ထွက်နန္တာႏဟေင်

သက်နီဆီမာꩻလ အဝ်ႏပေႏခါဘဝ

ပအိုဝ်ႏပဒေႏသရာဇ်တောႏလန်ႏရေꩻ အွဉ်ကတူႏ ထွက်နန္တာႏဟေင်နောဝ်ꩻ လွူးဖွာꩻနေင်ႏ ၁၂၇၉-ဗာႏ၊ ဒဲဉ်စေင်ဆန်ꩻ(၁၁)နီꩻ၊ မွူးနီꩻ-စနေႏသွူ။ ဝေင်ꩻနယ်ႏဟိုပုံꩻ ဒုံလီꩻကောင်ဒုံ ကအဝ်ႏအုံဒါႏ ပသျင်ႏမောင်+မဲသျင်ႏခံꩻသီးပို ငတ်ꩻဖြာꩻအကို ထွာပို တတိယဖြာꩻသွူ။ သက်လꩻတနေင်ႏနောဝ်ꩻ မွိုးဖါထိုꩻထင်ႏ နယ်ႏမွိုင်ꩻပွဉ် ဒုံလုံခိန်သွူ၊ အတွင်ꩻနောဝ်ꩻနောဝ်ꩻ နယ်ႏဟိုပုံꩻနောဝ်ꩻ လုပ်ꩻယာလꩻတောဝ်း၊ နယ်ႏမွိုင်ꩻပွဉ်နောဝ်ꩻ လုပ်ꩻယာလꩻတဲင် ထိုꩻထင်ႏလုံခိန် ထင်ႏလုပ်ꩻယာႏသွူ။ သက်ထင်ႏလꩻ သွံနေင်ႏနောဝ်ꩻ အောဝ်ႏလုံခိန် ထိုꩻတွို့ꩻလင်ꩻချာယင်း ဒုံလီꩻတန်သွူ၊ မွိုးမဲသျင်ႏခံꩻလဲ့ အနိစ္စပြောင်ꩻခန်းဒျာႏ ဒုံလီꩻတန်ကို အနေင်ႏနောဝ်ꩻသွူ။ မွိုးထင်ႏသီ လꩻတနေင်ႏနောဝ်ꩻ ဖါပသျင်ႏမောင် တောမ်ႏလꩻဖျင်မွိုးပေႏ မဲသျင်ႏလေက်သွူ။

သက်လꩻသွစ်ꩻနေင်ႏ နေင်ႏ ၁၂၈၇-ဗာႏနောဝ်ꩻ ဖါထင်ႏအပ်ထေ့ခန်း ဗွေႏဗွန်သောဘိတ (ဗွေႏဗွန်လွန်)ထျꩻ ကျောင်ꩻဒုံလီꩻတန်ကိုသွူ။ ဗွေႏဗွန်သောဘိတနောဝ်ꩻ ဇာႏတိယေႏငန်ႏ(ရွာငံ)ဒျာႏရိုꩻနောဝ်ꩻသွူ။ အုံကျောင်ꩻလꩻနီနေင်ႏ သက်လꩻနေင်ႏဆီနောဝ်ꩻ ဖါပသျင်ႏမောင်လဲ့ အနိစ္စခန္ဓာႏပြောင်ꩻခန်းဒျာႏနုဲင်းနုဲင်းသွူ၊ မွိုးပေႏ မဲသျင်ႏလေက်နောဝ်ꩻလဲ့ ဖါသီထွူ လꩻနီနေင်ႏနောဝ်ꩻ သီပြောင်ꩻနုဲင်းခန်းဒျာႏသွူ။ အုံကောင်ပီႏလစ်ꩻနေင်ႏ သက်လꩻတဆီနီနေင်ႏနောဝ်ꩻ ဗွေႏဗွန်သောဘိတ အွဉ်ႏဗုဲင်ဖေႏသျင်ႏသွူ၊ ဘွဲ့တောႏနဝ်ꩻ ဗွေႏဗွန်သောဘိတဖန်ဖေႏ သျင်ႏနန္ဒဝံသသွူ၊ ခံႏသျင်ႏထွူ လꩻလစ်ꩻနေင်ႏနောဝ်ꩻ ဆရာႏဗွေႏဗွန်သောဘိတလဲ့ လွဉ်ႏတောႏမူႏခန်းဒျာႏသွူ။ ဗွေႏဗွန်ထင်ႏလွဉ်ႏထွူနောဝ်ꩻ ကောထိန်ꩻထွား၊ ကောသွဉ်သင်အဲဉ်ထောဝ်းဒွုမ်တဲင် ကားကအောဝ်ႏ သျင်ႏပေႏသွစ်ꩻပါꩻနောဝ်ꩻ ကျွꩻလင်ꩻအုံတောခန်းဒျာႏ ကျောင်ꩻပင်လျမ်ꩻသွူ၊ ဗွေႏဗွန်ပင်လျမ်ꩻလဲ့ လိုꩻဇာႏတိယေႏငန်ႏနေနေသွူ။ အုံပင်ꩻလျမ်ꩻ လꩻတနေင်ႏ သက်ဆီနွတ်ꩻနေင်ႏကိုနဝ်ꩻ ထင်ႏအုံလုဲင်ႏကျောင်ꩻလုဲင်းပေႏ၊ အုံလုဲင်းပေႏ လꩻနီနေင်ႏ သက်တဆီကွတ်ꩻနေင်ႏကိုနောဝ်ꩻ လင်ꩻအုံလုဲင်ႏကျောင်ꩻစငေါဝ်ꩻ၊ စငေါဝ်ꩻနောဝ်ꩻ ဖူးဝေးအောဝ်ႏသော့ꩻအာရိုꩻနောဝ်ꩻသွူ။ အောဝ်ႏစငေါဝ်ꩻတွင်ꩻ သက်နီဆီကို ၁၂၉၉-ဗာႏ၊ ဒဲဉ်ရုတ်ꩻလာဗွေနီꩻနဝ်ꩻ ဒုံလုံးဟီႏ ပစင်ꩻဝါရိန္တခဉ်ႏ+မဲစင်ꩻအောင်ႏသီး ခံႏဖေႏပစ္စေꩻတကာႏ၊ ဗွေႏဗွန်အိန္တ နမ်းပါခီꩻ မာꩻဖေႏဥပဇ္ဈာယ်ႏဆရာႏတဲင် နွို့ခန်းရဟန်ꩻဘဝ သိမ်ႏကျောင်ꩻစအွန်ကိုသွူ၊ ဘွဲ့တောႏနောဝ်ꩻ ဦးနန္ဒဝံသသွူ။

