ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻ

ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻ (အိန်းကလေတ်: Taunggyi) မွေးတဝ်းလဲ့ ဝေင်ꩻတောင်းကီꩻ နဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ မျန်မာခမ်းထီ ဖြဝ်ꩻခမ်းနယ်ႏ ဆဲင်ႏရာꩻရွုမ်ꩻဖုံႏအဝ်ႏသော့ꩻဒါႏ ဝေင်ꩻတဝေင်ꩻဒျာႏတဲင် ထွာဖြဝ်ꩻခမ်းနယ်ႏ ဝေင်ꩻတန်နဝ်ꩻသွူ။ အဝ်ႏဒျာႏဖြဝ်ꩻခမ်းနယ်ႏအခဝ်နောဝ်ကိုသွူ။ ဝေင်ꩻနယ်ႏတောင်ႏကီꩻ အကိုယို လိုꩻဖြာꩻခြွဉ်းအဝ်ႏ ၄ သိန်ႏခွယ်ꩻရပ်သွူ။ ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻယို ထွာကီ ဖြဝ်ꩻခမ်းနယ်ႏ ရွုမ်ꩻအဝ်ႏသော့ꩻခင်ႏလမ်းဝေင်ꩻလဲ့ꩻ လိုꩻဖြာꩻခြွဉ်းကဲဉ်းအာအာကိုယို ထွာဒျာႏ မန်း၊ ပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻ၊ ဖြဝ်ꩻ ဖုံႏ နဝ်ꩻသွူ။

ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻ ဝေင်ꩻတောင်းကီꩻ
ဝေင်ꩻ
ဖရာꩻသွေဖုံးပွိ တောမ်ႏ ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻ
ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻ ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻ၊ ဖြဝ်ꩻခမ်းနယ်ႏ ၊ မျန်မာခမ်းထီ
ကိုဩဒိနိတ်: 20°47′N 97°02′E
ခမ်းထီ	မျန်မာခမ်းထီ
ခမ်းနယ်ႏ	ဖြဝ်ꩻခမ်းနယ်ႏ
ခရဲင်ႏ	တောင်ႏကီꩻခရဲင်ႏ
ဝေင်ꩻနယ်ႏ	ဝေင်ꩻနယ်ႏတောင်ႏကီꩻ
တယ်ႏထောင်ႏစ	၁၈၉၄
ထိုထဲင်းပင်ႏလယ်ႏ ထီခိုႏဆꩻကီ	၄၇၁၂ ပေ (၁၄၀၀ မီတာ)
လိုꩻဖြာꩻခြွဉ်း
• ခြွဉ်း	၂၄၆၆၇၅
• ခမ်းရင်ꩻသားလိုꩻခွိုꩻ	ပအိုဝ်ႏ ၊ မန်း ၊ ခယ်ႏ−မန်း ၊ ဖြဝ်ꩻ၊ အိန္ဒိယ၊ ဂေါ်ရခါး ၊ မန်းနောင် ၊ တောင်ႏရွိုꩻ၊ ဓနုꩻ ။
• ထာꩻကိုꩻကွဲႏ	ဗုဒ္ဓဘာႏသာႏ ၊ ခရစ်ယာန်ႏဘာႏသာႏ၊ အစ္စလာမ်ဘာႏသာႏ ]။ ဟိန္ဒူဘာႏသာႏ၊ သစ်ဘာႏသာႏ။
ဧရိယာႏကိုဒ်(ဖုံႏ)	၀၈၁
ကာꩻမတ်ပုံတိဉ်	SHN

သက္ကရာဇ်နေင်ႏ ၁၂၀၀ ရပ်အကို ဝေင်ꩻကအဝ်ႏဒါႏခင်ႏလမ်းယိုနဝ်ꩻ ထွာပအိုဝ်ႏဒုံ ဒုံတောင်ႏတီ အဝ်ႏဗာႏဖိုသွူ။ နဝ်ꩻကိုနဝ်ꩻ ထီကန်ႏ(၄)ကန်ႏ တွမ်ႏ နောင်တန်အဝ်ႏ(၁)ဖြုံႏသွူ။ အင်္ဂလိပ်စိုးရီးခါနဝ်ꩻ အင်္ဂလိပ်အစိုႏရယို ရွုမ်ꩻအဝ်ႏခန်း မွိုင်ꩻသောက်ကိုတဲင် အစိုႏရလိုꩻတန်ဖုံႏ လွေꩻသဲင်ꩻကာႏဖျတ်အာငါႏ ကိစ္စဖုံႏအာငါႏတွော့ꩻ တယ်ႏလွေꩻဗာႏဝေင်ꩻတသာတဲင် ခြုဲင်းရွီꩻလွေꩻခန်း ဒုံတောင်ႏတီ နဝ်ꩻသွူ။ သက္ကရာဇ်(၁၂၅၃)ဗာႏ ခရစ်နေင်ႏ (၁၈၉၀) အကိုယို တယ်ႏထောင်ႏလွေꩻ ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻတဲင် ဝေင်ꩻနဝ်ꩻ ထိုထဲင်းပင်ႏလယ်ႏထီခိုႏဆꩻကီ ပေ(၄၇၁၂) နဝ်ꩻသွူ။

ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻ သမဲင်ꩻ

ခြဲ့ꩻဟံႏနယ်ႏသား အင်္ဂလိပ်ဖုံႏနဝ်ꩻ တွမ်ႏတတရာꩻတဝ်းနယ်ꩻတွော့ꩻ နွို့လွဉ်တွိုက်ꩻ မျန်မာခမ်း သွံခြွိုက်သွံလဲင်ႏတဲင် မျန်မာခမ်းသား ဖေႏနေးကထွာဝွေꩻသီးသွဉ်းနဝ်ꩻ တွိုက်ꩻမွေးမုဲင်းစွဉ်ႏနဝ်ꩻသွူ။ နေင်ႏ ၁၈၈၅-ခိန်ႏ တတိယ အင်္ဂလိပ်မျန်မာစဲ့ꩻပွယ်ꩻထွူ ထွိုင်ႏတွိုႏ နေင်ႏ ၁၈၈၆-ဗာႏခိန်ႏနဝ်ꩻ မျန်မာတခမ်းလွုမ်း အဝ်ႏလဲဉ်းဝွေꩻသီးစူဆꩻလအကျောင်ꩻ အင်္ဂလိပ်သီးကေႏညာႏလွေꩻခန်းဒျာႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ဖြဝ်ꩻခမ်းနယ်ႏတွမ်ႏ စောက်ꩻတနျာႏခမ်းနယ်ႏဖုံႏယို အီႏထူႏသိမ်ꩻဗာႏနုဲင်းမုဲင်ꩻကရိုꩻနဝ်ꩻ ချꩻထွူအနယ်ꩻဗျူဟာဖုံႏတဲင် ထူႏအခိန်ႏတွိုင်ႏပင်ႏဆွေꩻနွေꩻထွူဝင်ꩻတွော့ꩻ ဖျင်ဆင်လွေꩻခန်းစဲ့ꩻသား ဝေင်ꩻနယ်ႏသာစည်၊ လှိုင်းတက်ဒေႏသကိုနဝ်ꩻသွူ။ နေင်ႏ ၁၈၈၇-ဗာႏ၊ လာဇန်နဝါရီ(၃)နီꩻနဝ်ꩻ နွို့ထင်ႏလွဉ်စခန်းဒျာႏ ဖြဝ်ꩻခမ်းနယ်ႏကိုနဝ်ꩻသွူ။

