နျူးကလီးယားစူခွုမ်

နျူးကလီးယားစူခွုမ် (အဲင်းကလေတ်: Nuclear weapon) အဏုမျူစူခွုမ်နဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ နျူးကလီးယားယားဖုံႏ ပꩻထန်ႏထိုꩻတောမ်ႏ ခြွဉ်းဗူႏထိုꩻ ကပါဒါႏ ဓာတ်ထွာလွဉ်(ဓာတ်ပြု) အတန်စားတဲင် ကပꩻထန်ႏအီဒါႏ စူခွုမ်တခြိုꩻတစွိုးဒျာႏသွူ။ ဓာတ်ကထွာဒါႏ နီဗာႏလွုမ်းနဝ်ꩻ အဝ်ႏဒြပ်ထုအပေႏပေႏကို ကထေထန်ႏနွောင်ꩻဒါႏ စွန်ꩻအာႏအတန် မရမကစားဒျာႏသွူ။

၁၉၄၅ ဗာႏ ကချꩻလင်ꩻထွူ အဲတ်တေားမစ်ဗွုံး ဂျပန်ခမ်း ဝေင်ꩻနာဂါသာကီလောင်းထွူ ထီႏလွေꩻဗာႏ ဗွုံးပꩻကျာꩻ မေႏလူးတန်ပုင်ႏ

ထွာဒါႏ ဖောက်ပꩻရေꩻ အခြွိုင်းတဗာႏ နျူးကလီးယားစူခွုမ်နဝ်ꩻ အဝ်ႏဒျာႏ ဝွေꩻစွန်ꩻအာႏ ဖျူးသဉ်း(fusion) မွေးတဝ်းလဲ့ ဖျူးသဉ်း(fusion) တောမ်ႏ ဖစ်သဉ်း(fission) ပေါင်ꩻဝင်ꩻတဲင် ကထွာလွဉ်ဒါႏ နျူးကလီးယား ဓာတ်ထွာကို ထွာထန်ႏလွဉ်သွူ။ ဓာတ်ထွာမုꩻ ယိုနီဗာႏလွုမ်းနဝ်ꩻ အဝ်ႏထာꩻရာꩻပေႏပေႏ ထေထန်ႏနွောင်ꩻအီ စွန်ꩻအာႏ အတန်တန်စားတဲင် ကီႏလိုႏ(၁၀၀၀)ရပ် ကအဝ်ႏဒါႏ ထွꩻခေတ်(ခေတ်ပေါ်)နျူးကလီးယားစူခွုမ်နဝ်ꩻ တတွာလွေꩻတောမ်ႏ ဖောက်ပꩻရေꩻတခြိုꩻရိုꩻရိုꩻစား ကီႏလိုႏ(၁ ဗီလီယီယံ)နဝ်ꩻသွူ။ နျူးကလီယားစူခွုမ်ယို မဲဉ်ပေႏခန်းစွောန်ႏ နုဲင်းမုဲင်ꩻပေႏတယဝ်း ထေထန်ႏနွောင်ꩻစွန်ꩻအာႏ အာထဲင်းက ဗုံးရိုꩻရိုꩻစား အဆပေါင်ꩻအာတန်တဲင် ကောမ်ႏဒျာႏဝေင်ꩻတဝေင်ꩻနဝ်ꩻ ယားကုဲင်နွောင်ꩻဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။ ကောပ်နဝ်ꩻမꩻ နျူးကလီးယားစူခွုမ်ယို အဝ်ႏဟဲ့ꩻလွ့ "စူခွုမ်ယားကုဲင်နွောင်ꩻလို့ထာꩻ" (weapons of mass destruction) တဲင် ခမ်းစွုမ်ႏနုဲင်ငံတကာလဲ့ အဝ်ႏထိန်ꩻချုပ်ခါꩻ ထူႏသုင်ꩻဝွေꩻခရာႏ တောမ်ႏမူဝါဒစီꩻကန်ꩻတဲင် ခမ်းယဟန်ႏသား အဝ်ႏထွာက အသျုက်ထာꩻထေင်ခရာႏသွူ။

