အမော့ꩻအကျုံႏ(၉)

"ခြွိုင်ႏသန်ꩻရေꩻ-အမော့ꩻအကျုံႏ(၉)"

ခွန်ကုဝေနဝ်ꩻ တဲႏနေင်ႏ ၁၃၅၀-ဗာႏ၊ ဗꩻလွေꩻ ၁၃၆၀-အနေင်ႏတဆီနဝ်ꩻ အုံချꩻလိတ် ကျောင်ꩻဇာတိကာရာမ၊ ဝေင်ꩻဟိုပုံꩻ၊ တဲႏနေင်ႏ ၁၃၆၁-ဗꩻလွေꩻ နေင်ႏ ၁၃၆၉-ဗာႏ၊ ၉-နေင်ႏနဝ်ꩻ သဲင်ႏဆိုႏချာဝါႏ ကျောင်ꩻလဲင်းခါႏ၊ စုစုခြွဉ်း ၁၉-နေင်ႏယိုနဝ်ꩻ ဖြေꩻထွားနက္ခတ္တရောင်ခြည်မဂ္ဂဇင်း စွုမ်ႏလာလာသွူ။ ကဖြေꩻထွားနွောင်ꩻ စွုမ်ႏလာလာနဝ်ꩻ ထင်ႏဖြေꩻတွိုႏ အွိုးတောင်ႏကီꩻမွေးတဝ်း၊ အွဉ်ႏလိတ်အုပ်ငါးဆဲင်ႏသားဟိုပုံꩻ ဖြေꩻဖေႏပါတွော့ꩻ ထူႏသွုပ်ဗော့ꩻ လိတ်အုပ်ငါးဆဲင်ႏသားထျꩻ ဟိုပုံꩻကိုလွုမ်ꩻသွူ။ ခွန်ကုဝေ ကဖြေꩻထွားဗာႏ နက္ခတ္တရောင်ခြည်မဂ္ဂဇင်း စွုမ်ႏလာလာနဝ်ꩻ နက္ခတ္တရောင်ခြည်မဂ္ဂဇင်းနဝ်ꩻ လိတ်အုပ်လဲ့ဒွုန်၊ အခန်ꩻကဏ္ဍမျိုꩻလဲ့စွုမ်ႏ၊ ခွန်ကုဝေ ကကျွိုက်ဒါႏ ကဝါႏသနာႏဒါႏ အခန်ꩻကဏ္ဍဖုံႏ ပါအာတဲင် ခွန်ကုဝေ ဖြေꩻထွားဗာႏစွုမ်ႏလာလာသွူ။ ခွန်ကုဝေ ကကျွိုက်ဒါႏ အခန်ꩻကဏ္ဍဖုံႏနဝ်ꩻ အနောက်တိုင်း တသီႏပညာႏကဏ္ဍ၊ တိုင်းရင်းတသီႏနယ်ꩻဒွေါင်ႏကဏ္ဍ၊ အဂ္ဂိရတ်ကဏ္ဍ၊ ပရလောကကဏ္ဍ၊ ဂါႏထာႏမန္တန်ႏကဏ္ဍ-စတဲင်နုဲင်းယိုဖုံႏသွူ။ တသီႏနယ်ꩻဒွေါင်ႏနဝ်ꩻ ခွန်ကုဝေ တဲမ်းသော့ꩻဗာႏဖို နီသိုမ်လဲင်ႏသွူ။

အွိုးခꩻတလဲင်ႏနဝ်ꩻ မြောင်းမြမောင်ယဉ်တင့် မော့ꩻခွဲးဒေါ့ꩻရီတွမ်ႏ တိုင်းရင်းတသီႏဆရာႏ စက်ြာမင်းတသီႏတွိုက် ဆရာမြင့် ရွမ်ဖြုဲင်ꩻကိုနဝ်ꩻ ပါခန်းတွမ်ႏတသီႏနယ်ꩻ တနယ်ꩻသွူ။ တသီႏနယ်ꩻနဝ်ꩻ "အစာအိမ်အားဆေးနည်း"အမဉ်ꩻအဝ်ႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ အကျိုꩻဟော်ꩻနဝ်ꩻ တဲမ်းနယ်ဒွေါင်ႏလွုမ်ꩻ၊ ပွိုင်းဝွို့တွမ်ႏ အဆာႏခြုံ (အစာအိမ်)ရောႏဂါႏမန်ႏသမျနဝ်ꩻ ဟဝ်နွောင်ꩻအီ အရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ထွိုင်ႏထွားတသီႏနယ်ꩻကို ကပါဒါႏ ဘယတသီမဉ်ꩻဖုံႏနဝ်ꩻ အလွိုးတဲ့ꩻတွမ်ႏခွန်ကုဝေ ယူႏနုဲင်းနဝ်ꩻတဲင် စုဖောႏအံႏစံꩻခန်း ဆေ့ꩻဆေ့ꩻသွူ။ တသီႏစုခြွဉ်းအရသာႏနဝ်ꩻ လိုမ်ꩻဗွောင်ဆိုမ်ခါႏနွိုးသွူ။ အံႏဒဲဉ်ထွူပေါႏအံႏလွဉ်ꩻနဝ်ꩻ တလီꩻကေႏ၊ ဆာႏကေႏတဲင် အံႏအွီႏဗေင်ႏအွီႏသွူ။ ဖောႏထွိုင်ႏထွူနဝ်ꩻ ဒုံကို ဖူးဝေးပိုလီꩻ အဖြာꩻမုဲင်ꩻတရိုꩻတဝ်ꩻ မီႏလွဉ်ခြင်ꩻဒါႏ နုဲင်းယိုနုဲင်းနဝ်ꩻ၊ မီႏလွဉ်ရီဒါႏတသီႏလဲ့ ရော့ꩻဖေႏဗဲင်းနေးလဲ့ ဖေႏဗဲင်း၊ ရော့ꩻစာနေးလဲ့ စာဖေႏသွူ။ နဝ်ꩻတွော့ꩻ လိုꩻကအံႏအံႏဗာႏနဝ်ꩻ တလီꩻကေႏ၊ ဆာႏကေႏမွေး၊ အံႏဒဲဉ်အွီႏမွေး ရိုꩻလွနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ပါꩻတဖြာꩻနဝ်ꩻ ဝွေꩻတဟေထာꩻ စင်းအံႏတဝ်းတသီႏ ထာꩻမုဲင်ꩻမုဲင်ꩻတွော့ꩻ ထွိုင်ႏအံႏခွန်ကုဝေတသီႏယို နီသိုမ်လဲင်ႏနဝ်ꩻ ဟဝ်ထိုꩻစွဉ်ႏ ရိုꩻနဝ်ꩻသွူ။ ဟဝ်နွောင်ꩻဒျာႏရင်ꩻ၊ ပွိုးနုဲင်းမုဲင်ꩻနဲးတဲင် ထာꩻတဟေကရိုꩻယိုနဝ်ꩻ ကဲန်းအာအာ တလီꩻတဖူꩻခွꩻ၊ (အဆုတ်အအေးမိ)တွော့ꩻ တဟေကဲန်းအာအာတဲင် မီႏအံႏတသီႏယိုနဝ်ꩻ တလီꩻတဖꩻလိုမ်ꩻလွဉ်ယင်း၊ အခွꩻအလျား ဖြောင်လွက်ညီႏလွဉ်ယင်းတဲင် ဟဝ်နွောင်ꩻဒျာႏရင်ꩻသွူ။ ဝင်ꩻကအဝ်ႏဖောႏစာဒါႏ တသီႏတဟေမန်ႏသမျနဝ်ꩻ အရသာႏနွိုးဆိုမ်လိုမ်ꩻဗွောင်လွဉ်းလွဉ်းသွူ။

တသီႏယိုနဝ်ꩻ အံႏလဲ့ယိုꩻတဲင် ခွန်ကုဝေ တအွဉ်ႏပျတ်တဝ်း၊ ပေါႏလို့လို့လဲ့ ဖောႏခွုန်ꩻယင်းစွဉ်ႏသွူ။ နဝ်ꩻတွော့ꩻ ထွိုင်ႏတွိုႏ နေင်ႏ ၁၃၇၀-ဗွေ၊ နေင်ႏနာဒဲဉ်ဟားလာကိုနဝ်ꩻ ဗွေႏဗွန်နောင်တောင်ꩻ ဟဲ့ꩻလင်ꩻအုံနောင်တောင်ꩻတွော့ꩻ နာႏဗွေႏဗွန်ငဝ်း၊ ဗွေႏဗွန်ကစီႏစဲဉ်ႏ ဝွေႏဖန်ႏဖေႏအတွိုင်ꩻ နာႏလွဉ်ꩻသွူတွော့ꩻ လင်ꩻအုံခန်းဒျာႏ ကျောင်ꩻနောင်တောင်ꩻထျꩻသွူ။ အုံကျောင်ꩻနောင်တောင်ꩻထျꩻငါဒွမ် ထွိုင်ႏလꩻလစ်ꩻငတ်ꩻလာ၊ အွိုးခꩻတလဲင်ႏနဝ်ꩻ ဗွေႏဗွန်ကျွꩻသဲင်ꩻလယ်ႏခန်းလံး၊ အုံဒေါ့ꩻရီလွဝင်ꩻ ထွိုင်ႏညတဆင်ႏနဝ်ꩻ ဗွေႏဗွန်ရီခန်း တသီႏဟို့ꩻဗွေတဲင် ခွန်ကုဝေ ကပ်ခန်းတသီႏယိုသွူ။ ဗွေႏဗွန်ထွိုင်ႏသုံꩻစံꩻတသီႏနဝ်ꩻ "တသီႏယိုအရသာႏဟဝ်ငါႏ၊ အံႏလဲ့ယိုꩻ၊ ဖောႏအာအာ ဖောႏပါစာတာႏဟုဲင်း"ဗွေႏဗွန်ဖေႏထွူ အကျံႏအဉာဏ်ႏနုဲင်းနဝ်ꩻတွော့ꩻ ဖေႏခါꩻပါခန်း ဖောႏအီတသီႏတာႏ ရွဉ်သိုမ်သောင်ꩻသွူ။ တသီႏယိုလဲ့ ဖန်ဖေႏပါအမဉ်ꩻ "ဆင်ဗွာရတနာႏ တသီႏဆာႏကေႏ"နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ တဲႏနဝ်ꩻမာꩻငါနဝ်ꩻ လိုꩻကျဖျော်ဒါႏ ဗွေႏဗွန်ထျꩻယို အလွိုးမီႏအဝ်ႏလိုႏ၊ အလွိုးမီႏတဲ့ꩻလဲ့ ဗွေႏဗွန်ဒေါ့ꩻနယ် အွဉ်ႏသဲင်ꩻဖြေꩻအံႏတသီႏ ခွန်ကုဝေထျꩻသွူ။ ခွန်ကုဝေသီးလံးနဝ်ꩻ အဝ်ႏဗွောင်ပါဆဲင်ႏ၊ တသီႏပိန္တော်ꩻ၊ တသီႏအင်္ဂလေက်ဖုံႏလဲ့ အဝ်ႏအွဉ်ႏပါတဲင် လိုꩻရပ်ကွက်ကိုဖုံႏနဝ်ꩻ ပေါႏတဟွိုတဟဲ့ꩻ၊ နမ်းခိုးနမ်းလျားလဲ့ ကုဲင်းလွဉ်ဖြေꩻတသီႏ ခွန်ကုဝေဆဲင်ႏသွူ။ ခွန်ကုဝေ ကဖောႏဒါႏ တသီႏယိုလဲ့ ပေါႏလိုႏအပ်နဝ်ꩻ ခွန်ကုဝေ အဝ်ႏစာဖေႏပါသွူ။ နဝ်ꩻတွော့ꩻ ဗွေႏဗွန်တပဲ့ꩻ ကျောင်ꩻသားမူႏခိုဖုံႏလဲ့နဝ်ꩻ၊ ဒုံသားရပ်သားဖုံႏလဲ့နဝ်ꩻ ပွိုင်းဝွို့တွမ်ႏ ဟို့ꩻဗွေဟို့ꩻအွောင်ႏ၊ ဟို့ꩻထိုꩻဟို့ꩻခြေ့ဖုံႏ၊ အံႏတအွီႏတဝ်းဖုံႏနဝ်ꩻ ကုဲင်းဖြေꩻအံႏ ခွန်ကုဝေ တသီႏယိုနေနေသွူ။

ခွန်ကုဝေ တသီႏဆာႏကေႏယိုနဝ်ꩻ ခွန်ကုဝေ တဲမ်းတွမ်ႏအကျိုꩻဟော်ꩻ ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏ၊ မန်းဘာႏသာႏတွော့ꩻ တွယ်ႏနျꩻကူꩻတွမ်ႏ ကွန်ပျူတာ အဝ်ႏသော့ꩻအလွမ်ကိုတွော့ꩻ လိုꩻကွဲးသေအာအာ၊ တဖြာꩻတွမ်ႏတဖြာꩻ ဒေါ့ꩻနယ်တေားတေား၊ ခြုဲင်းနယ်တေား ဖဉ်းရာꩻ၊ မွိုတ်ရာꩻဖုံႏတွော့ꩻ ယိုခါနဝ်ꩻ လိုꩻကထူႏစာတေားလဲ့ အဝ်ႏလဲန်းနီသိုမ်ဖြာꩻသွူ။ လိုꩻထွိုင်ႏကွဲးအံႏအာအာနဝ်ꩻ တသီႏအစွန်ꩻသတ္တိယို ကွဲးသေစဲင်းစဲင်း၊ ကွဲးသေအာအာသွူ။ ပါꩻမူႏတဖြာꩻနဝ်ꩻ "ဖါဖြားတသီႏနဝ်ꩻ အံႏသေႏသေႏ တလꩻတဝ်း၊ ပေါႏအံႏသေႏသေႏနဝ်ꩻ အံႏဒဲန်အွီႏလွောန်ꩻထာꩻ ဒဲန်လို့အာလွောန်ꩻငါႏ"ရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ပိုဖါတဖြာꩻနဝ်ꩻ "ဖါဖြားတသီႏ ဆင်ဗွာရတနာႏ တသီႏဆာႏကေႏနဝ်ꩻ လိုꩻမူႏမီႏယပ် သွီႏငုတ်ဖုံႏလဲ့ ဟဝ်ပါသွူ။ ခွေသွဉ်းလိုꩻမူႏဖြားနဝ်ꩻ သွီႏလွောန်တဝ်း (၃)လာတဲင် ထွိုင်ႏအံႏဖါဖြားတသီႏယို ထွိုင်ႏလို့ ၂-လောမ်နဝ်ꩻ လွောန်ခွုန်ꩻယင်းစွောန်ႏသွူ"ရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ သက်ငတ်ꩻဆီရပ် ပါꩻခိုတဖြာꩻနဝ်ꩻ "ခွေနဝ်ꩻ အုံထွိုင်ႏအုံလင်ꩻ ထွူႏထွူႏထာႏထာႏ၊ တရွော့ꩻတရꩻ ဆွော့ꩻဆွော့ꩻဆꩻဆꩻတဲင် ထွိုင်ႏအံႏဖါဖြားတသီႏ ဆင်ဗွာရတနာႏ တသီႏဆာႏကေႏနဝ်ꩻ အုံထာꩻဟမ်းပေါင်းဖွီခွုန်ꩻ၊ အံႏလဲ့အွီႏ၊ ဗေင်ႏလဲ့အွီႏပိုႏသနယ်"ရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ သျင်ႏပေႏကျောင်ꩻလဲင်းခါႏတပါꩻနဝ်ꩻ အောင်ႏလစ်ꩻတန်ꩻဒုံကိုတဲင် အီႏသွဉ်သွုပ်ငတ်ꩻတန်ꩻတာႏ လင်ꩻအုံခန်း ကျောင်ꩻနောင်တောင်ꩻသွူ။ အုံနောင်တောင်ꩻ လꩻတလာရပ်နဝ်ꩻ သဲင်ꩻတခွန်ꩻထာꩻတွော့ꩻ အမွိုးလင်ꩻပသာယင်းသွူ။ ဖျော်သဲင်ꩻ ခွန်ကုဝေလံးတွော့ꩻ အမွိုးနဝ်ꩻ "ခွေသွဉ်းပိုဗွေႏသျင်ႏနဝ်ꩻ အရိုꩻဟို့ꩻထိုꩻခေ့ꩻထာꩻ စွုမ်ႏဟာဟာတဲ့၊ လွေꩻခေ့ꩻတအိန်ႏနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻသွꩻလꩻတဝ်းတွော့ꩻ ငမ်းငါႏထာꩻတဲ့၊ ဖါဖြားတသီႏဟို့ꩻပိတ်မီႏအဝ်ႏလဲ့ ဖေႏအံႏဗဲင်းမွိုင်"ခြုဲင်းနယ်နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။

ခွန်ကုဝေ ထွိုင်ႏရီထွားဗွေႏသျင်ႏနဝ်ꩻ "အံႏဒဲန်လဲ့ ပေါ်ꩻအွီႏတဝ်း၊ ဟို့ꩻဗွေထွူတဲင် ပေါႏမွူးလွဲးလဲ့ ဟို့ꩻသင်ႏဒုက်ဒုက်ဒက်ဒက်တွော့ꩻ ပေါႏထာꩻခေ့ꩻလဲ့ အေႏခေ့ꩻထာꩻ တနီꩻနီသိုမ်လဲင်ႏ"ရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻတွော့ꩻ ခွန်ကုဝေ ဖေႏအံႏခန်း တသီႏဆာႏကေႏသွူ။ တလောမ်တန်ꩻလို့တဝ်း အံႏဗာႏသိုမ်လဲင်ႏလွုမ်ꩻ၊ ဖျော်သဲင်ꩻလံးတွော့ꩻ ခွန်ကုဝေထွိုင်ႏရီထွားနဝ်ꩻ "အံႏဒဲန်အွီႏလဲန်း၊ အေႏခေ့ꩻတဝ်းဒွုမ်ထာꩻ"ရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ အွိုးခꩻတလဲင်ႏနဝ်ꩻ ဗွေႏဗွန်နောင်တောင်ꩻကျောင်ꩻကို မန်းခမ်းတခမ်းလုမ်း ဘ/ကညီႏလာႏခံႏအဝ်ႏတဲင် ဗွေႏဗွန်ဟိုပုံꩻဝေင်ꩻထျꩻတပါꩻနဝ်ꩻ လွဉ်ထွားကို မာꩻကိုဝေယျာဝစ္စသွူ။ ခꩻတနီꩻ မွူးလွဲး ၂-နားရီႏရပ်နဝ်ꩻ ဖျော်သဲင်ꩻလံးတဲင် "မဟာနီꩻ အံႏမာႏထာꩻမုဲင်ꩻမကောင် ဟို့ꩻလွေꩻ ၇-၈ လဲင်ႏလဲန်း၊ အွန်းအန်းနေးစွဉ်ႏလိုꩻယို ဖြားထွက်တသီႏအဲန်ထဝ်းနဲ့" ရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻနဝ်ꩻ ခွန်ကုဝေကပ်ခန်းတသီႏ ဆင်ဗွာရတနာႏ တသီႏဆာႏကေႏသွူ။ နုဲင်းတရူꩻနီꩻနဝ်ꩻ ဖျော်သဲင်ꩻတဲင် "ဟို့ꩻထိုꩻဟဝ်လဲန်းနဲ့ဗွေႏ"ထွိုင်ႏရီနဝ်ꩻ "ဟဝ်လဲန်းတကာႏ၊ အံႏဗာႏ ၂-လဲင်ႏလွုမ်ꩻ၊ ဟဝ်ခန်းဒျာႏ တသီႏတလွမ်လဲ့ တလို့တဝ်း၊ ဗဲင်းအံႏဖဒျာႏဝင်ꩻ ယဟန်ႏ"ရိုꩻနဝ်ꩻသွူ။ ဖြဝ်ꩻဖြားကိန်ꩻတုံတဖြာꩻနဝ်ꩻ လင်ꩻပသာသွဉ်တန်ꩻသား နောင်တောင်ꩻတဲင် ဟို့ꩻဗွေတအွောင်ႏတွော့ꩻ ဖြေꩻအံႏခန်း ခွန်ကုဝေ တသီႏဆာႏကေႏ တလွမ်သွူ။ ထွိုင်ႏအီႏသဲင်ꩻနဝ်ꩻ တသီႏဟဝ်ငါႏရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻတွော့ꩻ ဖြေꩻသဲင်ꩻစွဉ်ႏ ရွဉ်ငတ်ꩻရေင်တာႏသွူ။ ခွန်ကုဝေ တသီႏဆာႏကေႏနဝ်ꩻ လွမ်သော့ꩻအယာႏခဉ်ႏ ၁ိ-တဲင် တလွမ် စာ ၂၀ဝိ-သွူ။ တလွမ်နဝ်ꩻ အံႏဗာႏဒျာႏ ၇-၈လဲင်ႏသွူ။

ယိုဖုံႏနဝ်ꩻ ကဟွုန်ချာဗာႏ ဆင်ဗွာရတနာႏ တသီႏဆာႏကေႏ အကျောင်ꩻခရာႏ ယဟူးယဟန်ႏသွူ။ လိုꩻကျောင်ꩻလိုꩻလံး ပါမုဲင်ꩻတရိုꩻတဝ်း သꩻမီႏဝင်ႏစာꩻဒါႏ၊ မီႏမဲန်အံႏစံꩻဒါႏ၊ မီႏမဲန်ဖေႏအံႏဒါႏ၊ ဖောႏစာဒါႏနဝ်ꩻ အဖောႏထွူလဲ့ အဝ်ႏဒျာႏသေႏသေႏ၊ မီႏမဲန်လꩻအနယ်ꩻလဲ့ အဝ်ႏဖေႏဒျာႏသွူ။ ယိုနဝ်ꩻ ပွိုင်းဝွို့တွမ်ႏ ခမ်းရင်ꩻသား တသီႏနယ်ꩻတနယ်ꩻတဲင် ခွန်ကုဝေ ထောင်လွူꩻလေ့လာ၊ ဖောႏစာဖောႏအံႏတွော့ꩻ ကဟွုန်ဗာႏ၊ ကမော့ꩻဗာႏ တသီႏဟဝ်အကျောင်ꩻခရာႏ ယဟူးယဟန်ႏ တဲမ်းခြုဲင်းနယ်ဗာႏ ကေားဝါႏသနာႏသားသွူ။