နေင်ႏ ၁၈၈၇-ဗာႏ၊ လာဇန်နဝါရီ(၂၉)နီꩻနဝ်ꩻ သိမ်ꩻလွေꩻစခန်း နယ်ႏပင်ႏတရားတွမ်ႏ နယ်ႏပွေးလှတဲင် နေင်ႏ ၁၈၈၇-ဗာႏ၊ လာဖေဖော်ဝါရီကိုနဝ်ꩻ သိမ်ꩻလွေꩻနယ်ႏဟုဲင်ꩻဟိုꩻ၊ နယ်ႏညောင်ႏရွီႏကိုကပါဒါႏ ပေါရိသတ်တွမ်ႏ အင်္ဂလိပ်သီးထျꩻ မွိုင်ꩻသောက်ꩻကိုသွူ။ နေင်ႏ ၁၈၈၇-ဗာႏ၊ မတ်လာ(၁၁)နီꩻနဝ်ꩻ သိမ်ꩻလွေꩻ နယ်ႏမွိုင်ꩻပွဉ်၊ နယ်ႏမွိုင်ꩻနုဲင်ꩻ၊ နယ်ႏမွိုင်ꩻပန်၊ နယ်ႏမောက်ꩻမုဲင်ႏ၊ နယ်ႏလင်ꩻခွိုꩻ၊ နယ်ႏလဲချား၊ နယ်ႏကိန်ꩻတောင်ꩻတွမ်ႏ နယ်ႏကိန်ꩻခန်းဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။ ဖြဝ်ꩻခမ်းအခဝ်နဝ် အင်္ဂလိပ်ဗြိတိသျှစဲ့ꩻတပ်ရွုမ်ꩻချွုတ်နဝ်ꩻ အဝ်ႏနယ်ႏညောင်ႏရွီႏ၊ မွိုက်ꩻသောက်ꩻကို လတ္တီတွဒ် ၂၀-ဒီဂရီ ၃၄-မိနစ်တွမ်ႏ လောင်ဂျီတွဒ် ၉၈-ဒီဂရီ ၅၉-မိနစ်အခါႏနဝ်ꩻသွူ။ စဲ့ꩻတပ်ရွုမ်ꩻချွုတ်ယိုနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻအမဉ်ꩻ'မွိုင်ꩻသောက်ꩻစတက်မင်းခံႏတပ်'နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ စဲ့ꩻဖဲ့ꩻအုပ်ချွုတ်ရေꩻဆဲင်ႏရာꩻ ရွုမ်ꩻယိုတဖြုံႏနဝ်ꩻ သွုံꩻလွေꩻဗꩻတွိုႏ နေင်ႏ ၁၈၉၀-ဗာႏ၊ လာစက်တင်ဘာကိုနဝ်ꩻသွူ။ ဆုဲင်ꩻချာနဝ်ꩻ အရေꩻပဲင်ႏတွမ်ႏ နဲင်ႏငံႏရေꩻအရာႏအဝ်ႏသားရွုမ်ꩻယို ပြောင်ꩻလွေꩻထိုꩻ ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻကိုနဝ်ꩻသွူ။ ဗြိတိသျှ ဂေါ်ရခါးတပ်စွုမ်ꩻ(၃)ကိုကထွာဒါႏ ဗိုလ်မှူးတန် အီတက်မင်းနဝ်ꩻ ထူႏတာႏဝွန်ႏလွေꩻ ဖြဝ်ꩻခမ်းအခဝ်နဝ် သိမ်ꩻထူႏရေꩻတာႏဝွန်ႏခံႏနဝ်ꩻသွူ။ မွိုင်ꩻသောက်ꩻခံႏတပ်နဝ်ꩻ အဝ်ႏဆင်ကောင်ဆꩻတွို့ꩻဖဲ့ꩻ အထိုပေပေါင်ꩻ (၃၀၃၆)ကိုသွူ။ အအဲဉ်ႏအလုဲင်းနဝ်ꩻ စတုရန်းမဲင်ႏ တထာႏဝရပ်နဝ်ꩻသွူ။ နဝ်ꩻကိုနဝ်ꩻ စဲ့ꩻအုံအဝ်ႏသော့ꩻခင်ႏလမ်း၊ စဲ့ꩻအရာႏသားအုံအဝ်ႏသော့ꩻ စဲ့ꩻလမ်းဖုံႏအဝ်ႏနဝ်ꩻသွူ။ တပ်အတာႏ ကလိုႏဒါႏ အံႏအွꩻရေꩻကိစ္စဖုံႏနဝ်ꩻ လွေꩻဖြေꩻဗာႏ ဆေꩻမွိုင်ꩻသောက်ꩻကိုနဝ်ꩻသွူ။ ထီနဝ်ꩻ တွောင်ဗာႏ အဝ်ႏဆင်ကောင်ကလင်ꩻလွဉ်ဒါႏ ထီခြောင်ကိုနဝ်ꩻသွူ။ တပ်အတာႏ ကလိုႏဒါႏ ဟူ၊ ဗွူကလာꩻဖုံႏနဝ်ꩻ ဆို့ꩻလွဝေင်ꩻညောင်ႏရွိီႏအသောင်ကိုဖုံႏသွူ။ ထာꩻလျားလာနဝ်ꩻ ယာလျားအဝ်ႏ ၉၅-ဒီဂရီဖါရင်ဟိုက်နဝ်ꩻသွူ။ ထာꩻခွꩻခိန်ႏ လာဒီဇင်ဘာကိုနဝ်ꩻ အခွꩻအဝ်ႏ ၄၀-ဒီဂရီဖါရင်ဟိုက်နဝ်ꩻသွူ။ တနေင်ႏအတာႏတွက်ချက်အလꩻ ခမ်းကလော့နဝ်ꩻ အဝ်ႏ ၄၀-လက်မတွမ်ႏ ၅၀-လက်မရပ်နဝ်ꩻသွူ။ မွိုင်ꩻသောက်ꩻကို ကအဝ်ႏအုံဒါႏအရေꩻပဲင်ႏနဝ်ꩻ ဟီးလ်ဘရန်းနဝ်ꩻသွူ။ နဲင်ႏငန်ႏရေꩻမှူးနဝ်ꩻ ကတဲမ်းဒါႏ (ဗမာပြည် ဂေဇက်ဟီးယား)လိတ်အုပ် ဂျေဂျီစကော့နဝ်ꩻသွူ။ ကအီႏခြုဲင်းလွေꩻခင်ႏလမ်း ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻနဝ်ꩻ အစထွာဒျာႏ ညောင်ႏရွီႏနယ်ႏကို ခင်ႏလမ်းတထွောင်းနေနေသွူ။ နဝ်ထင်ꩻနဝ်ꩻ လစ်ꩻမဲင်ႏ၊ တွို့ꩻကွဉ်ႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏတမဲင်ႏရပ်လွုမ်ꩻနဝ်ꩻသွူ။

ကအီႏတယ်ႏဒါႏ အရေꩻပဲင်ႏရွုမ်ꩻယို ဝွေꩻသီးအီႏတဲႏဒျာႏ ဆꩻတွို့ꩻ၊ ဆꩻကွဉ်ႏ၊ ဆꩻနဝ်ဖဲ့ꩻဖုံႏနဝ်ꩻ ကောင်ဆောင်ႏ၊ ကောင်နာဖုံႏ အဝ်ႏခူလေပ်ခါꩻဒါႏ အခဝ်နဝ် ဖဲ့ꩻဆꩻနဝ်သွတ်ꩻ ခင်ႏလမ်းကိုနဝ်ꩻသွူ။ ကအီႏတဲႏထောင်ႏသော့ꩻဒါႏ တောင်ႏကီꩻဟံႏခင်ယို ထွားသေႏချောင်းသေႏချာႏထွူမꩻ တဲႏသော့ꩻဝေင်ꩻနဝ်ꩻသွူ။ တဲႏထောင်ႏစဝေင်ꩻခိန်ႏနဝ်ꩻ အရေꩻပဲင်ႏ အုံတာႏလမ်း၊ ပုလိပ်အရာႏသားတာႏလမ်း၊ တရာꩻရွုမ်ꩻ၊ အရေꩻပဲင်ႏရွုမ်ꩻတွမ်ႏ နဲင်ႏငံႏရေꩻရွုမ်ꩻ၊ ရွဉ်ဘဏ္ဍာႏဌာႏနရွုမ်ꩻ၊ အချုပ်ခန်ꩻ၊ ခမ်းသားထာꩻမာꩻဌာႏန၊ ညီႏလာႏခံႏခင်ႏလမ်း၊ တသီႏယွုံႏ၊ ထွားလိတ်တွိုက်၊ ကြေးနန်းရွုမ်ꩻ၊ ဗိုလ်တဲတွမ်ႏခမ်းသားထာꩻမာꩻဌာႏနဖုံႏ အဝ်ႏနဝ်ꩻသွူ။ ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻနဝ်ꩻ အဝ်ႏပင်ႏလယ်ႏထီဆꩻကီ ပေပေါင်ꩻ(၄၇၁၂)နဝ်ꩻသွူ။ ကမ္ဘာႏလောင်း ကတဲႏဒါႏဝေင်ꩻ ကောင်လောင်းနဝ်ꩻ ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻယို ထွာအတန်သွတ်ꩻသွူ။ နီပေါနဲင်ႏငံႏကို ကောင်တဖြုံႏလောင်း ဝွေꩻသီးကတဲႏဒါႏ ဝေင်ꩻခတ္တမန္ဒူနဝ်ꩻ တတန်ထွꩻတဝ်း ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻနဝ်ꩻသွူ။

ကပြောင်ꩻအုံဗာႏဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻနဝ်ꩻ ကွပ်ပွိုးမွိုင်ꩻသောက်ꩻဒေႏသကို ထာꩻဆော့ဖြားလွိုင်ႏ၊ စဲ့ꩻသားတွမ်ႏရွုမ်ꩻဝွန်ႏထံꩻသား တဖြာꩻထွူတဖြာꩻ ဆော့အာထာꩻ၊ ယလဲင်ႏလဲင်ႏ ထာꩻဆော့ဖြားရောႏဂါႏသေ့ꩻသမ်းနွို့လꩻ ဦးနှောက်ကိုတဲင် သꩻဗားထန်ႏထာꩻတွော့ꩻ ခꩻချာခꩻငါဒျာႏဝင်ꩻဖုံႏလဲ့ အဝ်ႏလွဉ် မော့ꩻလွဉ်ဗာႏနုဲင်းနဝ်ꩻလဲ့ အဝ်ႏနဝ်ꩻသွူ။ ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻဆꩻကွဉ်ႏဖဲ့ꩻကအဝ်ႏဒါႏ ဘုရာꩻကောင်နဝ်ꩻ အဝ်ႏရဲးခါꩻနဝ်ꩻထင်ꩻ ဗွေဗိတ်ထံနေးစွဉ်ႏ ဗွိုန်နုဲင်းတံꩻတွိုင်ꩻတဲင် ကောင်စျူစျူမော့ꩻဖုံႏ အဝ်ႏခူအဝ်ႏလေပ်စွဉ်ႏ ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻနဝ်ꩻသွူ။ ဝေင်ꩻဆꩻထင်ꩻဖဲ့ꩻနဝ်ꩻ ထွာဝေင်ꩻညောင်ႏရွီႏနယ်ႏမော့ꩻထင်ꩻ၊ ရောက်ꩻစောက်ꩻနဂယ်ႏမော့နဝ် နဝ်ꩻသွူ။ ယိုခါ အဝ်ႏအေးသာယာ မဉ်ႏထင်ႏလွဉ်တောင်ႏကီꩻနဝ်ꩻ တဖူꩻတန်အစေႏဖဲ့ꩻ ပေါင်းဖွိုႏဖွိုႏအရပ်ကိုနဝ်ꩻ ထီႏလွေꩻဗာႏ ကရင်မထီဖူꩻနဝ်ꩻသွူ။ ကအီႏတဲႏဒါႏ ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻခင်ႏလမ်း ဟံႏခင်ယိုနဝ်ꩻ အင်္ဂလိပ်နဲင်ႏငံႏရေꩻအရာႏတန် ဟေးလ်ဒီဘရန်းနဝ်ꩻ ထီႏသဘော်ꩻကျရီးဝင်ꩻတဲင်တွော့ꩻ ဝေင်ꩻမဉ်ꩻနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻဖို 'ဟေးလ်ဒီဘရန်း'နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ တဖူꩻတန်ယဗာႏဗာႏနဝ်ꩻ ဖန်ဟဲ့ꩻဖိုအမဉ်ꩻ'ဟေးလ်ဒီဘရန်းတဖူꩻ"အကျောင်ꩻ မတ်တန်ꩻလီꩻကို အဝ်ႏပါသော့ꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻကို နေင်ႏ ၁၈၉၂-ဗာႏခိန်ႏနဝ်ꩻ တဲႏစခန်းဒျာႏ မာꩻဟံႏကွက်ꩻ၊ မာꩻတဖူꩻ၊ မာꩻရွုမ်ꩻ၊ မာꩻလမ်းဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။ နေင်ႏ ၁၈၉၅-ဗာႏခိန်ႏနဝ်ꩻ ဖြဝ်ꩻခမ်းယို လုဲင်းငါႏတွော့ꩻ ဖန်းဖြယ်အုပ်ချွုတ်လွေꩻခန်းဒျာႏ ဖြဝ်ꩻခမ်းအခဝ်နဝ်၊ ဖြဝ်ꩻခမ်းအခဝ်ထင်ꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻကို အရီးသွတ်ꩻ အုံအဝ်ႏရေꩻခင်ႏလမ်းနဝ်ꩻ ထွာအစိုးရလမ်းတောႏကရိုꩻဒါႏ ကော်မရှင်နာခွန်တန်လမ်းနဝ်ꩻသွူ။ တယ်ႏဝေင်ꩻထွူ (၃)နေင်ႏဗွေမꩻ မာꩻဖေႏဆေꩻရဲဉ်ႏ အအဲဉ်ႏအလုဲင်း စတုရန်းကိုက်(၅၀) တထွန်ႏသေင်ႏ သꩻမီꩻဆေꩻနဝ်ꩻသွူ။ (ယိုခါ ဆေꩻတန်)။