"ထွာထွူရဟန်ꩻ ထုမ်ႏသွဉ်ပညာႏ"

ထွာထွူရဟန်ꩻ ပထမဝါႏနောဝ်ꩻ အုံသွဉ်လိတ် ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻ ကျောင်ꩻနဂါꩻပတ်၊ ဒုတိယဝါႏနောဝ်ꩻ လင်ꩻအုံဝေင်ꩻသာစည် ကျောင်ꩻရေလယ်၊ တတိယဝါႏနောဝ်ꩻ လွေꩻအုံဝေင်ꩻသထွုံႏ ပုဗ္ဗာႏရုံႏကျောင်ꩻသွူ။ သွံနေင်ႏသွံကျောင်ꩻ ထုမ်ႏသွဉ်ပညာႏ၊ သွဉ်ဗာႏ သဒ္ဒါႏ သင်္ဂျိုဟ်ႏ ဝိနယ်ꩻဖုံႏသွူ။ ကအုံသထွုံႏ ပုဗ္ဗာႏရုံႏကျောင်ꩻနဝ်ꩻ ဗွေႏဗွန်ဖြားကျောင်ꩻတန်တောင်ႏကီꩻ ဘဒ္ဒန္တနရိန္ဒ အောဝ်ႏသတင်ꩻသွုံꩻနောဝ်ꩻကိုတွင်ꩻတဲင် အုံထေ့ဆယ်ꩻကပ်လွေꩻဗာႏ ဗွေႏဗွန်ဖြားကျောင်ꩻတန်သွူ။

"သဲင်ꩻချာဖြောဝ်ꩻခမ်း"

ကအုံသထွုံႏပုဗ္ဗာႏရုံႏကျောင်ꩻနောဝ်ꩻ တနေင်ႏဗွေတောဝ်း၊ တွိုႏဒဲဉ်စေင်လာနောဝ်ꩻ ကျွꩻသဲင်ꩻအုံယင်းဒျာႏ ခင်ႏလမ်းလီꩻ ဝေင်ꩻနယ်ႏဟိုပုံꩻ၊ ကျောင်ꩻစငေါဝ်ꩻကိုသွူ။ တွိုႏဒဲဉ်သံလာနောဝ်ꩻ ဗွေႏဗွန်ဖြားကျောင်ꩻတန် အောဝ်ႏသထွုံႏ ကျွꩻထင်ႏလယ်ႏလွဉ်ꩻတွိုႏ ကျောင်ꩻစငေါဝ်ꩻကိုသွူ။

"ဗွေႏဗွန်ဖြားကျောင်ꩻတန် ကျွꩻထင်ႏတောင်ႏကီꩻခရာႏ"

