ပဂံႏခမ်းပေါႏလွဉ်

နေင်ႏ(၉၀၀)စု သာရေႏခေတ္တရာႏကုဲင်၊ ခွန်ခေတ်ဝုဲင်ꩻ၊ အဆုဲင်ꩻသွတ်ꩻ သုပညာခွန်ဖူးခို သမုတိရာဇ်စိုး ဟဲ့ꩻပါပျူစင်းဟန်ႏခြုဲင်းထင်ꩻ တဲႏခမ်းတသာ၊ ပျူ(၁၉)ဒုံပေါႏလွဉ်၊ ယုံလွတ်ꩻကြုန်ခင်ႏလမ်းနဝ်ꩻ ဆုဲင်ꩻခွန်ပဲန်ပျာစိုး ပဂံႏရပ်ထျꩻ (၈၄၉)ကို ခင်ႏလမ်းဖုဲင်ႏ "ချင်းတွင်း" ဧရာႏဝတီႏခြောင်နီလီးဆွုမ်ႏ လိုꩻကားအဝ်ႏနန်ချိုလွေꩻ မဏိပူရသား ပွိုင်းမဝ်ꩻလꩻ၊ လိုꩻလွေꩻဖြဝ်ꩻခမ်းတဲ့ ကျုံႏဟဝ် ရပ်သာႏယာႏပေႏ။ ပျူအာႏဆေ့ꩻ တောမ်ႏမန်းအဝ်ႏကျောက်ဆည် လွောန်ရော်ꩻဝင်ꩻ၊ ထွာလို့မန်း၊ အမဉ်ꩻမန်းနဝ်ꩻ လꩻမုဲင်ꩻခါသေတဝ်း၊ မန်းခွန်စဲန်ႏကို သရေခေတ္တရာ ထင်ႏကုဲင်မꩻ ကွဲးထီႏအမဉ်ꩻမန်းရီးသွတ်ꩻ၊ မန်းလေက်လုံးကို တွိုႏနေင်ႏ(၁၁၉၁)ဗွေꩻမꩻထီႏ၊ မဲင်ꩻလေက်လုံး (၁၁၀၂)ရပ်ဒေါ့ꩻဒျာႏ မီးမား၊ ခယ်ႏဟဲ့ꩻမီးယိန်း၊ ဖြောင်မန်းနေနေ။

ပဂံႏခမ်းသားဝါႏဒထူꩻ

လိုꩻလွဉ်စ မန်းနဲင်ႏငံႏဖုံႏ စခါအတွိုင်ꩻ ကိုꩻကွယ်ႏဒျာႏ လူꩻကောင်တခြာ၊ ဆုဲင်ꩻမꩻ ကွဲးထွာလွေꩻ ဗုဒ္ဓဘာႏသာႏယွယွ၊ မီႏနုဲင်း သာႏသနာႏဝင်ႏကျမ်ꩻရိုꩻ အကျောင်ꩻဖန် စူဠပုဏ် မဟာပုဏ်တဖူးဝေး ဘုရာꩻကျွꩻမိန်းဗူး"မြင်းဗူး"၊ "လယ်ကိုင်းရပ်" မန်းနဲင်ႏငန်ႏခဝ်ခိုႏ သာႏသနာႏတွိုႏနဝ်ꩻခါကာႏ ရိုꩻလွပီးနဝ်ꩻ။ သမ်းဒေါ့ꩻထဲင်း ဘုရာꩻကူꩻနိဗ္ဗာန်ႏထွူ တတိယသင်္ဂါယနာဒင်ႏ သျင်ႏတိဿစိုး သာႏသနာႏပျုတွိုႏ ယောနကတောမ်ႏ ဓမ္မရက္ခိတ ပါတောမ်ႏရဟံ လင်လစ်ꩻပါꩻ ကျွꩻသုနာပရန္တတိုင်း မန်းနဲင်ႏငန်ႏမꩻ သာႏသနာႏကွဲးပွါꩻတဲ့ဒေါ့ꩻ။ ကွဲႏတွော့ꩻ သာႏသနာႏလေရီး တကောင်း သရေခေတ္တရာ ပဂံႏခေတ်ရီးယိုတဲႏ တမ္ပဝတီႏ ခွန်သွိုက်တွိုင်ႏမာꩻငါ ကွဲးတမိုးမိုး ဟန်ဆောင်ဗုဒ္ဓဘာႏသာႏကုဲင်ဖုံႏ ကွဲးတခြို့လꩻလꩻ ရိုꩻလွပီးနဝ်ꩻ၊ ယဟန်ႏသားရိုꩻဒျာႏ သာႏသနာႏခဝ်ထင်ꩻတောမ်ႏ တိဗဲတ်ခမ်းနွို့ မဟာယာနယို အဝ်ႏရော်ꩻဟိန္ဒီဝါႏဒတဲင် အဝ်ႏယုမ်းလွစွောန်ႏ အနောႏရထာႏခွန်စိုးတဲ့ ဒေါ့ꩻဒျာႏ။ (၁၀၄၄-၁၀၇၇) အနောရထာႏထင်ႏဟော်၊ နဝ်ထင်ꩻအဝ်ႏ အမဲင်ႏ(၂၀၀)လွုမ်ꩻ၊ ခꩻထင်ꩻဖဲ့ꩻ ဖြဝ်ꩻနန်ချို ခနဝ်ဖဲ့ꩻမဲင်ꩻ၊ ခꩻတွို့ꩻဖဲ့ꩻ ရခဲင်ႏ၊ ခကွဉ်ႏဖဲ့ꩻ ဒေါ့ꩻပါတဝ်း။

အရည်း(အယီး) သာႏသနာႏနဝ်ꩻ ညောင်ဦး စောရဟန်ꩻခွန်စိုး နေင်ႏ(၉၆၀)ထွန်ꩻကာꩻလွိုဝင်ꩻ၊ နေင်ႏ(၁၀၅၇)အနောႏရထာႏ လင်ꩻတွိုက်ꩻသထုင်ႏ၊ ခြင်ဗာႏ (၁၃)လာမꩻ ကွဲးနွောင်ꩻ။ မဲန်လꩻထဲင်း မဟာမုနိဘုရာꩻရခဲင်ႏခမ်း ဓညဝတီႏ ပဉ္စာလဝင်ꩻတဲင် အဝ်ႏ"မြင်းဗူး"ခရဲင်ႏ "ငဖဲ"ဝေင်ꩻကာႏလွေꩻ "အမ်း"ကောင်ခါႏ၊ ရခဲင်ႏတွိုက်ꩻချာဗွုန်ႏတဝ်းသျော့၊ ကွဲႏတွော့ꩻ ဘုရာꩻနဝ်ꩻ ပင်ꩻလꩻတဝ်း၊ လꩻဗော့ꩻဘုရာꩻလင်တဆူႏလွုမ်ꩻ။ နဝ်ꩻထွူ မဲန်လꩻဖျင် စွယ်ꩻတောႏဖြဝ်ꩻနန်ချိုထျꩻ၊ ခီႏလွေꩻစဲ့ꩻ တွိုႏတာလီဖူးခွန်ဝေင်ꩻ ခွန်သျော့ꩻထွာထဉ်ႏ ည(၃)လာ ထာꩻရေꩻကုဲင်၊ လꩻသဲင်ꩻဗော့ꩻဘုရာꩻမျ ဖြဝ်ခွန်ချို ကဖေႏနဝ်ꩻလွုမ်ꩻ၊ သိမ်ꩻထူႏလꩻပါ ရခဲင်ႏတဲင် မဲင်ꩻသီးတဲ့ဟွုန်ဟဝ်၊ ပွိုးထွားသာႏသနာႏတာႏ ထင်ႏဟဝ်လꩻဝင်ꩻတောမ်ႏမဲင်ꩻ ဖြဝ်ꩻနန်ချိုသီးတဲ့ အမ်ႏသွင်ꩻလွဉ်။ ခꩻတွို့ꩻ ဗꩻလွေꩻ အိန္ဒိယ အာသံ ဗင်္ဂလား၊ ခဝ်ကွဉ်ႏ ပဋိပက္ခယားခမ်း ပဋိပက္ခယားခွန် ပသာလွဉ် အပိုမူႏ ပဉ္စကလျာဏီ တောမ်ႏသွဉ်းသယ်ႏရမ်ႏ၊ တွင်ꩻနဝ်ꩻ မွန်ခမာ အဝ်ႏအိုပ်"ဆလုံ"၊ မလေး အဝ်ႏထွာကမ္ဘောဇနဲင်ႏငန်ႏ၊ တလဲင်ꩻသား မန်းဟဲ့ꩻ "ဇွန်း"လိုꩻမျိုꩻ၊ ခွေါင်းလွဉ်ပဂိုꩻ၊ ခွန်ပဂိုꩻ ကွီအကူႏအညီႏ အနောႏရထာႏအွဉ်ႏစွꩻ လိုꩻစိုန်ဟဝ်ဝင်ꩻလစ်ꩻ၊ တွိုက်ꩻနွောင်ꩻထွူမꩻ မန်းအာႏဏာႏစက် ဗꩻ"ကိင်ꩻမုဲင်ႏ"၊ ယိုꩻတရာꩻ ကမ္ဘောဇကို "ဆိန်ဆုဲင်းနား"အကျောင်ꩻ ရာႏဇဝင်ႏနဲင်ႏငန်ႏလင် လေက်တောင်ꩻကိုပါ။ ခွန်မန်းတံꩻခိုꩻ ဗꩻတွိုႏသီႏဟိုဠ်ႏ၊ ပဌမဝိဇယဗာဟုခွန်စိုး ဟိန္ဒူယား ဗုဒ္ဓဘာႏသာႏကုဲင်၊ အနောႏရထာႏကူႏညီႏတွိုက်ꩻကိုꩻ၊ ထင်ႏနွောင်ꩻ သာႏသနာႏအာႏဖေႏကအဝ်ႏ ကွီအကူႏအညီႏမန်းထျꩻ၊ အနောႏရထာႏဖေႏ သာႏသနာႏပျုသား လေက်ပိဋကတ် ပါကဆင်ဗွာတထိုမ်း၊ ကျမ်ႏပင်ꩻသဲင်ꩻလယ်ႏစွယ်ႏတောႏ၊ ခွန်နဝ်ꩻဖေႏဒျာႏ စွယ်ႏတောႏတကျွꩻတဝ်း(၁၀၇၇၊ ၁၀၈၄)။ အနောႏရထာႏပို ခွန်စောလူးစံႏဟော်၊ ကျန်စစ်သား ထွာခွန် သက်(၇၀)နန်ꩻသက်(၂၈)ကို ဆော့ဆာ ထွိုင်ႏနွောင်ꩻတဝ်းတွင်ꩻ ပိုရာဇကုမာရ် မာꩻဖေႏထာꩻလူႏ အွဉ်ႏခါꩻလေက်လုံး မဲင်ꩻ'မန်း'ပါဠိ'ပျူ မဲ့ငါလစ်ꩻဖဲ့ꩻ။ နေင်ႏ(၁၁၁၁၊ ၁၁၆၇) အလောင်းစည်သူ စံႏဟော် (အဝ်ႏမြန်မာနိုင်ငံသမိုင်း အကျဉ်းချုပ်)ကို ထေထန်ႏသော့ꩻပါဗာႏသွူ။

ပျူခရာႏ ပအိုဝ်ႏခရာႏနဝ်ꩻ တဲႏမနုဟာႏစိုးမာꩻငါ ယေန်ထိုꩻဒျာႏ၊ ပကံႏ၊ မြင်စိုင်း၊ သကုဲင်း၊ အိန်းဝ၊ ရတနာပုံ၊ ခွန်မန်းဆက်ကို အိန်းဝ(အင်းဝ) တစီးရှင်ကျော်စွာစိုးမာꩻငါမꩻ ပအိုဝ်ႏခွန်ဆက်ပေါႏချာ။