ထဉ်ႏရပ်ညာꩻဖုံႏ မဉ်ႏလွဉ်လယ်ႏနဝ်ꩻ သမ်းထီႏကောင်တန်အဝ်ႏစဲဉ်ႏထာꩻ ဆꩻကွဉ်ႏဖဲ့ꩻတဲင် လိုꩻကဲဉ်းအာအာနဝ်ꩻ ယူႏဒျာႏကောင်တွော့ꩻ ဝင်ꩻဟဲ့ꩻဖန်ဖေႏဝေင်ꩻမဉ်ꩻ "တောင်ကြီး"ထင်းလွနုဲင်းနဝ်ꩻဖုံႏသွူ။ ကွဲးတွော့ꩻ အမာႏနဲ့ အမဲဉ်ႏနဲ့ကရိုꩻနဝ်ꩻ? ကတဲႏစဝေင်ꩻခိန်ႏနဝ်ꩻ ဝေင်ꩻအထျꩻအသောင်ယို ဒုံအဝ်ႏလစ်ꩻဒုံ ဒုံမွဉ်ခြဲင်၊ ဒုံဟမ်ႏဗွာ၊ ဒုံဦးစီး၊ ဒုံတောင်ႏတီ နဝ်ꩻသွူ။ ဒုံတောင်ႏတီနဝ်ꩻ ထွာပအိုဝ်ႏဒုံ ယိုခါ အဝ်ႏအထက (၄)ဆꩻထင်ꩻဖဲ့ꩻနဝ်ꩻသွူ။ ကတဲႏစဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻ နေင်ႏ ၁၈၉၇-ဗာႏခိန်ႏနဝ်ꩻ ဝေင်ꩻကို လမ်းငင်းအဝ်ႏ(၃၃၆)လမ်း၊ လိုꩻဖြားပေါင်ꩻ အ၀်ႏ(၁၂၄၇)ဖြာꩻတဲင် ဖြဝ်ꩻခမ်းလိုꩻမျိုꩻ အဝ်ႏ(၈၁၅)ဖြာꩻ၊ အိန္ဒိယအဝ်ႏ(၁၈၉)ဖြာꩻ၊ မန်း(၁၇၅)ဖြာꩻ၊ ခဲႏ(၃၂)ဖြာꩻသွူ။ နေင်ႏ ၁၉၃၁-ဗာႏခိန်ႏနဝ်ꩻ လိုꩻအဖြာꩻပေါင်ꩻ(၅၃၃၃)ဖြာꩻ၊ ထွိုင်ႏတွိုႏ ၁၉၈၅-ဗာႏခိန်ႏနဝ်ꩻ ရပ်ကွက်(၂၀)ကို လိုꩻအဖြာꩻပေါင်ꩻ အဝ်ႏ(၁၁၈၇၄၄)ဖြာꩻနဝ်ꩻသွူ။ အွိုင်ႏပေါင်ꩻနဝ်ꩻ အဝ်ႏ ၂၈-အွိုင်ႏ၊ အွိုင်ႏပေါင်ꩻစွုမ်ႏ လိုꩻအဖြာꩻပေါင်ꩻ အဝ်ႏ(၁၁၃၆၄)ဖြာꩻတဲင် စုခြွဉ်းလိုꩻဖြာꩻပေါင်ꩻနဝ်ꩻ အဝ်ႏ(၂၂၂၃၉၀)ဖြာꩻနဝ်ꩻသွူ။

ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻကို ကအဝ်ႏဒါႏ စေႏတီႏပေါင်ꩻစွုမ်ႏ

• (က) ရွှေဘုန်းပွင့်စေႏတီႏ

အဝ်ႏဖရာꩻသွေဖုံးပွိ ထီႏထွားလင်ꩻ ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻ

ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻဆꩻကီကွဉ်ႏ ကောင်လောင်းနဝ်နဝ်ထင်ꩻထင်ꩻကို ကအဝ်ႏဒါႏ ဘုရာꩻကောင်၊ ကောင်စျူ၊ ကောင်ဖိုးဥသဖ၊ ကောင်ဆျာခမောက်ꩻ၊ ကောင်မြစိမ်းကစ ကောင်ဖုံႏကအာငါႏအကို ရွှေဘုန်းပွင့်ဘုရာꩻစေႏတီႏယိုနဝ်ꩻ အဝ်ႏတဲႏခါꩻ ကောင်ဖိုးဥသဖလောင်းနဝ်ꩻသွူ။ ရွှေဘုန်းပွင့်စေႏတီႏ ထူႏချာꩻချက်နဝ်ꩻ အဓိဋ္ဌာန်ႏနွို့သား အဝ်ႏလွဉ်သေႏသေႏ၊ ဆင်ႏဆင်ႏထီႏဗာႏ ဘုရာꩻရောင်ႏတောႏ၊ နွုမ်ꩻဗာႏ ဘုရာꩻစေႏတီႏထျꩻ အလွီးဟွမ်မျိုꩻ၊ မဉ်ႏတွိုႏဘုရာꩻထျꩻနဝ်ꩻ သꩻရောင်းခွꩻရျူႏဗာႏ၊ သူႏတောႏကောင်ꩻသီး ပွေါးထွားဖေႏ ကလွဉ်ပူႏဇောႏဘုရာꩻသားတဲင် အန္တရာယ်ႏကင်ꩻသျင်ꩻဗာႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။

• (ခ) ဓာတ်ပေါင်ꩻစုစေႏတီႏ

ဓာတ်ပေါင်ꩻစုစေႏတီႏယို တဲႏခါꩻကောင်မြစိမ်းလောင်းနဝ်ꩻသွူ။ (နဂါꩻကောင်လောင်း ဂဠုန်ႏဗေင်ႏ၊ ကဗေင်ႏဂဠုန်ႏ ဒေ့ꩻမစွုမ်ႏ၊ ဂဠုန်ႏအသွꩻ ဟဲ့ꩻဆင်ဗွာ၊ ဆင်ဗွာအဗွေႏ ဟဲ့ꩻမြစိမ်း)အကျောင်ꩻခရာႏယို အဝ်ႏတဲမ်းခါꩻ စေႏတီႏထျꩻနဝ်ꩻသွူ။ ကတဲႏအွဉ်သားနဝ်ꩻ ငန်းဆေးဦးချစ်ထူးနဝ်ꩻသွူ။

• (ဂ) ရွှေမုဋ္ဌောစေႏတီႏ

ရွှေမုဋ္ဌောစေႏတီႏယို တယ်ႏခါꩻ ကောင်ရဲဉ်ႏ ဆနဝ်ဖဲ့ꩻသွတ်ꩻသွတ်ꩻ ခင်ႏလမ်းကိုနဝ်ꩻသွူ။ စေႏတီႏယိုနဝ်ꩻ သီရိဓမ္မာသောကခွန် ကတယ်ႏခါꩻဒါႏခင်ႏလမ်းကို အလောင်းစည်သူခွန် ဌာႏပနာႏသော့ꩻခါꩻ ဓာတ်တောႏတဆူႏနဝ်ꩻသွူ။ စေႏတီႏယိုထျꩻနဝ်ꩻ ဘုရာꩻစေႏတီႏလင် ရွှေမြတင်စေႏတီႏ၊ ဆုတောင်ꩻဗွေစေႏတီႏ၊ ဘုရာꩻတနျာႏစေႏတီႏ၊ ကျိုႏဓာတ်တောႏစေႏတီႏဖုံႏအဝ်ႏနဝ်ꩻသွူ။

• (ဃ) ဘုရာꩻအုံထွိုင်ႏပုံႏတောႏ

ဘုရာꩻအုံထွိုင်ႏပုံႏတောႏယို အဝ်ႏဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻဆꩻတွို့ꩻဖဲ့ꩻ ကောင်လောင်း၊ ဗွေႏဘုရာꩻကျွꩻလွဉ်ပုံႏနဝ်ꩻသွူ။ ဉာဏ်ႏ (၃၁)ပေ၊ မဉ်ႏတဲက်ပါ ဘုရာꩻကျောင်ꩻနဝ်ꩻ (၄၅)ပေ၊ ကအဝ်ႏဒါႏစေႏတီႏယို နေင်ႏ ၁၂၅၉-ဗာႏကို ဝေင်ꩻမန္တလေꩻ ရသေ့ꩻတန် ဦးခန္တီ လွဉ်တဲႏဖေႏဒျာႏသွူ။ နေင်ႏ ၁၃၃၉-ဗာႏခိန်ႏကို ဗွေႏဗွန်ကျောင်ꩻသိမ်တောင် လွဉ်မွဉ်းဖျင်ခါꩻတဲင် ယိုခါ ဘုရာꩻဝဲင်ꩻ၊ ကျောင်ꩻတွိုက်၊ သိမ်ႏဖုံႏ အဝ်ႏစွုံႏလင်ႏခါꩻလဲဉ်းသွူ။

• (င) အောင်ႏတောႏမူႏစေႏတီႏ

အောင်ႏတောႏမူႏစေႏတီႏယို အဝ်ႏအုံထွိုင်ႏတောႏမူႏစေႏတီဆꩻနဝ်ဖဲ့ꩻ ထာꩻပူႏလောင်းကိုနဝ်ꩻသွူ။ စေႏတီႏထိုဖွိုႏ ၁၂-ပေယို ချꩻခါꩻလဲဉ်းသွူအွတ်ꩻရွီးတဲ့ ဗꩻယိုခါ ကတဲႏထွာတဝ်းဒွိုန်းနဝ်ꩻသွူ။ နေင်ႏ ၁၃၂၂-ဗာႏခိန်ႏ ဗွေႏဗွန်နရိန္ဒ၊ ပထမကျောင်ꩻတန်နဝ်ꩻ တဲႏခါꩻဖေႏ ကေႏညိုႏခရာႏစေႏတီႏတဆူႏနဝ်ꩻသွူ။ ပွိုင်းလဲင်ႏ စေႏတီႏမဉ်ꩻနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ"တလွိုးစေႏတီႏ"နုဲင်းနဝ်ꩻတဲင် ဗွေႏဗွန်ကျောင်ꩻတန် ပြောင်ꩻဖန်ယင်း ဆုတောင်ꩻဗွေ အောင်ႏတောႏမူႏစေႏတီႏသွူ။

