လတ္တီစျု

မိဉ်ႏထွား ကမ္ဘာႏဟံႏဟံႏပုင်ႏ(မြေပုံ)ကိုနဝ်ꩻ အီႏထီႏဗာႏ အဝ်ႏအီကွေတာသီး ကကဲစ်ꩻတဲမ်းထွို့ꩻနဝ်ထင်ꩻကီလ ပြဲင်ႏစွဉ်ႏဒါႏဝင်ꩻ သီးပြဲင်ႏ(မျဉ်းပြိုင်)ဖုံႏ နဝ်ꩻသွူ။ သီးပြဲင်ႏဖုံႏနဝ်ꩻနဝ်ꩻ အထန်ႏကို တအဝ်ႏမွေးတဝ်းသွူ။ ထွာဒျာႏ တဲက်ထွားအီ ကမ္ဘာႏဟံႏလောင်း ခင်ႏလမ်းတထွောင်းတောမ်ႏတထွောင်း အဗွော့ꩻအညာꩻ ဖေႏကလꩻယိုꩻနွောင်ꩻတာႏ ဟံႏပထဝီႏဆရာႏသီး အွဉ်ဝင်ꩻထေဉာဏ်ႏ တဲမ်းထွို့ꩻခါꩻဒျာႏလုမ်ꩻသွူ။ သီးပြဲင်ႏနဝ်ꩻဖုံႏနဝ်ꩻနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻဖန်လွေꩻ လတ္တီစျု (အိန်းကလေတ်: Latitude) ဟဲ့ꩻ လတ်တီစျုဒ် နဝ်ꩻသွူ။

ဝင်ရိုးစွန်းမှ ဝင်ရိုးစွန်းသို့ ဒေါင်လိုက်မျဉ်းများသည် လောင်ဂျီကျူမျဉ်းများ ဖြစ်ကြပြီး အီကွေတာနှင့်အပြိုင်မျဉ်းများသည် လတ္တီကျူမျဉ်းများ ဖြစ်ကြသည်။

လတ္တီစျုသီး တရဲဉ်ႏတောမ်ႏတရဲဉ်ႏခါႏနဝ်ꩻ တဲမ်းထွို့ꩻ အွဉ်ႏခါႏနေး ၁ဝ° (၁ဝ ဒီဂရီ) သွူ။ အီကွေတာ ဆꩻထင်ꩻဖဲ့ꩻ ကအဝ်ႏဒါႏ လတ္တီစျုဖုံႏနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻဖန်လွေꩻ လတ္တီစျူထင်ꩻတဲင် အီကွေတာ ဆꩻနဝ်ဖဲ့ꩻ ကအဝ်ႏဒါႏ လတ္တီစျုဖုံႏယို ဟဲ့ꩻဖန်လွေꩻ လတ္တီစျုနဝ် နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ကမ္ဘာႏဟံႏတန် အမိဉ်ႏတဝွန်ႏ တိကျတတွာဝင်ꩻနဝ်ꩻ ကမ္ဘာႏလောင်း ဒီဂရီတွိုင်ꩻ အဗွော့ꩻအညာꩻလဲ့ အီႏဗွိုန်ပီဝင်ꩻသွူ။ ကွဲႏတွော့ꩻ ကမ္ဘာႏဟံႏတန် အနာကီ အနာဆꩻလဖဲ့ꩻ ဝင်းရိုးစွန်း အခဝ်နဝ် အခဝ်ထင်ꩻ ဒေႏသဖုံႏနဝ်ꩻ သမ်းတပျာႏတဲင် ဝင်ရိုးစွန်းဒေႏသဖုံႏတောမ်ႏ အီကွေတာထျꩻ ဒေႏသဖုံႏနဝ်ꩻ ဒီဂရီဗွိုန်ပီလဲ့ အဗွော့ꩻအညာꩻ ပေါင်းကွာႏထိုꩻဆေ့ꩻဆေ့ꩻနဝ်ꩻသွူ။ အဝ်ႏအီကွေတာ ဗꩻလွေꩻ ဝင်ရိုးစွန်းအခဝ်ထင်ꩻ တရိုꩻတဝ်း၊ ဗꩻတွိုႏလွေꩻ ဝင်ရိုးစွန်းအခဝ်နဝ်ကို တရိုꩻတဝ်း အဝ်ႏခွဲꩻချာꩻခေါ်ဖေႏ ၉၀° စီႏ နဝ်ꩻသွူ။ တဲက်ထွားအဗွော့ꩻအညာꩻနဝ်ꩻ တဲက်တယ်ႏစဒျာႏ အီကွေတာတဲင် ဒီကွေတာယို အွဉ်ႏထွော့လွေꩻ ဝ°(သုညဒီဂရီ) နဝ်ꩻသွူ။

A perspective view of the Earth showing how latitude ($\phi$) and longitude ($\lambda$) are defined on a spherical model. The graticule spacing is 10 degrees.