အမေႏရိကနဝ်
အမေႏရိကနဝ် (အိဉ်ႏကလေက်: South America) နဝ်ꩻ အဝ်ႏဒျာႏ ကမ္ဘာႏဟံႏ အခဝ်တွို့ꩻနဝ် အမေႏရိကတွိုက်တန်(supercontinent) အခဝ်နဝ် အခဝ်လ့ကိုသွူ။ ဖဲ့ꩻတွို့ꩻနဝ်ꩻ ပသိဖိတ်သမုဒ္ဒရာႏ အဝ်ႏထွာဖေႏ သီးအကူးနားသွူ။ ဖဲ့ꩻကွဉ်ႏတောမ်ႏ ဖဲ့ꩻထင်ꩻနဝ်ꩻ အတ်တလန်တိတ် သမုဒ္ဒရာႏ အဝ်ႏထွာဖေႏ သီးအကူနားနေနေသွူ။ ဖဲ့ꩻတွို့ꩻထင်ꩻနဝ်ꩻ ကာရစ်ဗီယံပင်ႏလယ်ႏ အဝ်ႏထွာဖေႏ ခမ်းကူနားသီးနဝ်ꩻသွူ။ ဧရိယာႏအအဲဉ်ႏအလုဲင်းနဝ်ꩻ အဝ်ႏ ၆.၈၉ သန်း စတုရန်းမဲင်ႏ မွေးတဝ်းလဲ့ ၁၇.၈၄ သန်း စတုရန်းကီလိုမီတာတဲင် အဝ်ႏတတွာ ဒို့ꩻတခြို့ခါꩻ ကမ္ဘာႏဟံႏခိုႏမဲ့ငါ (၃.၅%)သွူ။ ခရိစ်နေင်ႏ ၂၀၀၉ ဗာႏ လာဇူလုဲင်ကို စာႏရင်ꩻအလꩻ လိုꩻဖြာꩻခြွဉ်းအဝ်ႏ (၃၈၅) သန်းလွိုအကျောင်ꩻ ရမ်ꩻထွားသေဗာႏနဝ်ꩻသွူ။ အာသျတွိုက်၊ အာဖရိကတွိုက် တောမ်ႏ အမေႏရိကတွိုက်ထင်ꩻ ဖိုင်ႏထွူ ဝွေꩻနဝ်ꩻ ထွာစွဉ်ႏဟံႏနယ်ႏဧရိယာႏလုဲင်းသွတ်ꩻ တွိုက်တဖြုံႏသွူ။ ထွူတကာႏတဝ်း အာသျ၊ အာဖရိက၊ ဥရောပ တောမ်ႏ အမေႏရိကတွိုက်ထင်ꩻဖုံႏ မိဉ်ႏထွူ ဝွေꩻနဝ်ꩻ ထွာစွဉ်ႏ ပဥ္စမလိုꩻအုံအဝ်ႏသော့ꩻ အအာသွတ်ꩻ တွိုက်တဖြုံႏနဝ်ꩻသွူ။
.svg) | |
| ဧရိယာႏ | ၁၇,၈၄၀,၀၀၀ km2 (၆,၈၉၀,၀၀၀ sq mi) |
|---|---|
| လိုꩻဖြာꩻခြွဉ်း | ၄၂၀,၄၅၈,၀၄၄ (၂၀၁၆; 5th)[၁] |
| လိုꩻဖြာꩻခြွဉ်း အာတချꩻမုꩻ | ၂၁.၄/km2 (၅၆.၀/sq mi) |
| GDP (nominal) | $၃.၉ ထရီလီယံ (၂၀၁၆၊ စတုတ္ထ) |
| GDP (PPP) | $၆.၅၆ ထရီလီယံ (၂၀၁၇၊ စတုတ္ထ) |
| en:Demonym | South American |
| ခမ်းထီဖိုင်ႏ | ၁၂ |
| အုံနောင်ဟံႏနယ်ႏဖုံႏ | ၃ |
| ဘာႏသာႏငဝ်းငွါဖိုင်ႏ | ပေါ်တူဂီ၊ သပေင်၊ အဲင်းကလေတ်၊ ပဉ်တစ်၊ ဒတ်ချ်၊ Quechua, en:Caribbean Hindustani, တောမ်ႏ ဘာႏသာႏငဝ်းငွါအလင်ဖိုင်ႏ |
| အခိန်ႏအွိုင်ꩻဖိုင်ႏ | တယ်ႏ UTC-2 ဗꩻ UTC-5 |
| အတန်သွတ်ꩻဝေင်ꩻဖိုင်ႏ | အမေႏရိကတွိုက်နဝ်ကို ကအဝ်ႏဒါႏ ဝေင်ꩻဖုံႏစာႏရင်ꩻ |
အမေႏရိကတွိုက်နဝ်ယို ကမ္ဘာႏတသာကို ကပါဒါႏ တွိုက်တန်နီဖြုံႏအကို ထွာပါသော့ꩻ တွိုက်တဖြုံႏဒျာႏသွူ။ တွိုက်ယိုနဝ်ꩻ အဝ်ႏဒျာႏ လောင်စီစျုသီးရဲဉ်ႏနဝ် ၃၄° တောမ်ႏ ၈၂° အခါႏ၊ လတ္တီစျုသီးရဲဉ်ႏထင်ꩻ ၁၃ ဒီႏဂရီႏတောမ်ႏ လတ္တီစျုသီးရဲဉ်ႏနဝ် ၅၅ ဒီႏဂရီႏအခါႏကိုနဝ်ꩻသွူ။
