အကျင်ꩻလစ်ꩻမျိုꩻအယပ်ꩻယိုꩻ
"ဝိတ္ထာရသုတ် (အကျင်ꩻလစ်ꩻမျိုꩻ-အယပ်ꩻယိုꩻ)" နီဗွေႏဘုရာꩻဟော်ꩻဖေႏ ဗွေႏရဟန်ꩻသီးဖုံႏ တရာꩻနုဲင်းယို- ရဟန်ꩻသီးဖုံႏဟွေး- 'ပဋိပဒါ-အကျင်ꩻဖုံႏနဝ်ꩻ'အဝ်ႏလစ်ꩻမျိုꩻ၊ လစ်ꩻမျိုꩻကရိုꩻနောဝ်ꩻ- ၁။ ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ - ဒန္ဓာဘိညာ- ကျင်ꩻဗာႏယပ်ꩻယပ်ꩻခုဲင်ႏခုဲင်ႏ - နန်ꩻလꩻတရာꩻ။ ၂။ ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ - ခိပ္ပါဘိညာ- ကျင်ꩻဗာႏယပ်ꩻယပ်ꩻခုဲင်ႏခုဲင်ႏ - လꩻမွိုင်တရာꩻ။ ၃။ သုခါ ပဋိပဒါ - ဒန္ဓာဘိညာ- ကျင်ꩻဗာႏချမ်ꩻချမ်ꩻသာႏသာႏ- နန်ꩻလꩻတရာꩻ။ ၄။ သုခါ ပဋိပဒါ - ခိပ္ပါဘိညာ- ကျင်ꩻဗာႏချမ်ꩻချမ်ꩻသာႏသာႏ- လꩻမွိုင်တရာꩻ။ 'ပဋိပဒါ-အကျင်ꩻဖုံႏ'နဝ်ꩻ အဝ်ႏလစ်ꩻမျိုꩻနုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ ရဟန်ꩻသီးဖုံႏဟွေး- ၁။ လောကကိုယို လိုꩻယင်ဟန်ႏနဝ်ꩻ ရာႏဂ(လောႏဘꩻ)အာႏတလာဒျာႏရင်ꩻ၊ ဒေါႏသꩻအာႏတလာဒျာႏရင်ꩻ၊ မောႏဟꩻအာႏတလာဒျာႏရင်ꩻတဲင် နမ်းယပ်ꩻ သꩻဒုက္ခသေႏသေႏ၊ ကထင်ႏအားထွုတ်တရာꩻနောဝ်ꩻ သဒ္ဓိန္ဒြေ ဝီရိယိန္ဒြေ သတိန္ဒြေ သမာဓိန္ဒြေ ပညိန္ဒြေ-ဣန္ဒြေႏဖုံႏယိုငတ်ꩻပါꩻ ကွပ်ပွိုးထွာယွယွိုက်ꩻတွော့ꩻ ကအီႏလꩻ မဂ်သမာႏဓိနဝ်ꩻ နန်ꩻလꩻ၊ နန်ꩻတွိုႏ၊ ယိုနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻဗာႏ 'ကျင်ꩻဗာႏယပ်ꩻယပ်ꩻခုဲင်ႏခုဲင်ႏ၊ နန်ꩻလꩻတရာꩻ'နောဝ်ꩻသွူ။ ရဟန်ꩻသီးဖုံႏဟွေး- ၂။ လောကကိုယို လိုꩻယင်ဟန်ႏနဝ်ꩻ လောႏဘꩻ၊ ဒေါႏသꩻ၊ မောႏဟꩻ အာႏတလာဒျာႏရင်ꩻတဲင် နမ်းယပ်ꩻ၊ သꩻဒုက္ခ၊ ကထင်ႏအားထွုတ်တရာꩻနဝ်ꩻ ဣန္ဒြေႏငတ်ꩻပါꩻ ထွာမွိုင်ကြွိုင်တွော့ꩻ ကအီႏလꩻမဂ်သမာႏဓိနဝ်ꩻ လꩻယိုꩻ၊ တွိုႏယိုꩻ၊ ယိုနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻဗာႏ'ကျင်ꩻဗာႏယပ်ꩻယပ်ꩻခုဲင်ႏခုဲင်ႏ၊ လꩻမွိုင်တရာꩻ'နောဝ်ꩻသွူ။ ရဟန်ꩻသီးဖုံႏဟွေး- ၃။ လောကကိုယို လိုꩻယင်ဟန်ႏနဝ်ꩻ လောႏဘꩻ၊ ဒေါႏသꩻ၊ မောႏဟꩻ အာႏတလာတဝ်း၊ နမ်းယပ်ꩻတောဝ်း၊ သꩻဒုက္ခတဝ်း၊ ကွဲႏတွော့ꩻ ကထင်ႏအားထွုတ်တရာꩻနဝ်ꩻ ဣန္ဒြေႏငတ်ꩻပါꩻ ကွပ်ပွိုးထွာယွယွိုက်ꩻတဲင် ကအီႏလꩻ မဂ်သမာႏဓိနဝ်ꩻ နန်ꩻလꩻ၊ နန်ꩻတွိုႏ၊ ယိုနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻဗာႏ'ကျင်ꩻဗာႏချမ်ꩻချမ်ꩻသာႏသာႏ၊ နန်ꩻလꩻတရာꩻ'နောဝ်ꩻသွူ။ ရဟန်ꩻသီးဖုံႏဟွေး- ၄။ လောကကိုယို လိုꩻယင်ဟန်ႏနဝ်ꩻ လောႏဘꩻ၊ ဒေါႏသꩻ၊ မောႏဟꩻ အာႏတလာတဝ်း၊ နမ်းယပ်ꩻတဝ်း၊ သꩻဒုက္ခတဝ်း၊ ကထင်ႏအားထွုတ်တရာꩻတဲ့ ဣန္ဒြေႏငတ်ꩻပါꩻ ကွပ်ပွိုးထွာမွိုင်ကြွိုင်တဲင် ကအီႏလꩻမဂ်သမာႏဓိနဝ်ꩻ လꩻယိုꩻ၊ တွိုႏယိုꩻ၊ ယိုနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻဗာႏ'ကျင်ꩻဗာႏချမ်ꩻချမ်ꩻသာႏသာႏ၊ လꩻမွိုင်တရာꩻ'နောဝ်ꩻသွူ။ (သုတ္တန်ႏပိဋကတ်၊ အင်္ဂုတ္တရပါဠိ၊ စတုက္ကနိပါတ်၊ ပဋိပဒါဝဂ်၊ ဝိတ္ထာရသုတ်) (လိတ်ဗွောင်မဲ့နား(၁၅၆)
"အသုဘသုတ် (အကျင်ꩻ၄-မျိုꩻ အယပ်ꩻ-အယိုꩻ)" နီဗွေႏဘုရာꩻဟော်ꩻဖေႏ ဗွေႏရဟန်ꩻသီးဖုံႏ တရာꩻနုဲင်းယို- ရဟန်ꩻသီးဖုံႏဟွေး- 'ပဋိပဒါ-အကျင်ꩻဖုံႏနဝ်ꩻ'အဝ်ႏလစ်ꩻမျိုꩻ၊ လစ်ꩻမျိုꩻကရိုꩻနောဝ်ꩻ- ၁။ ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ - ဒန္ဓာဘိညာ- ကျင်ꩻဗာႏယပ်ꩻယပ်ꩻခုဲင်ႏခုဲင်ႏ - နန်ꩻလꩻတရာꩻ။ ၂။ ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ - ခိပ္ပါဘိညာ- ကျင်ꩻဗာႏယပ်ꩻယပ်ꩻခုဲင်ႏခုဲင်ႏ - လꩻမွိုင်တရာꩻ။ ၃။ သုခါ ပဋိပဒါ - ဒန္ဓာဘိညာ- ကျင်ꩻဗာႏချမ်ꩻချမ်ꩻသာႏသာႏ- နန်ꩻလꩻတရာꩻ။ ၄။ သုခါ ပဋိပဒါ - ခိပ္ပါဘိညာ- ကျင်ꩻဗာႏချမ်ꩻချမ်ꩻသာႏသာႏ- လꩻမွိုင်တရာꩻ။ 'ပဋိပဒါ-အကျင်ꩻဖုံႏ'နဝ်ꩻ အဝ်ႏလစ်ꩻမျိုꩻနုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ ရဟန်ꩻသီးဖုံႏဟွေး- ၁။ လောကကိုယို လိုꩻယင်ဟန်ႏနဝ်ꩻ ခွေနမ်းတန်ယို အသုဘ-ထာꩻတင်ႏတယ်ႏမွေးတဝ်း၊ ကအံႏသော့ꩻ အာဟာႏရနဝ်ꩻတဲ့ အီႏထွာ ထာꩻပသို့ꩻခရာႏတန်၊ ဗွိုႏအန်ꩻလောက၊ သေတဝ်းသင်္ခါႏရ၊ အီႏသီဗာႏထာꩻ ယူႏစဉ်ꩻစာꩻသေႏသေႏနုဲင်းနဝ်ꩻ။ ဝွေꩻနဝ်ꩻ အာႏကွိုꩻ သဒ္ဓါႏအာႏ(သဒ္ဓါႏဗိုလ်)၊ ဟိရီအာႏ(ထာꩻဝင်ꩻသꩻအာႏ)၊ ဩတ္တပ္ပအာႏ(ထာꩻငမ်းအာႏ)၊ ဝီရိယအာႏ၊ ပညာႏအာႏ၊ ဣန္ဒြေႏငတ်ꩻပါꩻ ကွပ်ပွိုးထွာယွယွိုက်ꩻတဲင် ကအီႏလꩻ မဂ်သမာႏဓိနဝ်ꩻ နန်ꩻလꩻ၊ နန်ꩻတွိုႏ၊ ယိုနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻဗာႏ'ကျင်ꩻဗာႏယပ်ꩻယပ်ꩻခုဲင်ႏခုဲင်ႏ၊ နန်ꩻလꩻတရာꩻ'နောဝ်ꩻသွူ။ ရဟန်ꩻသီးဖုံႏဟွေး- ၂။ လောကကိုယို လိုꩻယင်ဟန်ႏနဝ်ꩻ ခွေနမ်းတန်ယို အသုဘ၊ အာဟာႏရနဝ်ꩻတဲ့ ထာꩻပသို့ꩻခရာႏတန်၊ ဗွိုႏအန်ꩻလောက၊ သေတဝ်းသင်္ခါႏရ၊ အီႏသီဗာႏထာꩻ၊ ယူႏစဉ်ꩻစာꩻသေႏသေႏနုဲင်းနဝ်ꩻ၊ ဝွေꩻနဝ်ꩻ အာႏကွိုꩻဗိုလ်ငတ်ꩻပါꩻ၊ ဣန္ဒြေႏငတ်ꩻပါꩻ ကွပ်ပွိုးထွာမွိုင်ကြွိုင်တွော့ꩻ ကအီႏလꩻ မဂ်သမာႏဓိနဝ်ꩻ လꩻယိုꩻ၊ တွိုႏယိုꩻ၊ ယိုနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻဗာႏ'ကျင်ꩻဗာႏယပ်ꩻယပ်ꩻခုဲင်ႏခုဲင်ႏ၊ လꩻမွိုင်တရာꩻ'နောဝ်ꩻသွူ။ ရဟန်ꩻသီးဖုံႏဟွေး- ၃။ လောကကိုယို လိုꩻယင်ဟန်ႏနဝ်ꩻ လꩻပထမစျာန်ႏ၊ ဒုတိယစျာန်ႏ၊ တတိယစျာန်ႏ၊ စတုတ္ထစျာန်ႏ၊ အာႏကွိုꩻဗိုလ်ငတ်ꩻပါꩻ၊ ကွပ်ပွိုး ဣန္ဒြေႏငတ်ꩻပါꩻ ထွာယွယွိုက်ꩻတဲင် ကအီႏလꩻ မဂ်သမာႏဓိနဝ်ꩻ နန်ꩻလꩻ၊ နန်ꩻတွိုႏ၊ ယိုနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻဗာႏ'ကျင်ꩻဗာႏချမ်ꩻချမ်ꩻသာႏသာႏ၊ နန်ꩻလꩻတရာꩻ'နောဝ်ꩻသွူ။ ရဟန်ꩻသီးဖုံႏဟွေး- ၄။ လောကကိုယို လိုꩻယင်ဟန်ႏနောဝ်ꩻ လꩻပထမစျာန်ႏ၊ ဒုတိယစျာန်ႏ၊ တတိယစျာန်ႏ၊ စတုတ္ထစျာန်ႏ၊ အာႏကွိုꩻဗိုလ်ငတ်ꩻပါꩻ၊ ကွပ်ပွိုးဣန္ဒြေႏငတ်ꩻပါꩻ ထွာမွိုင်ကြွိုင်တွော့ꩻ ကအီႏလꩻ မဂ်သမာႏဓိနဝ်ꩻ လꩻယိုꩻ၊ တွိုႏယိုꩻ၊ ယိုနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻဗာႏ 'ကျင်ꩻဗာႏချမ်ꩻချမ်ꩻသာႏသာႏ၊ လꩻမွိုင်တရာꩻ'နောဝ်ꩻသွူ။ (သုတ္တန်ႏပိဋကတ်၊ အင်္ဂုတ္တရပါဠိ၊ စတုက္ကနိပါတ်၊ ပဋိပဒါဝဂ်၊ အသုဘသုတ်) [၁][၂]