စေင်းဘာႏသာႏ
စေင်းဘာႏသာႏ (အဲန်းကလစ်ဆျ်: Jainism) ယို ထွာအိန္ဒိယဘာႏသာႏတဗာႏ၊ ဟဲ့ꩻလွဝင်ꩻ စေင်းဓမ္မ။ စေင်းဓမ္မယို အရိုꩻ ထွားထောင်ချာဒါႏနွောင်ꩻ ထာꩻခြောင်ꩻ ထာꩻယူႏခွောန်ꩻ နာမ(နာမ်)ဖဲ့ꩻခရာႏ၊ ထာꩻမော့ꩻဖို ဟိရ်သံကာရ(ဖရာꩻ)(တောဝ်းလဲ့) ကော့အွောန် (၂၄)ဆူႏ ကထွာအောဝ်ႏလွောန်ခြောင်ꩻ ပဉ်ဆွိုက်ဆွိုက်။[၁] ပထမအရီးသွတ်ꩻ တိရ်သံကာရနောဝ်ꩻ ရိဆျဘနာထ (ရသဘဒေဝ)(Rishabhatha)(တောဝ်းလဲ့) ထွာ အဒိနဘဂဝါ စိုးယိုဗာႏကို၊ နုဲင်း စိဉ်းယိုꩻယာႏ ထာꩻမာꩻလွောန်ကိုနောဝ်ꩻ ယူႏခွောန်ꩻခါꩻ အအုံအောဝ်ႏဖို လဲန်းခိုႏချာ နေင်းခြွောန်း (၁ ၀၀၀ ၀၀၀) အာကိုခါသွူ။ ထာꩻမော့ꩻလွောန်ခြောင်ꩻ ထွားလွောန်ꩻသား(သမိုင်းဆရာ) ဖုံႏရိုꩻ အဆူႏမုဲင် (၂၃) အမဉ်ꩻ ပါ့ဆျ်ဝနာထ (Parshvanatha) နောဝ်ꩻ အောဝ်ႏဖို ဘီသီ ၇ တောဝ်းလဲ့ ၈ ရျာꩻဗူႏကိုခါ၊ အမုဲင် (၂၄) မဟာဝီရယို အောဝ်ႏ ဘီသီ ငတ်ꩻရျာꩻဗူႏကိုခါ။ ပါခါꩻ စိဉ်းဘာႏသာႏကိုသား ယုမ်းခါꩻဝင်ꩻနောဝ်ꩻ စိဉ်းဘာႏသာႏယို ထွာ ထာဝရဓမ္မ၊ သွိုတွမ်ႏ စိဉ်း စကြဝဠာခရာႏကို ကအောဝ်ႏပါဒါႏ တိရ်သံကာရ ဖရာꩻဗွေႏဖုံႏ ကအွောန်ႏနယ်သေꩻခါꩻ သံသရာထာꩻလေပ်နောဝ်ꩻသွူ။
|
ဘာႏသာႏတရာꩻ  | |
| သမဲင်ꩻ | |
| ခလားခရိစ်ကပေါႏ ၆-ရျာꩻဗူႏ | |
| ဆရာႏ (အာစရိယ) | |
| ဝါဓမ္မနမဟာဝီရ | |
| ထာꩻယူႏဝါႏဒ | |
| ဂွိုဏ်ꩻဖိုင်ႏ | |
| ဒီဂမ္ဘရ - ဆွီဂမ္ဘရ | |
| ခမ်းထီတောမ်ႏဒေႏသဖိုင်ႏ | |
| အေင်ဒိယ, ဗယ်စီယံ, ကနေဒါ, ဟောင်ကောင်, ဂျပန်, သေင်ကာပူ, အမေႏရိကန်ႏ |
