ဝီရိယပါႏရမီႏ
ဝီရိယပါႏရမီႏကရိုꩻနောဝ်ꩻ
မွဉ်းဖျင်မဟာကရုဏာႏတောႏ တွမ်ႏဥပါယ ကောသလ္လဉာဏ်ႏယို မာꩻခင်ႏကန်တဲင် နမ်းတာႏနမ်းအကျိုꩻလဲ့ပါ၊ ဝင်ꩻတွက်တာႏ အကျိုꩻစီꩻပွါꩻ ယံကအာ၊ ယံကထွာ ကသောင်ႏသာကျိုꩻစာꩻ၊ ကအားထုတ်ကမာꩻလွေꩻဒါႏ ထာꩻမာꩻဖုံႏနောဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻဗာႏ"ဝီရိယပါႏရမီႏ"သွူ။
သောင်ႏသာကျိုꩻစာꩻ - ထာꩻမာꩻဖုံႏအာ လောင်ꩻဆားထွာတွင်ꩻ - လုံꩻပန်ꩻလင်ꩻဗာႏ ဘုရာꩻလဲ့ထွာ - ချွစ်ပါသတ္တဝါႏ နိဗ္ဗာန်ႏခမ်း - ကျွꩻသမ်း ဖျော်တွိုႏငါ။
ဝီရိယပါႏရမီႏ ပဋိပက္ခတရာꩻနောဝ်ꩻ
မွဉ်းဖျင်ထိန မိဒ္ဓ လွꩻဗုဲင်ထွူႏဆွို့ တရာꩻယိုနီပါꩻသွူ။
ဝီရိယပါႏရမီႏယို
မွဉ်းဖျင်(၁) ဝီရိယပါႏရမီႏ (၂) ဝီရိယဥပပါႏရမီႏ (၃) ဝီရိယပရမတ္ထပါႏရမီႏ ပွါꩻထဲင်းသွံပါꩻသွူ။
ဝီရိယပါႏရမီႏသွံပါꩻ အထူꩻ-ပွိုင်းကွာႏဝင်ꩻနဝ်ꩻ
မွဉ်းဖျင်(က) ပါႏရမီႏယံကထွာ၊ ယံကဗွေပြဲ့ꩻစုံႏတဲင် သောင်ႏသာကျိုꩻစာꩻ၊ ကမာꩻအားထုတ်ယို ဟဲ့ꩻဗာႏ "ဝီရိယပါႏရမီႏ"နဝ်ꩻသွူ။ (ခ) ဥပပါႏရမီႏယံကထွာ၊ ယံကဗွေပြဲ့ꩻစုံႏတဲင် သောင်ႏသာကျိုꩻစာꩻ ကမာꩻအားထုတ်ယို ဟဲ့ꩻဗာႏ "ဝီရိယဥပပါႏရမီႏ"နောဝ်ꩻသွူ။ (ဂ) ပရမတ္ထပါႏရမီႏဖုံႏ ယံကထွာ၊ ယံကဗွေပြဲ့ꩻစုံႏတဲင် သောင်ႏသာကျိုꩻစာꩻ ကမာꩻအားထုတ်ယို ဟဲ့ꩻဗာႏ "ဝီရိယပရမတ္ထပါႏရမီႏ"နောဝ်ꩻသွူ။
ဘုရာꩻလောင်ꩻဝီရိယ
မွဉ်းဖျင်ဘုရာꩻလောင်ꩻနောဝ်ꩻ ကိစ္စပေႏ ထာꩻမာꩻဆေ့ꩻယိုလဲ့ ဝီရိယတယွမ်ꩻတောဝ်း ကျိုꩻစာꩻမာꩻမွေးစွဉ်ႏဒျာႏ၊ ကိစ္စတန် ထာꩻမာꩻအာဖုံႏလဲ့ တအွဉ်ႏလွိုပိုႏတောဝ်း၊ အောဝ်ႏဆောင်ႏရွက်မာꩻလွေꩻဒျာႏမဲဉ်ႏမဲဉ်ႏသွူ။ ဥပမာႏ- ချင်ႏသေ့ꩻ ကတကြွမ်အဲင်ႏဒါႏ ကွယ်သာႏယိုလဲ့ "ကွယ်သားနောဝ်ꩻ အနမ်းပေႏစွို့ꩻလွုမ်ꩻ ထေရဲင်ꩻပသာႏသာႏ၊ ထေအာႏတန်ႏတန်ႏငါ"ယူႏတောဝ်းနုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ၊ ကတကြွမ်အဲင်ႏဒါႏ ဆင်ယိုလဲ့ "ဆင်နောဝ်ꩻ အနမ်းတန်တဲင် ထေရဲင်ꩻသန်သန် တရန်မွေးအာႏနောဝ်ꩻမꩻ"ယူႏတောဝ်းနုဲင်းနောဝ်ꩻ၊ ပုံႏမန်ႏအတွိုင်ꩻတွိုင်ꩻ တကြွမ်ဆွမ်ꩻအဲင်ႏဒျာႏ ဥပမာႏဗွိုန်ပီနုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။