အမေႏရိကတွိုက်နဝ်ꩻယို ပုင်ႏမဲဉ်ႏအကျမ်ꩻအနေႏ အဝ်ႏဗိုန်နုဲင်း သိုမ်စဲင်ႏတြိဂံပုင်ႏစံႏသွူ။ အမေႏရိကတွိုက်နဝ်ယိုတောမ်ႏ အမေႏရိကတွိုက်ထင်ꩻခါႏနဝ်ꩻ ပနားမားကွန် အဝ်ႏဆွိုက်သွုပ်ခါꩻဖေႏ အကူနားလောင်းသွူ။ ကွဲႏတွော့ꩻ ထွိုင်ႏတွိုႏ ခရိစ်နေင်ႏ ၁၉၁၄ ဗာႏကို ခူႏမာꩻထွူလွေꩻလꩻ လိုꩻမာꩻခြောင် ပနားမားရောင်ꩻတန်(တူးမြောင်း)တဲင် တယ်ႏခိန်ႏနဝ်ꩻမာꩻငါ အမေႏရိကတွိုက်နဝ်တောမ်ႏ တွိုက်ထင်ꩻ အဝ်ႏဆွိုက်သွုပ်ဒွုမ်ဝင်ꩻ လိုꩻမာꩻထီရောင်ꩻတန်အဝ်ႏခါႏထွူတဲင် အဝ်ႏခေါ်ထိုꩻခန်းဒျာႏဝင်ꩻ ကွန်တကွန်အနေႏနဝ်ꩻသွူ။ [၂]
ခမ်းထီဖုံႏ
မွဉ်းဖျင်| ခမ်းထီတောမ်ႏ ဒေႏသမိဉ်ꩻ | ဧရိယာႏ | လိုꩻဖြာꩻခြွဉ်း (ဇူလုဲင် ၂၀၀၉ အရမ်ꩻ) |
လိုꩻဖြာꩻခြွဉ်းတချꩻမုꩻ (per km²) |
ဝေင်ꩻတန် |
|---|---|---|---|---|
| အာဂျင်တီးနားခမ်းထီ | ၂,၇၆၆,၈၉၀ | ၄၀,၄၈၂,၀၀၀ | ၁၄.၃ | ဝေင်ꩻဗျူနိုအေးရိစ် |
| ဘိုလီးဗီးယားခမ်းထီ | ၁,၀၉၈,၅၈၀ | ၉,၈၆၃,၀၀၀ | ၈.၄ | ဝေင်ꩻလာပါးစ် တောမ်ႏ ဝေင်ꩻဆူးခရဲ့ |
| ဘရာဇီးခမ်းထီ | ၈,၅၁၄,၈၇၇ | ၁၃၁,၂၄၁,၇၁၄ | ၂၂ | ဝေင်ꩻဘရာစေးလေးယား |
| ချီလီခမ်းထီ | ၇၅၆,၉၅၀ | ၁၆,၉၂၈,၈၇၃ | ၂၂ | ဝေင်ꩻဆန်တီယာဂို |
| ကိုလံဘီယာခမ်းထီ | ၁,၁၃၈,၉၁၀ | ၄၅,၉၂၈,၉၇၀ | ၄၀ | ဝေင်ꩻဘိုဂိုတာ |
| အီကွေဒေါခမ်းထီ | ၂၈၃,၅၆၀ | ၁၄,၅၇၃,၁၀၁ | ၅၃.၈ | ဝေင်ꩻကွီတို |
| တမ်းပလေက်:Country data ဖော့ကလန်ကျွန်းစု ယူကေ | ၁၂,၁၇၃ | ၃၁၄၀ | ၀.၂၆ | ဝေင်ꩻစတန်းလီ |
| တမ်းပလေက်:Country data ပြင်သစ်ဂီအားနား ပဉ်တစ် | ၉၁,၀၀၀ | ၂၂၁,၅၀၀ | ၂.၇ | ဝေင်ꩻကာရန်း |
| ဂိုင်ယာနာခမ်းထီ | ၂၁၄,၉၉၉ | ၇၇၂,၂၉၈ | ၃.၅ | ဝေင်ꩻဂျော့ရှ်တောင်း |
| ပါရာဂွေးခမ်းထီ | ၄၀၆,၇၅၀ | ၆,၈၃၁,၃၀၆ | ၁၅.၆ | ဝေင်ꩻအဆွန်စီယုန်း |
| ပီရူခမ်းထီ | ၁,၂၈၅,၂၂၀ | ၂၉,၁၃၂,၀၁၃ | ၂၂ | ဝေင်ꩻလီမာ |
| တမ်းပလေက်:Country data တောင်ဂျော်ဂျီယာနှင့် တောင်ဆန်းဒဝစ်ကျွန်းများ ယူကေ | ၃၀၉၃ | ၂၀ | ၀ | ဝေင်ꩻဂရစ်ဗစ်ကန် |
| ဆူရာနမ်ခမ်းထီ | ၁၆၃,၂၇၀ | ၄၇,၂၀၀ | ၃ | ဝေင်ꩻပါရာမာရီဘို |
| ဥရုဂွေးခမ်းထီ | ၁၇၆,၂၂၀ | ၃,၄၇၇,၇၈၀ | ၁၉.၄ | ဝေင်ꩻမွန်တီဗစ်ဒီအို |
| ဗင်နီဇွဲလားခမ်းထီ | ၉၁၂,၀၅၀ | ၂၆,၈၁၄,၈၄၃ | ၃၀.၂ | ဝေင်ꩻကရာကတ်စ် |
| ခြွောန်း | ၁၇,၈၂၄,၅၂၃ | ၃၈၅,၇၄၂,၅၅၄ | ၂၁.၅ |
အာႏကွိုꩻ
မွဉ်းဖျင်- ↑ World Population Prospects: The 2017 Revision။ United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division။
- ↑ မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း အတွဲ ၅