• (စ) ရတနာဇေယျစေႏတီႏ

ရတနာဇေယျစေႏတီႏယို တဆူႏနဝ်ꩻ တဲႏပူႏဇောႏခါꩻဒျာႏ ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻ ဆꩻတွို့ꩻဖဲ့ꩻ အောင်လောင်းကို ထွာစခါနွို့သမဲင်ꩻ စေႏတီႏတဆူႏနေနေသွူ။ မြန်မာသက္ကရာဇ် နေင်ႏ ၄၇၄-ဗာႏခိန်ႏ ခွန်အလောင်းစည်သူ တဲႏခါꩻနဝ်ꩻသွူ။ ထွိုင်ႏတွိုႏနေင်ႏ ၁၂၇၁-ဗာႏခိန်ႏ ပထမကျောင်ꩻတန်ဗွေႏဗွန်တွမ်ႏ တေင်ꩻအုပ်တန် ဦးကျော့အုပ်သီး အွဉ်ငါမွဉ်းဖျင်ခါꩻယင်းနဝ်ꩻသွူ။

• (ဆ) စူဠာမုနိစေႏတီႏယို မုဲင်တောင်ꩻခါꩻ တဲႏဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻ နေင်ႏ(၁၀၀)ဗွေအနေႏ တဲႏခါꩻ ဝေင်ꩻအခဝ်နဝ်ဖဲ့ꩻ ဂေါက်ကွင်ꩻထျꩻ ကောင်ပူႏလောင်းနဝ်ꩻသွူ။ တွို့ꩻကွဉ်ႏနဝ်ထင်ꩻ တဖဲ့ꩻစီႏ အာနန္ဒာဘုရာꩻရုပ်ထုဉာဏ်ႏတောႏ (၇၂)သောင်ꩻ လစ်ꩻဆူႏအဝ်ႏခါꩻသွူ။

လွိုစေႏတီႏဆꩻကီယို (၇)ဆူႏ စေႏတီႏအလင်ဖုံႏတဲ့ အဝ်ႏနေကသွူ။ ဒုံဝါးပြားထျꩻ မြသပိတ်စေႏတီႏ၊ အုပ်ဖိုရပ်ကွက်ထျꩻ မြစက်ြာစေႏတီႏ၊ စောက်ꩻမူႏ(ကရင်မ)ထီဖူꩻထျꩻ ဆုတောင်ꩻဗွေစေႏတီႏ၊ အေးစေတီကျောင်ꩻထျꩻ ဘုရာꩻဗွာစေႏတီႏ၊ မုတဝဂူ ဗျည်း(၃၃)ဖြုံႏစေႏတီႏတွမ်ႏ စေႏတီႏအလင်ဖုံႏတဲ့ အဝ်ႏအာနေကသွူ။

ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻကို ကအဝ်ႏဒါႏ ဘာႏသာႏရေꩻခင်ႏလမ်းအုံ

ဒုတိယကမ္ဘာႏစဲ့ꩻ ခါးလားကထွာ ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻကို ကထင်ႏသျာꩻဒါႏ ဗွေႏဗွန်ကျောင်ꩻဖုံႏနဝ်ꩻ ပထမကျောင်ꩻတန်မွဉ်ခြဲင်၊ ဘုရားကြီးအနောက်ကျောင်း၊ ကျောင်ꩻမင်္ဂလာရာမ၊ ကျောင်ꩻမဟာမြတ်မုနိအကို၊ အကျောင်ꩻကုန်ꩻသာႏ၊ မင်းကျောင်ꩻ၊ ကျောင်ꩻနဂါꩻပွတ်၊ ကျောင်ꩻကံဦး၊ ကျောင်ꩻသိမ်တောင်၊ ကျောင်ꩻအောင်မြေသာစည်၊ ကျောင်ꩻမြို့ဦး၊ ကျောင်ꩻဥတ္တရာရုံ၊ ကျောင်ꩻအေးစေတီ၊ ကျောင်ꩻမင်းကွန်းနဝ်ꩻသွူ။ ကထင်ႏသျာꩻဒါႏ ကျောင်ꩻပရိယတ္တိလိတ်သွဉ်တွိုက်ဖုံႏနဝ်ꩻ ပထမကျောင်ꩻတန်မွဉ်ခြဲင်၊ ကျောင်ꩻသိမ်တောင်၊ ကျောင်ꩻအောင်မြေသာစည်၊ ကျောင်ꩻအေးစေတီ၊ ကျောင်ꩻကံဦး၊ ကျောင်ꩻမြို့ဦး၊ ကျောင်ꩻဥတ္တရာရုံ၊ ကျောင်ꩻကုန်ꩻသာႏ၊ ကျောင်ꩻအောင်မင်္ဂလာ၊ ကျောင်ꩻမင်းကွန်းဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။ ယိုခါ ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻကို ဗုဒ္ဓဘာႏသာႏကျောင်ꩻခြွဉ်း-(၁၇၇)ကျောင်ꩻ၊ ခရစ်ယာန်ႏဘာႏသာႏကျောင်ꩻ (၈)ကျောင်ꩻ၊ အစ္စဘာႏသာႏကျောင်ꩻ(၇)ကျောင်ꩻ၊ ဟိန္ဒူဘာႏသာႏကျောင်ꩻ(၂)ကျောင်ꩻ၊ ဆိစ်ဟိန္ဒူဘာႏသာႏကျောင်ꩻ(၁)ကျောင်ꩻ၊ ဂေါ်ရခါးသူရဿတီႏကျောင်ꩻ(၁)ကျောင်ꩻ အဝ်ႏနဝ်ꩻသွူ။ ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻကို ကထင်ႏသျာꩻဒါႏ ကျောင်ꩻသာႏသနာႏကမ္မဋ္ဌာန်ꩻဖုံႏနဝ်ꩻ ကျောင်ꩻမဟာစည်သာႏသနာႏခင်ႏလမ်းရျူႏ၊ ကျောင်ꩻမိုးကုတ်ဝိပဿနာႏ၊ ကျောင်ꩻဓမ္မရတနာႏနဝ်ꩻသွူ။

ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻကို ကအဝ်ႏဒါႏရပ်ကွက်ဖုံႏ

အဝ်ႏဖရာꩻမျသေင်းကောင်ထျꩻ ထီႏထွားလင်ꩻဗာႏ ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻ အခဝ်ကွဉ်ႏထင်ꩻ

ကမ္ဘာႏစဲ့ꩻခါးလားကထွာ ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻကို ကအဝ်ႏဒါႏ ရပ်ကွက်ဖုံႏနဝ်ꩻ တောင်ပိုင်းရပ်ကွက်၊ ကူညီကုန်းရပ်ကွက်၊ အလယ်ပိုင်းရပ်ကွက်၊ ဟော်ကုန်းရပ်ကွက်၊ ဈေးပိုင်းရပ်ကွက်၊ ပင်လုံရပ်ကွက်၊ မြောက်ပိုင်းရပ်ကွက်၊ ကန်အရှေ့ရပ်ကွက်၊ ကန်အောက်ရပ်ကွက်၊ အစိုးရရပ်ကွက်ဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။ ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻ အအဲဉ်ႏအလုဲင်းယို အင်္ဂလိပ်သိးအွဉ်ႏထွော့ခါꩻ စတုရန်း (၁၂)မဲင်ႏ၊ နဲင်ႏငံႏရေꩻ၊ စီꩻပွာꩻရေꩻ၊ လိုꩻမုꩻရေꩻ၊ အုပ်ချွုတ်ကစ ဝွေꩻသီးအွဉ်ႏထွော့ခါꩻဒျာႏ ခင်ႏလမ်းဌာႏနပငါပရာꩻသွူ။ ဗွိုန်နုဲင်းဝင်ꩻတောင်ႏကီꩻအနေႏ အဝ်ႏပင်ႏလယ်ႏထီဆꩻကီ ပေပေါင်ꩻ (၄၂၀၀)ကအဝ်ႏဒါႏ ဝင်ꩻကလောꩻ၊ ပေပေါင်ꩻ (၄၅၀၀)ကအဝ်ႏဒါႏ ဝေင်ꩻလွယ်လျမ်၊ ပေ(၅၂၀၀)ကအဝ်ႏဒါႏ ဝေင်ꩻလွယ်မွေကိုဖုံႏနဝ်ꩻလဲ့ အင်္ဂလိပ်သီးအွဉ်ႏထွော့ခါꩻ ကောင်လောင်းစဲ့ꩻတပ်စခန်ꩻနဝ်ꩻသွူ။

နေင်ႏ ၁၉၇၂-ဗာႏ တောႏလန်ႏရေꩻကောင်စီခေတ် နဲင်ႏငံႏတောႏငိမ်ꩻခွꩻတဲႏထောင်ႏရေꩻ အစိုႏရခိန်ႏနဝ်ꩻ ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻကို ဝွေꩻသီးအွဉ်ႏထွော့တသာယင်း ရပ်ကွက်ခြွဉ်း(၂၀)နဝ်ꩻသွူ။ ရပ်ကွက်မဉ်ꩻနဝ်ꩻ ကျောင်းကြီးစုရပ်ကွက်၊ မြို့မရပ်ကွက်၊ ဟော်ကုန်းရပ်ကွက်၊ ကံသာရပ်ကွက်၊ ကန်အောက်ရပ်ကွက်၊ ဈေးပိုင်းရပ်ကွက်၊ ပြည်တော်သာရပ်ကွက်၊ ချမ်းမြသာစည်ရပ်ကွက်၊ ညောင်ရွှေဟော်ကုန်းရပ်ကွက်၊ ရေအေးကွင်းရပ်ကွက်၊ ညောင်ဖြူရပ်ကွက်၊ မင်္ဂလာဦးရပ်ကွက်၊ သစ်တောရပ်ကွက်၊ လမ်းမတော်ရပ်ကွက်၊ အောင်ချမ်းသာရပ်ကွက်ဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။ ထွိုင်ႏတွိုႏ နေင်ႏ ၂၀၁၀-ဗာႏခိန်ႏနဝ်ꩻ အွဉ်ႏထွော့လွိုယင်း ဘုရားဖြူရပ်ကွက်တွမ်ႏ ကန်ကြီးရပ်ကွက်တဲင် ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻကို ရပ်ကွက်စုခြွဉ်း အဝ်ႏလွဉ်ဗာႏ (၂၂)ရပ်ကွက်နဝ်ꩻသွူ။

