အနုပညာႏ

အနုပညာႏ (အဲင်းကလေတ်: Art) ကမာꩻလေတောင်ႏတဆဝ်အီဒါႏ စွိုးခွိုꩻယေန်ႏငဲးဆင်းအရန်းနဝ်ꩻနဝ်ꩻ တမုဲင်ꩻ နုဲင်းမုဲင်ꩻဟောင်း၊ အနုပညာႏကရိုꩻနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏထာꩻဒါႏ မာꩻတသွိုးနွောင်ꩻအီလိုꩻသီးသꩻ၊ ထွာထာꩻဒါႏ တမာဖေႏနွောင်ꩻအီ လိုꩻသီးစေႏတနာႏနဝ်ꩻသွူ။ အနုပညာႏနဝ်ꩻ မာꩻလွဉ်ꩻဗာႏဒျာႏ လိုꩻသီးသꩻစေႏတနာႏအစိုန်ꩻအလွောက်ꩻ၊ ကွပ်အနုပညာႏအစိုန်ꩻတဲင် ကခံႏစာꩻဗာႏသားသူꩻ ရသထွာလွဉ်ဗာႏစွဉ်ႏဒျာႏသွူ၊ ပွိုးနဝ်ꩻမꩻ အနုပညာႏယို ရသပညာႏ-ရသထာꩻဒါႏလဲ့ အဝ်ႏဟဲ့ꩻနဝ်ꩻသွူ။ အနုပညာႏရသကရိုꩻနဝ်ꩻ သꩻသွင်ႏ၊ သꩻပေႏ၊ သꩻစွုမ်း၊ သညင်ꩻ၊ ပသို့ꩻ(ဗွိုႏ/အန်ꩻ)၊ အာႏလꩻ၊ သꩻဝꩻ၊ အံႏအော်ꩻ(ဟွုန်ဆန်ꩻ)၊ စွူဖြွိုး-ကရိုꩻဒါႏ အလင်ႏကာႏကျမ်ꩻကိုကလွဉ် သꩻအရသာႏကွတ်ꩻပါꩻအကို ထွာနုဲင်းခံႏစာꩻဗာႏတပါꩻပါꩻနဝ်ꩻသွူ။ စိတ္တဗေဒ ပညာႏသျင်ႏသီး ခေတ်မဲ့ဆꩻလယိုခါကရိုꩻနဝ်ꩻတဲး သꩻအရသာႏ၊ (မွေးတဝ်းလဲ့) သꩻကတသွိုးနွောင်ꩻအီနဝ်ꩻ အဝ်ႏပဉ်(၁၄)စွိုး သေထွꩻဗာႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ တနယ်ꩻနဝ်ꩻ အနုပညာႏယို ထွာဒျာႏဒင်ႏနယ် ထာꩻခံႏစာꩻမျိုꩻတန်ဒျာႏသွူ။ သိပ္ပံပညာႏနဝ်ꩻ ဖန်းဖြယ်နယ် အကျောင်ꩻတရာꩻ၊ အနုပညာႏနဝ်ꩻ စီႏခင်ꩻနယ် အကျိုꩻတရာꩻ (မွေးတဝ်းလဲ့) သꩻကတသွိုးအလွောက်ꩻ စီႏခြပ်နယ် ထာꩻခံႏစာꩻမျိုꩻနဝ်ꩻသွူ။

Clockwise from upper left: an 1887 self-portrait by Vincent van Gogh; a female ancestor figure by a Chokwe artist; detail from The Birth of Venus (c. 1484–1486) by Sandro Botticelli; and an Okinawan Shisa lion

စီႏခင်ꩻအနုပညာႏ ကတမာဒါႏ သꩻစေႏတနာႏ အနုပညာႏအကိုနဝ်ꩻ ကဝ်ႏလုဲင်ꩻ၊ ကဝ်ႏတောက်ꩻ၊ တဲႏဆို့ꩻကျင်ႏလဲပ်၊ ဇာတ်သဘင်ႏထာꩻဒါႏ၊ အနုပညာႏလိတ်လုဲင်ꩻဖုံႏ ထွာအထျꩻအဝ်ႏပါသော့ꩻနဝ်ꩻသွူ။ ကဝ်ႏလုဲင်ꩻ၊ ကဝ်ႏတောက်ꩻ၊ တဲႏဆို့ꩻကျင်ႏလဲပ်စတဲင်ယို ကတမာနွောင်ꩻအီ လိုꩻသီးသꩻစေႏတနာႏနဝ်ꩻ အမော့ꩻလွဉ်နုဲင်းမုဲင်ꩻဟောင်း၊ လိုꩻပွိုင်းလဲင်ႏဖုံႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏလိုႏ ဝန်ႏတကောက်ꩻမောင်းဒေါင်၊ တစိုလိက်စီꩻ စတဲင်အခြွိုင်းအခြဝ်ႏတွော့ꩻ အွဉ်မာꩻသုံꩻလွဉ်နုဲင်းနဝ်ꩻဖုံႏသွူ။ အစစနဝ်ꩻ အီႏသော့ꩻအီထာꩻအံႏထာꩻအွꩻတာႏ သုံꩻခန်းလုံးခဝ်ဗွိုပေႏ၊ အဆုဲင်ꩻနဝ်ꩻ လုံးခဝ်ဗွိုယို မာꩻဗွန်နုဲင်းခန်းဝန်ႏပုံႏ၊ စွုန်ꩻဖုံႏနဝ်ꩻ ဖို့ꩻတွမ်ႏမေႏတဲင် မဉ်ႏလꩻနုဲင်းမုဲင်ꩻလဲ့ သွဉ်ꩻ(လောႏ)လꩻနွောင်ꩻဒျာႏအကျောင်ꩻ ထွိုင်ႏသေလွဉ်နုဲင်းနဝ်ꩻခိန်ႏတွော့ꩻ နမ်းကသုံꩻဒါႏ အခြွိုင်းခြိုꩻဖုံႏယို ခွုမ်မာꩻလွဉ်တရန်းထွူတရန်း ကွဲးယမ်ယမ်လွဉ်နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ အဗွေႏနမ်း အခြွိုင်းအခြိုꩻဖုံႏနဝ်ꩻ သုံꩻတဲ့သုံꩻဗာႏဒျာႏ၊ ဖေႏကတရေꩻလဲ့ မာꩻဒါႏလွဉ်စွဉ်ႏကရိုꩻနဝ်ꩻ ထီႏထွꩻဗာႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ တွိုႏနဝ်ꩻတဲင် အသဘော်ꩻလဲ့ စွုမ်းသꩻရော့ꩻမဲ့လွဉ်လွစွဉ်ႏ အတရေꩻ၊ အခြွိုင်းအခြိုꩻယို သုံꩻအီစွဉ်ႏဒျာႏ အုံအဝ်ႏအီအတာႏနဝ်ꩻသွူ။ တမာဖေႏစေႏတနာႏ ဖေႏသꩻကစွုမ်းအီ ခံႏစာꩻအရသာႏတွမ်ႏသꩻဖေႏကလꩻလဲ့ မာꩻဒါႏလွဉ်စွဉ်ႏကရိုꩻနဝ်ꩻလဲ့ သေလွဉ်လွဝင်ꩻဖုံႏသွူ။ လိုꩻသီးအုံအဝ်ႏအီတာႏ သုံꩻအီတဲ့လꩻဒျာႏ၊ တရေꩻလဲ့ဖေႏကတရေꩻ အွဉ်မာꩻထွင်ႏလွဉ်နုဲင်းနဝ်ꩻတဲင် လိုꩻသီးအအုံအဝ်ႏ အရန်းထွိုင်ႏထိုလွဉ်ခိန်ႏနဝ်ꩻ ဖေႏနေးခံႏစာꩻအရသာႏတွမ်ႏသꩻကလꩻလဲ့ အွဉ်မာꩻလွဉ်စွဉ်ႏဒျာႏဖုံႏသွူ။

အနုပညာႏကရိုꩻနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏပညာႏ မာꩻလွဉ်ꩻအီဗာႏ တွမ်ႏလိုꩻသီးထာꩻယူႏဉာဏ်ႏစားသွူ။ သဘာဝထာꩻတရေꩻဖုဲင်ႏမဲ့နဝ်ꩻ ရိုꩻအနုပညာႏတလꩻတဝ်း၊ သꩻသွိုꩻခရာႏမွူးရောင်ႏထန်ႏစ၊ ဝါးသီးဖြေင်ꩻသင်ႏတလေ့ထာꩻဖုံႏနဝ်ꩻ သꩻသွိုꩻဖုဲင်ႏနာႏစွဉ်ႏကီလဲ့ အနုပညာႏသဘော်ꩻတပါတဝ်းဒွိုန်းနဝ်ꩻသွူ။ ကေားကအွဉ်မာꩻနယ် အနုပညာႏသားဖုံႏနဝ်ꩻ ကထီႏကဟွုန်ဗာႏဒါႏ အသောင်အရင်ꩻ အသက်အဝ်ႏသက်အဲဉ်ထဝ်းလောင်းယို အွဉ်ႏသော့ꩻစေႏတနာႏ၊ စေႏတနာႏအလွောက်ꩻ ကဖောႏလွေꩻနယ်ဒါႏ အထီႏအဟွုန်၊ ဝွေꩻကခွဲးမော့ꩻ အနမ်းအခြုံနဝ်ꩻမꩻ အနုပညာႏသဘော်ꩻပါသော့ꩻနဝ်ꩻသွူ။ စေႏတနာႏအလွောက်ꩻ အနုပညာႏဗွေႏနမ်းသီး