ဗရာသီးခမ်းထီ
ဗရာသီးခမ်းထီ (အိန်းကလေတ်: Brazil) (ပေါ်တူဂီ : Brasil) ယို တရာꩻဝင်ႏအမိဉ်ꩻအနေႏ အဝ်ႏဟဲ့ꩻဖန်ဒျာႏ ဗရာသီး ဖဲတ်ဒရယ်ခမ်းနမ်းဗွေႏခမ်းထီ (Federative Republic of Brazil) နုဲင်းနဝ်ꩻတဲင် အမေႏရိကတွိုက်နဝ်ကို ထွာအတန်သွတ်ꩻ ခမ်းထီဒျာႏသွူ။ ခမ်းထီးဟံႏနယ်ႏဧရိယာႏ အအဲဉ်ႏအလုဲင်းနဝ်ꩻ အဝ်ႏ စတုရန်းမဲင်ႏ ၃,၃၀၀,၀၀၀ မဲင်ႏ (၈.၅ သန်း စတုရန်းကီလိုမီတာ)တဲင်[၅] ကမ္ဘာႏလောင်း အတန်သွတ်ꩻခမ်းထီဖုံႏအကို အဝ်ႏလွေꩻအမုဲင်(၅)သွူ။ လိုꩻဖြာꩻအလꩻလဲ့ ကမ္ဘာႏလောင်း လိုꩻဖြာꩻအအာသွတ်ꩻခမ်းထီဖုံႏအကို ထွာအမုဲင်(၇)ကိုတဲင် လိုꩻဖြာꩻခြွောန်းအဝ်ႏ (၂၁၇ သန်း)လွိုသွူ။ ခမ်းထီဝေင်ꩻတန်နဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ဝေင်ꩻဗရာသီးလီယာ(Brasília)တဲင် ခမ်းကို လိုꩻအုံအဝ်ႏသော့ꩻ လိုꩻဖြာꩻအာသွတ်ꩻ ဝေင်ꩻတန်နဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ဝေင်ꩻသဝ်းပေါလို(São Paulo)သွူ။ ဖဲတ်ဒရယ်ခမ်းခြွဉ်းဗူႏနဝ်ꩻ လွောင်ႏဗူႏခါꩻဒျာႏတောမ်ႏ ခမ်းနယ်ႏ(၂၆)နယ်ႏတောမ်ႏ ဖဲတ်ဒရယ်ခရဲင်ႏဖုံႏသွူ။ အမေႏရိကတွိုက်ကို တရာꩻဝင်ႏရွုမ်ꩻသုင်ꩻဘာႏသာႏအနေႏ ကထူႏသုင်ꩻဒါႏ ပေါ်တူဂီဘာႏသာႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏဒျာႏ ဗရာသီးခမ်းတခမ်းလုမ်ꩻသွူ။[၆][၇] ခမ်းထီကိုနဝ်ꩻ ယိုꩻယာႏယေန်ႏငဲးထုင်ꩻစံႏလဲ့စွုမ်ႏ လိုꩻခွိုꩻနွယ်ႏလဲ့ အဝ်ႏစွုမ်ႏဒျာႏတဲင် ခမ်းကို ကိုႏကွယ်ႏယွုမ်းအံႏအာသွတ်ꩻဘာႏသာႏနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ခရိယာန်ႏဘာႏသာႏနဝ်ꩻသွူ။
| ဗရာသီး ဖဲတ်ဒရယ်ခမ်းနမ်းဗွေႏခမ်းထီ Federative Republic of Brazil República Federativa do Brasil (ပေါ်တူဂီ) | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
ဆောင်ႏအွံ: Ordem e Progresso (ပေါ်တူဂီ) "Order and Progress" | |||||
 | |||||
| ဝေင်ꩻတန် | ဝေင်ꩻဗရာသီလီယာ 15°47′S 47°52′W / 15.783°S 47.867°W | ||||
| အတန်သွတ်ꩻဝေင်ꩻ | ဝေင်ꩻသဝ်းပေါလို 23°33′S 46°38′W / 23.550°S 46.633°W | ||||
| တရာꩻဝင်ႏဘာႏသာႏငဝ်းငွါ တောမ်ႏ ခမ်းထီဘာႏသာႏငဝ်းငွါ | ပေါတူဂီ | ||||
| လိုꩻခွိုꩻ (၂၀၁၀) |