အောဝ်ႏသထွုံႏကကျွꩻသဲင်ꩻချာ ဖြောဝ်ꩻခမ်းနဝ်ꩻ သဲင်ꩻကိန်ꩻမောဝ်ꩻ ကျောင်ꩻနဂါꩻပတ် ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻတဲင် ကျောင်ꩻနဂါꩻပတ်တကာႏ ကထွာဒါႏ ဦးဖြူ(သီႏသဲင်ႏ)ဖျော်ထင်ႏလယ်ႏထေ့တွော့ꩻ ပွိုင်းဝွို့တွမ်ႏဗွေႏဗွန် ပုဗ္ဗာႏရုံႏဂွုဏ်ႏသတင်ꩻအကျောင်ꩻခရာႏယို ခြုဲင်းနယ်ထေ့ဗာႏ ဦးဖြူသွူ။ အတွင်ꩻနောဝ်ꩻနောဝ်ꩻ ဗွေႏဗွန်ဦးသုနန္ဒ ကျောင်ꩻတန်တောင်ႏကီꩻအောဝ်ႏနေက၊ သဲင်ꩻအုံချာစငေါဝ်ꩻလꩻတဝါႏမꩻ ဗွေႏဗွန်ဦးသုနန္ဒကျောင်ꩻတန် ကွဲလွဉ်ႏသွူ။ ဗွေႏဗွန်ကျောင်ꩻတန် ဦးသုနန္ဒလွဉ်ႏထွူ ထင်ႏလိုႏဗွေႏဗွန်နောဝ်ꩻ ဦးဖြူခြုဲင်းနယ် ကျောင်ꩻတန်ကတာႏ ဖြားဘိုးခင်၊ စောက်ꩻဖားခွန်စီ (သီႏသဲင်ႏ)၊ ဦးကွန်း (မေႏတွိုင်ႏကွံꩻ)၊ မေႏတွိုင်ႏသာမောင် (မန်း)သီးတဲင် ကျောင်ꩻတကာႏဖုံႏလဲ့ ဟွိုန်ဟဝ်သꩻရေꩻလွဝင်ꩻတွော့ꩻ အွဉ်ႏဗွေႏနန္ဒဝံသလင်ꩻပင်ꩻဖေႏ ဗွေႏဗွန်ဖြားသွူ။ဗွေႏနန္ဒဝံသလဲ့ တွမ်ႏဗွေႏဗွန်ဦးဝိစိန္တာ ကျောင်ꩻနဂါꩻပတ် ကျွꩻလင်ꩻပင်ꩻဖေႏခန်းဒျာႏသွူ၊ ကလင်ꩻပင်ꩻဗွေႏဗွန်ဖြား အွိုးသထွုံႏနောဝ်ꩻ နေင်ႏ ၁၃၀၅-ဗာႏ၊ ဝါႏဆိုႏလာဆန်ꩻ ၆-နီꩻနောဝ်ꩻ ကျွꩻလင်ꩻ၊ ဝါႏဆိုႏဆန်ꩻ (၁၃)နီꩻ (၃)နားရီႏခွယ်ꩻခိန်ႏနောဝ်ꩻ ဖျော်သဲင်ꩻချာတောင်ႏကီꩻသွူ။

ဗွေႏဗွန်ဖြားနောဝ်ꩻ သွီႏခွဲငါႏ ဗွေႏနန္ဒဝံသတဲင် ဗော့ꩻဗွေႏနန္ဒဝံသ ခြုဲင်းနယ်အကျောင်ꩻခရာႏထွူလဲ့ "ဗော့ꩻရှေ့နေႏပင်ꩻက ခွေသဲင်ꩻဗာႏသနဲ့"ဒေါ့ꩻနုဲင်းနောဝ်ꩻ၊ ထီႏဗွေႏနန္ဒဝံသနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻ"ရှေ့နေႏ"နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ကထင်ႏနွို့သဲင်ꩻ ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻ၊ တွိုႏစောက်ꩻထီဗွီႏနောဝ်ꩻ ကျောင်ꩻတကာႏဖုံႏ ကျိုႏဆွုမ်ႏတွမ်ႏထုံတွမ်ႏမောင်း တွမ်ႏကောဝ်ႏ တွမ်ႏဟူဖောင်းတဲတဲဝါးဝါးသွူ။ ဗွေႏဗွန်ဖြား ကကျွꩻသဲင်ꩻတောင်ႏကီꩻနောဝ်ꩻ-

• (၁) ဦးတိလောက
• (၂) ဦးဓမ္မသာမိ
• (၃) ဦးပညာသာမိ (ဗွေႏဗွန်နောင်ကလာꩻ)
• (၄) သျင်ႏဉေယျ
• (၅) သျင်ႏကုမာရ
• (၆) ကပ္ပိယဦးစံဝင်းသီးလဲ့ ပါထင်ႏသွူ။

အနေင်ႏနောဝ်ꩻနောဝ်ꩻ ဦးနန္ဒဝံသလဲ့ ဆိုႏညီꩻဝါႏကျောင်ꩻတန် တောင်ႏကီꩻသွူ၊ ဝါႏထန်ႏ တွိုႏဒဲဉ်စေင်လာမꩻ ကျွꩻသဲင်ꩻချာယင်းကျောင်ꩻစငေါဝ်ꩻသွူ၊ သဲင်ꩻဆိုႏချာစငေါဝ်ꩻ (၂)ဝါႏမꩻ ထွက်သဲင်ꩻလမ်းသွူ။ တွိုႏနေင်ႏ ၁၃၀၇-ဗာႏနောဝ်ꩻ တောႏလမ်းတွမ်ႏ နင်ႏဗုံ ဒုံစငေါဝ်ꩻသွူ၊ နေင်ႏ ၁၃၁၇-ဗာႏ၊ တင်ꩻကျွစ်လာနောဝ်ꩻ ထိုꩻလင်ꩻဝေင်ꩻဟိုပုံꩻ အနောက်ရပ်ကိုသွူ။ ဗွေႏနန္ဒဝံသ ကစွိုင်ႏထွက်သဲင်ꩻလံးနောဝ်ꩻ မဉ်ꩻတွင်ႏတော ထွက်နန္တာႏဟေင်တဲင် မာမူႏနံꩻ ဝါꩻခိုဗင်ႏ ဗꩻထင်ႏဖြားသီထံနောဝ်ꩻ ပိုအောဝ်ႏညီꩻတဝင်ꩻ (၇)ဖြာꩻ၊ ခို(၅)ဖြာꩻ၊ မူႏ(၂)ဖြာꩻသွူ။ ထွက်နန္တာႏဟေင်ပိုဖုံႏနောဝ်ꩻ-