ဝီရိယအင်္ဂါႏ ၄-ပါꩻ
မွဉ်းဖျင်(က) အောဝ်ႏကုဲင်ငါ ပီဖြို့ꩻလွုမ်ꩻတယောဝ်း၊ (ခ) အောဝ်ႏကုဲင်ငါ ကသာႏဖြွီꩻတယောဝ်း၊ (ဂ) အောဝ်ႏကုဲင်ငါ အဆွတ်ꩻတယောဝ်း၊ (ဃ) သွီႏသေ့ꩻယာႏသဲင်ခန်းတယောဝ်း သျော့ꩻတောဝ်းရင်ꩻရင်ꩻသွူ။
သမ္မပ္ပဓာန်ႏ ၄-ပါꩻ
မွဉ်းဖျင်(က) တခါႏလုဲင်ႏထွာတောဝ်းဒွိုန်း အကုသိုလ်ႏတရာꩻဖုံႏယို ယံဖေႏကထွာဗာႏမွုန်းတဝ်းနဝ်ꩻ ရဲးခါꩻဗာႏ၊ (ခ) ကထွာထွူလဲဉ်း အကုသိုလ်ႏဖုံႏယို ပယ်ႏထိုꩻဗာႏ၊ (ဂ) တခါႏလုဲင်ႏထွာတောဝ်းဒွိုန်း ကုသိုလ်ႏတရာꩻဖုံႏယို ယံဖေႏကထွာတဲင် ကျိုꩻစာꩻဗာႏ၊ (ဃ) ကထွာလွူလဲဉ်း ကုသိုလ်ႏတရာꩻဖုံႏယို ယံကတိုꩻပွါꩻအာထဲင်းထဲင်းနောဝ်ꩻ ကျိုꩻစာꩻမာꩻဗာႏ။
ဝီရိယထွာအီအကျောင်ꩻ (၁၁)ပါꩻ
မွဉ်းဖျင်(၁) ယူႏဆင်ႏချင်ႏဗာႏ အပါယ်ႏဘေꩻ၊ (၂) ယူႏဆင်ႏချင်ႏဗာႏ ဝီရိယအကျိုꩻ၊ (၃) ယူႏဆင်ႏချင်ႏဗာႏ ကအီႏလွေꩻဒါႏ တဖူꩻဟဝ်သာႏ၊ (၄) ရိုꩻသေႏဗာႏ တကာႏသီး ကလူႏသွမ်ꩻ၊ (၅) ယူႏဆင်ႏချင်ႏဗာႏ ကအီႏလꩻဒါႏ အမွီႏဟောဝ်၊ (၆) ယူႏဆင်ႏချင်ႏဗာႏ ဆရာႏတွမ်ႏ ဘုရာꩻ၊ (၇) ယူႏဆင်ႏချင်ႏဗာႏ စွိုးခွိုꩻဖုံႏ၊ (၈) ယူႏဆင်ႏချင်ႏဗာႏ သွꩻဖုံႏ၊ (၉) ကွိုက်ꩻဗာႏတောဝ်းလိုꩻလွꩻ၊ (၁၀) ကွိုက်ꩻဗာႏ လိုꩻကုဲင်း၊ (၁၁) သꩻယို ယံကယူႏဒျာႏ ဣရိယာႏပုထ်လောင်း။
ဝီရိယပါႏရမီႏတွမ်ႏ မဟာဇနကဇာတ်တောႏအကျောင်ꩻခရာႏအအဲဉ်ႏ
မွဉ်းဖျင်(၁) သင်ႏဖော်ꩻပꩻကုဲင် (၂) ကျိုꩻစာꩻသောင်ႏသာ (၃) ထွာဗာႏတောဝ်း ထပေႏဆာႏ။ ဝိဒေဟရာဇ်တိုင်း မိထိလာႏခမ်း မဟာဇနကခွန်တန်နဝ်ꩻ အပိုဖြာꩻတန် ဟဲ့ꩻမဉ်ꩻ"အရိဋ္ဌဇနက"၊ အဖြာꩻပေႏနောဝ်ꩻ မဉ်ꩻ"ပေါလဇနက"သွူ၊ အဖါဟော်ခံꩻ မဟာဇနက ကထင်ႏသီနဝ်ꩻ အပိုခိုတန် အရိဋ္ဌဇနကနောဝ်ꩻ ထွာခွန်၊ ပေါလဇနကနောဝ်ꩻ ထွာအိန်ႏရှေ့ခွန်တဲင် အမတ်တန်တဖြာꩻ ဒေါ့ꩻယားသွေꩻကုဲင်တွော့ꩻ တဖူးဝေးချင်ꩻချင်ꩻ တဲ့ꩻတောဝ်းဒွုမ်ဝင်ꩻတဲင် တွိုက်ꩻခꩻဗာႏလို့ဝင်ꩻစဲ့ꩻ၊ အဝေးနောဝ်ꩻ ထဲ့သီထိုꩻခန်း