ကစီႏခင်ꩻဒါႏ အထီႏအဟွုန် အခွဲးအမော့ꩻနဝ်ꩻ ထွာအနုပညာႏသွူ။ ကဝ်ႏလုဲင်ꩻထာꩻဒါႏ နဝ်ꩻ ပေါႏလွဉ်အွိုး ကားလားတဲမ်းဒါႏလိတ် ကပေါႏကာႏ၊ လိုꩻအုံသော့ꩻထမ်းကို ပွိုင်ႏလဲင်ႏခါသားဖုံႏနဝ်ꩻ ခွုင်းဝွေꩻသီး ကထီႏဗာႏအသောင်အရင်ꩻ၊ ခွုင်းသꩻကခံႏစာꩻဗာႏဖုံႏယို တွမ်ႏဟံႏတနျာႏ၊ ဟံႏတသီး၊ ဟံႏဗွာ၊ မေႏသွာႏဖုံႏတဲင် တဲမ်းပယ်စွဉ်ႏ အပုံႏအငုဲင်ꩻ ထမ်းထာꩻဆေင်ႏလောင်းသွူ။ လိုꩻပွိုင်းလဲင်ႏဖုံႏနဝ်ꩻ ငဝ်းရာႏဝေါဟာရ လွိုင်ႏကွုန်ꩻတဝ်းဒွိုန်းတဲင် မဉ်ရိုꩻနုဲင်းမုဲင်ꩻလဲ့ တဲမ်းနယ်နုဲင်း အပုံႏအငုဲင်ꩻနဝ်ꩻသွူ။ ကွပ်နဝ်ꩻမꩻ ခယ်ႏငဝ်းခြုဲင်းတဗာႏကိုနဝ်ꩻ ရိုꩻ ရုပ်ပုံႏတပုံႏနဝ်ꩻ ယံကယ်ꩻထဲင်းက ငဝ်းရာႏအငွါတရေင်နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။

လိုꩻအုံထမ်းကိုသား ကတဲမ်းကဲစ်ꩻဒါႏ ကဝ်ႏလုဲင်ꩻအနယ်ꩻနဝ်ꩻနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏယွိုင်ႏနေးလူႏ၊ မွေးတဝ်းတဲ့ ထွာဒျာႏကဲစ်ꩻခွဉ်းနေးစားတန်သွူ။ ယေန်ႏငဲးမုꩻ အဆင်းအရန်းကထင်ႏထိုလွဉ်အတွိုင်ꩻ တဲမ်းကဲစ်ꩻကဝ်ႏလုဲင်ꩻ အဆင်းအရန်းလဲ့ ထင်ႏထိုလွဉ်ꩻစွဉ်ႏနဝ်ꩻသွူ။ ကဲစ်ꩻဒါႏကဝ်ႏလုဲင်ꩻယို ထွာလွဉ်စွဉ်ႏ အနုပညာႏ ထွို့ꩻငင်ႏနွောင်ꩻအီ လိုꩻသီးသꩻတမျိုꩻသွူ။ ထာꩻဒါႏကလဲဉ်းရီဗွန်နုဲင်း ကဲစ်ꩻကဝ်ႏပညာႏယိုနဝ်ꩻ တောက်ꩻဒါႏကဝ်ႏတန်ဒျာႏ၊ မဉ်ႏဒေါ့ꩻစွဉ်ႏစွဉ်ႏလဲ့ တောက်ꩻကဝ်ႏယိုနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏအနုပညာႏ ကပွိုင်းဝွို့ဒါႏ သေင်ႏ၊ ဆင်စွယ်ႏ၊ ထာꩻဆွတ်ꩻ၊ အွတ်ꩻ၊ အင်ꩻ၊ စွုန်ꩻ(ဒန်)စတဲင်ဖုံႏသွူ။ တောက်ꩻဒါႏကဝ်ႏယိုနဝ်ꩻ စပ်ဆွိုင်ꩻဒျာႏ ဗွန်နုဲင်းကဝ်ႏထဲင်ꩻ သွီႏထဲင်ꩻ ကဝ်ႏတတဲက်ꩻ ကဝ်ႏသွဉ်း(ထွိုင်)စတဲင်စားနဝ်ꩻသွူ။ တောက်ꩻဒါႏကဝ်ႏအကိုနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ စီႏခင်ꩻဒါႏ ကဝ်ႏထဲင်ꩻ ကဝ်ႏတတဲက်ꩻသွူတကာႏတဝ်း ကမာꩻဒါႏ ပုံႏဗွန်ရုပ်တုꩻဖုံႏလဲ့ အဝ်ႏပါသော့ꩻယိုကိုနေနေသွူ။ ကဒါႏကဝ်ႏလုဲင်ꩻသားနဝ်ꩻ ကမဲဉ်စီႏခင်ꩻဒါႏ အခရာႏတဗာႏဗာႏယို သူႏနယ်တွမ်ႏတသီႏ အနားဒွေါင်ႏဆွာꩻစား၊ ကဒါႏတောက်ꩻကဝ်ႏသားနဝ်ꩻ အွဉ်ႏနယ်နေး အပုံႏအငုဲင်ꩻဒွုန်ဗွိုစားနဝ်ꩻသွူ။ သꩻတွိုႏရာꩻ ဗွန်နုဲင်းလိုꩻပေႏဖုံႏ ကဗွော့ꩻနယ်ဒါႏ ဖိုးရုပ်ပနားရုပ် တွမ်ႏဟံႏဗော့ꩻနဝ်ꩻအတွိုင်ꩻ လိုꩻပွိုင်းလဲင်ႏဖုံႏလဲ့ တွမ်ႏဟံႏဗော့ꩻဟံႏဗျက် လုံးတွတ်ꩻလုံးခြဲက်ဖုံႏတဲင် သꩻယူႏဖြောင်ရာꩻ အွဉ်ႏနယ်လွ သက်အဝ်ႏသက်အဲဉ်ထဝ်းသီး အပုံႏအငုဲင်ꩻဖုံႏသွူ။ ကထွားတွမ်ႏမဲ့လဲ့ သꩻစွုမ်းခရာႏ အပုံႏအငုဲင်ꩻလဲ့တရေꩻ၊ အခြွိုင်းလဲ့ရော့ꩻတဲင် နုဲင်းစွဉ်ႏအသက်အဝ်ႏလွိုႏလွိုႏ၊ ဗွန်စွဉ်ႏအဝ်ႏရုဲင်ꩻဒါႏထာꩻလွိုႏလွိုႏ မာꩻနွောင်ꩻလွစွဉ်ႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။

တောက်ꩻကဝ်ႏ(ပန်းပု)အနုပညာႏယိုလဲ့ မာꩻတသွိုးနွောင်ꩻအီစွဉ်ႏ ကေားထွားသꩻ၊ မာꩻစွိုးသွိုꩻနွောင်ꩻအစိုန်ꩻအဝ်ႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ လိုꩻဖုံႏနဝ်ꩻ ယံဖေႏနေးကရဲးနွောင်ꩻ အလျားအခွꩻစတဲင်ဥတုတံႏတဲင် တဲႏဆို့ꩻခန်း အဆေင်ႏအသꩻလစ်ꩻဖဲ့ꩻလစ်ꩻနား ခင်ႏလမ်းအုံသော့ꩻတာႏ အပေႏစားနဝ်ꩻသွူ။ လိုꩻသီးကတွူႏတရန်လွဉ် ကတွိုႏအခေႏအနေႏနုဲင်းနဝ်ꩻနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏအီႏသုံꩻအီအတွက်လွုမ်ꩻ၊ ခင်ႏလမ်းအုံတာႏယို အွဉ်ႏဆွာꩻပသာႏအသꩻ၊ အွဉ်ႏစျူပသာႏအဒေ့ꩻတဲင် မဉ်ႏမာꩻတရေꩻပသာႏတဲ့သင်၊ အနွို့အထန်ႏ တခါꩻငွါနီဖဲ့ꩻနဝ်ꩻလဲ့ မဉ်ႏဆို့ꩻပသာႏထာꩻထွန်ႏနဝ်ꩻ ကေားထွားသားယိန်းရော့ꩻအမဲ့၊ အသꩻတဲ့စွုမ်းသွိုꩻအီစွဉ်ႏတွော့ꩻ မဉ်ႏတဲႏဆို့ꩻနုဲင်းနဝ်ꩻနဝ်ꩻမꩻ အနုပညာႏသဘော်ꩻပါနဝ်ꩻသွူ။ လိုꩻသီးယို ပေါႏလွဉ်ခွေါင်းဗာႏသꩻခိန်ႏနဝ်ꩻ နေးတွမ်ႏငဝ်းတဲင် အွဉ်ႏနယ်ဒါႏ အနမ်းထာꩻခံႏစာꩻဖုံႏသွူ။ ကငွိုးထာꩻ၊ ကငထာꩻဖုံႏနဝ်ꩻ ယိုစားသွူသနဲ့၊ အသꩻတသွိုးတဲင် ကအွဉ်ႏထန်ႏနယ်ꩻဒါႏအငဝ်းယို ထွိုင်ႏစီႏခင်ꩻတွမ်ႏ အနုပညာႏသဘော်ꩻနဝ်ꩻ အောင်ႏစဲ့ꩻပွယ်ꩻတွော့ꩻ ကခြဝ်သင်ႏဒါႏအငဝ်းစတဲင် သꩻအာႏလꩻခရာႏ ငဝ်းတချင်ꩻခီႏထင်အီႏစဲ့ꩻဖုံႏ။ ငဝ်းတချင်ꩻကစီႏခင်ꩻနယ်ဒါႏ သꩻပေႏခရာႏ၊ သꩻကုဲင်ခရာႏစတဲင် အလွိုးစားဖုံႏပေါႏလွဉ်စွဉ်ႏဒျာႏသွူ။ ထာꩻခံႏစာꩻယို ဖေါႏအွဉ်ႏနယ်လွꩻဗာႏ အကျူႏအဗျာႏ၊ စူခင်ႏရုဲင်ꩻတသွိုး အပုံႏအငုဲင်ꩻဖုံႏတဲင် ပျꩻဇာတ်ဒါႏ သဘင်ႏပညာႏလဲ့ ပေါႏလွဉ်ဖျင်စွဉ်ႏဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။