• (၁) နင်ꩻအေးမေ
• (၂) ခွန်မောင်ဖေ
• (၃) ခွန်ပန်းအောင်
• (၄) နင်ꩻအွတ်ꩻ
• (၅) ခွန်စိန်ထွန်း
• (၆) ခွန်မြင့်အောင်
• (၇) ခွန်ကျော်လေး-သီးသွူ။

"ထွက်သဲင်ꩻစလမ်း ဝေင်ꩻနယ်ႏဟိုပုံꩻအခေႏနေႏ"

ထွက်နန္တာႏဟေင် အောဝ်ႏကျောင်ꩻထွက်သဲင်ꩻစလမ်းခိန်ႏနောဝ်ꩻ ဝေင်ꩻဟိုပုံꩻနောဝ်ꩻ ခွန်လော အောဝ်ႏထွာစောက်ꩻဖါးသွူ။ စောက်ꩻဖါးဟိုပုံꩻနောဝ်ꩻ ဟေင်အောဝ်ႏငတ်ꩻဖြာꩻ၊ အွိုင်ႏစငေါဝ်ꩻ လမ်းငင်းနွတ်ꩻရျာꩻလွိုနောဝ်ꩻ စောက်ꩻဖါးခွန်လောတမက်ꩻ ဟေင်ဖီနောဝ်ꩻ အောဝ်ႏမာꩻဟေင်သွူ။ အတွင်ꩻနောဝ်ꩻနောဝ်ꩻ အွိုင်ႏစငေါဝ်ꩻယို အွဉ်ႏနေး ဒုံသမာႏဓိဖုံႏတဲင် ဟေင်မီႏဆွုံꩻဖျတ်တရာꩻနောဝ်ꩻ တွိုင်ႏပင်ႏဗာႏတွမ်ႏ ဒုံသမာႏဓိဖုံႏသွူ။ အွိုင်ႏစငေါဝ်ꩻနောဝ်ꩻ သမာႏဓိအောဝ်ႏလစ်ꩻဖြာꩻ၊ လစ်ꩻဖြာꩻကရိုꩻနောဝ်ꩻ- (၁) ပကျောင်ꩻသောန (နမ်းဟူꩻ) (၂) ဆရာႏကျောင်ꩻအိန္တ (ဒုံလီꩻကောင်) (၃) ကျောင်ꩻစိန္တာႏဆား (စငဝ်ꩻကျောင်ꩻထျꩻ) (၄) ပစင်ꩻစာႏရိန္တာႏလော (ယုတ်ꩻ)သီးသွူ။ ကျောင်ꩻနန္တာႏ ဒုံလီꩻကောင်နောဝ်ꩻ သမာႏဓိကို တပါတောဝ်းလဲ့ သꩻစွဉ်ႏမာꩻတရာꩻမဲဉ်ႏတဲင် ဩဇာႏအာႏဏာႏ အောဝ်ႏဒျာႏနေနေသွူ။ အတွင်ꩻယို စောက်ꩻဖါးခွန်လောလိုꩻ ဟေင်ဖီနောဝ်ꩻ သꩻတစွို့ꩻစွဉ်ႏတောဝ်းတဲင် သမာႏဓိချင်ꩻချင်ꩻ တဖြာꩻတွမ်ႏတဖြာꩻ ဖေႏကတဲ့ꩻပုဲင်ႏတဝင်ꩻ၊ ဖေႏကထင်းမာႏတဝင်ꩻနောဝ်ꩻ ဝွေꩻကျံႏသွေꩻကျံႏဒေါ့ꩻ၊ ဆွုံꩻဖျတ်တရာꩻလဲ့ တွိုင်ႏပင်ႏတောဝ်းဒွုမ် ဒုံသမာႏဓိ၊ စွန်သား တခွန်ꩻသားမီႏပေါႏ၊ ဝင်ꩻမီႏဒင်ႏလဲ့ ဝွေꩻအွဉ်ရေꩻတောဝ်း၊ အုံဒျာႏလိုꩻတဟောဝ်တောဝ်း စွန်တခွန်ꩻသားရေꩻ၊ မီႏဆွုံꩻဖျတ်တရာꩻလဲ့ အံႏရွဉ်မွဉ်၊ အွဉ်ႏမာပေႏ၊ ကေပ်ꩻဆေꩻခွဉ်ႏစတဲင် အပဲစ်နုဲင်းနောဝ်ꩻဖုံႏတဲင် ပအိုဝ်ႏလူထု တကေႏနပ်တောဝ်းဟေင် အခိန်ႏခါႏသွူ။

ကွပ်လိုꩻကျောင်ꩻ လိုꩻလမ်း တအွိုင်ႏလွုမ်း တကေႏနပ်တောဝ်းဟေင်ဖီတဲင် ပင်ꩻစုသံႏဃာႏ၊ အွိုင်ႏကိုဖစ် တလမ်းတဖြာꩻတွော့ꩻ သဖော်ꩻတူႏလွဝင်ꩻ ချꩻထိုꩻခန်းဒျာႏဟေင်ဖီသွူ။ အစီꩻဝွေꩻကို ကကျွꩻလွဉ်ဒါႏ ဗွေႏသံႏဃာႏဖုံႏနောဝ်ꩻ- (၁) ဗွေႏဗွန်ကျောင်ꩻဒုံကောင် (၂) ဗွေႏဗွန်ကျောင်ꩻစအွန် (၃) ဗွေႏဗွန်ကျောင်ꩻလွယ် (၄) ဗွေႏဗွန်ကျောင်ꩻကောင်ရွဉ် (စငဝ်ꩻတောႏရ) (၅) ဗွေႏဗွန်ကျောင်ꩻပင်လျမ်ꩻ-သီးသွူ။ အစီꩻဝွေꩻနောဝ်ꩻ ဖစ်ပါဟေင်ဖီတဲင် ထွက်နန္တာႏဟေင်ရိုꩻဖေႏဟေင်ဖီ "နာꩻနောဝ်ꩻ နီလူထု တကျွိုက်တောဝ်းဒွုမ်တဲင် ယိုမာꩻငါနောဝ်ꩻ နာꩻမာꩻဗာႏတဝ်းဒွုမ်ဟေင်"နုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ ဟေင်ဖီနောဝ်ꩻ မဲဉ်ခံႏတောဝ်းတဲင် "ခွေမီႏအောဝ်ႏထဲ့နေကနောဝ်ꩻ ခံႏကွဉ်ဒျာႏနီႏ"ရိုꩻချာနုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ၊ တဲႏနောဝ်ꩻမာꩻငါ အမျာꩻလူထု တအာႏကွိုꩻတောဝ်းဒွုမ်တဲင် ဟေင်ဖီနောဝ်ꩻ အာႏစာႏတအောဝ်ႏတောဝ်းဒွုမ်သွူ။ ဂျပန်ထင်ႏတွိုႏလွဉ်နဝ်ꩻ ကျမ်ႏအာႏကွိုꩻဂျပန်လဲ့ ဂျပန်သမ်းတအုံတောဝ်းအရေꩻ၊ ဂျပန်သမ်းတွယ်ႏသမ်း၊ ဂျပန်ရိုꩻ "ဟေင်က ဝင်ꩻမဲဉ်ဒင်ႏပါꩻမုဲင်ꩻဒင်ႏမွိုင်၊ နာꩻမလဲင်ꩻ မဲဉ်ထွာနွိုင်ႏငါႏဟေင်နုဲင်းနောဝ်ꩻ"နုဲင်းနဝ်ꩻတဲင် ဟေင်အရာႏ ထဲ့တငါခန်းဒျာႏသွူ။

"ထင်ႏနွို့ညီꩻဗာႏ ပင်ႏလုံညီႏလာႏခံႏ"

ပထမပင်ႏလုံညီႏလာႏခံႏနောဝ်ꩻ စောက်ꩻဖါးခွန်ကြည်(သီႏသဲင်ႏ)၊ ဦးဖြူသီး ဖေႏအကျံႏဉာဏ်ႏ ထောက်ခံႏချက်အလꩻ ပအိုဝ်ႏလူထုနမ်းတင်အနေႏ ထွက်နန္တာႏဟေင်နောဝ်ꩻ ထင်ႏနွို့ရိုမ်းဗာႏသွူ။ ညီႏလာႏခံႏကိုနောဝ်ꩻ ဝွေꩻရိုꩻဒင်ႏပျꩻ "နီပအိုဝ်ႏ မဲ့ကခေ့ꩻ နားကတအွိုင်ဗာႏ၊ ကတဒါႏတောဝ်းလိတ်နဝ်ꩻ ကွပ်ပွိုးစွဉ်ႏ စောက်ꩻဖါးသီး ပေ့ꩻမဲ့၊ ပေ့ꩻနား၊ ဗွောင်ဖေႏတောဝ်းလိတ်သွဉ်ကျောင်ꩻ၊ သွဉ်ဗာႏတောဝ်းလိတ်နောဝ်ꩻမꩻ မဲ့ခေ့ꩻနားပစ်ꩻဗာႏဒျာႏ၊ တရာꩻခံႏနံပါတ်-၁နောဝ်ꩻ စောက်ꩻဖါးသီးသွူသနယ်"နုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ ဝွေꩻထင်ႏရိုꩻနုဲင်းနောဝ်ꩻနောဝ်ꩻ ပအိုဝ်ႏလူထုတွမ်ႏ စောက်ꩻဖါးသိန္နီ၊ စောက်ꩻဖါးတောင်ပဲင်းသီး-စတဲင် စောက်ꩻဖါးယဟန်ႏနောဝ်ꩻ ထောက်ခံႏဖေႏအာႏ တဗꩻလွစူဖုံႏသွူ၊ စောက်ꩻဖါးယဟန်ႏနောဝ်ꩻ လွꩻထီႏပအိုဝ်ႏတဲင် ဖေႏအာႏတောဝ်းသွူ။

"လိုꩻမျိုꩻတွက်တာႏ ဟော်ꩻဗာႏတရာꩻ"

ပင်ႏလုံညီႏလာႏခံႏထွူတချာနောဝ်ꩻ- (က) နီပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻ ယံဖေႏကလွောင်ႏဗူႏညီႏညွတ်၊ (ခ) ပညာႏရေꩻ၊ စီꩻပွာꩻရေꩻ၊ ခြွိုင်ႏသန်ꩻရေꩻ အဆင်းအရန်း ဖေႏကထင်ႏထိုနွောင်ꩻအတွက် လယ်ႏဟော်ꩻဗာႏတရာꩻဖုံႏသွူ။ ကဟော်ꩻတရာꩻနဝ်ꩻ ပဒေႏသရာဇ်ကောင်စီဥက္ကဋ္ဌ၊ စောက်ꩻဖါးညောင်ႏရွီႏ စဝ်းရွှေသိုက်သီး ထေဖေႏတွမ်ႏ တရာꩻဟော်ꩻခွင်ꩻလက်မတ်သွူ။ ကဟော်ꩻတရာꩻနောဝ်ꩻ ဟော်ꩻရီးရီးနယ်ႏဟိုပုံꩻ၊ ဟော်ꩻနယ်ႏဟိုပုံꩻထွူနောဝ်ꩻ ဟော်ꩻလွေꩻယင်းနယ်ႏနမ်းခုတ်၊ နယ်ႏဘန်းယေန်ႏ၊ နယ်ႏသီႏသဲင်ႏ၊ နယ်ႏမောက်ꩻမုဲင်ႏ၊ နယ်ႏရုဲင်ꩻခါႏ၊ နယ်ႏရွီႏ၊ နယ်ႏပင်လောင်ꩻကိုဖုံႏသွူ။ ယထွောင်းထွောင်း မီႏလိုႏတွမ်ႏလုမ်းဗဉ်ႏရေꩻ (လုံခြုံရေး)လဲ့ ဟဲ့ꩻလွေꩻပါဗာႏတွမ်ႏ စောက်ꩻဖါးပလိပ်ဖုံႏသွူ။ ပအိုဝ်ႏလွောင်ႏဗူႏရေꩻအတွက် စောက်ꩻဖါးကဟွိုန်ဟောဝ်ဒါႏ ပအိုဝ်ႏယဟန်ႏ စုလွဝင်ꩻ ဖြေꩻလူႏတွမ်ႏကာꩻဂျစ်ကား တဆွိုင်ꩻတဲင် ထွက်နန္တာႏဟေင်သီး ထူႏကာꩻနောဝ်ꩻ လယ်ႏဟော်ꩻအီတရာꩻသွူ။ ထွက်နန္တာႏဟေင် ကလယ်ႏဟော်ꩻတရာꩻနဝ်ꩻ-

• (၁) လက်မာꩻလန်း (ဒုံလီꩻကောင်-နယ်ႏဟိုပုံꩻ)
• (၂) ဖြားတန်လှဖေ (ထင်ႏစဖြောဝ်ꩻခမ်း)
• (၃) ကိုထွန်းတင် (လှဖေကာꩻဝါးကား)
• (၄) စင်းခံꩻနန္တီႏ (လုံးဟီႏ-နယ်ႏဟိုပုံꩻ)
• (၅) ခွန်အေး (ဒုံလီꩻကောင်-နယ်ႏဟိုပုံꩻ)သီးဖုံႏလဲ့ ပါလွဉ်ꩻတခါႏခါႏသွူ။

"လယ်ႏဟော်ꩻတရာꩻ မော့ꩻဗာႏအယပ်ꩻအခုဲင်ႏ" ကလယ်ႏဟော်ꩻဒါႏတရာꩻ ထီတခုꩻကိုလဲင်ႏနဝ်ꩻ သမ်းပါတွမ်ႏတနတ် လိုင်စင်ပါတောဝ်းတဲင် စောက်ꩻဖါးညောင်ႏရွီႏလိုꩻ အမတ်ဦးထွန်းရီ (မန်း)သီး ဆွမ်ꩻဆွုမ်ႏမုဲင်းတခြောင်ကိုတွော့ꩻ ပသာလင်ꩻလုဲင်းသက်ꩻ၊ ဗေင်ႏလုဲင်းသက်ꩻနီသာထွူနောဝ်ꩻ ပသာလင်ꩻလုဲင်ႏ ရွှေညောင်၊ တွိုႏရွှေညောင်နောဝ်ꩻ ကျံႏအွဉ်ႏသော့ꩻအချုတ်ကိုလဲ့ ထွက်နန္တာႏဟေင်သီး အုဲင်ႏနွို့တဝ်းသွူ။ ထင်ႏအုဲင်ႏနွို့တောဝ်းနောဝ်ꩻ "နာꩻအုဲင်ႏနွို့တဝ်းအချုတ်နောဝ်ꩻ ပွိုးထမုဲင်ꩻ၊ နာꩻမဲဉ်ဒေါ့ꩻထမုဲင်ꩻ၊ နာꩻလိုႏထမုဲင်ꩻ"ရီဝွေꩻနုဲင်းနောဝ်ꩻတဲင် ဝွေꩻအွဉ်ႏဟဲ့ꩻလင်ꩻဖေႏ (၁) ဦးဖြူ (၂) မေႏတွိုင်ႏဘိုးခင် (၃) မဇ္ဈိမဝန်ထောက် စောထော်ရီ (၄) မင်းကြီးစောကျော်အံ့ (မန်းနောင်)သီးတဖြာꩻဖြာꩻသွူ။ ဝွေꩻသီးဟဲ့ꩻဖေႏ မင်းကြီးစောကျော်အံ့တွော့ꩻ စောကျော်အံ့လင်ꩻဟဲ့ꩻသဲင်ꩻခန်းဒျာႏ ဝွေꩻသီးသွူ။ ကဆွမ်ꩻဝွေꩻသီးနောဝ်ꩻ ၁၃၁၁-ဗာႏ၊ လာဒဲဉ်သီႏသွူ။

"သေင်ႏလာႏခွဉ်ႏကိစ္စ ပထမလဲင်ႏ"

ဂျပန်သဲင်ꩻထွူစနောဝ်ꩻ စောက်ꩻဖါးဟိုပုံꩻ ကွီသေင်ႏလာႏခွဉ်ႏတလဲင်ႏသွူ။ ထွက်နန္တာႏဟေင်တွမ်ႏ ပေါင်းစင်ꩻစန္တာႏဟုဲင်း (စငေါဝ်ꩻကျောင်ꩻထျꩻ)၊ ဖြားကျောင်ꩻထွန်း (ယုတ်ꩻ)၊ ပေါင်းစင်ꩻနေစ် (ဒုံကောင်)၊ ထွက်ကုဲင်(ယုတ်ꩻ)၊ တွမ်ႏဒုံသားရပ်သား ငတ်ꩻဆီရပ်နဝ်ꩻ လင်ꩻထေ့စောက်ꩻဖါး တရာꩻသူꩻကီ ဦးစံလှကြီးထျꩻတဲင် ဒေါ့ꩻ- "သီကကွီဒါႏ သေင်ႏလာႏခွဉ်ႏနောဝ်ꩻ နီတဖေႏနွောင်ꩻတောဝ်း"နုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ နောဝ်ꩻတွော့ꩻ တရာꩻသူꩻကီꩻရိုꩻ- "ဝေင်ꩻနယ်ႏလင်နောဝ်ꩻ ဝင်ꩻဖေႏလို့လဲဉ်း၊ တွိုႏသီနောဝ်ꩻ ဖေႏတဝ်းနောဝ်ꩻ အမျိုꩻလꩻနဲ့"နုဲင်းနဝ်ꩻထွူ ဒေါ့ꩻသမ်းဖေႏ အပလိပ်နုဲင်းယို- "လိုꩻစားယိုနဝ်ꩻ မာꩻသျုတ်ထာꩻ ဆွမ်ꩻအွဉ်ႏသော့ꩻခန်း အချုတ်နဝ်ꩻ" တွိုႏနောဝ်ꩻတွော့ꩻ ပေါင်းစင်ꩻစန္တာႏဟုဲင်းနောဝ်ꩻ တဝဲဉ်လောႏယꩻစွဉ်ႏ တရာꩻသူꩻကီꩻကလူꩻတဲင်- "နာꩻဒေါ့ꩻထမုဲင်ꩻ၊ နာꩻဒေါ့ꩻထဲင်းတငွါမွိုင်" ရိုꩻနုဲင်းနောဝ်ꩻတွော့ꩻ တွမ်ႏမောက်ꩻမူးဖꩻ အင်းဟိုႏစွဉ်ႏ တရာꩻသူကီꩻကတူႏမꩻ တရာꩻသူကီꩻလဲ့ ကွဲခံႏသုမ်ꩻငါႏသွူ။

"သေင်ႏလာႏခွဉ်ႏကိစ္စ ဒုတိယလဲင်ႏ" တွိုႏ ၁၃၀၉-ဗာႏ၊ လာဒဲဉ်စေတ်ꩻလာနောဝ်ꩻ ပဒေႏသရာဇ်စောက်ꩻဖါးသီး စီꩻဝွေꩻလွဝင်ꩻ ဝေင်ꩻလွယ်လဲမ်ကို၊ အစီꩻဝွေꩻကိုနောဝ်ꩻ သဖော်ꩻတူႏလွဝင်ꩻ အီႏကွီလွေꩻယင်း သေင်ႏလာႏခွဉ်ႏသွူ။ အစီꩻဝွေꩻ သဖော်ꩻတူႏချက်ယို ဒင်ႏနယ်လွေꩻအရေꩻပဲင်ႏကန္ဒာလစ် တောင်ႏကီꩻသွူ၊ ကန္ဒာလစ်လဲ့ ထောက်ခံႏလွေꩻဖေႏသမ်းခန်းအမိန်း "ကောက်စေ"နုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ ထွက်နန္တာႏဟေင်သီးလဲ့ ထင်ႏဟွုန်စောက်ꩻဖါးသီး အီႏကွီသေင်ႏလာႏခွဉ်ႏနောဝ်ꩻ ဝါႏဆိုႏလာနောဝ်ꩻ ထင်ႏထေ့ ရပလ အဖွဲ့ခေါင်းဆောင် ဦးတင်အေးထျꩻ တောင်ႏကီꩻသွူ။ စောက်ꩻဖါးသီး မဉ်အွဉ်လဲဉ်းရွဉ်တဲင် ဦးတင်အေးလဲ့ "ဝင်ꩻထာꩻယူႏ အင်းရွယ်ႏချက်အောဝ်ႏနုဲင်းမုဲင်ꩻမကောင်း ခွေဒေါ့ꩻဖေႏတဒါႏတဝ်း"ရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻ။ တွိုႏနောဝ်ꩻတွော့ꩻ ထွက်နန္တာႏဟေင်ဒေါ့ꩻချာ-