အဓိက ထာꩻယွုမ်းခါꩻ ဘာႏသာႏခရာႏဖဲ့ꩻနောဝ်ꩻ အဟိံသဝါဒ (ahimsā, မာꩻယူးပက်တောဝ်းဝင်ꩻ)၊ အနေကန္တဝါဒ (anekāntavāda, ထွားယူႏခူခူထာꩻ)၊ အပါရိဂရာဟ (aparigraha, သံႏယောꩻဇဉ်ႏ၊ သꩻဗွို့ꩻ တွိုႏထာꩻအောဝ်ႏတောဝ်း)၊ အုံအောဝ်ႏမောဗာႏ ထာꩻခြိုꩻဆေ့ꩻခြေားခြာ (asceticism, မာꩻတောဝ်း ကာမဂုဏ်ႏထာꩻမာꩻ) ဖုံႏသွူ။ လိုꩻနာႏငေါဝ်း စေင်းဘာႏသာႏဖဲ့ꩻသားဖုံႏနောဝ်ꩻ မာꩻနုဲင်းလွောန်ꩻထာꩻလယို ငတ်ꩻအာႏသွူ။ အဟိံသ၊ ထာꩻမဲန်ႏတရာꩻ(Satya, သစ္စာႏ)၊ အသတေယ(asteya, ထူႏတခွန်ꩻတောဝ်းထာꩻ)၊ ဗြဟ္မစရိယထာꩻကျင်ꩻ (brahmacharya), အပါရိဂရာဟ (အွောန်ႏတောဝ်း ထာꩻခြိုꩻပစ္စေ) ဖုံႏရာ။ ထာꩻကီယိုနောဝ်ꩻ အသွီႏဗဉ်ႏခါꩻလꩻမွေး စေင်းဘာႏသာႏသားဖုံႏ အဖဲ့ꩻဖဲ့ꩻအဒေါဝ်ႏဒေါဝ်ႏတဲင် ထာꩻအုံအောဝ်ႏဖဲ့ꩻလဲ့ အမ်ႏအွꩻထွာလွောန်ဝင်ꩻ ထာꩻသက်သားလွစ်။ ပါရာသပါရိုပါဂရာဟို ဇီဝါနံ (Parasparopagraho Jīvānām) ယို ထွာ စေင်းဘာႏသာႏသား လိတ်ကွို့ꩻခွုမ် (မန်း-ဆောင်ပုဒ်)။ အဓိပ္ပယ်ႏနောဝ်ꩻ နာမ (နာမ် ဝိဉာဉ်) တဗာႏ ယင်း နာမ(ဝိဉာဉ်) အလင်တဗာႏ ယမ်စွဲးကမ်းလူႏလုဲင်ႏဝင်ꩻ တောဝ်းလဲ့ အွောန်ႏမွောန် ပွိုင်ဖေႏလူႏလုဲင်ႏဝင်ꩻ။ နမောကာရမန္တန်နောဝ်ꩻ ထွာ ဖရာꩻလိတ်အထျꩻ။
စေင်းဓမ္မယို ထွာ အစောဝ်းသွတ်ꩻ ဘာႏသာႏတရာꩻအာကို တဗာႏ၊ ဂိုဏ်းအဗူႏဖ အောဝ်ႏနီခေါဝ်။ တဖဲ့ꩻနောဝ်ꩻ ဒိဂမ်ဘာရ၊ တခေါဝ်နောဝ်ꩻ ထွာ သဗိတမ်ဘာရ။ ကဖခေါထိုꩻနောဝ်ꩻ အထျꩻအောဝ်ႏ အွောန်ႏတောဝ်းထာꩻခြိုꩻပစ္စေ၊ လိင်၊ ထာꩻစူꩻလိတ်ဖွူꩻလောင်း။ ဂိုဏ်းခေါ နီဖဲ့ꩻလို့ကို ပုဂ္ဂိုလ်ႏကေားခမ်ႏထူႏ တကာႏတကာႏမူႏသီး ထာꩻလူးစွဲးကမ်းသားအောဝ်ႏ။ အေင်ဒိယကိုနောဝ်ꩻ နွို့ စေင်းဘာသာႏသားအောဝ်ႏ (၅ ၀၀၀ ၀၀၀) ကိုရပ်၊ အိန္ဒိယဖဲ့ꩻထန်ႏ ခမ်းလင် နုဲင်း ကနေဒါ၊ အမေႏရိကန်ႏ၊ ဥရောပခမ်းကိုတဲ့ စေင်းဘာႏသာႏသားအောဝ်ႏ။ ဂျပန်ကိုတဲ့ ရမ်ꩻခါꩻ နွို့ စေင်းဘာႏသာႏသား အောဝ်ႏ ငတ်ရေင်ကိုရပ်။ ပွယ်ꩻမွိုတ်ခွိုက်တွမ်ႏ စေင်းဘာႏသာႏသားလဲ့ အောဝ်ႏအာတန်နေနေသွူ။
အာႏကွိုꩻ မွဉ်းဖျင်
- ↑ "tirthankar"၊ Jainism Knowledge