လုပ်ꩻမွုန်းဒွုမ်ယာ
၁။ ကောင်လောင်းဆောင်ႏခြာ
ကလုပ်ꩻယာသား
ယံထွာသညာႏ
တဲမ်းနယ်ဗာႏ ။
၂။ သီကလုပ်ꩻယာ
ကောင်ဆောင်ႏခြာနဝ်ꩻ
နေင်ႏအာညဆွာꩻ
တမွိုꩻမာꩻလဲဉ်း
ထူꩻချာꩻမုꩻယို
အဝ်ႏနုဲင်းမုဲင်ꩻ ။
၃။ မီႏရော့ꩻတဖြာꩻ
မာႏတရျာꩻတဲင်
ယဖြာꩻစွယ်ꩻအီ
ယဟန်ႏသီလွဉ်ꩻ
ခမ်းထီမဉ်ꩻကုဲင်
တကားမုဲင်ꩻ ။
၄။ သေင်ႏဝါႏတနွိုင်
ထပ်ထပ်ထွိုင်လဲ့
ထွားမွိုင်ယိုခါ
ကြေင်းစွစ်ꩻအာလဲဉ်း
မာꩻငါတွိုႏဆုဲင်ꩻ
အီႏနုဲင်းမုဲင်ꩻ ။
၅။ မာꩻလမ်းမာꩻပါႏ
သေင်ႏတွမ်ႏဝါႏယို
ထွာဒျာႏအထျꩻ
သုံꩻတွိုင်ꩻလꩻလဲ့
ခွ၀ꩻယားကုဲင်
၀ွစ်ထိုꩻလဲဉ်း ။
၆။ သေင်ႏဝါႏလို့စူꩻ
တနီꩻသူꩻနဝ်ꩻ
ရပ်ဖူꩻဒုံကို
လိုꩻသီးယိုတာႏ
လမ်းပါႏမီႏမာꩻ
ယပ်ꩻတဝ်းနဲ့ ။
၇။ လွိုဒွိုန်းလမ်းပါႏ
သိုႏစို့ꩻတာႏလဲ့
ယပ်ꩻဒျာႏနေနေ
မွေးတဝ်းနဲ့ ။
၈။ သေင်ႏဝါႏသီးမျိုꩻ
ထွိုင်ႏလို့ထိုꩻနဝ်ꩻ
ထီရိုꩻသေ့ꩻပါ
မွေးတဝ်းနဲ့ ။
၉။ နီစွိုးနီခွိုꩻ
ပအို၀်ႏမျိုꩻဟွေး
အငိုꩻတန်ႏငါႏ
ရိုꩻစွဉ်ႏဒျာႏယဝ်း
စွူႏရာႏကဝ်ႏတုဲင်
မဉ်ꩻတကုဲင်ယို
ဆို့ꩻရိုꩻမွုန်းဒွုမ်
အွဉ်ႏထွူခန်း ။
၁၀။ အငိုꩻအဲဉ်ထဝ်း
ခန်ထိုတဝ်းလဲ့
လွစ်င၀်းဒေါ့ꩻနယ်ꩻ
မျိုꩻရော်ꩻရယ်ꩻယို
သꩻစွယ်ꩻကျံႏထုမ်ႏ
ဆို့ꩻရုဲင်သွော့ ။
၁၁။ တွမ်ႏနီရပ်ရာႏ
ခြံဟံႏယာႏယို
ခ၀်းဒါႏကရိုꩻ
စာလꩻငိုꩻစား
ဗာႏမျိုꩻဗေဟံႏ
ကျံႏဆို့ꩻသွော့ ။
၁၂။ နေင်းတွမ်ႏသေင်ႏရာႏ
အမျိုꩻရာႏစား
မောက်ꩻဖါးမောက်ꩻဝန်
မွူးတန်ထော့ပတ်
ခ၀်းအပ်မျိုꩻယို
ကျံႏဆို့ꩻသွော့ ။
ဗွောင်နယ်ဖေႏ အဓိပ္ပါယ်ႏလုဲင်း
ပွိုင်းဝွို့တွမ်ႏကဗျာယို သွဉ်တဲမ်းကဗျာသားသီး ဖေႏကထွာအထောက်အပံ့နဝ်ꩻ ခွေသွဉ်းအီႏဖြုဲင်ꩻနယ်ဖေႏ အဓိပ္ပါယ်ႏယိုသွူ ။
ကဗျာမဉ်ꩻ