ယေန်ႏငဲးမုꩻ အဆင်းအရန်းထွိုင်ႏထို တဲမ်းလိတ်ထွိုင်ႏဒါႏလွဉ်ခိန်ႏနဝ်ꩻ နမ်းထာꩻထီႏထာသေ၊ အခွဲးအမော့ꩻ ကခံႏစာꩻဗာႏဖုံႏယို တဲမ်းနယ်နေးတွမ်ႏလိတ်နဝ်ꩻသွူ။ ကစီႏခင်ꩻဒါႏ လောကတွမ်ႏ လောကသဘာဝခရာႏအကို လိတ်လုဲင်ꩻယိုလဲ့ ထွာအစိုန်ꩻထင် စူခွုမ်တဗာႏနေနေသွူ။ လိတ်လုဲင်ꩻအကို လိတ်လုဲင်ꩻဖေႏထာꩻသေ၊ လိတ်လုဲင်ꩻတမာဖေႏ သꩻစေႏတနာႏ အ၀်ႏနီမျိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻတဲင် အမျိုꩻဆုဲင်ꩻယို ဟဲ့ꩻအနုလိတ်လုဲင်ꩻ၊ မွေးတဝ်းတဲ့ ရသလိတ်လုဲင်ꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ အနုလိတ်လုဲင်ꩻနဝ်ꩻ နေးတွမ်ႏထာꩻတရေꩻ၊ ထာꩻယေန်ႏပနဲဉ်ႏ၊ အစင်အကြောင်းဖုံႏတွော့ꩻ တမာꩻဖေႏစေႏတနာႏဗွန်နုဲင်းကဝ်ႏလုဲင်ꩻ၊ တောက်ꩻကဝ်ႏ၊ တဲႏဆို့ꩻဒါႏနုဲင်းနဝ်ꩻမွေးတဝ်းသွူ။ ကေားဟော်ꩻထွားသားနဝ်ꩻ ထောင်လွဉ်ꩻ အတဲမ်းအကဲစ်ꩻ၊ အစီႏအခင်ꩻ၊ ဇာတ်ပွိုင်ဇာတ်ကွက်ꩻတွော့ꩻ သꩻသွိုꩻ၊ သꩻပေႏ၊ ဟွုန်တလွိုး၊ သꩻဝꩻ၊ ငမ်း-စတဲင် သꩻကိုအရသာႏတစွိုးစွိုး ပေါႏထွာလွဉ်ဒါႏနဝ်ꩻသွူ။ ကေားကခံႏစာꩻဒါႏ အနုပညာႏရသတစွိုးစွိုးသားနဝ်ꩻ ခံႏစာꩻလွဉ်ꩻဗာႏနုဲင်းဒါႏ သꩻသွိုꩻ၊ သꩻပေႏ၊ ဟွုန်တလွိုး၊ သꩻဝꩻ၊ ငမ်း-စတဲင် သꩻရသတမျိုꩻမျိုꩻ၊ လောကနီမဲ့ဆꩻငါယိုခါခါ ထီႏထာꩻသꩻဝꩻခရာႏတဲင် သꩻမဉ်ႏဝꩻလွနဝ်ꩻတဲးတဲ့ မဉ်ပါꩻမုဲင်ꩻမုဲင်ꩻခန်းတဲ့ယဝ်း သꩻတသွိုꩻနွောင်ꩻတဝ်းဒျာႏရင်ꩻသွူ။ မဉ်ပါꩻမုဲင်ꩻမုဲင်ꩻ ပေါႏသꩻအဝ်ႏပေႏဗာႏဒျာႏထာꩻ၊ အဝ်ႏသညင်ꩻဗာႏထာꩻနဝ်ꩻ ထာꩻစွုမ်းသွိုꩻတထွာနွောင်ꩻလွတဝ်း၊ ကွဲႏတွော့ꩻ ဟော်ꩻထွားဗာႏ ဟွုန်ငမ်းသꩻဝꩻခရာႏဝတ္ထုတဲင် သꩻအဝ်ႏငမ်းအဝ်ႏသꩻဝꩻခန်းစွဉ်ႏတဲ့ယဝ်း ထာꩻသꩻသွိုꩻနဝ်ꩻ အဝ်ႏထွာနွောင်ꩻဒွိုန်းကထဲင်းသွူ။ ခွန်ပိုခို(မင်ꩻသာꩻ) ခွန်ပိုမူႏ(မင်ꩻသမီꩻ)တဖြာꩻဖြာꩻ ထွိုင်ႏမာꩻနယ် ထာꩻတလွိုးခန်ꩻနဝ်ꩻ ကထွာပရိသတ် အဝ်ႏသညင်ꩻ ခွန်ပိုခို(မင်ꩻသာꩻ) မွေးတဝ်းတဲ့ ခွန်ပိုမူႏ(မင်ꩻသမီꩻ)တွင်ꩻနုဲင်းနဝ်ꩻနဝ်ꩻ အထာꩻစွုမ်းသွိုꩻတဲ့ အဝ်ႏထွာဒါႏနေကနဝ်ꩻသွူ။ ယိုနဝ်ꩻ ခံႏစာꩻဗာႏ အနုပညာႏရသတစွိုးစွိုးတဲင် ကထွာလွဉ်ဒါႏ အသဘော်ꩻနဝ်ꩻသွူ။ မဉ်ႏဒေါ့ꩻဗာႏတမျိုꩻနဝ်ꩻ ကခံႏစာꩻဒါႏအနုပညာႏသားလောင်း ကထွာလွဉ်ဒါႏ အခွုန်ꩻထေ့ချာသဘော်ꩻတန်ဒျာႏရင်ꩻသွူ။

အနုပညာႏဗွေႏသားနဝ်ꩻ နမ်းစူခြောင်ꩻအကို ရသဖေႏကပေါႏနဝ်ꩻ အမာꩻနုဲင်းမုဲင်ꩻ၊ အနုပညာႏဗွေႏသားနဝ်ꩻ အထျꩻအွဉ်ႏသꩻထာꩻယူႏဉာဏ်ႏ မာꩻအီဗာႏစေႏတနာႏကတမာအလꩻနဝ်ꩻသွူ။ သꩻထာꩻယူႏဉာဏ်ႏ ကဆဲင်ႏသော့ꩻဒါႏ အနုပညာႏကရိုꩻနဝ်ꩻနုဲင်းယိုသွူ။ ၁။ ကထီႏကဟွုန် သꩻအာႏရုံႏတမျိုꩻမျိုꩻခိန်ႏတွင်ꩻ ကခံႏစာꩻပေါႏလွဉ်ဒါႏ သꩻအခွဲးအမော့ꩻ။ ၂။ ကွပ်ခံႏစာꩻဗာႏတဲင် ကပေါႏလွဉ်ဒါႏ သꩻရေꩻ၊ သꩻပေႏစတဲင် သꩻတဖုံအခွဲးအမော့ꩻ။ ၃။ ကွပ်သꩻတဖုံတဲင် ဗွန်နုဲင်းစွဉ်ႏကလꩻ ဘဝထာꩻသေ အဟွုန်အထီႏလွိုႏလွိုႏ သꩻအခွဲးအမော့ꩻ။ ၄။ ယောင်ꩻဆင်ꩻပုံႏငုဲင်ꩻ အငဝ်း ကအဝ်ႏသော့ꩻ ကအဝ်ႏပလို့ꩻသေꩻဒါႏ ထာꩻမတ်ဉာဏ်ႏတထွောင်းထွောင်းကိုတဲ့သင်၊ ကံႏသွံပါꩻအပုံႏအငုဲင်ꩻဖုံႏတဲ့သင်၊ အထွာအကုဲင်ဖုံႏတဲ့သင် ကအဝ်ႏတောင်ꩻတမဝ်းမဝ်း ကယူႏလꩻတမွာမွာဒါႏ သꩻအခွဲးအမော့ꩻ။ ၅။ ခွုင်းကတောင်ꩻ ကယူႏလꩻဒါႏဖုံႏယို သꩻရုဲင်ꩻတသွိုးမုꩻ အာႏဖေႏနေးကယိန်းတလာလာ တွမ်ႏသတိꩻပါပါတွော့ꩻ ဉာဏ်ႏကကာႏလွဉ်ဗာႏဖိုလဲဉ်း သꩻအခွဲးအမော့ꩻငတ်ꩻမျိုꩻစားနဝ်ꩻနဝ်ꩻ ထွာအနုပညာႏထာꩻယူႏဉာဏ်ႏနဝ်ꩻသွူ။

ထာꩻယူႏဉာဏ်ႏ ကပေါႏလွဉ်ဒါႏ အနုပညာႏသားနဝ်ꩻ ထာꩻယူႏဉာဏ်ႏနဝ်ꩻ မာꩻဗာႏသွူထာꩻမာꩻအမျိုꩻမျိုꩻ၊ အဝ်ႏအနုပညာႏသီး ပုဂ္ဂလဓိဋ္ဌာန်ႏယို ကျမ်ႏမာꩻဖေႏကထွာဗာႏ ဓမ္မဓိဋ္ဌာန်ႏ၊ ဖေႏနေးကဖောႏနွောင်ꩻအီ သꩻကဖုံရုဲင်ꩻတသွိုး အခွဲးအမော့ꩻယိုတဲင် အွဉ်ႏသတိꩻဟဝ်ဟဝ် ရော့ꩻပယ်ႏတဲ့ပယ်ႏဗာႏ၊ ရော့ꩻထူႏတဲ့ထူႏဗာႏနဝ်ꩻသွူ။ ကထူႏဒါႏအကိုယိုလဲ့ အထျꩻအနာဖေႏကစွို့ꩻနဝ်ꩻ ရော့ꩻမွဉ်းဖျင်တဲ့ မွဉ်းဖျင်ဗာႏ၊ အွဉ်ႏလင်ꩻတနꩻဖေႏဗာႏအခင်ႏလမ်း၊ အွဉ်ႏဗူႏဖေႏဗာႏ၊ ဖေႏကထွာဗာႏမွုန်းတဝ်း နမ်းသꩻထာꩻယူႏဖဲ့ꩻလွုမ်ꩻနဝ်ꩻတဲ့ ဆွန်ꩻခါꩻဗာႏ၊ ကမ်းခါꩻဗာႏ၊ ငင်ႏခါꩻဖေႏဗာႏနဝ်ꩻသွူ။ ကွပ်နဝ်ꩻမꩻ အနုပညာႏသား