သဘာဝတ္ထဗေဒ
"သဘာဝတ္ထဗေဒ" ဖီလိုသိုဖီကရိုꩻဒါႏ ငဝ်းနဝ်ꩻအကို မန်းဘာႏသာႏအနေႏနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ဒဿနိကဗေဒ လိုꩻသေအာနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ဖီလိုသိုဖီကရိုꩻဒါႏ ငဝ်းငွါနဝ်ꩻနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏဂရိငဝ်းငွါ ဖီလို(ယူႏတွေꩻ)တွမ်ႏ သိုဖီ (ကျွိုက်ရက်နိစ်သက်)ကရိုꩻဒါႏ ငဝ်းနီငွါခြွဉ်းသေꩻခါꩻဝင်ꩻအကျောင်ꩻ လွူꩻထွားသေဗာႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ လိုꩻသီးယို တဲႏစဒျာႏတွမ်ႏ တွမ်ႏယူႏတွေꩻ-ကဉ်ꩻစာꩻတဲက်ဆဲင်ႏသွူ၊ ကအွဉ်ႏထွော့ꩻသေꩻခါꩻဒါႏ အဟဝ်၊ အကုဲင်၊ အမဲဉ်ႏ၊ အမာႏကရိုꩻဒါႏ အခန်ꩻအထွော့ဖုံႏနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ယူႏသေꩻ-ကဉ်ꩻစာꩻသေꩻရီးဒျာႏနဝ်ꩻသွူ၊ ကွပ်နဝ်ꩻမꩻ ကထွာဒါႏ လိုꩻသီးအစွဲးအကမ်းနဝ်ꩻ အထျꩻထျꩻနဝ်ꩻ ဖီလိုသိုဖီဒျာႏရင်ꩻသွူ။
"သဘာဝတ္ထဗေဒ" (ဒဿနိကဗေဒ)
သဘာဝတ္ထ (ဒဿနိကဗေဒ)နဝ်ꩻ လွူꩻထွားဖန်းဖြယ် ထာꩻရာꩻသီး သဘော်ꩻတရာꩻတဲင် ကလꩻကသေလွဉ်ဒါႏ ထာꩻသေပညာႏနဝ်ꩻသွူ။ သဘာဝတ္ထဗေဒပညာႏသျင်ႏ (ဒဿနိကဗဒပညာႏသျင်ႏ)နဝ်ꩻ လွူꩻထွားဗာႏ တွမ်ႏမဲ့သဘာဝတဲင် ကထီႏလꩻဒျာႏ သဘာဝဆချာဖဲ့ꩻ သဘော်ꩻတရာꩻအစဲစ်အမန်ႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ဒဿနိကဗေဒယို အင်္ဂလိပ်ဘာႏသာႏအနေႏ ဟဲ့ꩻ ဖီလော်သိုဖီနုဲင်းနဝ်ꩻ၊ ဖီလိုသိုဖီ ကရိုꩻဒါႏငဝ်းနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ အဝ်ႏဂရိငဝ်းနီငွါ ပေါႏပေါက်လွဉ်ဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။ ဂရိငဝ်းအကို ဖီလီအိဉ်ငဝ်းနဝ်ꩻတွမ်ꩻ သိုဖီးယားကရိုꩻဒါႏ ငဝ်းအဝ်ႏနီငွါသွူ။ ဖီလီအိဉ်ကရိုꩻနဝ်ꩻ အခရာႏအဝ်ႏ စွုမ်းသွိုꩻအဝ်ႏနုဲင်းနဝ်ꩻတဲင် သိုဖီယားကရိုꩻနဝ်ꩻ ထာꩻသေပညာႏအခရာႏအဝ်ႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ကွပ်နဝ်ꩻမꩻ ဖီလော်သိုဖီကရိုꩻနဝ်ꩻ စွုမ်းသွိုꩻထာꩻသေပညာႏမဉ်ရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ လိုꩻကလွူꩻဒါႏ ဖီလောသိုဖီသားနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻဖီလော်သိုဖါနဝ်ꩻသွူ။ ဖီလော်သိုဖီတဖြာꩻတာႏဝွန်ႏနဝ်ꩻ အမဲဉ်ႏတရာꩻယို အဝ်ႏထာꩻထီႏရိုꩻရိုꩻဖထန်ႏတွော့ꩻ လွူꩻထွားဗာႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။
မဉ်ႏထွားနေးအကျမ်ꩻသဘော်ꩻနဝ်ꩻ ဒဿနိကဗေဒနဝ်ꩻ အဝ်ႏလွေꩻနီမျိုꩻသွူ။ နဝ်ꩻနီမျိုꩻနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ခကွဉ်ႏဖဲ့ꩻ ဒဿနိကဗေဒတွမ်ႏ ခတွို့ꩻဖဲ့ꩻ ဒဿနိကဗေဒဖုံႏသွူ။ ခကွဉ်ႏဖဲ့ꩻ ဒဿနိကဗေဒတွမ်ႏ ခတွို့ꩻဖဲ့ꩻ ဒဿနိကဗေဒသီး တကာႏလို့ဝင်ꩻနဝ်ꩻ ခကွဉ်ႏဖဲ့ꩻဒဿနိကဗေဒနဝ်ꩻ တွမ်ႏဘဝဗော့ꩻကယ်ꩻထဲင်းက ခတွို့ꩻဖဲ့ꩻဒဿနိကဗေဒနဝ်ꩻသွူ။ ပွိုးထမုဲင်ꩻရိုꩻဗာႏနုဲင်းနဝ်ꩻတဲင် ခကွို့ꩻဖဲ့ꩻ ဒဿနိကဗေဒနဝ်ꩻ ကွပ်ပွိုးအဝ်ႏဗော့ꩻတွမ်ႏ ဘာႏသာႏရေꩻနဝ်ꩻသွူ။ မဉ်ႏထွားနုဲင်းနေး ပညာႏအနေႏနဝ်ꩻ ခတွို့ꩻဖဲ့ꩻ ဒဿနိကဗေဒနဝ်ꩻ အနယ်ꩻအခြောင်ꩻထဲ့မဉ်ႏတနꩻကယ်ꩻထဲင်းက ခကွဉ်ႏဖဲ့ꩻ ဒဿနိကဗေဒ မဉ်ႏရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻလဲ့ ရတမာႏတဝ်းသွူ။ မဉ်ႏဒေါ့ꩻတဖွောင်းဖွောင်းဗာႏနဝ်ꩻ ခကွဉ်ႏဖဲ့ꩻ ဒဿနိကဗေဒနဝ်ꩻ အထျꩻအွဉ်ႏရေꩻဒျာႏ မာꩻထိုꩻမားဖေႏ လိုꩻသီးထာꩻယပ်ꩻတဲင် ခတွို့ꩻဖဲ့ꩻ ဒဿနိကဗေဒနဝ်ꩻ လွူꩻထွားအထျꩻအွဉ်ႏဒျာႏ စကျာႏဝဠာႏတန်သီး ပုံႏကာꩻတဖွူꩻနဝ်ꩻဒျာႏသွူ။ မဉ်ႏလွူꩻထွား ခကွဉ်ႏဖဲ့ꩻ ဒဿနိကဗေဒ (အထူꩻအနေႏ အိန္ဒိယဒဿနိကဗေဒ)နဝ်ꩻ အီႏအွဉ်ႏထွော့နယ်ဗာႏ ဒဿနိကဗေဒ ကပေါႏလွဉ်ခိန်ႏနဝ်ꩻ ပေါင်းယပ်ꩻတန်ဒျာႏ၊ ခတွို့ꩻဖဲ့ꩻ ဒဿနိကဗေဒနဝ်ꩻ အဝ်ႏ ဗေဒမူသေးလီးကရိုꩻဒါႏ ပရိပညာႏသျင်ႏအထျꩻသွူ။ သေးလီးနဝ်ꩻ ထွာခတွို့ꩻဖဲ့ꩻ ဒဿနိကဗေဒသီးဖါတဲင် ထွာဗေဒဆရာႏ ပေါႏပေါက်လွဉ် ဗီသီသူရျာꩻဗူႏရပ်တွင်ꩻတဖြာꩻနဝ်ꩻသွူ။
ဒဿနိကဗေဒယို လွူꩻနွောင်ꩻတွမ်ႏအနယ်ꩻအမျိုꩻမျိုꩻသွူ။ ဘာႏသာႏယိုအကို လွူꩻအွဉ်ႏထွော့ဗာႏ သွံခဝ်နဝ်ꩻသွူ၊ သွံခဝ်နဝ်ꩻ (၁) လွူꩻအငိုꩻ(တန်ႏဖိုꩻ) ဒဿနိကဗေဒ (၂) ကာႏပိုန်းထိုꩻ ကထီႏတွမ်ႏမဲ့ထွူတဲင် လွူꩻတပြောင်ꩻလုဲင်ႏတဝ်းသဘော်ꩻ "မတ်တာဖိစ်သိစ်"ကဟဲ့ꩻရိုꩻဒါႏ ဆဲင်ႏရာꩻ ပရမတ္ထပညာႏ ဒဿနိကဗေဒ (၃) လွူꩻအခင်ႏမွဉ် အွဉ်ႏထာꩻဆင်ႏချင်ႏသဘော်ꩻ အမဲဉ်ႏသဘော်ꩻ "မဲတ်တောဒေါလိုစီ"ကရိုꩻဒါႏ ဒဿနိကဗေဒ-ဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။
- (၁) ၁) လွူꩻအငိုꩻ(တန်ႏဖိုꩻ) ဒဿနိကဗေဒ။ ပညာႏယိုနဝ်ꩻ ဖန်းဖနွောင်ꩻယင်း နီမျိုꩻနီစားသွူ၊ ထိုမ်ႏထွားစဲစ်ဆေꩻ ဖန်းဖြယ်ဒျာႏ (က) သဘာဝထာꩻတရေꩻ၊ လိုꩻသီးကဖန်ဆင်ꩻဒါႏထာꩻတရေꩻသီးသဘော်ꩻ "အဲစ်သတဲစ်တိစ်"ကရိုꩻဒါႏ ပညာႏဖန်းဖြယ်ဖ ထာꩻတရေꩻပညာႏဆဲင်ႏရာꩻ ဒဿနိကဗေဒတမျိုꩻ၊ ထိုမ်ႏထွားစဲစ်ဆေꩻ ဖန်းဖြယ်ဒျာႏ (ခ) ပွိုင်းဝွို့တွမ်ႏ လိုꩻသီးအကျင်ꩻသီႏလ အခင်ႏမွဉ်သဘော်ꩻ "အဲစ်တိစ်"ကရိုꩻဒါႏ ကဆဲင်ႏရာꩻလောကနီတိဒဿနိက ဗေဒတစွိုး၊ အဝ်ႏလွေꩻယင်းနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။
(၂) ကာႏပိုန်းထိုꩻ ကထီႏတွမ်ႏမဲ့ထွူတဲင် လွူꩻတပြောင်ꩻလုဲင်ႏတဝ်းသဘော်ꩻ "မတ်တာဖိစ်သိစ်"ကဟဲ့ꩻရိုꩻဒါႏ ဆဲင်ႏရာꩻ ပရမတ္ထပညာႏ ဒဿနိကဗေဒ (၃) လွူꩻအခင်ႏမွဉ် အွဉ်ႏထာꩻဆင်ႏချင်ႏသဘော်ꩻ အမဲဉ်ႏသဘော်ꩻ "မဲတ်တောဒေါလိုစီ"ကရိုꩻဒါႏ ဒဿနိကဗေဒ-ဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။
