ဗိတိသျအဉ်ပါယာ
ဗိတိသျ အဉ်ပါယာ (အိန်းကလေတ်: British Empire) ဗိတိသျ အိဉ်ပါယာ ကရိုꩻနဝ်ꩻ အိန်းကလေတ်ကလာꩻဗွာ ယူနုဲက်တဲတ်ကိင်းဒန်း(United Kingdom)သီး ကအဝ်ႏအိုပ်ချုတ်ဒါႏ စီႏမံႏဖန်းဖြယ်ဒါႏ ဒိုမီနီယံဖုံႏ၊ ကိုလိုနီဖုံႏ၊ ခံႏဗာႏဝင်ꩻထိင်ꩻခမ်းထီဟံႏနယ်ႏဖုံႏ စတဲင် အိုပ်ချုတ်ရေꩻဆꩻလ့ကို ကအဝ်ႏသော့ꩻဒါႏ ခမ်းထီဖုံႏတောမ်ႏ ခင်ႏလမ်းဟံႏနယ်ႏအလင်ဖုံႏယို ဖြွမ်းဗူႏခါꩻဒျာႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ နဝ်ꩻဖုံႏနဝ်ꩻ ၁၆ ရျာꩻဗူႏ တောမ်ႏ ၁၇ ရျာꩻဗူႏခါႏကို အိန်းကလန်သီး ကတယ်ႏထောင်ႏခါꩻဒါႏ ရပ်လင် ကိုလိုနီဖုံႏ၊ အဖြေꩻအစာဌာႏနဖုံႏလဲ့ ပေါ်ႏထန်ႏလွဉ်သွိုနဝ်ꩻသွူ။ ခိင်ႏနဝ်ꩻခါ ဝွေꩻသီးထင်ႏထိုအာႏဏာႏအဝ်ႏယံခိင်ႏတဲင် သမဲင်ꩻကိုနဝ်ꩻ ထွာထိုꩻစွဉ်ႏ အတန်သွတ်ꩻ အဉ်ပါယာတဖြုံႏသွူ တကာႏတဝ်း ရျာꩻဗူႏနေင်ႏအကို ထွာစွဉ်ႏ ကမ္ဘာႏလောင်း အာႏအတန်သွတ်ꩻ ခမ်းထီသွူ။ ခရိစ်နေင်ႏ ၁၉၂၂ ဗာႏခိင်ႏ ဗိတိသျအဉ်ပါယာနဝ်ꩻ ဩဇာႏဒို့ꩻတခြို့နွောင်ꩻစွဉ်ႏ ကမ္ဘာႏလောင်း လိုꩻဖြာꩻခြွဉ်း လစ်ꩻပွန်းတပွန်းကထွာဒါႏ လိုꩻဖြာꩻပေါင်ꩻ (၄၅၈)သန်းလွိုရပ်သွူ။ ဟံႏနယ်ႏအနေႏလဲ့ ၁၉၂၀ ဗာႏရပ် အကျမ်ꩻအနေႏ ပဲင်ႏလꩻနွောင်ꩻတတွာစွဉ်ႏ ကမ္ဘာႏဟံႏ ဟံႏယာႏဧရိယာႏခြွဉ်း လစ်ꩻပွန်းတပွန်းကထွာဒါႏ စတုရန်းမဲင်ႏ ၁၄၈,၉၄၀,၀၀၀ လွို (၃၅,၅၀၀,၀၀၀ စတုရန်းကီလိုမီတာ) နဝ်ꩻသွူ။[၁]
.svg)
လꩻလဒ်အနေႏနဝ်ꩻ လꩻလွဉ် ဝွေꩻသီး ခမ်းထီရေꩻ၊ ဘာႏသာႏငဝ်းငွါ တောမ်ႏ ယေန်ႏငဲးရေꩻ အမွီႏဖုံႏနဝ်ꩻ စွစ်ꩻလီထိုꩻစွဉ်ႏ ဝွေꩻသီးကအိုပ်ချုတ်ဒါႏ ဟံႏနယ်ႏဒေႏသကိုနဝ်ꩻသွူ။ ခြဲ့ꩻနယ်ႏသား အာႏဏာႏကအဝ်ႏယံခိင်ႏနဝ်ꩻခါနဝ်ꩻ ဝွေꩻသီးအဝ်ႏခြီခြဝ် "ဗိတိသျ အဉ်ပါယာကို အခိင်ႏမုဲင်ꩻတယဝ်း မွူးတပြေ့ꩻဗဉ်နွောင်ꩻတဝ်း" နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ပွိုးတမုဲင်ꩻနဲးတဲင် နဝ်ꩻခါ ဝွေꩻသီးအာႏဏာႏ စွစ်ꩻလီလꩻ ကမ္ဘာႏလောင်း ပါတောမ်ႏပင်ႏလယ်ႏခါႏ စွစ်ꩻစဲစ်ꩻနေးတဲင် တခဝ်မိဉ်ႏခေ့ꩻ တခဝ်နဝ်ꩻ မွူးအရောင်ႏယို အီႏလေဒျာႏကရိုꩻနဝ်ꩻ အဝ်ႏသေႏချာႏဒျာႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။[၂]