ကဗျာတပုဒ်ယို အမဉ်ꩻနဝ်ꩻ အရေꩻတန်နေနေသွူ၊ နီကဖေႏဒါႏ ကဗျာမဉ်ꩻယို မဉ်ႏဒို့ꩻတခြို့နွောင်ꩻလို့ ကဗျာတပုဒ်လွုမ်းနဝ်ꩻမꩻ၊ မဉ်ႏပွိုင်းဝွို့တွမ်ႏ ကဗျာတပုဒ်လွုမ်းနဝ်ꩻမꩻ၊ မဉ်ႏသေန်ႏလျောႏဆဲင်ႏသော့ꩻ တွမ်ႏကဗျာတပုဒ်လွုမ်းနဝ်ꩻမꩻ ရိုꩻဗာႏ ကဗျာမဉ်ꩻမဲဉ်ႏသွူ ။
နဝ်ꩻမဉ်ႏတမွေးတဝ်း၊ မဝ်ႏပွိုင်းဝွို့ဒျာႏ တခီႏတခဝ်လွုမ်ꩻတဲ့နဝ်ꩻ၊ ပွိုင်းဝွို့တဝ်းတစိꩻစိꩻလဲ့နဝ်ꩻ ကဗျာမဉ်ꩻမဲဉ်ႏတဝ်း ရိုꩻဗာႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ ။
ခွေသွဉ်းကဗျာချာယိုနဝ်ꩻ ဖေႏခါꩻအမဉ်ꩻ " လုပ်ꩻမွုန်းဒွုမ်ယာ " နုဲင်းနဝ်ꩻ ။
ကဗျာယိုအမဉ်ꩻနဝ်ꩻ လꩻနွောင်ꩻ " လုပ်ꩻမွုန်းဒွုမ်ယာ " တစွိုးလွုမ်ꩻနဲ့၊ အလင်ဖေႏခရာႏ အဲဉ်ထဝ်းဒွုမ်နဲ့ မီႏရီနဝ်ꩻ အဝ်ႏဒျာႏ ဖြေႏဗာႏနုဲင်းန၀်ꩻ ။
" ဆို့ꩻရုဲင်မွုန်းဒွုမ် " " ခဝ်းအပ်မျိုꩻယို ကျံႏဆို့ꩻသွော့ " " ဟံႏဓာတ်တဲ့ꩻရာꩻ ကျံႏဆို့ꩻသွော့ " စတဲင်အမဉ်ꩻဖုံႏယိုလဲ့ ဖေႏနွောင်ꩻဒျာႏသွူ ။
ကဗျာတပွိုက်စီႏ အဓိပ္ပါယ်ႏဖြုဲင်ꩻ
ခွေသွဉ်းကဗျာယို တပွိုက်စီႏ ကသော့ꩻဖေႏဗာႏ နံပါတ်စဲဉ်ႏနဝ်ꩻ ဖြုဲင်ꩻနယ်အဓိပ္ပါယ်ႏ ဖေႏကသျင်ꩻတွော့ꩻ သော့ꩻဒျာႏ၊ မီႏအဝ်ႏလိုႏဖြုဲင်ꩻတဝ်း အဓိပ္ပါယ်ႏန၀်ꩻ နံပါတ်စဲဉ်ႏ သော့ꩻခရာႏလိုႏတဝ်း၊ သော့ꩻဗော့ꩻ အနုတ်လက္ခဏာႏ ( - ) နုဲင်းယိုလဲ့ လꩻဒျာႏ ၊ (ဆာႏပုံႏ) ( ၐ ) ၊ ဆာႏတုဲင်လဲ့ လꩻဒျာႏ၊ ( သွံစဲင်ႏ) တြိဂံပုံႏလဲ့လꩻဒျာႏ (လစ်ꩻစဲင်ႏ) စတုဂံပုံႏလဲ့ လꩻဒျာႏ ။
ယိုအကိုနဝ်ꩻ အနုတ်လက္ခဏာႏန၀်ꩻ အယိုꩻသွတ်ꩻတဲင် ခွေသွဉ်နဝ်ꩻ သုံꩻအာအနုတ်လက္ခဏာႏသွူ ။
( ၁ )
ကောင်လောင်းဆောင်ႏခြာ ကလုပ်ꩻယာသား
ယံထွာသညာႏ တဲမ်းနယ်ဗာႏ ။
ပထမပွိုက် ကဗျာယိုနဝ်ꩻ ကတဲမ်းဗာႏကဗျာယို ရေႏရွယ်ႏချက်ဒျာႏ၊ တနယ်ꩻ မီႏဒေါ့ꩻဗာႏနဝ်ꩻ ပဋိညာဉ်ႏဝွန်ႏခံႏမုꩻဒျာႏတဲင် ပါလဲ့လꩻ၊ ပါတဝ်းလဲ့ လꩻသွူ ။
