ဖြေ့လင်ꩻခရာႏ
"ခြွိုင်ႏသန်ꩻရေꩻ-အမော့ꩻအကျုံႏ(၁၅)" ခွန်ကုဝေနဝ်ꩻ ခြွိုင်ႏသန်ꩻရေꩻအမုဲဆꩻချာချာဖုံႏ ကတဲမ်းနယ်ဒါႏအတွိုင်ꩻ ဝါႏသနာႏတသီႏဖဲ့ꩻဆဲင်ႏရာꩻဖုံႏတဲင် တသီႏအင်္ဂလေက်လိတ်အုပ်၊ တသီႏတိုင်းရင်းလိတ်အုတ်ဖုံႏလဲ့ ဖြေꩻထွား၊ ဂျာနယ် မဂ္ဂဇင်း မဉ်ႏမော့ꩻမီႏထီႏဒါႏ တသီႏနယ်ꩻဒွေါင်ႏဖုံႏလဲ့ ကုဲင်းတဲမ်းကုဲင်းမတ်ခါꩻသွူ။ ဝင်ꩻမဉ်ႏခြုဲင်းဒါႏ ရောႏဂါႏအကျောင်ꩻ၊ တသီႏအကျောင်ꩻဖုံႏလဲ့ ကုဲင်းတဲမ်းမတ်ခါꩻ လိတ်အုတ်ကိုသွူ။ နဝ်ꩻတွော့ꩻ ခွန်ကုဝေနဝ်ꩻ မာꩻနမ်းဆရာႏ လိုမ်ꩻလာꩻလိုꩻဆာ မွေးတဝ်းလဲ့ ဆရာႏတမွေးတဝ်းလိုꩻနဝ်ꩻ ခွန်ကုဝေယို ရောႏဂါႏဗဟုသုတ၊ တသီႏဗဟုသုတ အဝ်ႏတူႏတူႏတန်ႏတန်ႏ လိုꩻတဖြာꩻ ရိုꩻဗာႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ခွန်ကုဝေ အုံမန္တလေꩻ ပွိုင်းလဲင်ႏခါ ကထင်ႏဗာႏ တသီႏသွဉ်တန်ꩻဖုံႏ၊ မုဲင်ꩻခါတယဝ်း ကဖြေꩻထွား ဖြေꩻအွဉ်ႏဒါႏ တသီႏလိတ်စောင်ႏဖုံႏ၊ ကတဲမ်းမတ်စုရွမ်ခါꩻ တသီႏနယ်ꩻဒွေါင်ႏ နယ်ꩻဆွာꩻဖုံႏနဝ်ꩻ ဖေႏကထွာတသီႏဆရာႏတဖြာꩻ၊ ဖေႏကလွူးနွောင်ꩻနမ်း တွမ်ႏတသီႏပညာႏ တမွေးတဝ်း၊ ဝါႏသနာႏအလꩻဒျာႏသွူ။ ခွန်ကုဝေ ကဝါႏသနာႏဒါႏ တသီႏပညာႏနုဲင်းယိုနဝ်ꩻ နမ်းမီႏအဝ်ႏလိုႏလွဉ်လဲ့ သုံꩻချာ၊ လိုမ်ꩻလာꩻချာ ဖေႏကဒါႏ၊ ဖေႏကလꩻယဟူးယဟန်ႏ၊ ဝင်ꩻမီႏအဝ်ႏလိုႏလွဉ်၊ ဝင်ꩻမီႏအာႏကွိုꩻလွဉ်လဲ့ ကူႏညီႏဖေႏကဒါႏ အင်းရွယ်ႏချက် အဝ်ႏနုဲင်းနဝ်ꩻဒျာႏသွူ။ အင်းရွယ်ႏချက်အတွိုင်ꩻ ဟန်ႏနီꩻမာꩻချာ ဗꩻတွိုႏယိုခါ နမ်းဝွေႏဒနာႏ နမ်းထာꩻဆာယို နမ်းတွမ်ႏနမ်း လိုမ်ꩻလာꩻဟဝ်ချာဒျာႏလဲ့ မနဲးအာ၊ စေႏတနာႏ ဝါႏသနာႏအလꩻ ကကူႏညီႏလိုမ်ꩻဟဝ်ဖေႏ ဝင်ꩻထာꩻဆာဖုံႏလဲ့ အဝ်ႏဒျာႏနေနေသွူ။ ကူႏညီႏလိုမ်ꩻလာꩻဝင်ꩻတွော့ꩻ ဝင်ꩻမီႏဟဝ်နဝ်ꩻ ဒေါ့ꩻတဒါႏတဝ်း၊ ပီတိသောမနဿမျိုꩻယို ခံႏစာꩻဗာႏသွူ။ ခွန်ကုဝေနဝ်ꩻ ကွပ်ထောင်လွူꩻစုရွမ်ဗာႏ တသီႏပညာႏ၊ တသီႏလိတ်အုတ်ဖုံႏတဲင် ဟန်ႏနီꩻမာꩻချာနဝ်ꩻ လိတ်ပအိုဝ်ႏအစောင်ႏစောင်ႏကို ကတဲမ်းနယ်ခြုဲင်းနယ်ဗာႏ ရောႏဂါႏအကျောင်ꩻ၊ တသီႏအကျောင်ꩻ၊ ခြွိုင်ႏသန်ꩻရေꩻ အမော့ꩻအကျုံႏဖုံႏလဲ့ မနဲးအာလဲန်း၊ ရွမ်ဖြုဲင်ꩻတပုတ်သိုမ်ဆီလွို လစ်ꩻဗော့ꩻရပ်နဝ်ꩻ အလွိုးအဝ်ႏလဲန်းသွူ။ ခြွိုင်ႏသန်ꩻရေꩻအမော့ꩻအကျုံႏ (၁၅)ယိုနဝ်ꩻလဲ့ တဲမ်းနယ်ဗာႏဘင်း လိုမ်ꩻလာꩻကူႏညီႏဗာႏဝင်ꩻ တလဲင်ႏတခြွိုက်အကျောင်ꩻသွူ။ သက္ကရေဇ်အခန်ႏ နေင်ႏလာခုနစ်နဝ်ꩻ အလွိုး နေင်ႏ ၁၃၇၃-၇၄ ၂-နေင်ႏအကို တနေင်ႏနေင်ႏ သွူ။ ခွန်ကုဝေနဝ်ꩻ ပဋ္ဌာန်ꩻသွုပ် အဝ်ႏတွမ်ႏဗွေႏဗွန်နောင်တောင်ꩻတဲင် ဗွေႏဗွန်နောင်တောင်ꩻဟဲ့ꩻလင်ꩻအုံ ကျောင်ꩻနောင်တောင်ꩻထျꩻတွော့ꩻ ခွန်ကုဝေ လင်ꩻအဝ်ႏလဲန်းသွူကျောင်ꩻနောင်တောင်ꩻထျꩻငါဒွမ်နဝ်ꩻသွူ။ ခွန်ကုဝေနဝ်ꩻ လိတ်ပအိုဝ်ႏစောင်ႏကို တဲမ်းသော့ꩻဗာႏဖို တသီႏအကျောင်ꩻ၊ ပေႏတင်ႏအကျောင်ꩻ၊ ယတြာႏအကျောင်ꩻဖုံႏတဲင် လိုꩻဖုံႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏထင်းခွန်ကုဝေဒါႏမွေးပေႏတင်ႏတွော့ꩻ ကလွဉ်ထွဉ်ႏဟော်ꩻ ပေႏတင်ႏ၊ လွဉ်အွဉ်ႏဟော်ꩻ မာႏယဝ်ꩻဖုံႏလဲ့ ခွိုင်းမုဲင်ꩻဖြာꩻဖြာꩻသွူ။ တဲးတဲးတဲ့ ခွန်ကုဝေနဝ်ꩻ ဟော်ꩻပေႏတင်ႏ၊ တွက်ဂျိုဟ်ႏတွက်သက် တဒါႏတဝ်းသွူ။ ကွင်ꩻဇာႏတာႏနယ်ꩻဖုံႏ၊ ဟော်ꩻပေႏတင်ႏနယ်ꩻဖုံႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏသွဉ်ဗာႏဖို၊ အဝ်ႏလွူꩻဗာႏဖို ပေႏတင်ႏလိတ်အုတ်အဝ်ႏပြုံႏပြင်ႏလဲ့ ဟော်ꩻဖေႏဝင်ꩻအရန်းနဝ်ꩻ ခွန်ကုဝေ တတွိုႏတဝ်းသွူ။ ခွန်ကုဝေယိုနဝ်ꩻ ဝင်ꩻကအဝ်ႏထင်းတန်လွဒါႏ နုဲင်းယိုအတွိုင်ꩻ တွိုႏတနီꩻ မွူးယာခိုႏ နားရီႏပြန်ႏတဆင်ႏရပ်နဝ်ꩻ သက်လစ်ꩻဆီရပ် ပအိုဝ်ႏမူႏတဖြာꩻ ဖျော်လွဉ်သွူ ခွန်ကုဝေလံးတဲင်- "ဖါဖြားထွက်ဟွေး၊ ခွေသွဉ်းဝါꩻနဝ်ꩻ ထွာဖြေ့လင်ꩻ (အူကျ)ရောႏဂါႏတဲင် တဲႏမဟာလွဉ်နဝ်ꩻ ခြေ့ငါႏဆာငါႏတွော့ꩻ ငွိုးဗာႏတခါႏခါႏစွဉ်ႏထာꩻသနဲ့၊ ဖါဖြားထွက်မီႏသေတသီႏနယ်ꩻလဲ့ အွဉ်ႏဒေါ့ꩻဗဲင်းမွိုင်"ရိုꩻခန်းနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ခွန်ကုဝေလဲ့ ယူႏစဉ်ꩻစာꩻပသာႏထွူတဲင် "ပျꩻတဝ်းတသီႏယုံႏ၊ တသီႏခန်ꩻနဲ့အီး"ရီချာခန်းနုဲင်းနဝ်ꩻ။ "ပျꩻတဝ်း၊ ရွဉ်အဲန်ထဝ်းတဖဲ့ꩻ၊ ငမ်းဝင်ꩻဖဲ့ꩻတဖဲ့ꩻတဲ့၊ အွဉ်ႏခွေလယ်ႏရီဝင်ꩻတသီႏနယ်ꩻနဝ်ꩻ ဆရာႏအခဝ်ယို ဝင်ꩻသိုမ်ဝင်ꩻလစ်ꩻလဲန်း၊ သေတဝ်းတဖြာꩻဖြာꩻတဲ့" "ဟွူ- နုဲင်းနဝ်ꩻနဲ့ရိုꩻ" ခွန်ကုဝေနဝ်ꩻ မဉ်ႏရိုꩻသေတဝ်းလဲ့ နုဲင်းအဝ်ႏသေယောင်ႏယောင်ႏ၊ မဉ်ႏရိုꩻသေလဲ့ သံးတစဲင်းတဝ်းတဲင်- "မဉ်ႏတွိုႏမွူးလွဲး လစ်ꩻနားရီႏ၊ ငတ်ꩻနားရီႏသူꩻမဲ့ꩻ လွဉ်ယင်းဟုဲင်း၊ တွိုႏသူꩻမဲ့ꩻ ခွေရော့ꩻမာꩻဖေႏနုဲင်းမုဲင်ꩻလဲ့ မဲ့ꩻခွေမာꩻဖေႏ"ဒေါ့ꩻချာခန်းနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ပါꩻမူႏနဝ်ꩻလဲ့ "မာꩻဖေႏမွေးမွေးဆရာႏ၊ ခွေသွဉ်း တလွေꩻထဲင်းတဝ်းဒွုမ် အွိုးမုဲင်ꩻမုဲင်ꩻ၊ အာႏကွိုꩻဗော့ꩻဆရာႏကွေး"ရိုꩻသွူနုဲင်းနဝ်ꩻတွော့ꩻ သဲင်ꩻထိုꩻခန်းဒျာႏသွူ။ ပါꩻမူႏနဝ်ꩻ ကဖျော်စနဝ်ꩻ ထီႏခွန်ကုဝေယို အမျာꩻလိုꩻအာကဟဲ့ꩻအတွိုင်ꩻဟဲ့ꩻဒျာႏ "ဖါဖြားထွက်"လဲ့ ခွေထွိုင်ႏရိုꩻ မဲ့ꩻမာꩻဖေႏနဝ်ꩻ ထီႏခွန်ကုဝေယို ဟဲ့ꩻတေားစွဉ်ႏ "ဆရာႏ-ဆရာႏ"သွူ။ ခွန်ကုဝေနဝ်ꩻ ပေါႏပါꩻမူႏနဝ်ꩻ သဲင်ꩻထိုꩻတဲ့ အွော့ꩻထွားဖွုတ်ꩻထွားခန်းဒျာႏ တသီႏမတ်ရွမ်စောင်ႏဖုံႏသွူ။ မတ်စုမတ်ရွမ်စောင်ႏကို ကမော့ꩻဒါႏအနယ်ꩻအနယ်ꩻအကို အီႏလိုမ်ꩻလာꩻမာꩻဖေႏဗာႏတွမ်ႏအနယ်ꩻမုဲင်ꩻကရိုꩻယို ပေါႏစဉ်ꩻစာꩻဆုံꩻဖျတ်ထွူလဲ့ ကလိုႏအပ်ဒါႏ တသီႏမီႏဖုံႏယို ထိုမ်ႏထူႏအွဉ်ႏခါꩻဖေႏခန်းဒျာႏသွူ။ ကဒေါ့ꩻခါꩻဒါႏအတွိုင်ꩻ ထွိုင်ႏတွိုႏမွူးလွဲး လစ်ꩻနားရီႏခွယ်ꩻရပ်နဝ်ꩻ ပါꩻမူႏနဝ်ꩻ ဖျော်လွဉ်ယင်းတဲင် ပွိုင်းဝွို့တွမ်ႏ ဖြေ့လင်ꩻရောႏဂါႏအတွက်တာႏယို အွဉ်ႏနယ်သွူ တသီႏပဉ်မျိုꩻမျိုꩻ၊ ခြုဲင်းနယ်သွူ တသီႏစီႏရင်ႏလိုမ်ꩻလာꩻနယ်ꩻ သေႏချောင်းသေႏချာႏတွော့ꩻ ဖေႏသဲင်ꩻခန်းဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။ လိုမ်ꩻလာꩻနဝ်ꩻယိုနဝ်ꩻ အွဉ်ႏပယ်ဗာႏကီႏခါႏ လိုꩻခိုတန်ꩻဆာႏကင်ရပ်တဲင် လိုꩻလင်မာꩻဖေႏနဝ်ꩻ ငမ်းအဝင်ꩻသꩻဝင်ꩻတွော့ꩻ အွဉ်ႏဒျာႏအမာဖေႏအွဉ်ႏပယ်ဖေႏသွူ။ ခွန်ကုဝေနဝ်ꩻ စီႏရင်ႏဖေႏသွူဝင်ꩻ တသီႏဖြေ့လင်ꩻနုဲင်းယိုလဲ့ တယူႏလꩻဆုဲင်ꩻတဝ်းတွော့ꩻ အုံတဖေင်ꩻအဝ်ႏတဖေင်ꩻလွေꩻခန်းဒျာႏထာꩻသွူ။ တွိုႏလꩻသိုမ်နီꩻနဝ်ꩻ ပါꩻမူႏနဝ်ꩻ ဖျော်လွဉ်ယင်း၊ အီလွဉ်တွမ်ႏပဆျာႏထီတွော့ꩻ လွဉ်အွဉ်ႏဟွာႏခန်း ခွန်ကုဝေစူသွူ။ အွဉ်ႏဟွာႏပါခန်းတွမ်ႏပဲက်ဆန် တသောင်ႏသွူ။ ကစီႏရင်ႏသဲင်ꩻဖေႏဒါႏ တသီႏနဝ်ꩻ ထူꩻချာꩻတထူꩻချာꩻတဝ်း ထွိုင်ႏရီထွားနဝ်ꩻ- "ထူꩻချာဒျာႏဖါဖြား၊ အနာꩻနဝ်ꩻ ပေါႏအွဉ်ႏပယ်တသီႏလဲ့ အခြေ့အဆာနဝ်ꩻ စꩻသဲင်ꩻသာႏသဲင်ꩻ လဲင်ႏစိꩻစိꩻတွော့ꩻ ထာꩻထွိုင်ႏလေနဝ်ꩻ ဆာတဝ်းဒွုမ်ဩ၊ ဗꩻတွိုႏယိုခါနဝ်ꩻ တဆာထဲင်းတဝ်းဒွုမ်ဖြား" "ဟွူ- နဝ်ꩻလဲ့ တသီႏတဲ့ꩻထိုꩻလဲန်းသနဲ့၊ သꩻရေꩻကိုငါႏ၊ ဟွုန်အဟဝ်နုဲင်းယိုနဝ်ꩻ" "မွေး ဖါဖြား၊ ကေꩻဇူꩻတင်ႏငါႏ ဖါဖြား၊ ဖါဖြား မီႏမွေးတဝ်းနဝ်ꩻ အီႏခံႏစာꩻဗာႏ တခွိုင်းမုဲင်ꩻကရိုꩻနဝ်ꩻ"သဲင်ꩻထိုꩻခန်းဒျာႏသွူ။ တသီႏဖြေ့လင်ꩻ အနယ်ꩻယိုနဝ်ꩻ ခွန်ကုဝေ တဲမ်းကူꩻခါꩻ နက္ခတ္တရောင်ခြည်မဂ္ဂဇင်းကိုနဝ်ꩻ အနေင်ႏနီဆီဗော့ꩻသွူလဲ့ တမော့ꩻတဝ်းလိုꩻဆာတွော့ꩻ စံꩻဗာႏတဝ်း၊ ယိုခါ ထွိုင်ႏစံꩻထွားနဝ်ꩻ ဟဝ်မွေးရိုꩻနဝ်ꩻတဲင် ရောႏဂါႏတွမ်ႏတသီႏ တဲ့ꩻမွေးလဲန်း ရိုꩻဗာႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ တသီႏဖြေ့လင်ꩻ (အူကျ)အနယ်ꩻနဝ်ꩻနဝ်ꩻ နုဲင်းယိုသွူ။ ၁။ ယာမန်းလာႏ ၂။ ထွန်အိုမ် ၃။ တစောင်ႏတနျာႏလာႏ- ၃-မျိုꩻသွူ။ တစေင်ႏတနျာႏကရိုꩻနဝ်ꩻ မန်းဟဲ့ꩻ"ကြက်ဆူရိုးနီ"သွူ။ ယိုသိုမ်မျိုꩻအကို ရီးရီးအွဉ် ယာမန်းလာႏနဝ်ꩻ အအဲန်ႏအဖါး ချင်းဖေႏကမဲန်ႏ ဒီႏကင်ကီႏခါႏအရပ်တဲင် ရုဲင်ꩻညီႏညီႏထိုꩻဗာႏ အသောင်တဖြဲက်ဖုံႏနဝ်ꩻထွူတဲင် အွဉ်ႏလင်ꩻသော့ꩻ စေးကဟံးဖါးလဲန်းဝွေꩻနဝ်ꩻထွူတွော့ꩻ ထူႏထွန်အိုမ်ပြူးနဝ်ꩻ သူႏဟံးဗွိုဗွိုလွေꩻဗာႏ ယာမန်းလာႏနဝ်ꩻသွူ။ ထွူမꩻ တစေင်ႏတနျာႏလာႏ နီသိုမ်ဗီႏယို အွဉ်ႏဒပ်ꩻလင်ꩻသွူ ယာမန်းလာႏနဝ်ꩻတွော့ꩻ အွော့ꩻချာယွယွ၊ ပေါႏချာႏလꩻသွူလဲ့ ယာမန်းလာႏဖဲ့ꩻနဝ်ꩻ အွဉ်ႏပယ်တနꩻနꩻဗာႏ ဒီႏကင်အရပ်နဝ်ꩻသွူ။ အွဉ်ႏပယ်သွူနဝ်ꩻ ဖေႏကသွေ့ချာငါပုဲင်ႏ၊ ဖေႏကထဲ့ထိုꩻပုဲင်ႏနဝ်ꩻ တွမ်ႏတိတ်ယွိုႏတမျိုꩻမျိုꩻ ယွိုႏခါꩻထိန်ꩻခါꩻဗာႏ အထန်ႏဖဲ့ꩻ (တစေင်ႏလာႏဖဲ့ꩻ)နဝ်ꩻသွူ။ မီႏအွဉ်ႏပယ် မွူးဟာခိုႏထာခေ့ꩻနဝ်ꩻ ခိန်ႏဗေင်ႏတဲင် လိုႏလွေꩻချာငါတဝ်းတွော့ꩻ ဟဝ်လဲန်းထာꩻလေ မွူးယာခိုႏသွူ။ ခွန်ကုဝေ ကမာꩻဖေႏဒါႏ ပါꩻဖြေ့လင်ꩻ ရောႏဂါႏယိုနဝ်ꩻ လꩻသွူလစ်ꩻငတ်ꩻနေင်ႏလဲ့ ဗꩻတွိုႏယိုခါ တထွာထဲင်းတဝ်း၊ တဆာထဲင်းတဝ်းတဲင် ဟဝ်တငါလဲန်း ရိုꩻဗာႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ သꩻရေꩻခရာာႏ ဟဝ်ငါႏနဝ်ꩻသွူ။ ပါꩻနဝ်ꩻနဝ်ꩻ တဲႏနဝ်ꩻမာꩻငါ ဗꩻတွိုႏဟန်ႏသနီꩻ ခွန်ကုဝေယို မတ်ကေꩻဇူꩻဗွေႏတဖြာꩻတဲင် နေင်မဲ့လာမဲ့ ဒဲဉ်ဟားတင်ꩻကျွစ်ဖုံႏနဝ်ꩻ တမာဝါꩻခါႏခါႏ၊ အမာလွုမ်ꩻခါႏခါႏ လွဉ်လူႏလွဉ်ကန်းတော့ꩻသေႏသေႏဒျာႏ ခွန်ကုဝေသွူ။ ခွန်ကုဝေ ကမာꩻကဖေႏဒါႏ ဝွေꩻတသီႏနဝ်ꩻ တန်ႏဖိုꩻတအာတဝ်း၊ တစွဲးငါလဲ့ တတန်ႏတဝ်းလဲ့ ဝွေꩻထာꩻဆာရောႏဂါႏထွိုင်ႏဟဝ်နဝ်ꩻ တန်ႏဖိုꩻတန်အာ ထွာထိုꩻစွဉ်ႏဒျာႏ အရေင်အသောင်ႏတန်ꩻသွူ။ နဝ်ꩻတွော့ꩻ ကေꩻဇူꩻတရာꩻကရိုꩻယိုနဝ်ꩻ အလွေꩻအဝ်ႏလဲ့ အသဲင်ꩻအဝ်ႏ၊ အလွေꩻနဝ်ꩻ မီႏတန်ႏတမတ်လဲ့ အဝ်ႏကုဲင်အသဲင်ꩻနဝ်ꩻ တကျပ်တကာႏတဝ်း၊ တန်ႏဒါႏအရေင်အေသာင်ႏတန်ꩻသွူ။ ယိုနဝ်ꩻ တဲမ်းနယ်ဗာႏဖျင် ခြွိုင်ႏသန်ꩻရေꩻ အမော့ꩻအကျုံႏ တလဲင်ႏတခြွိုက်သွူ။ ကဟော်ꩻသွတ်ꩻဒါႏ ခွေသွဥဉ်ရွမ်ဖြုဲင်ꩻနုဲင်းယိုနဝ်ꩻ ဟွုန်ဟဝ်ကေꩻဇူꩻတင်ႏငါႏသွူ။[၁][၂]