ခေတ်ပွိုင်းလဲင်ႏ ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻယို ဖြယ်နေး အခဝ်နဝ်၊ အခဝ်ထာႏဝ၊ အခဝ်ထင်ꩻနုဲင်းနဝ်ꩻတဲင် လိုꩻတန်လဲ့ အုပ်ချုပ်လွေꩻဗာႏနေး သွံခဝ်နဝ်ꩻသွူ။ မြို့မရ်ကွက်ယိုခါနဝ်ꩻ ထွာအထာႏဝကိုသွူ။ ပွိုင်းလဲင်ႏပွိုင်းရင်းခိန်ႏ ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻကို ကုဲင်းမာꩻဒါႏ ခွန်စွုမ်ႏမော့ꩻခွဲးဝင်ꩻ (ဒါဘာ)ပွယ်ꩻတဲင် နယ်ႏဗွေႏစောက်ꩻဖါးဖုံႏတွမ်ႏ ဝေင်ꩻအတန်အကဲႏသီးတာႏ တဲႏဖေႏဗာႏ အဟော်ပငါပရာꩻ၊ ဟော်ꩻကအဝ်ႏအာရာꩻအရပ်နဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻဖန်ဖေႏ ဟော်ကုန်းရပ်ကွက်နုဲင်းနဝ်ꩻ ဗꩻထံစွဉ်ႏယိုခါနဝ်ꩻသွူ။ ကအဝ်ႏဗော့ꩻဒါႏ ဆေꩻတန်ခင်ႏလမ်းဖုံႏနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻဈေးပိုင်းရပ်ကွက်သွူ။ ပွိုင်းလဲင်ႏဆေꩻထျꩻသောင်ဖုံႏနဝ်ꩻ ဒုံဖုံႏအဝ်ႏရိုꩻလဲ့ တောင်ႏရွိုꩻ၊ ဓနု၊ ကလာꩻ၊ ခဲႏဖုံႏ အဝ်ႏအုံသော့ꩻနေနေသွူ။ အီႏတဲႏညောင်ရွှေဟော်တာႏ ဟဲ့ꩻလွဉ်လိုꩻအသောင်အရင်ꩻ ထာꩻမာꩻသားဖုံႏတဲင် အွဉ်ႏအုံဟော်ꩻဆꩻထင်ꩻဖဲ့ꩻသွူ။ ရပ်ကွက်မဉ်ꩻနဝ်ꩻ ဖန်ခါꩻခန်း ညောင်ရွှေဟော်ကုန်းရပ်ကွက်ꩻ တဖူꩻတဲ့ ဖန်ခန်း ဆာစောမောင်တဖူꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ညောင်ႏရွီႏထီကန်ႏယို ညောင်ႏရွီႏစောက်ꩻဖါႏပဲင်ႏဒျာႏတဲင် အင်္ဂလိပ်အစိုႏရနဝ်ꩻ ကွီသွူညောင်ႏရွီႏစောက်ꩻဖါးထျꩻတဲင် ဖြယ်ဖေႏခန်းထီ အခဝ်ထင်ꩻ ရပ်ကွက်သားတာႏနဝ်ꩻသွူ။

ညောင်ဖြူရပ်ကွက်ကို ဖြဝ်ꩻဒုံ၊ ဒုံဦးကြီးခမ်း၊ ဒုံညောင်ပင်သာ၊ ဒုံဟံႏဗွာထင်ꩻဖုံႏယို ပွိုင်းလဲင်ႏနဝ်ꩻ ထွာတဒုံစီႏရိုꩻလဲ့ အဝ်ႏဗော့ꩻစပ်ဆွိုင်ꩻငါႏလို့တွော့ꩻ ဟဲ့ꩻရောင်ခန်း ဦးကြီးခမ်းရပ်၊ ဦးကြီးခမ်း၊ ညောင်ပင်သာ၊ ဖြေဖြူရပ်ကွက်ဖုံႏယို ခြွဉ်းလို့ဝင်ꩻ ဟဲ့ꩻဖန်ခန်း ညောင်ဖြူစခန်းရပ်ကွက်နဝ်ꩻသွူ။ ကန်အရှေ့ရပ်ကွက်ဆꩻချာဖဲ့ꩻနဝ်ꩻ ထီကန်ႏအဝ်ႏနဝ်ꩻသွူ။ ဆေꩻမွူးဟာခိုႏခင်ႏလမ်းကို ထီကန်ႏအဝ်ႏတဗာႏ၊ အရှေ့ကွက်သစ်ခင်ႏလမ်းကိုတဲ့ ထီကန်ႏအဝ်ႏတဗာႏနေနေသွူ။ ကွပ်အဝ်ႏထီကန်ႏဆꩻငါဖဲ့ꩻတဲင်တွော့ꩻ ဟဲ့ꩻ"ကန်အရှေ့ရပ်"နဝ်ꩻသွူ။ ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻကို ခါးလားကတဲႏဝေင်ꩻခိန်ႏ ကအဝ်ႏထွူလဲင်းဒါႏ ဒုံငတ်ꩻဒုံအကို ဒုံတောင်ႏတီနဝ်ꩻတဲ့ အဝ်ႏသော့ꩻကန်ရှေ့ရပ်ကွက်ကိုနေနေသွူ။ ဒုံရွာမနုဲင်းနဝ်ꩻတဲ့ အဝ်ႏဟဲ့ꩻဒျာႏသွူ။ ကန်အရှေ့ရပ်ကွက်ကို တဖူꩻမဉ်ꩻဖုံႏနဝ်ꩻ ရွာမနဝ်တဖူꩻ၊ ရွာမထင်ꩻတဖူꩻနဝ်ꩻသွူ။

ကန်အောက်ရပ်ကွက်နဝ်ꩻ ကွပ်အဝ်ႏထီကန်ႏဆꩻဒွမ်ဖဲ့ꩻတဲင် ဟဲ့ꩻ"ကန်အောက်ရပ်"နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ အဝ်ႏဆေꩻတောင်ႏကီꩻဆꩻထင်ꩻဖဲ့ꩻ ဖိုးလေားဖုံႏချꩻကွန်ႏခင်ႏလမ်း၊ ဖိုးလောအုံပဆားခင်ႏလမ်းကိုနဝ်ꩻသွူ။ ကျောင်ꩻနဂါꩻပွတ်ဆꩻငါ ကအဝ်ႏအုံဒါႏ ဂေါ်ရခါးစဲ့ꩻသားဖုံႏတာႏ တဲက်ဖေႏအံႏကွက်၊ မာꩻဖေႏဟံႏဂရံ၊ ကထူႏဒါႏ ပင်စင်စဲ့ꩻသားလမ်းအတာႏ တဲႏဖေႏပါ ဂေါ်ရခါးသူရဿတီမယ်တော်ကျောင်ꩻ ၁၉၃၆-နေင်ႏကိုနဝ်ꩻသွူ။

သစ်တောရပ်ကွက်ယို ပွိုင်းလဲင်ႏနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏအစိုႏရခင်ႏလမ်းအုံသွူ။ ကတဲႏစ ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻခိန်ႏ လောဒင်ႏကွန်ႏဖုံႏ ကလွေꩻဒါႏ တဖူꩻတန်ဆꩻကွဉ်ႏနဝ်ꩻ တဲႏဖေႏခွန်တန်လမ်း၊ အရေꩻပဲင်ႏစူထောက်လမ်း၊ ဆရာႏဝွန်ႏလမ်း၊ တသီႏယွုံႏထွန်ႏထံꩻလမ်း၊ တဖူꩻဖဲ့ꩻဆဲင်ႏရာꩻ ဝွန်ႏထံꩻသားလမ်းဖုံႏသွူ။ သစ်တောရပ်ကွက်နဝ်ꩻ ပွိုင်းလဲင်ႏထွာဒျာႏ တပုဲင်ႏခြံ၊ တပုဲင်ႏမွူးခင်ႏလမ်း၊ ဖြဝ်ꩻခမ်းအစိုႏရတွယ်ႏအကွက်ꩻ တဲႏဖေႏအစိုႏရဝွန်ႏထံꩻသား ခင်ႏလမ်းအုံတာႏလမ်းဖုံႏတဲင် အဝ်ႏသစ်တောရပ်နဝ်ꩻ ထွာလွဉ်သစ်တောရပ်ကွက်နဝ်ꩻသွူ။ ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻကို ထွာအလုဲင်းသွတ်ꩻရပ်ကွက်သွူ။

ပွိုင်းလဲင်ႏခါ ကံသာရပ်နဝ်ꩻ လမ်းငင်းအဝ်ႏကွို့ꩻသွံဆီရပ်လွုမ်ꩻနဝ်ꩻသွူ။ အင်းသား၊ ဓနု၊ တောင်ႏရွိုꩻဖုံႏ အုံအာအရပ်နဝ်ꩻကိုသွူ။ အလုပ်သမားရပ်ကွက်၊ တောင်မြေဖြူရပ်ကွက်တွမ်ႏ စကားကွက်သစ်ရပ်ကွက် ယိုသွံရပ်ကွက်နဝ်ꩻ စုခြွဉ်းဝင်ꩻ မူလကံသာကိုတဲင် ထွာလွဉ်ကံသာရပ်ကွက်နဝ်ꩻသွူ။ ကံသာရပ်ကွက်သားဖုံႏနဝ်ꩻ သဲင်ႏကျဲန်ႏတွင်ꩻ မာꩻလွေꩻပွယ်ꩻလောင်ꩻသွမ်ꩻ စွုမ်ႏနေင်ႏနေင်ႏ၊ ဝွေꩻသီးကကိုꩻကွယ်ႏဒါႏ ဘုရာꩻနီဆီသွစ်ꩻဆူႏ ကအဝ်ႏဒါႏ ကံသာဓမ္မာႏရွုံႏကိုနဝ်ꩻသွူ။