နျူးကလီယားဗွုံးယို တောမ်ႏဗွုံးရိုꩻရိုꩻနဝ်ꩻ အနမ်းအပေႏအတန်၊ အယာႏခိန်ႏဖုံႏ ဖွီပေႏထဲင်းသွူတကာႏတဝ်း ယားကုဲင်လို့နွောင်ꩻ ဝေင်ꩻတဖြုံႏလွုမ်း အစွန်ꩻအာႏအဝ်ႏနဝ်ꩻသွူ။ နဝ်ꩻမꩻ ကမ္ဘာႏလောင်း ခမ်းပေါင်ꩻစွုမ်ႏဖုံႏ အဝ်ႏအွဉ်ႏထွော့လွေꩻ "ယားကုဲင်အာႏသန်စူခွုမ်" (Weapons of Mass Destruction, WMD) အနေႏတဲင် နျူးကလီးယားစူခွုမ် ဖေႏကစွစ်ꩻလီပွာꩻအာထဲင်းမွုန်းတာႏ အဝ်ႏထောင်ထွားသွုပ်သမ်ႏလွေꩻ အရေꩻတန်အကျောင်ꩻခရာႏတဗာႏကိုသွူ။

ခလားကချꩻဗွုံး တောမ်ႏ ဗွုံးပꩻထွူ ဝေင်ꩻနာဂါသာကီပုင်ႏ

ကမ္ဘာႏသမဲင်ꩻကို ကထူႏသုင်ꩻဒါႏ နျူးကလီးယားစူခွုမ်ဖုံႏယို တွိုက်ꩻခꩻရေꩻစူခွုမ်အနေႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏနီလဲင်ႏလွုမ်ꩻသွူ။ အရီးသွတ်ꩻနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ဒုတိယကမ္ဘာႏစဲ့ꩻပွယ်ꩻ ကအီႏထွူသွူခိန်ႏ ခရိစ်နေင်ႏ ၁၉၄၅ ဗာႏ ဩဂဲစ်လာ ၆ နီꩻ မွူးရဝ်ꩻခိုႏနဝ်ꩻ အမေႏရိကန်ႏသီး ကလွေꩻချꩻဒါႏဗွုံး ဂျပန်ခမ်းထီ ဝေင်ꩻဟီရိုဆီးမားတောမ်ႏ ထွိုင်ႏလꩻ ၃ နီꩻထွူ ဒုတိယလဲင်ႏအနေႏ အမေႏရိကန်ႏသီး လွေꩻချꩻယင်း အဲတ်တေားမစ်ဗွုံး ဂျပန်ခမ်း ဝေင်ꩻနာဂါသာကီကိုဒျာႏသွူ။ ကောပ်စွောန်ႏ ဗွုံးနဝ်ꩻနီဖြုံႏ ပꩻထန်ႏအာႏတောမ်ႏ ရေဒီယိုဓာတ်သတ္တိစွုမ်းတခြိုꩻဖုံႏတဲင် လိုꩻအာခမ်းသား အဖြာꩻ ၁၂၀,၀၀၀ ရပ် အသက်သွုမ်ꩻသီမားထိုꩻဗာႏနဝ်ꩻသွူ။ ကောပ်စွောန်ႏ ရေဒီယိုသတ္တိစွုမ်း တခြိုꩻဖုံႏ အကျိုꩻသွုပ်ဆုဲင်ꩻဖုံႏတဲင် လိုꩻဖုံႏ သီကုဲင်လွဉ်ꩻဗာႏ အာတန်သွူ။

အမေႏရိကန်ႏ မရိန်းစဲ့ꩻသား ကတွယ်ႏခါꩻဒါႏ ဂျပန်ဓာတ်ပုင်ႏဆရာႏ Sumiteru Taniguchi ခံႏဗာႏဗွုံးတမ်ႏထွူ လꩻထာꩻဆာကျာꩻ ဓာတ်ပုင်ႏ၊ ၁၉၄၆ ဗာႏ ဇန်နဝါရီလာ