• "သီမီႏဖေႏနွောင်ꩻတောဝ်း အကူႏညီႏလဲ့ လꩻဒျာႏသီရပလ အခေႏနေႏမီႏကုဲင်နောဝ်ꩻ အုံခိုႏဗာႏတောဝ်း နီပအိုဝ်ႏခြာ၊ ဗော့ꩻဖေႏဗာႏ သေင်ႏလာႏခွဉ်ႏနောဝ်ꩻ နီပအိုဝ်ႏအီႏမွလို့သွူ၊ လွူးဆွုမ်ႏသီတနွောင်ꩻတဝ်း၊ ခွေရော့ꩻလွေꩻထဲင်းအွိုးမုဲင်ꩻလဲ့ မဲ့ꩻခွေလွေꩻဒျာႏ"နုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။

နောဝ်ꩻထွူတွော့ꩻ လင်ꩻခန်းဒျာႏရန်ႏကုန်ႏ၊ လင်ꩻဗေင်ႏပွိုင်း ဦးလှဖေလမ်း၊ ဦးလှဖေ တဲမ်းဖေႏလိတ်တွော့ꩻ လွေꩻဒင်ႏနယ်ခန်း နဲင်ႏငံႏချာꩻရေꩻဝွန်ႏတန် မိုးမိတ် စောက်ꩻဖါးစဝ်းခွန်ချိုထျꩻသွူ။ ဦးလှဖေ ကတဲမ်းဖေႏလိတ်နောဝ်ꩻ တဲမ်းအင်္ဂလိပ်နေးဒျာႏ၊ လိတ်ကိုနောဝ်ꩻ-

• "တွိုႏမန်းခမ်းကို ကလိုပ်ꩻဒါႏ ဗွူဖုံႏ၊ ဖုဲင်ဖုံႏ၊ ဗာႏအမျိုꩻမျိုꩻဖုံႏနောဝ်ꩻ သီတကွီတောဝ်းအခွဉ်ႏ၊ နမ္မတူ သတ္တုအောင်သူꩻလဲ့ သီမွော့တကွီတောဝ်းအခွဉ်ႏ၊ တွိုႏနီပအိုဝ်ႏနောဝ်ꩻ မွိုးပေႏပိုနဲ့၊ သီကွီတွမ်ႏသေင်ႏလာႏခွဉ်ႏနုဲင်းမုဲင်ꩻ"အကျောင်ꩻခရာႏနုဲင်းနောဝ်ꩻဖုံႏလဲ့ပါသွူ။

ထင်ႏဒင်ႏလိတ်နောဝ်ꩻ စဝ်းခွန်ချိုရိုꩻဖေႏ- "အခေႏနေႏ ကထွာနုဲင်းယိုနောဝ်ꩻ ခွေသေတောဝ်း၊ ခွေလွေꩻအောဝ်ႏဒျာႏခမ်းလင်၊ ခွေအောဝ်ႏခမ်းလင်စသဲင်ꩻ"နုဲင်းနောဝ်ꩻထွူတွော့ꩻ- "ဤအမိန့်ရုပ်သိမ်းစေ"တဲမ်းဖေႏခန်း လိတ်နုဲင်းနောဝ်ꩻထွူတဲင် သေင်ႏလာႏခွဉ်ႏကိစ္စ ဒုတိယလဲင်ႏနောဝ်ꩻလဲ့ ထွက်နန္တာႏဟေင်သီး အောင်ႏမျင်ႏလွေꩻဖျင်ခန်းဒျာႏနောဝ်ꩻသွူ။

"ထွက်နန္တာႏဟေင်တွမ်ႏ ဖြားဗွာလှဖေ"

ဦးလှဖေတန် အောဝ်ႏခမ်းဒွမ် ထင်ႏလွဉ်စခမ်းကောင်နောဝ်ꩻ ထင်ႏထေ့ဒျာႏ စောက်ꩻဖါးခွန်စီ(သီႏသဲင်ႏ)သွူ။ ဦးလှဖေနောဝ်ꩻ အီႏမာꩻဖေႏ ပအိုဝ်ႏစွိုးခွိုꩻထာꩻမာꩻတဲင် ပဒေႏသရာဇ် စောက်ꩻဖါးယဟန်ႏ အီႏတတဲ့ꩻခေါဝ်းတောဝ်း၊ ဝွေꩻမီႏလက်ခံႏလဲ့ ငမ်းစောက်ꩻဖါးအလင် ထီႏသျင်ꩻဟွုန်ဟောဝ်တောဝ်းတွော့ꩻ အွဉ်ထင်ႏထေ့ ထွက်နန္တာႏဟေင်သွူ။ ဦးလှဖေ ကထင်ႏထေ့ ထွက်နန္တာႏဟေင်နောဝ်ꩻ နေင်ႏ-၁၃၀၈ ဗာႏ၊ ဝါႏဆိုႏလာသွူ။ ပအိုဝ်ႏသမဲင်ꩻကို လုံးတတွတ်ꩻ အွတ်ꩻတဗီႏအနေႏ ကနွို့ပါသော့ꩻဒါႏ ထွက်နန္တာႏဟေင်နောဝ်ꩻ နေင်ႏ ၁၃၅၈-ဗာႏ၊ ဒဲဉ်ကံဆန်ꩻ(၈)နီꩻ၊ မွူးနီꩻ-ကျာႏသပတေꩻနီꩻ တွမ်ႏလိုꩻဖြားရောႏဂါႏတဲင် အနိစ္စခန္ဓာႏပြောင်ꩻခန်းဒျာႏ ဝေင်ꩻဟိုပုံꩻ အနောက်ရပ် လမ်းကိုနောဝ်ꩻသွူ။