တောင်ပိုင်းရပ်ကွက်ယို တဲႏစဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻခိန်ႏကာႏ အဝ်ႏထွူလဲဉ်းနဝ်ꩻသွူ။ ဖိုးဒင်ႏကွန်ႏတဖူꩻ (ယိုခါ ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်းတဖူꩻ)ဆꩻတွို့ꩻဖဲ့ꩻနဝ်ꩻ တဖူꩻဖဲ့ꩻဆဲင်ႏရာꩻ ဝွန်ႏထံꩻသားလမ်းတွမ်ႏ ယဲ့ꩻစခန်ꩻအဝ်ႏနဝ်ꩻသွူ။ ထီဖူꩻဟဝ်တဖူꩻ အဝ်ႏခါꩻတဲင် ရွှေတောင်ရပ်ကွက်၊ စိန်ပန်းရပ်ကွက်၊ ချမ်းမြသာစည်ရပ်ကွက်၊ ရတနာသီရိရပ်ကွက်သာႏတာႏ ထူႏသဲင်ꩻထီ ထီဖူꩻနဝ်ꩻကိုသွူ။ တောင်ပိုင်းရပ်၊ ဒုံဖက်ꩻရဲးထင်ꩻ၊ ရွှေသူဌေးကုန်း၊ ဒုံပင်စင်တွမ်ႏ ဝါးပြားဖုံႏယို ခြွဉ်းဝင်ꩻတဲင် ဟဲ့ꩻကျောင်းကြီးစုရပ်ကွက်နဝ်ꩻသွူ။

အောင်ချမ်းသားရပ်ကွက်ကိုနဝ်ꩻ ကူညီကုန်းရပ်၊ ချမ်းသာကုန်းရပ်၊ ကံသာဦးရပ်၊ ရပ်တော်မူရပ်ဖုံႏ အဝ်ႏပါသော့ꩻသွူ။ မစ္စတာဂျေဂျီစကော့ မတ်တန်ꩻအလꩻ ဒုံကူလီ(Coolie Village)ကို လမ်းငင်းအဝ်ႏ(၃၈)လမ်းအကျောင်ꩻ သေထွꩻဗာႏသွူ။ ပွိုင်းလဲင်းအဝ်ႏသော့ꩻနေက ဝေင်ꩻနယ်ႏညောင်ႏရွီႏကိုသွူ။ ရပ်နဝ်ꩻအကို ဒုံသားဖုံႏနဝ်ꩻ ပွိုင်းဝွို့တွမ်ႏလိုꩻမုရေꩻကိစ္စယို ထွူႏထွူႏတွုမ်တွုမ် သောင်ႏသာကျိုꩻစာꩻမာꩻတဲင်တွော့ꩻ မြန်မာခမ်း ထွိုင်ႏလꩻလွစ်တခြင်ရေꩻထွူ ဒုံယို ဟဲ့ꩻလွခန်း"ကူညီကုန်း"နဝ်ꩻသွူ။

ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻကိုယို ဖြဝ်ꩻခမ်း၊ စောက်ꩻတနျာႏခမ်းကိုဖုံႏ ကအဝ်ႏအုံဒါႏ စောက်ꩻဖါးတွမ်ႏရွဉ်ဘဏ္ဍာႏသားသီး ဟော်နန်ꩻဖုံႏ အဝ်ႏသော့ꩻနဝ်ꩻသွူ။၊ ဟော်ꩻဖုံႏနဝ်ꩻ မောက်ꩻမုဲင်ႏဟော်၊ မွိုင်ꩻပန်ႏဟော်၊ ရုဲင်ꩻခါးဟော်၊ ရောက်ꩻစောက်ꩻဟော်၊ ကိင်ꩻတုံဟော်၊ မွိုင်ꩻနုဲင်ꩻဟော်၊ မွိုင်ꩻပွဉ်ဟော်၊ မွိုင်ꩻနောင်ဟော်၊ မွိုင်ꩻကွိုင်ဟော်၊ မွိုင်ꩻပြုဲင်ꩻဟော်၊ ကန္တာရဝတီဟော်၊ ပင်လောင်ꩻဟော်၊ ပင်မီဟော်၊ စကာꩻဟော်၊ စကွယ်ဟော်၊ မိုင်းစိတ်ဟော်၊ နောင်ပုလဲဟော်၊ မုဲင်းသျူးဟော်၊ ဟိုပုံꩻဟော်၊ ဝန်းသိုဟော်၊ ကျေးသီးဟော်၊ နောင်မွန်ဟော်၊ ဘန်းယေန်ႏဟော်၊ မိုးမိတ်ဟော်၊ တောင်ပိုင်းဟော်၊ တောင်သန္နီဟော်၊ ဘော်ခလဲဟော်၊ သီပေါဟော်ဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။

ဆေꩻတောင်ႏကီꩻ

ဆေꩻတောင်ႏကီꩻယို ပွိုင်းလဲင်ႏ ကဲက်ငတ်ꩻဆီဟံႏဝဲင်ꩻကို ဆို့ꩻတထွန်ႏသေင်ႏ သꩻမီꩻထွာဆေꩻရဲဉ်ႏလွုမ်ꩻနဝ်ꩻသွူ။ ပွိုင်းလဲင်ႏဖြဝ်ꩻခမ်းကို ဖြဝ်ꩻစောက်ꩻဖါးဝေင်ꩻတန် ကွတ်ꩻဝေင်ꩻ ဆေꩻနီꩻယို ထွာတလဲင်ႏချင်ꩻ တနီꩻချင်ꩻတဲင် ဟဲ့ꩻဖြဝ်ꩻဝေင်ꩻကွတ်ꩻဆေꩻသွူ။ ၁၉၅၀-နေင်ႏခိန်ႏနဝ်ꩻ ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻကို အဝ်ႏဒျာႏကြွို့ꩻမြို့မဆေꩻ တဆေꩻလွုမ်ꩻနဝ်ꩻသွူ။ ဝေင်ꩻနဝ်ꩻပေႏ-ဆေꩻနဝ်ꩻတန် မဉ်ႏရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻလဲ့ လꩻဒျာႏသွူ။ ယိုခါ လိုꩻအဖြာꩻပေါင်ꩻ ထွိုင်ႏအာလွဉ်တဲင် ဆေꩻတန်လွုမ်ꩻတကာႏတဝ်း ဆေꩻတန်ထျꩻ တဖူꩻသောင်ဖုံႏယိုတဲ့ ဆေꩻပေႏဖုံႏ အဝ်ႏဗွေလွလဲဉ်းနဝ်ꩻသွူ။ ခေတ်ပွိုင်းလဲင်ႏနဝ်ꩻ ကဒင်ႏကွန်ႏယို အာႏကွိုꩻအာဒျာႏဖိုးလေား၊ သေလေားဖုံႏတဲင် ဖိုးလေား၊ သေလေားဖုံႏ ကဲဉ်းအာအာ အုံပဆားဒျာႏ သေင်ႏမွူးဆꩻလနဝ်ꩻသွူ။ ဆေꩻတန်တောင်ႏကီꩻယိုတဲ့ အဟေ့ꩻဟဝ် တွန်းဟွိုင်ꩻမွူးတန် ငတ်ꩻမွူးအဝ်ႏနေနေသွူ။ ဖြဝ်ꩻခမ်းကို ဆေꩻကဲဉ်းအာအာနဝ်ꩻ တွမ်ႏတွန်းဟွိုင်ꩻမွူးယို တကင်ꩻတဝ်းလွတင်ꩻဖုံႏသွူ။

ဆေꩻတောင်ႏကီꩻဆꩻကွဉ်ႏဖဲ့ꩻနဝ်ꩻ တွန်းဟွိုင်ꩻမွူးတန်အဝ်ႏတမွူး၊ တွန်းဟွိုင်ꩻမွူးတန်ဆꩻလနဝ်နဝ်ꩻ ဂေါ်ရခါးနေင်းထီနွိုးဆဲင်ႏ အဝ်ႏတဆဲင်ႏ၊ ဆဲင်ႏနဝ်ꩻကို ဖိုးနဲဉ်းထီစဲစ်စဲစ်တွမ်ႏ ချာပါတီလꩻနွောင်ꩻဒျာႏသွူ။ အုံဝဲင်ꩻဆဲင်ႏကို အွꩻနေင်းထီ တွိုင်ႏပင်ႏလို့ဝင်ꩻ အဖြေꩻအစာကိစ္စနဝ်ꩻသွူ။ ဆေꩻဆꩻထင်ꩻ တွန်းဟွိုင်ꩻမွူးတန်ဆꩻလနဝ်ꩻ ဦးစုဒဲဉ်ဆဲင်ႏအဝ်ႏနေနေသွူ။ ဆေꩻဆꩻတွို့ꩻဖဲ့ꩻတွမ်ႏဆꩻတွို့ꩻနဝ်ဖဲ့ꩻနဝ်ꩻ တွုန်းဟွိုင်ꩻမွူးတန်အဝ်ႏသွူ။ တွုန်းဟွိုင်ꩻမွူးဆꩻလနဝ်ꩻ ပြူးဆဲင်ႏ၊ ကဝ်ႏဆဲင်ႏ၊ အကျော်ဆဲင်ႏဖုံႏသွူတကာႏတဝ်း ဖိုးကွန်ႏ၊ ဖိုးလေားဖုံႏ ဖြေꩻစာခင်ႏလမ်း၊ ထွာအုံပဆားခင်ႏလမ်းနဝ်ꩻသွူ။ ဆေꩻတောင်ႏကီꩻယို အဝ်ႏတဖူꩻဆွုမ်ႏခါႏ လစ်ꩻဖဲ့လစ်ꩻနားကိုနဝ်ꩻသွူ။ ဆꩻကွဉ်ႏနဝ်ꩻ တဖူꩻတန်၊ ဆꩻထင်ꩻနဝ်ꩻ ကုန်ႏသယ်ႏတဖူꩻ၊ ဆꩻတွို့ꩻဖဲ့ꩻနဝ်ꩻ စောက်ꩻဖါးတဖူꩻဟဲ့ꩻ စဝ်စံထွန်းတဖူꩻအဝ်ႏနဝ်ꩻသွူ။ ဆေꩻဆꩻနဝ်ဖဲ့ꩻနဝ်ꩻ ကာꩻတန်တဖူꩻလွေꩻညာꩻအဝ်ႏနေသွူ။ တဖူꩻနဝ်ꩻနဝ်ꩻ ပွိုင်းလဲင်ႏဟဲ့ꩻ လမ်းကျမ်လမ်းလဲ့ ယိုခါဟဲ့ꩻဖန်တော "တစ်ပင်ရွှေထီး"တဖူꩻသွူ။