| ||||
| ကိုꩻကွဲႏ |
| ||||
| Demonym | ဗရာသီးခမ်းသား | ||||
| အစိုႏရ | ဖဲတ်ဒရယ် ခမ်းနမ်းဗွေႏ လွောင်ႏဗူႏပုင်ႏခမ်းနမ်းဗွေႏစနိတ် | ||||
| en:Luiz Inácio Lula da Silva | |||||
| en:Geraldo Alckmin | |||||
| en:Arthur Lira | |||||
| Rodrigo Pacheco | |||||
| en:Rosa Weber | |||||
| ထေဥပဒေႏလွတ်တောႏ | စွိုးခွိုꩻကွန်ကရဲတ်လွတ်တောႏ | ||||
| ဖဲတ်ဒရယ် သီးနေက်လွတ်တောႏ | |||||
| Chamber of Deputies | |||||
| လꩻလွစ်တခြင်ရေꩻ ဗီတိသျပေါတူဂီထျꩻ | |||||
| ၁၈၂၂ သဲတ်တိဉ်ဗာ ၇ | |||||
| ၁၈၂၅ ဩဂဲတ် ၂၉ | |||||
| ၁၈၈၉ နိုဝဲင်ဗာ ၁၅ | |||||
| ၁၉၈၈ အောက်တိုဗာ ၅ | |||||
| ဧရိယာႏ | |||||
• ခြွောန်း | ၈,၅၁၅,၇၆၇ km2 (၃,၂၈၇,၉၅၆ sq mi) (အရန်း: ၅) | ||||
• ထီနမ်း (%) | 0.65 | ||||
| လိုꩻဖြာꩻခြွဉ်း | |||||
• ၂၀၂၂ အရမ်ꩻ | 217,240,060[၁] (အရန်း - ၇) | ||||
•
တချ | ၂၅/km2 (၆၄.၇/sq mi) (အရန်း - ၁၉၃) | ||||
| GDP (PPP) | ၂၀၂၃ အရမ်ꩻ | ||||
• ခြွဉ်း |  $3.958 trillion[၂] (အရန်း - ၈) | ||||
• Per capita | $18,396[၂] (အရန်း - ၈၆) | ||||
| GDP (nominal) | ၂၀၂၃ အရမ်ꩻ | ||||
• ခြွဉ်း | $2.059 trillion[၂] (အရန်း - ၁၂) | ||||
• Per capita | $9,571[၂] (အရန်း - 81th) | ||||
| Gini (၂၀၂၀) |  48.9[၃]ထို | ||||
| HDI (၂၀၂၁) |  0.754[၄]ထို · ၈၇ | ||||
| ရွဉ်ဗီႏ | ရီယယ်(ဗရာသီးရွဉ်ဗီႏ) (R$) (BRL) | ||||
| အခိင်ႏအွိုင်ꩻ | ဗရာသီးအခိင်ႏအွိုင်ꩻ(BRT) (UTCတယ်ႏ −2 ဗꩻ −5) | ||||
| မွူးနီꩻစွယ်ꩻပွုံႏစံႏ | နီꩻ/လာ/နေင်ႏ (CE) | ||||
| ဝါးကာꩻစနိစ် | ထွေ | ||||
| ဖိုန်းကိုဒ်အမုဲင် | +55 | ||||
| Internet TLD | .br | ||||
ဗရာသီးခမ်းဖဲ့ꩻကွဉ်ႏဖဲ့ꩻနဝ်ꩻ အဝ်ႏခွယ်ႏတောႏတောမ်ႏ အတ်တလန်တိတ် သမုဒ္ဒရာႏတန်တဲင် ပင်ႏလယ်ႏဖင်ႏ(ပင်လယ်ကမ်းရိုးတန်း)ကွန် အဒွောင်ႏအဆွာꩻနဝ်ꩻ အဝ်ႏစွဉ်ႏ ၇၄၉၁ ကီလိုမီတာ (၄၆၅၅ မဲင်ႏ) သွူ။[၈] ဖဲ့ꩻထင်ꩻဖဲ့ꩻနဝ်ꩻ ဗိဉ်နီသွဲလားခမ်းထီ၊ ကုဲင်ယာနာခမ်းထီ၊ သူရာနမ်ခမ်းထီ တောမ်ႏ ပိဉ်တိစ်ခမ်းထီ ဟံႏနယ်ႏကထွာဒါႏ ပိဉ်တိစ်ဂီနီဒေႏသ၊ ဖဲ့ꩻတွို့ꩻထင်ꩻနဝ်ꩻ ကိုလံဗီလာခမ်းထီ၊ ဖဲ့ꩻတွို့ꩻနဝ်ꩻ ဗိုလေးဗီးယားခမ်းထီ၊ ပီရူးခမ်းထီ၊ ဖဲ့ꩻတွို့ꩻနဝ်နဝ်ꩻ အာစိဉ်တီးနားခမ်းထီ၊ ပါရာဂွေးခမ်းထီ၊ ဖဲ့ꩻနဝ်ဖဲ့ꩻနဝ်ꩻ ဥရုဂွေးခမ်းထီ ဖုံႏ အဝ်ႏခူရောင်ꩻခါꩻနဝ်ꩻသွူ။ ဗရာသီးခမ်းပဲင်ႏ ကြွန်ဗူႏဖုံႏလဲ့ အဝ်ႏအာတန်သွူ။ အမေႏရိကတွိုက်နဝ် ခမ်းထီဖုံႏအကို အကူအနား တအဝ်ႏရောင်ꩻတဝ်းဒါႏ ဗရာသီးခမ်းထီနဝ်ꩻ အဝ်ႏဒျာႏ အီကွေဒေါခမ်းထီတောမ်ႏ ဆီလီခမ်းထီလုမ်ꩻတဲင် အဝ်ႏကုဲင်အလင်နဝ်ꩻ အကူအဝ်ႏရောင်ꩻလို့နဝ်ꩻသွူ။
ဗရာသီးခမ်းထီနဝ်ꩻ အဝ်ႏထွာဗာႏဖို ပေါ်တူဂီသီး ကိုလိုနီဆꩻလ တယ်ႏ ၁၅၀၀ ဗွေ ဗꩻတွိုႏ ၁၈၂၂ ဗာႏ လꩻလွစ်တခြင်ရေꩻနဝ်ꩻသွူ။[၉] ၁၈၂၂ ဗာႏနဝ်ꩻ တယ်ႏထောင်ႏလွေꩻခန်း ဗရာသီးခမ်းထီ ကကျင်ꩻသုင်ꩻဒါႏ စည်းမျဉ်းခံ ခွန်ဟော်ခံꩻစနိစ်တောမ်ႏ ပါလီမန်လွတ်တောႏစနိစ်တဲင် လꩻလွေꩻခန်း လွစ်တခြင်ရေꩻနဝ်ꩻသွူ။ ခမ်းထီလွောင်ႏဗူႏပုင်ႏ အခေႏခံႏဥပဒေႏယိုခါအလꩻ ဗရာသီးခမ်းထီနဝ်ꩻ အဝ်ႏအွောန်ႏထွော့ပျဋ္ဌာန်းခါꩻ ဖဲတ်ဒရယ်ခမ်းနမ်းဗွေႏခမ်းထီ အနေႏသွူ။ လွောင်ႏဗူႏခါꩻတောမ်ႏ ခမ်းနယ်ႏ ၂၆ ဖြုံႏတောမ်ႏ ဝေင်ꩻခြွောန်း ၅၅၆၄ ဝေင်ꩻနဝ်ꩻသွူ။
ဗရာသီးခမ်း စီꩻပွာꩻရေꩻယို မိဉ်ႏတွက်ထွားနေး စီဒီပီ(GDP)နဝ်ꩻ ကမ္ဘာႏလောင်း အတန်သွတ်ꩻအကို အဝ်ႏအမုဲင်-၈ တဲင် မိဉ်ႏထွား ဖြေꩻထူႏနွောင်ꩻအာႏကိုနဝ်ꩻ အဝ်ႏအမုဲင်-၇ သွူ။[၁၀][၁၁] ကမ္ဘာႏလောင်း စီꩻပွာꩻလွိုင်ႏကွုန်ꩻထင်ႏထိုမွိုင်လွဉ်ဒါႏ ခမ်းထီတန်ဖုံႏအကို ဗရာသီးခမ်းထီလဲ့ အဝ်ႏပါသော့ꩻနဝ်ꩻသွူ။ အဝ်ႏခွုမ်မာꩻပြောင်ꩻလုဲင်ႏ ဒင်ႏထိုလွေꩻဖေႏ စီꩻပွာꩻရေꩻတဲင် ခမ်းစွုမ်းနုဲင်ငံတကာလဲ့ အဝ်ႏလက်ခံႏလွဉ်ဗာႏနဝ်ꩻသွူ။ နဝ်ꩻမꩻ ဗရာသီးခမ်းထီနဝ်ꩻ တောမ်ႏရသျား၊ အေင်ဒီယ၊ ခယ်ႏခမ်းသီးယို အဝ်ႏခေးထွꩻဒါႏဝင်ꩻ စီꩻပွာꩻရေꩻ ခံꩻခမ်းတန် (BRICs)အကျောင်ꩻ ကမ္ဘာႏလောင်း အမိဉ်ꩻတွင်ႏလွဉ် နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ခမ်းထီအခဝ်ထင်ꩻနဝ်ꩻ အမေဇုံတခြာတန် အဝ်ႏဒို့ꩻဗိဉ်ႏခါꩻဒျာႏ တောမ်ႏသေင်ႏဝါႏကဲဉ်းအာအာ ကောင်ဆောင်ႏတခြာဖုံႏသွူ။ ခမ်းထီအခဝ်နဝ်နဝ်ꩻ အဝ်ႏအာဒျာႏ ထာꩻအီႏမွူးတခြာ၊ ထာꩻပြင်ႏဖုံႏသွူ။
အာႏကွိုꩻ မွဉ်းဖျင်
- ↑ Brazil။ The World Factbook။ Central Intelligence Agency။ (Archived 2022 edition)