ကထေဖေါႏနယ်ဒါႏ အနုပညာႏအကို အထျꩻအွဉ်ႏဒျာႏ ဉာဏ်ႏအဆွန်ꩻအကမ်းတအဲဉ်ထဝ်းတွော့ꩻ အဝ်ႏဝင်းလွင်ꩻ နဝ်နဝ်ထင်ꩻထင်ꩻဒျာႏထာꩻစား မွေးတဝ်းသွူ။ အထျꩻအွဉ်ႏ ဘဝအခွဲးအမော့ꩻ၊ ဘဝထာꩻခံႏစာꩻ၊ ဘဝထာꩻထီႏ၊ ဘဝထာꩻသေကရိုꩻဒါႏ ဉာဏ်ꩻအဆွန်ꩻအကမ်းတွော့ꩻ စီႏခင်ꩻနယ်လွေꩻဗာႏ တွမ်ႏအနုပညာႏအင်ႏဂါႏနဝ်ꩻသွူ။ အထျꩻအွဉ်ႏဒျာႏ အဆွန်ꩻအကမ်းကအဝ်ႏဒါႏ အနုပညာႏထာꩻယူႏဉာဏ်ႏတဲင် ကစီႏခင်ꩻနယ်ဒါႏ အနုပညာႏကပါဒါႏ အစီႏအခင်ꩻဖုံႏအကိုနဝ်ꩻ - ၁။ အွဉ်ႏမဲဉ်ႏမဲဉ်ႏဗာႏအခင်ႏလမ်း ၂။ အဖြွမ်းလွောင်ႏဗူႏဗာႏ ၃။ ချော်ꩻပြေဗာႏ ၄။ တဲႏစအွဉ်ႏသွတ်ꩻမဲဉ်ႏဗာႏ ၅။ သွိုသွိုငီႏငီႏအဝ်ႏဗာႏ ယိုဖုံႏနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻလွ အနုပညာႏအင်ႏဂါႏ၊ မွေးတဝ်းလဲ့ အနုပညာႏတဖွေါင်ꩻနဝ်ꩻသွူ။

(၁)အွဉ်ႏမဲဉ်ႏမဲဉ်ႏဗာႏခင်ႏလမ်းကရိုꩻနဝ်ꩻ - အနုပညာႏသား ကဒင်ႏနယ်၊ ကဖေါႏနယ်အကို ကပါသော့ꩻဒါႏ သက်အဝ်ႏသက်အဲဉ်ထဝ်း အပွိုင်အခဝ်ဖုံႏယို အခင်ႏလမ်းတွမ်ႏအခင်ႏလမ်း ဖေႏကမဲဉ်ႏသော့ꩻဗာႏနဝ်ꩻသွူ။ အနုပညာႏသား စေႏတနာႏအလွောက်ꩻ ကဒင်ႏနယ်ဒါႏ နမ်းဘဝထာꩻသေ၊ နမ်းအခွဲးအမော့ꩻဖုံႏယို မဉ်ရိုꩻနုဲင်းမုဲင်ꩻ ဖေႏကစဲင်းတဲင် အထျꩻထျꩻအွဉ်ႏဗာႏ နမ်းကထီႏဒါႏ အမော့ꩻအခွဲးမဲ့ဆꩻငါယိုခါအတွိုင်ꩻ တမွေးတဝ်းတဲင် ကမဉ်အွဉ်ႏစဲင်းဒါႏထာꩻရာꩻယို အွဉ်ႏဗာႏနုဲင်းနဝ်ꩻတွော့ꩻ အရမ်ႏသောင်ရင်ꩻအဝွိုင်နဝ်ꩻ ရော့ꩻအွဉ်ႏပလို့ꩻတဲ့ အွဉ်ႏပလို့ꩻဗာႏ၊ ရော့ꩻအွဉ်ႏတမိုးလဲ့ အွဉ်ႏတမိုးထိုꩻဗာႏနဝ်ꩻသွူ။ ကထွာအထျꩻတွမ်ႏအရမ်ႏဖုံႏယို မဉ်ႏအွဉ်ႏတသွုန်လို့ဝင်ꩻနဝ်ꩻ အခေႏနေႏသျုက်တရေင်ထိုꩻဒါႏသွူ။ မဉ်ႏထွာနုဲင်းနဝ်ꩻနဝ်ꩻ ကေားထွားသား၊ ကေားဟော်ꩻသား၊ ကေားနာႏသား အာႏရုံႏလီလာထိုꩻတဲင် မာꩻတနွော့ꩻနွောင်ꩻတဝ်းဒွုမ် ပရိသတ်သီးသꩻနဝ်ꩻသွူ။

(၂)အဖြွမ်းလွောင်ႏဗူႏဗာႏကရိုꩻနဝ်ꩻ - အရမ်ႏသောင်ရင်ꩻ သက်အဝ်ႏသက်အဲဉ်ထဝ်းဖုံႏတဲ့သင်၊ အပွိုင်အခဝ်ဖုံႏတဲ့သင် ပဉ်ဗာႏဗာႏအနေႏတရိုꩻတဝ်း၊ ငီꩻစွဉ်ႏလို့ဝင်ꩻ တဗူႏတလွောင်ႏအနေႏတရိုꩻတဝ်း ဖေႏကအဝ်ႏမိုးထေ့ဗာႏ အနုပညာႏသား ကမဲဉ်ဖေါႏနယ်ဒါႏ ကမဲဉ်အွဉ်ႏနယ်နယ်ဒါႏအချက်ထျꩻသွူ။ ထွာဒျာႏအစွဲးအကမ်း သဘောꩻနုဲင်းနဝ်ꩻပါဗာႏ၊ တဗာႏတွမ်ႏတဗာႏလဲ့ ဖေႏကအဝ်ႏစွဲးကမ်းဗာႏလို့ဝင်ꩻ၊ အကေꩻဇူꩻလဲ့ ဖေႏကအဝ်ႏဆွိုင်ꩻဗာႏလို့ဝင်ꩻနဝ်ꩻသွူ။

