သွုန်ႏရောႏဂါႏ
"သွုန်ႏရောႏဂါႏတသီႏနယ်ꩻဖုံႏ(နိဒါန်း)" လိုꩻနမ်းခန္ဓာႏတဗာႏလုမ်းယိုနဝ်ꩻ တွမ်ႏစက်တဖြုံႏနဝ်ꩻ ဗွိုန်ဝင်ꩻ၊ ဓာတ်ကရိုꩻယို ဖေႏကတပန်ႏနွောင်ꩻ၊ ဖေႏကလွေꩻနွောင်ꩻ၊ ဖေႏကမာꩻနွောင်ꩻထာꩻမာꩻနဝ်ꩻ အဝ်ႏလိုႏအခြွိုင်းဟဝ်သွူ။ စက်တဖြုံႏလွုမ်းအကို ကအဝ်ႏသော့ꩻဒါႏ အခြွိုင်ႏအခြိုꩻအမျိုꩻမျိုꩻယိုနဝ်ꩻ တာႏဝွန်ႏဝတ္တရာꩻ ထာꩻမာꩻအဝ်ႏပငါပရာꩻတဲင် အခြွိုင်းတမျိုꩻမျိုꩻ မီႏကုဲင်ချို့ꩻယင်ꩻထိုꩻနဝ်ꩻ စက်နဝ်ꩻနဝ်ꩻ တမာꩻနွောင်ꩻတဝ်းဒွုမ် ထာꩻမာꩻသွူ။ လိုꩻသီးနမ်းခန္ဓာႏယိုလဲ့ ဗွိုန်နုဲင်းစက်နဝ်ꩻနေနေ၊ လိုꩻနမ်းကို ကအဝ်ႏဒါႏ အခြွိုင်းအမျိုꩻမျိုꩻယိုနဝ်ꩻ တာႏဝွန်ႏပငါပရာꩻ အဝ်ႏမာႏဖေႏ နမ်းခန္ဓာႏထာꩻမာꩻတဲင် အခြွိုင်းတမျိုꩻမျိုꩻယို မီႏချို့ꩻယွင်ꩻထိုꩻ ကုဲင်ထိုꩻနဝ်ꩻ လိုꩻသီးအသက်ယို တမွန်ဗန်နွောင်ꩻတဝ်းသွူ။ မီႏအဝ်ႏမွန်ဗွန်နွောင်ꩻဒျာႏလဲ့ လက္ခဏာႏတစွုမ်ႏတဝ်းတဲင် အထီအသွီႏဗွေလိုꩻတဖြာꩻ တထွာနွောင်ꩻတဝ်းသွူ။ စက်သီးမျိုꩻယို ထွဉ်ႏအံႏနေင်ႏပေါင်ꩻထွိုင်ႏအာ၊ သက်တန်ꩻထွိုင်ႏညနဝ်ꩻ အခြွိုင်းသူꩻ တမျိုꩻတဝ်းလဲ့တမျိုꩻ တခြင်ထိုꩻဒါႏ၊ သွတ်ꩻထိုꩻဒါႏတဲင် ထွဉ်ႏအံႏတဟဝ်တဝ်းဒုမ်၊ အာႏတဗွိုန်ဒုမ် အဝ်ႏတသာတွင်ꩻသွူ။ စက်ယစက်ညသီးနဝ်ꩻ ဖျင်တစွိုး၊ လုဲင်ႏတစွိုး တစွိုးကုဲင်သော့ꩻဖျင်တဲင် ဆင်ႏဆင်ႏလုဲင်ႏဗာႏအခြွိုင်းသွူ။ လိုꩻသီးတဲ့ ဗွိုန်နုဲင်းနဝ်ꩻနေနေ၊ သက်ထွိုင်ႏတန် ရွယ်ႏထွိုင်ႏဖြား ငတ်ꩻဆီမာꩻကီနဝ်ꩻ ဝင်ꩻဟဲ့ꩻလိုꩻဖြားတဲင် နမ်းကိုကအဝ်ႏဒါႏ နမ်းခြွိုင်းခြိုꩻအင်္ဂါႏလက္ခဏာႏဖုံႏယို အတဟဝ်လို့တဝ်းဒွုမ်၊ တစွိုးတဝ်းလဲ့တစွိုး မော့ꩻရောႏဂါႏတွော့ꩻ ခံႏစာꩻဗာႏအမျိုꩻမျိုꩻသွူ။ လိုꩻသီးနမ်းကိုယို အခြွိုင်းကအဝ်ႏအာလွိုဝင်ꩻနဝ်ꩻ ကတူႏကိုတောမ်ႏဟို့ꩻကိုသွူ။ ကတူႏကိုနဝ်ꩻ မဲ့၊ နေ့ꩻဖူ၊ နား၊ ဖြောင်း၊ ဖြေꩻ၊ ကနောက်ꩻဖုံႏအဝ်ႏသွူ။ ဟို့ꩻကိုနဝ်ꩻ အဆာႏခြုံ၊ ဖြေ့ပေႏ၊ ဖြေ့တန်၊ တလီꩻဖူꩻ (အဆုတ်)၊ သꩻရာႏ၊ သွုန်ႏ၊ သယ်ꩻခေႏ၊ ကျောက်ကပ်၊ ဆီႏအွိုင်ꩻ-စတဲင် အခြွိုင်းဖုံႏ အဝ်ႏသွူ။ လိုꩻသီးယို ထွာသွူလို့ꩻလဲ့ လိုꩻနမ်းကိုယို အခြွိုင်းထာꩻမုဲင်ꩻဖုံႏအဝ်ႏ-ကရိုꩻနဝ်ꩻ တသေလို့တဝ်း ကဲန်းအာအာသွူ။ မီႏသေစွဉ်ႏအခြွိုင်းမဉ်ꩻလဲ့ ဝွေꩻတာႏဝွန်ႏထာꩻမာꩻဖုံႏယို တသေတဝ်းကဲဉ်းအာအာသွူ။ ကသေလို့ဒါႏလို့ꩻခြွိုင်းနဝ်ꩻ အဝ်ႏဒျာႏဆရာႏဝွန်ႏဖုံႏလွုမ်ꩻသွူ။ လိုꩻသီးဟို့ꩻကို ကအဝ်ႏဒါႏ အခြွိုင်းအကိုယို သွုန်ႏယိုလဲ့ အဝ်ႏပါသော့ꩻတမျိုꩻသွူ။ သွုန်ႏယိုနဝ်ꩻ လိုꩻမꩻတမွေးတဝ်း၊ ထာꩻသောင်ꩻထာꩻသား ဖိုးပနားတိရစ္ဆာန်ႏဖုံႏလဲ့ အဝ်ႏသွူ။ တိရစ္ဆာန်ႏဖုံႏနဝ်ꩻ တအ့ႏစွုမ်ႏတဝ်းထာꩻ နုဲင်းလိုꩻတဲင် ဝွေꩻသီးအခြွိုင်းယို ပေါႏသက်တန်ꩻတလို့တဝ်းနဝ်ꩻ တကုဲင်ကြွို့ꩻတဝ်းသွူ။ လိုꩻသီးနဝ်ꩻ အံႏစွုမ်ႏငါႏထာꩻတဲင် သက်တန်ꩻတလို့တဝ်းလဲ့ ရောႏဂါႏဝွေႏဒနာႏယို တစွိုးစွိုးတမျိုꩻမျိုꩻ ထွာလွဉ်ဒါႏသွူ။ ရွမ်ဖြုဲင်ꩻယိုနဝ်ꩻ ပွိုင်းဝွို့တွမ်ႏသွုန်ႏတဲင် ကထွာလွဉ်ဒါႏ ရောႏဂါႏအမျိုꩻမျိုꩻဖုံႏယို တဲမ်းနယ်လွေꩻတသီႏနယ်ꩻ၊ လိုမ်ꩻလာꩻနယ်ꩻဖုံႏသွူ။ သွုန်ႏယို မီႏထွာလဲန်း တစွိုးစွိုးတမျိုꩻမျိုꩻနဝ်ꩻ အလက္ခဏာႏ ထွာလွဉ်နုဲင်းမုဲင်ꩻ၊ ခံႏစာꩻဗာႏအမုဲင်ꩻကရိုꩻနဝ်ꩻ ဆရာႏဝွန်ႏသီးမꩻ သေစဲင်းသွူ။ "အနာသိ ဆေးရှိ"မန်းငဝ်းအဝ်ႏနုဲင်းနဝ်ꩻလဲ့ ခေတ်ယိုခါနဝ်ꩻ သေသွူထာꩻဆာလဲ့ တသေတဝ်းတသီႏ၊ တသီႏတအဲန်ထဝ်း ထာꩻဆာꩻမျိုꩻနဝ်ꩻ အဝ်ႏအာတန်နေဒွိုန်းသွူ။ ထာꩻဆာယဟန်ႏနဝ်ꩻ ဆရာႏဝွန်ႏလိုမ်ꩻလာꩻတဒါႏတဝ်း၊ တသီႏတအဲန်ထဝ်းရိုꩻလဲ့ လိုမ်ꩻလာꩻတွမ်ႏတသီႏနယ်ꩻဒွေါင်ႏတွော့ꩻ ကဟဝ်အီလဲ့ အဝ်ႏပြုံႏပြင်ႏသွူ။ ပွိုင်းဝွို့တွမ်ႏသွုန်ႏရောႏဂါႏတဲင် လိုမ်ꩻလာꩻတသီႏယုံႏကို မီႏတဒါႏနွောင်ꩻတဝ်း၊ ရွဉ်မီႏအဲန်ထဝ်းနဝ်ꩻ လိုမ်ꩻလာꩻဗာႏတောမ်ႏ တသီႏနယ်ꩻဒွေါင်ႏသွူ။ တသီႏနယ်ꩻနုဲင်းယိုဖုံႏနဝ်ꩻ ဝင်ꩻတဲမ်းကြွို့ꩻကြꩻထာꩻမွေးတဝ်း၊ ဝင်ꩻဟဝ်လွဉ်ꩻအီအဝ်ႏနဝ်ꩻမꩻ ဝင်ꩻတဲမ်းနယ်တဲင် ယုံႏယုံႏကေႏကေႏ အဝ်ႏလိုႏယုမ်းဒျာႏနေနေသွူ။ "သွုန်ႏရောႏဂါႏ တသီႏနယ်ꩻဖုံႏ"
ပသေအီသွုန်ႏ တသီႏနယ်ꩻ
မွဉ်းဖျင်ပသေအီသွုန်ႏတသီႏနယ်ꩻနဝ်ꩻ မောက်ကြဲင်ႏဖျောႏထီႏသွူ။ မောက်ကြဲင်ႏမဉ်ယို တွမ်ႏတောင်းလျက်ꩻထန်ꩻ သော့ꩻရော်ꩻတဝင်ꩻထီကောက်ꩻ (ထီဗွီႏ)တဖြုံႏကိုတဲင် သော့ꩻထီလျားလဲ့လꩻဒျာႏ၊ ထီခွꩻလဲ့ လꩻဒျာႏ၊ ချင်းသော့ꩻသွူထီတဲင် အွဉ်ႏစဲးဗာႏ အဆေ့ꩻသွတ်ꩻ တနားရီႏရပ်နဝ်ꩻသွူ။ ပေါႏမောက်ကြဲင်ႏပဲစ်ꩻလို့သွူလဲ့ သော့ꩻတွမ်ႏတသာႏဆေ့ꩻဆေ့ꩻတွော့ꩻ ကွယ်ထွူစဲစ်ယင်း တွမ်ႏထီစဲစ်နဝ်ꩻမꩻ အွ၊ဗာႏကြောင်းကြောင်းသွူ။ အနွိုးအဆျာႏနဝ်ꩻ ချင်းဒျာႏမောက်ကြဲင်ႏ၊ ချင်းဒျာႏတောင်းလျက်ꩻထန်ꩻသွူ။ မောက်ကြဲင်ႏထီယိုနဝ်ꩻ မာꩻကြောင်းသွုန်ႏတဲင် မီႏအွꩻခွိုꩻခွိုꩻ မောက်ကြဲင်ႏထီနဝ်ꩻ ရဲးကာႏကွယ်ႏဖေႏနွောင်ꩻသွုန်ႏသဲင်ꩻ သွုန်ႏခြိုမ်ႏ၊ သွုန်ႏသေင်ရောႏဂါႏဖုံႏသွူ။
သွုန်ႏရောႏဂါႏတသီႏနယ်ꩻ
မွဉ်းဖျင်မီႏမော့ꩻလွဉ် သွုန်ႏရောႏဂါႏတမျိုꩻမျိုꩻနဝ်ꩻ မန်းဟဲ့ꩻ "တောင်မရိုး"ပအိုဝ်ႏဟဲ့ꩻ"ညိုးခါႏ"ဖေ့ꩻယို ခြွူသိုမ်ထီတထီတွော့ꩻ အွꩻခွိုꩻခွိုꩻ၊ အွꩻအာအာနဝ်ꩻ ဟဝ်နွောင်ꩻဒျာႏသွူ။ မီႏသေငါꩻတဝ်း အမွူးလဲ့ ရီဖြေꩻအွိုးပရတသီႏဆဲင်ႏ ဝေင်ꩻကိုနဝ်ꩻ ဝင်ꩻအဝ်ႏစာဒျာႏသွူႏ ညိုးခါးခြွူထီယိုနဝ်ꩻ သွုန်ႏရောႏဂါႏမန်ႏသမျ ဟဝ်နွောင်ꩻလို့ ရိုꩻနဝ်ꩻသွူ။
သွုန်ႏကင်ဆာတသီႏနယ်ꩻ (၁)
မွဉ်းဖျင်မီႏထွာသွုန်ႏကင်ဆာရောႏဂါႏနဝ်ꩻ မေ့ဖွန်ႏစဲစ်စဲစ် တစောနေင်းထီနွိုးယို မွူးရဝ်ꩻခိုႏတလဲင်ႏ၊ မွူးဟာခိုႏတလဲင်ႏ မီႏအံႏဖေႏတွမ်ႏ ထီခွꩻနဝ်ꩻ ဟဝ်အီနွောင်ꩻဒျာႏသွူ။ မေ့ဖွန်ႏယိုနဝ်ꩻ အံႏတနီꩻသိုမ်လဲင်ႏ၊ အံႏအာအံႏလွိုခန်းလဲ့ အလွဉ်ꩻအမာႏ တအဲန်ထဝ်း၊ ထွာထဲင်းတသီႏသက်ဆွာꩻသွူ။
သွုန်ႏကင်ဆာတသီႏနယ်ꩻ(၂)
မွဉ်းဖျင်သွုန်ႏကင်ဆာရောႏဂါႏတသီႏနယ်ꩻ ထဲင်းတနယ်ꩻနဝ်ꩻ ဆုံဆူႏသားအလာႏဖြားဖြားယို ပသေကြောင်းကြောင်း ထောင်းသော့ꩻသွူဆိုမ်ႏကြောင်းကြောင်းတွော့ꩻ စေ့ꩻအထီ၊ ကလꩻဒါႏအထီယို စဲစ်ယင်းတွမ်ႏထီစဲစ်တွော့ꩻ အွꩻဖေႏသွော့ တလဲင်ႏတဝန်ႏနေင်းထီ၊ တနီꩻသိုမ်လဲင်ႏနေား၊ ဟဝ်အီဗာႏဖိုတဲင် တဲမ်းနယ်ဗာႏသွူ။
သွုန်ႏကင်ဆာတသီႏနယ်ꩻ (၃)
မွဉ်းဖျင်သွုန်ႏကင်ဆာရောႏဂါႏ တသီႏနယ်ꩻ ထဲင်းတနယ်ꩻနဝ်ꩻ မန်းဟဲ့ꩻ"ဗိစပ်ပင်"၊ ပအိုဝ်ႏဟဲ့ꩻ "ယာမွိုင်ဟံႏ"လာႏယို ထောင်းပဲစ်ꩻစေ့ꩻအထီတွော့ꩻ အွꩻသွော့ တနီꩻ ၂-၃လဲင်ႏနေား၊ အွꩻတလဲင်ႏလဲင်ႏနဝ်ꩻ ဖေႏကအဝ်ႏဗဲင်း ထာဝန်ႏနေင်းနေား၊ အွꩻတသျဉ်နေးမꩻဟဝ်၊ ခြွူနေးနဝ်ꩻ ဟဝ်ထွꩻတဝ်းအတသျဉ် ရိုꩻနဝ်ꩻသွူ။ ယာမွိုင်ꩻဟံႏယိုနဝ်ꩻ အလꩻစွုမ်ႏငါႏ၊ ခွန်ကုဝေသွꩻ စင်ꩻမန်းတပါꩻရိုꩻ "ဗိစပ်ဟာ ၉၆-ပါးသော ရောဂါကို အကုန်ပျောက်နိုင်တယ်"နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ယာမွိုင်ꩻဟံႏယိုနဝ်ꩻ အလာႏဗွိုန်ပအိုဝ်ႏမုဲင်းကောင် ကဟဲ့ꩻဒါႏ "နံႏဂျပန်"နဝ်ꩻသွူ။ ကွဲးတွော့ꩻ အရောင်ႏတမေန်တဝ်း၊ အရောင်ႏဟံႏဗွာဗွာဒျာႏသွူ။ အမွူးတန်လဲန်း နံႏဂျပန်၊ အပင်ဖုံႏတဲ့ အာတန်သွူ။
