒါႏ ဟုဲက်ဒရိုစိဉ်ရိုꩻရိုꩻနဝ်ꩻ[[ဟုဲက်ဒရိုစဲန်|ဟုဲက်ဒရိုစိဉ်]]ရိုꩻရိုꩻနဝ်ꩻ တထွာအီနွောင်ꩻတဝ်း ငင်ႏပြန်ႏအာႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ဖေႏကထွာလွဉ် ပꩻထန်ႏအာႏတန်နဝ်ꩻ အဝ်ႏလိုႏဒျာႏ ငင်ႏပြန်ႏအာႏ အမွိုင်မွိုင်စားသွူ။ ဖေႏကလꩻ ငင်ႏပြန်ႏအာႏ အမွိုင်မွိုင်နဝ်ꩻ ထူႏသုင်ꩻဒျာႏ ဟုဲက်ဒရိုစိဉ် [[အုဲင်သိုတိုတ်]](Isotope)အထွူႏဖုံႏမꩻ ထွာနွောင်ꩻခရာႏ အဝ်ႏနဝ်ꩻသွူ။ အုဲင်သိုတိုတ်ကရိုꩻနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ဒြပ်စင်တမျိုꩻဒြပ်စင်တမျိုꩻအကို အယာႏခိန်ႏအကိုတဗွိုန်တဝ်းဒါႏ တဗွိုန်တဝ်းဒါႏအဲတ်တန်ဖုံႏဒျာႏသွူ။အယာႏခိန်ႏအလွောက်ꩻ [[အဲတ်တန်]]ဖုံႏဒျာႏသွူ။ ဟုဲက်ဒရိုစိဉ်ကိုနဝ်ꩻ သဘာႏဝ အုဲင်သိုတိုတ် အဝ်ႏနီဗာႏနဝ်ꩻသွူ။