တွိုက်ꩻပွယ်ꩻကိုတဲင် ဖူးခိုပေါလဇနက ထွာသော့ꩻလုဲင်ႏ ခွန်နောဝ်ꩻသွူ။ အဝေးအရိဋ္ဌဇနက အမာနောဝ်ꩻ အီပါတွမ်ႏပဋိသန္ဓေႏနမ်းလောင်းကီတဲင် ထိုꩻလွေꩻခန်း ကာလစမ္ပနဂိုရ်ႏဝင်ꩻသွူ၊ ဒိသာပါမောက္ခဆရာႏလဲ့ မတ်ဖူးဝေးတွော့ꩻ လွူးဆွုမ်ႏ၊ ခွမ်ꩻဆွုမ်ႏခန်းနောဝ်ꩻသွူ၊ မညမမွိုင် လွူးဖွါꩻလင်ꩻခန်း အလောင်ꩻတောႏတဲင် အမဉ်ꩻနောဝ်ꩻ ဖန်ဗွိုန်နုဲင်းအဖါဖြားမဉ်ꩻ ဟဲ့ꩻဖေႏ "မဟာဇနက"နောဝ်ꩻသွူ။ ထွိုင်ႏတန်ထွိုင်ႏလဲဉ်း၊ ထွိုင်ႏဒါႏထွိုင်ႏလိန်ႏမာႏ ပညာႏကထင်ႏဗွေနမ်းတဲင် ယံလꩻခွုန်ꩻချာယင်း အဖါအရိဋ္ဌဇနက ခမ်းထီနဲင်ႏငံႏ ကျံႏနုဲင်းနဝ်ꩻတွော့ꩻ စုလက်နက်၊ ရွမ်ခါꩻရိက္ခာႏ၊ ဘဏ္ဍာႏဥစ္စာႏ ကူꩻကားလွေꩻခန်းထာꩻ သုဝဏ္ဏဘူမိခမ်း ထုမ်းသင်ႏဖော်ꩻကာႏလွေꩻခန်း ထီသမုဒ္ဒရာႏ၊ တွိုႏထီသမုဒ္ဒရာႏကိုနောဝ်ꩻ သင်ႏဖော်ꩻပꩻကုဲင်ထိုꩻတွော့ꩻ အကူအနား တထီႏထွꩻတောဝ်း သမုဒ္ဒရာႏတန်ယို ကျိုꩻစာꩻလုံꩻလ ဝီရိယသောင်ႏသာ ယားကွက်ꩻစွဉ်ႏဒျာႏ ထီသမုဒ္ဒရာႏနဝ်ꩻသွူ၊ ကွပ်သီလ သမာဓိ ပညာႏ ဝီရိယအာႏအစွန်ꩻတဲင် မဏိမေခလာႏ နင်ꩻလူꩻမူႏ ကယ်ႏထူႏပသာလွေꩻဖေႏခန်း မိထိလာႏခမ်း ဥယျာဉ်ႏခြံကို လုံးပျာႏတန်လောင်းနောဝ်ꩻသွူ။ ထင်ႏတွိုႏလွေꩻ မိထိလာႏခမ်းကို အယံတွင်ꩻနဝ်ꩻ အဖါနင်ပေါလဇနက သမ်းသီထိုꩻ၊ လိုꩻအမျာꩻတင်ꩻလုဲင် အောဝ်ႏလိုႏခမ်းဗွေႏ၊ ထီဗွေႏတဲင် အွဉ်ႏစွꩻစွဉ်ႏ ဖုဿရထာꩻကျောင်ႏ၊ ဖုဿရထာꩻကျောင်ႏလဲ့ လွဉ်ဆွိုက်စွဉ်ႏခန်း မဟာဇနကထျꩻနောဝ်ꩻမꩻ ထွာလꩻခန်းခွန်၊ အဖါအရိဋ္ဌဇနက ခမ်းထီနောဝ်ꩻ ဝွေꩻလꩻချာယင်းနောဝ်ꩻသွူ၊ အဖါနင်ပိုမူႏ သီလဝတီႏနောဝ်ꩻ ထွာဝွေꩻနင်ꩻတဲင် အဖါနင် အနင်ꩻမိဖုရာꩻနောဝ်ꩻလဲ့ ထွာခန်းဝွေꩻ နင်ꩻဒေႏဝီႏနေနေသွူ။ နောဝ်ꩻမာꩻငါ မိထိလာႏခမ်းကို မဟာဇနကခွန်တန် အုပ်ပွိုင်ႏခန်းတဲင် ဒါနသီလ-စစွဉ်ႏ ပါႏရမီႏဖုံႏလဲ့ ပွါꩻမျာꩻဖြဲ့ꩻထဲမ်လွေꩻ၊ ကွဲညညတဲင် တွမ်ႏအနင်ꩻ မိဖုရာꩻနွုတ်ꩻရျာꩻ တောႏထွက်ထန်ႏတခြာ ဖြဲ့ꩻတငါလွေꩻ ပါႏရမီႏဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ [၁][၂]