သွုန်ႏကင်ဆာတသီႏနယ်ꩻ(၄)
မွဉ်းဖျင်သွုန်ႏကင်ဆာတသီႏနယ်ꩻ ထဲင်းတနယ်ꩻနဝ်ꩻ မန်းကဟဲ့ꩻဒါႏ "လက်ထုပ်သီး"တောမ်ႏ "စွန်လက်သဲမြစ်"ယို မူရော်ꩻတဝင်ꩻတွော့ꩻ အွꩻနဝ်ဟꩻ ဟဝ်ငါႏရိုꩻနဝ်ꩻသွူ။ လက်ထုပ်သီးတောမ်ႏ စွန်လက်သဲယိုနဝ်ꩻ ပအိုဝ်ႏဟဲ့ꩻနုဲင်းမုဲင်ꩻ သေတဝ်းတဲင် တဲမ်းနယ်နေး မန်းငဝ်းတွိုင်ꩻတွိုင်ꩻသွူ။
သွုန်ႏယော့ယာႏတသီး တသီႏနယ်ꩻ
မွဉ်းဖျင်သွုန်ႏယော့ꩻယာႏတသီး ရောႏဂါႏတသီႏနယ်ꩻနဝ်ꩻ မန်းဟဲ့ꩻ"ရွှေနွယ်ရိုး"၊ ပအိုဝ်ႏဟဲ့ꩻ "ယို့ပိုတွေ"ယို ခြွူညည ခြွူလꩻလꩻသွူတွော့ꩻ အွꩻဖေႏကုဲင်းကုဲင်းနဝ်ꩻ ဟဝ်ဒျာႏရိုꩻနဝ်ꩻသွူ။ ယို့ပိုတွေ ကရိုꩻယိုနဝ်ꩻ အမွူးသွီႏ၊ အလာႏအဲန်ထဝ်း၊ အရောင်ႏတသီး၊ ဒေါ့ꩻဒျာႏသေင်ႏလောင်း၊ စပ်ꩻငါငါ လွေꩻငါငါဒျာႏ သေင်ႏလောင်းသွူ။ ခမ်းခွꩻခမ်းလျား ရပ်တွိုင်ꩻ အဝ်ႏဒျာႏသွူ။
သွုန်ႏယော့ꩻယာႏတသီး တသီႏနယ်ꩻ
မွဉ်းဖျင်ထဲင်းတနယ်ꩻနဝ်ꩻ ကြူးအ့ႏဖက်ꩻဗိုႏတောမ်ႏ တသာႏသိကျာꩻနဝ်ꩻ ဟဝ်ဒျာႏရိုꩻနဝ်ꩻသွူ။ အံႏတလဲင်ႏ တဟဝ်တဝ်းလဲ့ အံႏမုဲင်ꩻလဲင်ႏလဲင်ႏသွူ။
သွုန်ႏကို ခြောက်တဲႏတသီႏနယ်ꩻ
မွဉ်းဖျင်သွုန်ႏကိုခြောက်မီႏတဲႏနဝ်ꩻ ဗေဒါအထောင်ꩻအလာႏ နီသိုမ်မွူးယို ပသေကြောင်းကြောင်းထွူတွော့ꩻ ဒွိုႏတောမ်ႏထော့ꩻယာႏ၊ အယာႏယာႏနဝ်ꩻတဲင် အံႏမူဒဲန်၊ အံႏအာအာနဝ်ꩻ ခြောက်ခြီဒျာႏ ရိုꩻနဝ်ꩻသွူ။ ထော့ꩻယာႏနဝ်ꩻ အဗဲ့ꩻအခေါက် ဖေႏကပါပုဲင်ႏ၊ အယာႏခြောင်ခြောင်ဒျာႏသွူ။[၁][၂]