- ↑ ၂.၀ ၂.၁ ၂.၂ ၂.၃ "World Economic Outlook Database, October 2022"၊ International Monetary Fund။
- ↑ GINI index (World Bank estimate) – Brazil။ World Bank။
- ↑ Human Development Report 2021/2022 (in en)။ United Nations Development Programme (8 September 2022)။
- ↑ Área Territorial Brasileira (in pt)။ Instituto Brasileiro de Geografia e Estatística။ “Para a superfície do Brasil foi obtido o valor de 8.515.759,090 km2, publicado no DOU nº 124 de 30/06/2017, conforme Resolução Nº 02, de 29 de junho de 2017.”
- ↑ Philander၊ S. George (2012)။ Encyclopedia of Global Warming and Climate Change, Second Edition။ 1 (Second ed.)။ Los Angeles: Princeton University။ p. 148။ ISBN 978-1-4129-9261-9။ OCLC 970592418။
- ↑ Vallance၊ Monique M. (2012)။ "Preface and Observations on Contemporary Brazil"။ in Crocitti၊ John J. (ed.)။ Brazil Today: An Encyclopedia of Life in the Republic။ Contributing editor Monique M. Vallance။ ABC-CLIO။ p. xxiii။ ISBN 978-0-313-34672-9။ OCLC 787850982။
- ↑ အာႏကွိုꩻချက်အမာႏ: Invalid
<ref>tag; no text was provided for refs namedCIA Geo - ↑ Introduction of Brazil။ Central Intelligence Agency (2008)။ 22 December 2015 ကို ဒင်ႏထွူလဲဉ်း မူရင်းမော်ကွန်း။ 2008-06-03 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။
- ↑ "World Development Indicators database" (PDF file), World Bank, 7 October 2009.
- ↑ CIA – The World Factbook – Country Comparisons – GDP (purchasing power parity)။ Cia.gov။ 4 June 2011 ကို ဒင်ႏထွူလဲဉ်း မူရင်းမော်ကွန်း။ 25 January 2011 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။
အာႏကွိုꩻချက်အမာႏ: <ref> tags exist for a group named "မတ်ရောမ်", but no corresponding <references group="မတ်ရောမ်"/> tag was found