လင်ႏကာႏစပ်နယ်ꩻနဝ်ꩻ ( ခြာ - ယာ - ထွာ ) သွံဖြုံႏယို လင်္ကာႏလောႏတဝင်ꩻတဲင် ထွာ ( ၄ - ၃ - ၂ ) စပ်နယ်ꩻသွူ၊ ၄-နဝ်ꩻ ပထမပွိုက်၊ ၃-န၀်ꩻ ဒုတိယပွိုက်၊ ၂- နဝ်ꩻ တတိယပွိုက်သွူ ။
တဲမ်းကဗျာဒွေါင်ႏယို မီႏတဲမ်းနွောင်ꩻ ( ၄ - ၃ - ၂ ) စပ်နယ်ꩻနုဲင်းယိုနဝ်ꩻ အဟဝ်သွတ်ꩻသွူ ။
မီႏထွာကဗျာဆွာꩻ ( ဝတ္ထုကဗျာ ) နဝ်ꩻ စပ် (၄ - ၃ - ၂ ) ခြေင်ခြေင်လဲ့ နန်ꩻမော့ꩻ၊ နန်ꩻထွူ၊ နန်ꩻလꩻငါႏတဲင် ( ၄-၃-၂) ( ၄-၃ ) ( ၄-၂ ) ( ၄-၁ ) စတဲင်နုဲင်းယို မော့ꩻရာꩻ ယိုꩻရာꩻ စပ်အီလဲ့ အရေꩻတတန်တဝ်းသွူ ။
( ၂ )
သီကလုပ်ꩻယာ ကောင်ဆောင်ႏခြာန၀်ꩻ
နေင်ႏအာညဆွာꩻ တမွိုꩻမာꩻလဲဉ်း
ထူꩻချာꩻမုꩻယို အဝ်ႏနုဲင်းမုဲင်ꩻ ။
ဒုတိယပွိုက်ကဗျာယို လုပ်ꩻယာအပဲစ်၊ လုပ်တဝ်းယာ အကျိုꩻယို ခါးလားကတဲမ်းနယ်နဝ်ꩻ ရီအွဉ်ဒျာႏ လုပ်ꩻယာသား ငဝ်းသာမညအနေႏသွူ ။
ကွဲႏတွော့ꩻ လုပ်ꩻတဝ်းယာအကျိုꩻန၀်ꩻ ကဗျာကို အလုဲင်းတပါတဝ်း၊ လုပ်ꩻယာအပဲစ်ယို မီႏချာႏတဗန်ႏ အဓိပ္ပါယ်ႏန၀်ꩻ ထွာလုဲင်ႏလုပ်ꩻတဝ်းယာ အကျိုꩻသွူ ။
ဥပမာႏ - မီႏလုပ်ꩻယာန၀်ꩻ သေင်ႏဝါႏဝွစ်လို့၊ ဖြေꩻစာယာသား၊ စွယ်ꩻယာသားအဝ်ႏ၊ ထီသေ့ꩻ-စတဲင် လꩻအပဲစ်နုဲင်းယိုဖုံႏတဲင် မီႏလုပ်ꩻတဝ်းယာနဝ်ꩻ သေင်ႏဝါႏဝွစ်တဝ်း၊ ဖြေꩻစာယာသား၊ စွယ်ꩻယာသားအဲဉ်ထဝ်း၊ ထီသေ့ꩻတဝ်း အကျိုꩻအဉ်ႏလုဲင်ႏနုဲင်းန၀်ꩻ၊ အဓိပ္ပါယ်ႏ ထွာလုဲင်ႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ ။
လင်ႏကာႏစပ်နယ်ꩻန၀်ꩻ ပထမပွိုက် လစ်ꩻဖြုံႏကို ( ယာ )၊ ဒုတိယပွိုက် သွံဖြုံႏကို ( ခြာ ) ၊ တတိယပွိုက် နီဖြုံႏကို (အာ) ၊ ( ယာ - ခြာ - အာ ) ယို လင်ႏကာႏလွောက်ꩻတဝင်ꩻတဲင် ထွာ ( ၄ - ၃ - ၂ ) စပ်နယ်ꩻနဝ်ꩻသွူ ။
တတိယ၊ စတုတ္ထ၊ ပဉ္စမ သွံပွိုက်ယိုလဲ့ (ဆွာꩻ-မာꩻ-ချာꩻ) သွံဖြုံႏလင်္ကာႏလွောက်ꩻတဝင်ꩻတဲင် ထွာ ( ၄ - ၃ - ၂ ) စပ်နယ်ꩻနဝ်ꩻနေနေသွူ ။
သွုပ်အဝ်ႏနေက -