အဟွုန်အထီႏ
"အဟွိုန်အထီႏ မဉ်ႏအာနောဝ်ꩻ" ဗွေႏမျတ်ဘုရာꩻ ကဟော်ꩻခါꩻဒါႏ မင်္ဂလာႏတရာꩻ (၃၈)ပါꩻ၊ ပါဠိဂါႏထာႏတဆီအကို တတိယဂါႏထာႏပါဠိနောဝ်ꩻ နုဲင်းလယိုအတွိုင်ꩻသွူ။ - ဗာဟုဿစ္စဉ္စ သိပ္ပဉ္စ၊ ဝိနယော စ သုသိက္ခိတော။ သုဘာသိတာ စ ယာ ဝါစာ၊ ဧတံ မင်္ဂလမုတ္တမံ။ ဂါႏထာႏယိုအကို ကပါသော့ꩻဒါႏ မင်္ဂလာႏတရာꩻ (၄)ပါꩻနောဝ်ꩻ တဲမ်းနယ်ဗာႏ ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏနုဲင်းငါယိုအတွိုင်ꩻသွူ။ ၁။ ထွာလိုꩻ အဟွိုန်အထီႏ ဗဟုသုတအာ၊ ၂။ ဒါႏစူမုꩻစက်မုꩻ ထာꩻဒါႏပညာႏ တစွိုးစွိုး တမျိုꩻမျိုꩻ၊ ၃။ နမ်းကျင်ꩻတရာꩻဟောဝ်၊ ၄။ ဒေါ့ꩻဒါႏငေါဝ်းအွီႏငွါသာႏ၊ ငေါဝ်းယေန်ႏကေႏလိန်ႏမာႏ။ မင်္ဂလာႏတရာꩻ ယို(၄)ပါꩻအကို အမုဲင်(၁)မင်္ဂလာႏတရာꩻနောဝ်ꩻ "ထွာလိုꩻအဟွိုန်အထီႏ ဗဟုသုတအာ"ရိုꩻနုဲင်းနောဝ်ꩻတဲင် လိုꩻအဟွိုအထီႏ ဗဟုသုတအာတွော့ꩻ ထွာမင်္ဂလာႏ၊ ခြွေခြာႏချံꩻသာႏဗာႏနောဝ်ꩻ ဝတ္ထုသက်သေႏ အောဝ်ႏနုဲင်းငါယိုအတွိုင်ꩻသွူ။ ဝတ္ထုယိုနောဝ်ꩻ ဇာတ်(၅၅၀)ကိုလဲ့ တမွေးတောဝ်း၊ ဓမ္မပဒဝတ္ထုကိုလဲ့ တမွေးတောဝ်း၊ ကောဇာႏသက္ကရာဇ် (၇၂၉)ဗာႏ၊ မန်းသမဲင်ꩻရာႏဇဝင်ႏ အင်းဝခမ်း ခွန်ဟော်ခံꩻ မင်းကြီးစွာစော်ကဲစိုး လက်ထက်ဒျာႏသွူ။ အင်းဝခမ်းနောဝ်ꩻ ထီနောင်တန် မိတ္ထီလာႏထျꩻဒွမ် (၇၂)မဲင်ႏအရပ်နောဝ်ꩻ "ဝန်စင်း"အမဉ်ꩻကအောဝ်ႏဒါႏ ဒုံအောဝ်ႏတဒုံသွူ။ ဒုံနောဝ်ꩻနောဝ်ꩻ လုပ်ꩻလုဲင်းမာꩻခြံသားဖုံႏဒျာႏလွဉ်းလွဉ်းသွူ။
ဝါႏသနာႏလိတ် မောင်ႏရာႏဇာႏ မွဉ်းဖျင်
လုပ်ꩻလုဲင်းမာꩻခြံသားအကို မောင်ႏရာႏဇာႏအမဉ်ꩻကအောဝ်ႏဒါႏ ခိုဗင်ႏရွယ်ႏမဲဉ်ႏတဖြာꩻနောဝ်ꩻ ဗွိုန်တောဝ်းလိုꩻလင်၊ အံႏထွူလပ်ꩻ အံႏထွူမာꩻ၊ အံႏထွူလွေꩻ အံႏထွူသဲင်ꩻစွဉ်ႏလဲ့ သမဲင်ꩻရာႏဇာႏဝင်ႏစတဲင် လိတ်အုပ်လိတ်ပပ်ꩻ တစွိုးစွိုးတမျိုꩻမျိုꩻယို တကင်ꩻတောဝ်းတွမ်ႏနမ်း၊ အောဝ်ႏအီပါဒျာႏတသေႏသေႏ၊ တန်ꩻမုဲင်ꩻခါလဲ့ထွား၊ တန်ꩻတဆူးတဆာႏလဲ့ ထွားဒျာႏလိတ်သွူ။ နောဝ်ꩻတွော့ꩻ လိုꩻဒုံဖုံႏနောဝ်ꩻ သွင်ꩻဖွီထင်းပေႏရောင် မောင်ႏရာႏဇာႏသွူ။ "တန်ꩻမုဲင်ꩻခါလဲ့ ထွားဗော့ꩻလိတ်၊ လိုꩻနုဲင်းမောင်ႏရာႏဇာႏနောဝ်ꩻ ထာꩻမာꩻလွူးနမ်း တဲးတဲးဝါးဝါး၊ တစွိုးစွိုးတမျိုꩻမျိုꩻလဲ့ တမာꩻတောဝ်း၊ လွူးနမ်းအမျိုꩻဗွာတမွေးတဝ်း"ကဲ့ꩻရဲ့ꩻသဲ့ꩻသွမ်ꩻရောင်ဝင်ꩻနုဲင်းနောဝ်ꩻဖုံႏသွူ။ လိုꩻကသွင်ꩻဖွီဒါႏ မောင်ႏရာႏဇာႏနောဝ်ꩻ ဝန်စင်းဒုံ ဖါဖြားဒုံနောဝ်ꩻ လွိုဝင်ꩻသွူ။ ဖါဖြားဒုံနောဝ်ꩻ "မရွှေချစ်"အမဉ်ꩻကအောဝ်ႏဒါႏ ပိုမူႏမူႏနံꩻ သမ်းအောဝ်ႏထဲင်းတဖြာꩻတဲင် ငမ်းမွေးစွဉ်ႏ အပိုမူႏ ကျွိုက်မာႏမောင်ႏရာႏဇာႏသွူ။ ငမ်းလဲ့ အပိုမူႏနောဝ်ꩻ ကျွိုက်ဒျာႏနွိုင်ႏနွိုင်ႏ မောင်ႏရာႏဇာႏတဲင် မဉ်ႏရီနေးအဖါလဲ့ အလွိုးအဖါသဖော်ꩻတတူႏတောဝ်းတွော့ꩻ ရီရာဒွုမ်၊ ထိုꩻလွဉ်ꩻခန်းဒျာႏ မောင်ႏရာႏဇာႏနောဝ်ꩻသွူ။ ဖါဖြားဒုံနောဝ်ꩻ မဉ်ႏနေးအကျမ်ꩻနယ်ꩻလဲ့ ငမ်းအပိုမူႏသꩻဒုက္ခတဲင် မင်္ဂလာႏဖေႏထွူတွော့ꩻ ဖေႏသမ်းလွဉ်ꩻထဲင်းတွမ်ႏဖိုးလောတဆွိုင်ꩻ၊ လုဲင်းယာႏတစူးတစိꩻပေႏတွော့ꩻ အွဉ်ႏအုံခေါ်ထိုꩻခန်းဒျာႏသွူ။
ပညာႏအောဝ်ႏလိုꩻ တန်တန်ႏဖိုꩻ မွဉ်းဖျင်
တွိုႏတနေင်ႏ တွိုႏတလာ တနီꩻကိုနောဝ်ꩻ မင်းကြီးစွာစော်ကဲနောဝ်ꩻ မဲဉ်ဖျင်ဟောဝ်၊ မဲဉ်ခြဲ့ꩻလုံး မိတ္ထီႏလာႏထီနောင်တဲင် တွမ်ႏစဲ့ꩻတွမ်ႏမ လင်ꩻလယ်ႏထွားခန်းထီနောင် မိတ္ထီႏလာႏသွူ။ နောဝ်ꩻတွော့ꩻ ထီနောင်ကွန်ꩻလောင်းနောဝ်ꩻ အောဝ်ႏတယ်ႏခါꩻတွမ်ႏ လူꩻဟော်တဖြုံႏ၊ လူꩻဟော်ကိုနောဝ်ꩻ အောဝ်ႏတွမ်ႏလူꩻရုတ်တဗာႏတဲင် မဲဉ်သေအခရာႏတွော့ꩻ ရီဒုံသားလဲ့ တဖြာꩻဖြာꩻ တဒေါ့ꩻနယ်ဒါႏတောဝ်းသွူ။ ကွဲတွော့ꩻ "ဖြားဒုံမ မောင်ႏရာႏဇာႏနောဝ်ꩻ ကုဲင်းထွားလိတ်၊ ဗဟုသုတအာတဲင် မဉ်ႏရီဝွေꩻနောဝ်ꩻ အလွိုးသေ"ဒုံသားခြုုဲင်းနယ်နုဲင်းနောဝ်ꩻတွော့ꩻ ခွန်ဟော်ခံꩻ မင်းကြီးစော်စွာကဲနောဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻလွဉ်ခန်းဒျာႏ မောင်ႏရာႏဇာႏနောဝ်ꩻသွူ။ မောင်ႏရာႏဇာႏနောဝ်ꩻ လွေꩻအောဝ်ႏဒျာႏ လုဲင်းတုံးတဲင် အမာမရွှေချစ်နောဝ်ꩻ သဲစ်ကထီႏခွန်ဟော်ခံꩻလိတ်အမိန်းလဲ့ လွေꩻဟဲ့ꩻတွိုႏခန်းဒျာႏအဝါꩻ အွိုးလုဲင်းတုံးသွူ။ အဝါꩻမောင်ႏရာႏဇာႏနောဝ်ꩻ သဲစ်ကထီႏခွန်ဟော်ခံꩻအမိန်း လိတ်စေးလာႏလဲ့ နဲတ်သဲင်ꩻထေ့ခန်းဒျာႏ ခွန်ဟော်ခံꩻ တလဲင်ႏချင်ꩻသွူ။ တွိုႏသဲင်ꩻခွန်ဟော်ခံꩻထျꩻ၊ ခွန်ဟော်ခံꩻထွိုင်ႏရီ လူꩻဟော်တွမ်ႏ လူꩻရုတ်ခရာႏနောဝ်ꩻ- " ခွန်ဟော်ခံꩻ အနောႏရထာႏ ကပျုပျင်ႏထီနောင်ယိုတွင်ꩻနောဝ်ꩻ ကကျွိုက်ရက် ကနေစ်သက်ဒါႏ မိဖုရာꩻဖြဝ်ꩻမူႏပေႏ တဖြာꩻနောဝ်ꩻ ခန္ဓာႏအနိစ္စ မရဏထာꩻသီတွိုႏထိုꩻတဲင် ထူႏတွမ်ႏခံꩻယာႏ ထုအရုတ်တွော့ꩻ အွဉ်ႏပလို့ꩻသေꩻခါꩻ လူꩻဟော်ယိုဆꩻလရိုꩻနောဝ်ꩻသွူ။ တောင်ꩻမုဲင်ခါꩻ မိဖုရာꩻအနေႏတွော့ꩻ အအောင်လောင်းနောဝ်ꩻ တယ်ႏဆို့ꩻခါꩻတွမ်ႏလူꩻဟော်၊ လူꩻဟော်ကိုနောဝ်ꩻ အွဉ်ႏပါတွမ်ႏလူꩻရုတ်သွူ။ ထွိုင်ႏဟွိုန်မောင်ႏရာႏဇာႏ ငေါဝ်းခြုဲင်းနုဲင်းယိုနောဝ်ꩻ မွေး/တမွေးတောဝ်း ဖေႏကသေတွော့ꩻ ထွိုင်ႏခူႏထွားစံꩻနောဝ်ꩻ မွေးဒျာႏအကျောင်ꩻ သေဗာႏနုဲင်းနောဝ်ꩻတဲင် ခွန်ဟော်ခံꩻစွာစော်ကဲနောဝ်ꩻ သဖော်ꩻကျနေစ်သက်ငါႏ မောင်ႏရာႏဇာႏတွော့ꩻ ဟဲ့ꩻသဲင်ꩻခန်းဒျာႏ အင်းဝခမ်း၊ ဒင်ႏဖေႏခန်းဒျာႏ "လွတ်တောႏဝွန်ႏတန်"အရာႏသွူ။ အမဉ်ꩻနောဝ်ꩻ ဖန်ပြောင်ꩻတောခန်း "မင်းရာဇာ"နုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ နောဝ်ꩻတွော့ꩻ တယ်ႏနောဝ်ꩻမာꩻငါနောဝ်ꩻ တွမ်ႏပိုတွမ်ႏမာ လွေꩻအုံတငါခန်းဒျာႏ အင်းဝခမ်းကိုသွူ။ မဉ်ꩻတွင်ႏထင်ႏသျာꩻခန်းဒျာႏ "အမတ်ကြီးဝန်စင်း မင်းရာဇာ"နုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ ဝန်စင်းမင်းရာဇာ အတ္ထုပ္ပတ္တိရာႏဇဝင်ႏနောဝ်ꩻ အောဝ်ႏနုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။
ဥပဒေသ မွဉ်းဖျင်
လိုꩻသီးယို ကလွူးနမ်းကမ်းကြိုယိုနောဝ်ꩻ အောဝ်ႏလိုႏငါႏ အဟွိုန်အထီႏ ဗဟုသုတသွူ။ ဗဟုသုတမဉ်ႏအာနောဝ်ꩻ ထွာမင်္ဂလာႏတရာꩻတပါꩻတဲင် ဘဝယိုခါ ဘဝငါ၊ လောကီꩻလောကုတ္တရာႏ စီꩻပွာꩻချမ်ꩻသာႏမုꩻယို လꩻဗာႏ၊ ခံႏစာꩻဗာႏဒျာႏသွူ။ [၁][၂]