လောင်စီစျု
လောင်စီစျု (အိန်းကလေတ်: Longitude) ကရိုꩻနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ဟံႏပထဝီႏ ကိုဩဒိနိတ်စနိစ်တမျိုꩻဒျာႏတဲင် ဝွေꩻနဝ်ꩻ တဲတ်ထွားအွဉ်ႏထွော့ဖေႏ ကမ္ဘာႏဟံႏမဲ့ꩻငါခိုႏ အအဲဉ်ႏအလုဲင်း အမုဲင်တဗာႏ မွေးတဝ်းလဲ့ ထာꩻခြေင်အလင် နမ်းခြုံတဗာႏဗာႏ တွို့ꩻ-ကွဉ်ႏ အပွိုင်အအဝ်ႏပုင်ႏ ဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။ ဂရိဉ်းနိစ် မွူးနွောင်းသီး (ဂရင်းနစ် မွန်းတည့်မျဉ်း / Greenwich) ဆꩻကွဉ်ႏဖဲ့ꩻကအဝ်ႏဒါႏ လောင်စီစျုဖုံႏနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻဖန် လောင်စီစျုကွဉ်ႏတဲင် အခဝ်တွို့ꩻကိုကအဝ်ႏဒါႏ လောင်စီစျုဖုံႏနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻဖန် လောင်စီစျုတွို့ꩻ နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ လောင်စီစျုသီးဖုံႏယိုနဝ်ꩻ တဲမ်းထွို့ꩻကာႏလွေꩻ ဝင်ရိုးစွန်းနဝ်ထင်ꩻဖုံႏတဲင် အီကွေတာထျꩻ ကအဝ်ႏဒါႏ လောင်စီစျု တဗာႏတောမ်ႏတဗာႏ အဗော့ꩻအညာꩻနဝ်ꩻ ပေါင်းလုဲင်းတဲင် ယိန်းဗော့ꩻလွဉ် ဝင်ရိုးစွန်းဒေႏသနဝ်ꩻ လောင်စီစျုသီး တဗာႏတောမ်ႏတဗာႏ အဗာ့ꩻအညာꩻနဝ်ꩻ ယိန်းပေႏပေႏ ယိန်းအဲဉ်ႏအဲဉ်ႏလွဉ် နဝ်ꩻသွူ။
လောင်စီစျု တဗာႏတောမ်ႏတဗာႏ အဗော့ꩻအညာꩻနဝ်ꩻ အဝ်ႏခါႏခါꩻ တဒီဂရီတဲင် ရင်းနစ် မွန်းတည့်မျဉ်း ဆꩻကွဉ်ႏဖဲ့ꩻကအဝ်ႏပယ်ဒါႏ လောင်စီစျုနဝ်ꩻ ထွာလောင်စီစျုကွဉ်ႏ တဒီဂရီတဲင် မွန်းတည့်မျဉ်း ဆꩻတွို့ꩻဖဲ့ꩻကအဝ်ႏပယ်ဒါႏ လောင်စီစျုနဝ်ꩻ ထွာလုဲင်ႏ လောင်စီစျုတွို့ꩻ တဒီဂရီ နဝ်ꩻသွူ။ ကမ္ဘာႏဟံႏယို ၂၄ နားရီႏတလဲင်ႏ အဝ်ႏလေပ်ပတ်ဗွေတပတ်၊ မွေးတဝ်းလဲ့ အဝ်ႏလေပ်ပတ် ၃၆၀° ပတ်တဲင် တနားရီႏ(၃၆ဝ/၂၄)နဝ်ꩻ အဝ်ႏကာႏလွေꩻ ၁၅° သွူ။ အွိုးလိုꩻကအဝ်ႏဒါႏ ကမ္ဘာႏဟံႏလောင်းသားနဝ်ꩻတဲ့ အဝ်ႏထင်းဒျာႏ မွူးလေပ်ပတ်ကာႏလွေꩻနဝ်ꩻသွူ။ အမဲဉ်ႏနဝ်ꩻ ကမ္ဘာႏဟံႏ လေပ်ပတ်ကာႏလွေꩻဒျာႏသွူ။ ကောပ်နဝ်ꩻမꩻ ၁ နားရီႏနဝ်ꩻ တတွာလွေꩻတောမ်ႏ လောင်စီစျု ၁၅ ° နဝ်ꩻသွူ။
ယင်းတဗာႏနဝ်ꩻ တဒီဂရီယို အဝ်ႏမိနိစ် ၆၀(၆၀) အနေႏ တရိုꩻတဝ်း၊ တမိနိစ်ယို စက္ကန့် ၆၀(၆၀) အနေႏ တရိုꩻတဝ်း အဝ်ႏခွဲꩻချာꩻချင်ယင်းနဝ်ꩻသွူ။ မိနိစ်တောမ်ႏ စက္ကန့်ယိုဖုံႏနဝ်ꩻ အခိန်ႏတမွေးတဝ်း ထွာဒျာႏ အဗော့ꩻအညာꩻဖုံႏလွုမ်ꩻသွူ။ အခိန်ႏ တမိနိစ် တောမ်ႏ တစက္ကန့်နဝ်ꩻလဲ့ အွဉ်ႏနယ်ဖေႏနွောင်ꩻ အဆွိုက်သွုပ်ခါꩻ လောင်စီစျု မိနိစ် တောမ်ႏ စက္ကန့်ဖုံႏ ဆွိုက်ဗွိုန်ပုင်ႏသွူ။ အခိန်ႏ ၂၄ နားရီႏနဝ်ꩻ တတွာတောမ်ႏ လောင်စီစျု ၃၆၀° တဲင် တနားရီႏအခိန်ႏနဝ်ꩻ တတွာတောမ်ႏ လောင်စီစျု ၁၅° နဝ်ꩻသွူ။[၁]
အာႏကွိုꩻ
မွဉ်းဖျင်- ↑ မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၁၂)