(၃)ချောꩻပြေဗာႏကရိုꩻနဝ်ꩻ - ကစီႏခင်ꩻအကို သက်အဝ်ႏသက်အဲဉ်ထဝ်းဖုံႏတဲ့နဝ်ꩻ၊ အပွိုင်အခဝ်ဖုံႏတဲ့နဝ်ꩻတဗာႏတွမ်ႏတဗာႏ အွဉ်ႏဆွိုင်ꩻမဲဉ်ႏဗာႏ၊ ကတူႏခင်ႏစွို့ꩻဗာႏ၊ တဗာႏတွမ်ႏတဗာႏ အဆင်ႏပြေႏပြေႏ အဝ်ႏလွောက်ꩻဖက်ဒျာႏ၊ နမူႏနာႏအနေႏ ငဝ်းတချင်ꩻတပုဒ်အကို ငဝ်းဖွိုႏငဝ်းထို၊ ငဝ်းလင်ꩻငဝ်းထင်ႏ၊ ငဝ်းအွိုင်ꩻငဝ်းတအꩻဖုံႏနဝ်ꩻ မဉ်ႏအွဉ်ႏဆွိုင်ꩻဖက်ဖက်ဝင်ꩻနဝ်ꩻ နွို့နားတလေ့တဲင် ထွာစွဉ်ႏငဝ်းတချင်ꩻ ထွို့ꩻစွီႏနွောင်ꩻ ကေားနာႏသားသꩻနဝ်ꩻသွူ။ ဝတ္ထုတပုဒ်ကိုနဝ်ꩻလဲ့ အခရာႏ အပွိုင်အခဝ်သီး အသွုပ်မဉ်ႏမဲဉ်ႏ၊ ဆꩻငါဆꩻချာ မဉ်ႏမဲဉ်ႏတနꩻလို့ဝင်ꩻမꩻ ထွာနွောင်ꩻဝတ္ထုဂုဏ်ႏအဝ်ႏတပုဒ်နဝ်ꩻသွူ။

(၄)အတဲႏစအွဉ်ႏသွတ်ꩻမဲဉ်ႏဗာႏကရိုꩻနဝ်ꩻ - ပေါႏအထိုအဝ်ႏလဲ့ အဖွိုႏအဝ်ႏဗာႏ၊ ပေါႏအထင်ႏအဝ်ႏတဲ့ အလင်ꩻအဝ်ႏဗာႏ၊ အထွူႏအဝ်ႏတဲ့ အဖွီအဝ်ႏဗာႏစတဲင်နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ အနုပညာႏသားနဝ်ꩻ နမ်းကဖေါႏနယ်ဒါႏ အပုံႏအပွိုင်ယို တတွောင်းချင်ႏမွေးတဝ်းတွော့ꩻ အတဲႏစအွဉ်ႏသွတ်ꩻပါဗာႏနဝ်ꩻသွူ။ ကဝ်ႏလုဲင်ꩻပုံႏတဗာႏအလောင်း မဉ်ႏအွဉ်ႏနယ် အပူႏအစွဉ်ꩻလဲ့ အယော့အဆုံးလဲ့ အွဉ်ႏနယ်ဗာႏသွူ။ ငဝ်းတချင်ꩻတပုဒ်အကို မဉ်ႏသုံꩻဒျာႏ အငဝ်းထင်ႏ(ထို)ကွေႏကွေႏနဝ်ꩻ နာႏတလေ့တဝ်း၊ ငဝ်းထင်ႏ(ထို)၊ ငဝ်းလင်ꩻ(ဖွိုႏ)မဉ်ႏပါနုဲင်းနဝ်ꩻမꩻ နာႏတလေ့နဝ်ꩻသွူ။

(၅)သွိုသွိုငီႏငီႏအဝ်ႏဗာႏကရိုꩻနဝ်ꩻ - ဆွန်ꩻကမ်းထွို့ꩻငင်ႏခါꩻဗာႏ၊ အနုပညာႏသားနဝ်ꩻ ဖေႏကလွောက်ꩻငါႏလွဉ်ꩻမွုန်း အနမ်းဘဝအသꩻဖုံႏနဝ်ꩻ ဆွန်ꩻကမ်းခါꩻဗာႏ၊ ဖေႏနေးကထွာငါႏလွဉ်ꩻမွုန်း နမ်းကမဲဉ်ရိုꩻရိုꩻဒါႏအခဝ်နဝ်ꩻ ငင်ႏခါꩻဗာႏသွူ။ တွမ်ႏတသီႏရောင်ႏတမိုးတဲင် ကသူႏတမိုꩻချာယင်းဒါႏ တသီႏရောင်ႏတောက်ꩻတဆဝ် ကဝ်ႏလုဲင်ꩻတပုံႏလောင်းနဝ်ꩻအတွိုင်ꩻ ဇာတ်သဘင်ႏလောကအကို ဇာတ်ပွိုင်တလွိုးထွိုင်ႏအာတွော့ꩻ အပျက်(အတယွို့)လောႏနွို့ဖေႏဗာႏ ဗွန်နုဲင်းနဝ်ꩻအတွိုင်ꩻသွူ။