ဆေꩻတောင်ႏကီꩻ လစ်ꩻဖဲ့ꩻလစ်ꩻနားယို အဝ်ႏရဲးခါꩻနေးတွမ်ႏပသီႏထွန်ႏ၊ ပသီႏထွန်ႏအရွယ်ႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏတမတ်ရပ်၊ အထိုနဝ်ꩻ ထိုကယ်ꩻထဲင်း လိုꩻဆေ့ꩻဆေ့ꩻ၊ အနာနဝ်ꩻ မာꩻစျူခါꩻနေးသွူ။ ဟန်ႏအိုသဉ်ဟန်ႏအိုလာႏယို ငတ်ꩻနီꩻတလဲင်ႏဆေꩻနီꩻမꩻ ဖြေꩻလꩻသွူ။ ဆေꩻဆꩻကွဉ်ႏဖဲ့ꩻတွမ်ႏ ဆꩻနဝ်ဖဲ့ꩻနဝ်ꩻ ခင်ႏလမ်းလုဲင်းတဲင် ထွာအွဉ်ႏအုံပဆားဖိုးလေားတာႏသွူ။ အဝ်ႏထီဖူꩻတဖူꩻကနွို့လွေꩻဒါႏ ဆေꩻတန်တွမ်ႏဆေꩻမွူးဟာခင်ႏလမ်း တဖူꩻသောင်ဖုံႏနဝ်ꩻ ဖိုးလေားဖုံႏ အုံပဆားဆောင်းခင်ႏလမ်းနေနေသွူ။ ဆေꩻကိုနဝ်ꩻ စာကွန်ႏအမျိုꩻမျိုꩻ၊ ဆေꩻခင်ႏလမ်းအကဲဉ်ရပ်နဝ်ꩻ စာလွဟန်ႏအိုသဉ်ဟန်ႏအိုလာႏ၊ အအံႏအအွꩻဆဲင်ႏဖုံႏ၊ ဒဲဉ်ဆဲင်ႏဖုံႏတဲ့ အဝ်ႏနဝ်ꩻသွူ။ ဒဲဉ်ကြူးရော်ꩻတွမ်ႏဟန်ႏထပေႏဆဲင်ႏ၊ ဒဲဉ်ထော့ꩻယာႏဆျာႏဆဲင်ႏတွမ်ႏ မန်းနောင်မုန့်ဟင်းခါးဆဲင်ႏဖုံႏ အဝ်ႏနဝ်ꩻသွူ။ ထိုꩻဖူꩻကျော် ထိုꩻဖူꩻကြူး၊ ဒဲဉ်ထိန်ꩻ၊ ခေါဝ်းပုတ်ꩻ၊ ပဲလော်ဆဲင်ႏဖုံႏတဲ့ အဝ်ႏနေနေသွူ။ ဆေꩻနဝ်ꩻ ထွာစွဉ်ႏဒျာႏ ဒုံသားအမျာꩻဖုံႏ ခွဲးကျုံႏဝင်ꩻခင်ႏလမ်းတဗာႏနဝ်ꩻသွူ

ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻကို တဖူꩻဖုံႏ

ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻကို အင်္ဂလိပ်သီး ကအုပ်ချွုတ်ခိန်ႏခါႏတွင်ꩻတွမ်ႏ လꩻထွူလွစ်တခြင်ရေꩻခိန်ႏ ကမာꩻထွူသမျ တဖူꩻအမဉ်ꩻဖုံႏယို အီႏဒင်ႏနယ် ထေနယ်ဖေႏလွေꩻနဝ်ꩻသွူ။ ဇောတိကတဖူꩻယိုခါနဝ်ꩻ အင်္ဂလိပ်သီးဖန် (STERLING RORD)၊ ရေထွက်ဦးတဖူꩻယို အင်္ဂလိပ်ဖန် (GRAHAM ROAD)၊ ကုန်ႏသယ်ႏတဖူꩻယို အင်္ဂလိပ်သီးဖန်ဖေႏ (MERCHANT ROAD)၊ တပင်ရွှေထီးတဖူꩻယို ဟဲ့ꩻ(BROADWAY ROAD)၊ ပန်းသေးဗလီတဖူꩻယို ဟဲ့ꩻ(MOSQUE ROAD)၊ မင်းရဲကျော်စွာတဖူꩻယို ဟဲ့ꩻ(POLICE ROAD)နဝ်ꩻသွူ။ ရေမဲ့တဖူꩻယို (FORCARTY ROAD)၊ ဘုရင့်နောင်တဖူꩻယို (MESSION ROAD)၊ တူးမြောင်းတဖူꩻယို (CANA ROAD)၊ ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်းတဖူꩻယို (MAIN ROAD)၊ သပြေလမ်းစာကြည့်တိုက်တဖူꩻယို (CLUB ROAD)၊ ယေန်ႏငဲရေꩻပျꩻတွိုက်တဖူꩻ အလီးနဝ်ယို (RESIDECY ROAD)၊ ကနွို့လွေꩻအစိုႏရလမ်းတောႏ တဖူꩻနဝ်ꩻ (COULCIL ROAD)၊ ရှုမျှော်ခင်းတဖူꩻယို (MOUNT ROAD)၊ ယိုခါ ပဝတရွုမ်ꩻဆꩻကွဉ်ႏဖဲ့ꩻတဖူꩻယို (HIDDE BRANDT ROAD)၊ လိုꩻမူႏတသီႏယုံႏဆꩻတွို့ꩻဖဲ့ꩻတဖူꩻယို (SCOTT ROAD)၊ ယိုခါ အရှေ့မြို့ပတ်တဖူꩻယို (EASSTERNVIRCUKAR ROAD)၊ အနောက်မြို့ပတ်တဖူꩻယို (WESTERN CNCIRCULAR ROAD)၊ ရေးအေးကွင်းဝိုင်း ဘုရာꩻကျောင်ꩻဆꩻထင်ꩻဖဲ့ꩻတဖူꩻယို (REST HAVEN ROAD)ဟဲ့ꩻဖန်လွနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။

ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻ ကဖေႏအမဉ်ꩻမန်းတဖူꩻနဝ်ꩻ တောင်ပိုင်းရပ်ကွက်ကို ဘုန်းကြီးတဖူꩻ၊ ဟော်ကုန်းရပ်ကွက်ကို စော်ဘွားတဖူꩻ၊ မြို့မတဖူꩻတွမ်ႏ ငွေခွန်မှူးတဖူꩻ၊ တောင်မြေဖြူကုန်းရပ်ကွက်ကို ဘုရားကြီးတက်တဖူꩻ၊ ကန်အောက်ရပ်ကွက်ကို နဂါႏပွတ်ကျောင်ꩻတဖူꩻ၊ ညောင်ရွှေဟော်ကုန်းရပ်ကို ဆာစောမောင်တဖူꩻ၊ ကန်အရှေ့ရပ်ကွက်ကို ရွာမတောင်တဖူꩻ၊ ရွာမမြောက်တဖူꩻဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။

ထီဖူꩻ၊ လိတ်လွီးလယ်ႏဂျာနယ် တောမ်ႏ သင်းခဲင်ꩻဖုံႏ

ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻကို ကထန်ႏဒါႏ ထီဖူꩻဖုံႏနဝ်ꩻ-

• (၁) ပင်မွိုင်ꩻနုဲင်ꩻ(ပါမိုးနဲ)ထီဖူꩻ
• (၂) နဂါꩻပွက်ထီဖူꩻ
• (၃) ဥယျာဉ်မှူးထီဖူꩻ
• (၄) တနွိုင်ရေးထီဖူꩻ
• (၅) စောက်ꩻထီဗွီႏ(ကရင်မ)ထီဖူꩻ
• (၆) ကူညီကုန်းထီဖူꩻ
• (၇) သစ်တောခြံထီဖူꩻ
• (၈) ဈေးပိုင်းထီဖူꩻ
• (၉) တောင်ပိုင်းထီဖူꩻ
• (၁၀) ရေထွက်ဦးထီဖူꩻ
• (၁၁) ဟံႏဗွာထင်ꩻထီဖူꩻ
• (၁၃) ဆင်ဆဲထီဖူꩻ
• (၁၄) ကုန်ꩻသာႏကျောင်ꩻဆꩻချာထီဖူꩻ။

ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻကို ကအဝ်ႏဒါႏ သင်ႏခဲင်ꩻဖုံႏ-

ခါးလားကတဲႏဝေင်ꩻ အဝ်ႏထွူသင်ႏခဲင်ꩻဖုံႏ- (၁) ဒုံမွဉ်ခြဲင်ထျꩻ သင်ႏခဲင်ꩻ (ယိုခါ ဝါးပြားသင်ႏခဲင်ꩻ) (၂) ဒုံဟံႏဗွာထျꩻ သင်ႏခဲင်ꩻ (ယိုခါ အဝ်ႏဗော့ꩻဗောဓိကုန်း) (၃) ဒုံဦးချယ်ထျꩻ သင်ႏခဲင်ꩻ (ယိုခါ စဝ်စံထွန်းဆေꩻခင်ႏလမ်း) (၄) ဒုံပင်ႏလုံတွမ်ႏဒုံတောင်ႏတီခင်ႏလမ်း (ယိုခါ အဆုတ်ဆေးရုံ)။

စဲ့ꩻခေတ်ထွူ ဗꩻယိုခါ ကသုံꩻလွေꩻဒါႏ သင်ႏခဲင်ꩻဖုံႏ

(၁) ဗုဒ္ဓဘာႏသာႏမြို့မသင်ႏခဲင်ꩻ (၂) ခရစ်ယာန်ႏသင်ႏခဲင်ꩻ (၃) မူစလင်သင်ႏခဲင်ꩻ (၄) ဗုဒ္ဓဘာႏသာႏဝါးပြားသင်ႏခဲင်ꩻ (၅) ဟိန္ဒူသင်ႏခဲင်ꩻ (၆) ဘုရင်ဂျီသင်ႏခဲင်ꩻ (၇) ခဲႏသင်ႏခဲင်ꩻ (၈) ဗုဒ္ဓဘာႏသာႏသာႏလစ်ꩻမဲင်ႏသင်ႏခဲင်ꩻ (၉) ခဲႏလစ်ꩻမဲင်ႏသင်ႏခဲင်ꩻ (၁၀) ခမ်းရင်ꩻသားပေါင်ꩻစွုမ်ႏသင်ႏခဲင်ꩻ (သင်ႏခဲင်ꩻအဗာႏယို ထူႏသုံꩻလွေꩻ တဲႏစကယားကုဲင် တောင်ႏကီꩻမြို့မသင်ႏခဲင်ꩻခိန်ႏကာႏနဝ်ꩻသွူ။

ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻကီု ကထေဒါႏ လိတ်လွီးလယ်ႏတွမ်ႏဂျာနယ်

(၁) ခွန်ခမ်းခေါင် အွဉ်ငါကထေဒါႏ ခေတ်မှီရှမ်းပြည်လိတ်လွီးလယ်ႏ (၂) ဦးချစ်မောင် အွဉ်ငါကထေဒါႏ ဒို့ပြည်နယ်လိတ်လွီးလယ်ႏ (၃) ဦးအုန်းဖေ အွဉ်ငါကထေဒါႏ ရှမ်းပြည်နယ်အောင်လံဂျာနယ် (၄) ဦးထွန်းဖေ အွဉ်ငါကထေဒါႏ ရှမ်းပြည်နယ်ဂျာနယ် (၅) ဦးတင်ကိုကို အွဉ်ငါကထေဒါႏ ရှမ်းပြည်နယ်ရောင်ခြည်ဂျာနယ် (၆) ဦးစစ်စံ အွဉ်ငါကထေဒါႏ ရှမ်းပြည်နယ်ရောင်ခြည်ဂျာနယ် (၇) ဦးချစ်လုံး ဦးစံအောင် အွဉ်ငါကထေဒါႏ ငါးရက်ဈေးလိတ်လွီးလယ်ႏ (၈) ဦးစောမိုးကြည်၊ ဦးချစ်လုံး အွဉ်ငါကထေဒါႏ ရှမ်းပြည်လိတ်လွီးလယ်ႏ၊ ရတနာဂျာနယ်တွမ်ႏ ရှမ်းပြည်ရောင်ခြည်နဝ်ꩻသွူ။

တောင်ႏကီꩻဝေင်ꩻကို ပညာႏရေꩻ

တဲႏစနေင်ႏ ၁၈၈၇-ဗာႏ၊ ဗꩻလွေꩻ ၁၉၀၀-ဗာႏခိန်ႏ ဖြဝ်ꩻခမ်းနယ်ႏကို ပညာႏရေꩻ အတဲမ်း အဟော်ꩻ အတွက်နဝ်ꩻ အာႏကွိုꩻဒျာႏ ဗွေႏဗွေႏကျောင်ꩻနဝ်ꩻသွူ။ စောက်ꩻဖါး၊ ဝေင်ꩻအကဲႏ၊ ခွုမ်ရွဉ်ဘဏ္ဍာႏ၊ စောက်ꩻဖါးလိုꩻသီး ပိုလီꩻပညာႏရေꩻတာႏ ခြဲ့ꩻဟံႏနယ်ႏအင်္ဂလိပ် ဗွောင်ဖေႏစောက်ꩻဖါးပိုလီꩻသီး လိတ်အိမ်ကျောင်း ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻကို နေင်ႏ ၁၉၀၁-ဗာႏနဝ်ꩻသွူ။ ကျောင်ꩻကိုနဝ်ꩻ အွဉ်ႏဒျာႏအင်္ဂလိပ်ကျောင်ꩻအုပ်တွမ်ႏ ဆရာႏဖုံႏလွုမ်ꩻသွူ။ ညောင်ႏရွီႏစောက်ꩻဖါး စဝ်ရွှေသိုက်၊ မွိုင်ꩻပွဉ်စောက်ꩻဖါး စဝ်စံထွန်းသီးတဲ့ အဝ်ႏထင်ႏသွဉ်ဗာႏလိတ် အိမ်ကျောင်းနဝ်ꩻကိုတဲင် ထွာကျောင်ꩻနဝ်ꩻ ကျောင်ꩻသားနေနေသွူ။ ပေါင်းဗွိုန်နဝ်ꩻအတွိုင်ꩻ အမေႏရိကန်ႏဘက်တစ် ခရစ်ယာန်ႏကျောင်ꩻတကျောင်ꩻတဲ့ တဲႏခါꩻဗိုလ်ချုပ်ရုတ်တောင်ꩻကအဝ်ႏယိုခါ လင်ႏလမ်းနဝ်ꩻကို နေင်ႏ ၁၉၁၀-ဗွေခိန်ႏနဝ်ꩻသွူ။ ထွာအမေႏရိကန်ႏပျုသာႏသနာႏခင်ႏလမ်းကျောင်ꩻ တကျောင်ꩻနဝ်ꩻသွူ။ ကျောင်ꩻအုပ်နဝ်ꩻ ထွာမစ္စတာရှပ်ဂရန်သီးတဖူးဝေး၊ ကျောင်ꩻဆရာႏတန်နဝ်ꩻ ထွာဆရာႏထုတ်၊ ဆရာႏထုတ်ကရိုꩻနဝ်ꩻ ထွာတဲမ်းလိတ်ဆရာႏ သော်တာဆွေတမက်ꩻနဝ်ꩻသွူ။

အဝ်ႏကျောင်ꩻနဝ်ꩻထန်ႏသားနဝ်ꩻ ဦးတင်အေး၊ ဦးဘိုးရီ၊ ဦးဖေခင်၊ ဦးဘစံ၊ ဦးအုံးဖေ၊ ဒေါက်တာဘမောင်၊ ဦးထွန်းရင်လော၊ ဦးစံအောင်သီးနဝ်ꩻသွူ။ နေင်ႏ ၁၉၃၀-ခိန်ႏခါႏ အောင်ႏအေဘီအမ်ကျောင်ꩻ ခွဲꩻဖြယ်ခန်း ဟာဒါမစ်လိုꩻမူႏကျောင်ꩻခွဲꩻတကျောင်ꩻနဝ်ꩻသွူ။ ကျောင်ꩻနဝ်ꩻ ဆုဲင်ꩻထွာခမ်းရင်ꩻသား ခရစ်ယာန်ႏအရန်းထိုကျောင်ꩻ ယိုခါ အမတ်(၄)အရန်းထိုကျောင်ꩻနဝ်ꩻသွူ။

ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻ ဘော်လုံးကွင်ꩻဆꩻထဲ့ꩻဖဲ့ꩻနဝ်ꩻ ဘရင်ဂျီအရန်းထိုကျောင်ꩻ ယိုခါ ထွာအမတ်(၃)ကျောင်ꩻအဝ်ႏခါꩻနေနေသွူ။ မြို့မရပ်ကိုနဝ်ꩻ ဆရာမောင်ကျောင်းဟဲ့ꩻ ခရစ်ယာန်ႏကျောင်ꩻတကျောင်ꩻလဲ့ အဝ်ႏ၊ ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻဆꩻတွို့ꩻဖဲ့ꩻ မေႏသွာႏရဲဉ်ႏဆꩻနဝ် စိန်ပန်းရပ်ကွက် ဆꩻကွဉ်ႏဖဲ့ꩻတွမ်ႏ အနောက်မြို့ပတ်တဖူꩻထျꩻနဝ်ꩻ ဆရာငြိမ်းဗုဒ္ဓဘာႏသာႏကျောင်ꩻတဲ့ အဝ်ႏနေနေသွူ။ လꩻထွူလွစ်တခြင်ခိန်ႏမꩻ ကျောင်ꩻအမက၊ ကျောင်ꩻအလက၊ ကျောင်ꩻအထက၊ ကောလိပ်၊ နယ်ꩻပညာႏတက္ကသိုလ်ႏ၊ ကွန်ပျူတာတက္ကသိုလ်ႏ၊ တောင်ႏကီꩻတက္ကသိုလ်ႏဖုံႏ ဗွောင်လွဉ် သွဉ်လွဉ်ခန်းဒျာႏ ကျောင်ꩻနဝ်ꩻသွူ။

ငဝ်းအွဉ်ႏသဝ်ꩻအနေႏ ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻယိုနဝ်ꩻ ထွာခြဲ့ꩻဟံႏအင်္ဂလိပ်သီး တဲႏဖေႏဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။ ဖြဝ်ꩻခမ်းစောက်ꩻဖါးဖုံႏ၊ ဝေင်ꩻအကဲႏတန်၊ ရွဉ်ဘဏ္ဍာႏခွန်တန်ဖုံႏ ဩဇာႏအာႏဏာႏအဝ်ႏအာခင်ႏလမ်း၊ ခြဲ့ꩻဟံႏနယ်ႏသားတာႏ ဟံႏတွောင်းတွမ်ႏကောင် ခွဲꩻသွီႏအုပ်ချုပ်ရေꩻယို တစူꩻလွတဝ်းတဲင် ဖေါႏထန်ႏဆန္ဒ ကွီခွင်ꩻခင်ႏလမ်း၊ ခမ်းပေါင်ꩻဗူႏ မျန်မာခမ်းရင်ꩻသားအချင်ꩻချင်ꩻ ဖေႏနေးကရက်ပဲင်ꩻဝင်ꩻနဝ်ꩻ ကချꩻလင်ꩻဖေႏလွောင်ႏဗူႏရေꩻအွတ်ꩻရွီးခင်ႏလမ်း၊ ခမ်းရင်ꩻသားပေါင်ꩻစွုမ်ႏ၊ ဘာႏသာႏပေါင်ꩻစွုမ်ႏယို ခွꩻလျားဗွိုန်ပီ အုံညီꩻဒျာႏဝင်ꩻ တွမ်ႏသꩻခွꩻခွꩻခင်ႏလမ်းတဲင် ကဝ်ႏအိန်ခေꩻကလွိုင်ႏကွုန်ꩻဒါႏ ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻယို မျန်မာခမ်းကို ထွာအတရေꩻသွတ်ꩻ၊ အကြောင်းသွတ်ꩻဝေင်ꩻ၊ ထွူတကာႏတဝ်း သမ်းလꩻပါထဲင်းကဆုꩻ အာဆီယံနဲင်ႏငံႏကို ထွာအတရေꩻသွတ်ꩻ၊ အကြောင်းသွတ်ꩻဝေင်ꩻဆုꩻကရိုꩻနဝ်ꩻ ထူႏဂုဏ်ႏတဲမ်းဒင်ႏနယ်ဗာႏ ဟော်ꩻလိတ်သီးနုဲင်းယိုသွူ။

အာႏကွိုꩻ

• မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း အတွဲ(၅)။
• မြန်မာပြည်ဖွားဂေါ်ရခါး၊ ရေး-မေမြို့ချစ်ဆွေ၊ ၂၀၀၀ ခုနစ်ထုတ်