- (၂) "မဲစ်တာဖိစ်သိစ်"ကရိုꩻဒါႏ ကာႏပိုန်းထိုꩻ ကထီႏတွမ်ႏမဲ့ထွူတဲင် လွူꩻတပြောင်ꩻလုဲင်ႏတဝ်းသဘော်ꩻ ဒဿနိကဗေဒ။ ပညာႏနဝ်ꩻအကိုနဝ်ꩻလဲ့ ပညာႏဖြယ် ပါသော့ꩻနီမျိုꩻသွူ။ (က)လွူꩻ "အွန်တေားလိုꩻဂျီ"ကရိုꩻဒါႏ ကမ္ဘာႏတဖြုံႏလိုမ်း အခင်ႏမွဉ်သဘော်ꩻတရာꩻသီး အခရာႏ ယထာဘူတဗေဒ၊ ဥပမာႏပုံႏ- ပညာႏယိုအကို "ရုပ်"ကရိုꩻနဝ်ꩻ ထမုဲင်ꩻ၊ "သꩻ"ကရိုꩻနဝ်ꩻ ထမုဲင်ꩻ၊ "ဘဝ"ကရိုနꩻဝ်ꩻ ထမုဲင်ꩻ-စတဲင် ရီငဝ်းရီ ဖြေႏငဝ်းရီ မာꩻဗာႏနုဲင်းနဝ်ꩻ၊ အဝ်ႏနဝ်ꩻမꩻ တရန်းယင်းနဝ်ꩻ ကအဝ်ႏဒါႏ သꩻတွမ်ႏရုပ်နီမျိုꩻအကို သꩻနဝ်ꩻ ထွာအထျꩻကယ်ꩻကရုပ်နဲ့၊ ရုပ်နဝ်ꩻ ထွာအထျꩻကယ်ꩻသꩻနဲ့-ကရိုꩻဒါႏ ငဝ်းရီယိုလဲ့ ရီဗာႏဖြေႏဗာႏသွူ။ ပညာႏယိုနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ထိုမ်ႏတွမ်ႏမဲ့ကထီႏဒါႏ သဘာဝတရာꩻသီးဖဲ့ꩻချာ တပြောင်ꩻလုဲင်ႏတဝ်း အမဲဉ်ႏတရာꩻ မဉ်ႏရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻလဲ့ တမာႏတဝ်းသွူ။ (ခ) "ကောသမောလိုစီ"ကရိုꩻဒါႏ ဗဟိဒ္ဓလောကဗေဒနဝ်ꩻ စဲစ်ထွားဒျာႏ စကျာႏဝဠာႏတဖြုံႏလိုမ်းသီး ပုံႏတဖွူꩻသီး အခင်ႏမွဉ်သဘော်ꩻ၊ အနိယာမသီးဖုံႏ အမာႏအမဲဉ်ႏတဲင် တဲမ်းထွို့ꩻခြွဉ်းသေꩻခါꩻနဝ်ꩻသွူ။
- (၃) ကလွူꩻထွားဒါႏ အခင်ႏခံႏအွဉ်ႏ ထာꩻဆင်ႏချင်ႏသဘော်ꩻ ထာꩻသေမဲဉ်ႏသဘော်ꩻနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻ"မဲတ်တောဒေါလိုစိ"၊ ပညာႏယိုလဲ့ ဖန်းဖြယ်နွောင်ꩻယင်းနီစွိုးသွူ၊ (က) ကဟဲ့ꩻဒါႏ"အပိစ်တီလိုမိုစီ"ထာꩻသေဗေဒ၊ မဉ်ႏလွူꩻယိုနဝ်ꩻ ကလွူꩻဒါႏ ကမ္ဘာႏအကျောင်ꩻ၊ စကျာႏဝဠာႏအကျောင်ꩻယိုအလောင်း အခင်ႏမွဉ် အဝ်ႏလိုႏအွဉ်ႏဒျာႏ နမ်းကမော့ꩻချက်နဲ့၊ မွေးတဝ်းလဲ့ အခင်ႏမွဉ် လိုႏအွဉ်ႏဒျာႏ ထာꩻယူႏတွေꩻအလောင်းနဲ့ ကရိုꩻဒါႏငဝ်းရီယို ရီထွူတဲင် ဖြေႏဖါခေါ်ဗာႏ ပညာႏအရပ်ယိုသွူ။ (ခ) ကရိုꩻဒါႏ "ယုတ္တိဗေဒ"ပညာႏနဝ်ꩻ လွူꩻလွေꩻဗာႏဒျာႏ ကယူႏတွေꩻလွေꩻဒါႏ အခင်ႏမွဉ် ထာꩻယူႏတွေꩻသီးအသဘော်ꩻသွူ၊ ယုတ္တိဗေဒအကိုနဝ်ꩻ ယူႏရိုꩻရိုꩻ သာမညတွမ်ႏ ယူႏဆန်ꩻလွိုကရိုꩻဒါႏ ထာꩻဆင်ႏချင်ႏဝိသေသ အဝ်ႏယင်းနုဲင်းနဝ်ꩻ၊ ကဆင်ႏချင်ႏဒါႏ ကဖေႏခါꩻအချက်အကို ထာꩻယူႏဆင်ႏချင်ႏနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻသာမညထာꩻဆင်ႏချင်ႏတဲင် ကဆင်ႏချင်ႏပိုန်းဒါႏ ကဖေႏခါꩻအချက်နဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻထာꩻဆင်ႏချင်ꩻလွိုခေါ် ဝိသေသထာꩻဆင်ႏချင်ꩻနဝ်ꩻသွူ။
ဒဿနိကဗေဒယို မဉ်ႏထွားနေးယင်း သမဲင်ꩻသဘော်ꩻအနေႏနဝ်ꩻ ခကွဉ်ႏဖဲ့ꩻသား ဒဿနိကဗေဒအကို ကပေါႏထင်ႏသျာꩻလွဉ်ဒါႏ အိန္ဒိယခမ်း "ဆျာရဝါက"၊ "ဇိန္န"၊ "ဗုဒ္ဓဒဿနိကဗေဒ"၊ "နျာသ"၊ "ဗုဲင်ဆျိဆျိကာ"၊ "သင်္ချာ"(သံချာ)၊ "ယောဂ"၊ "မိမံသ"၊ ဝေဒန္တ-ကရိုꩻဒါႏ ဒဿနိကဗေဒဖုံႏလဲ့သင်၊ ကပေါႏထင်ႏသျာꩻဒါႏ ခယ်ႏခမ်းကို "အိုဝါ"တွမ်ႏ"ကွန်ဖူးသီးဝါ"ထီႏဗာႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။
အွိုးခတွို့ꩻဖဲ့ꩻသား ဒဿနိကဗေဒသမဲင်ꩻနဝ်ꩻတဲး ထွားဗာႏအခန်ꩻ သွံကွို့ꩻသွူ၊ (၁) ဂရိခေတ်ရီးခါ (၂) ခေတ်အထာႏဝ (၃) ခေတ်တသာတွမ်ႏ ခေတ်ယိုခါ-အဝ်ႏလွေꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။
- (၁) ဂရိခေတ်ရီးခါတွင်ꩻ ကစဲင်းထင်ႏသျာꩻလွိုဝင်ꩻ ဒဿနိကဗေဒပညာႏသျင်ႏဖုံႏနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ သိုကရေးတီး၊ ပလေးတို၊ အဲရိစ္စတိုတဲသီးဖုံႏသွူ။ အဲရိစ္စတိုတဲနဝ်ꩻ ထွာပလေးတိုတပဲ့ꩻတဲင် ပလေးတိုနဝ်ꩻ ထွာသိုကရေးတီးတပဲ့ꩻ၊ ပလေးတိုနဝ်ꩻ ကဉ်ꩻစာꩻဆင်ႏချင်ႏ အမဲဉ်ႏသဘော်ꩻတဲင် သေနွောင်ꩻစွဉ်ႏ အမဲဉ်ႏတရာꩻ ရိုꩻနဝ်ꩻတဲင် အဲရိစ္စတိုတဲနဝ်ꩻ နမ်းမော့ꩻသဘော်ꩻနဝ်ꩻ အရေꩻတန်အကျောင်ꩻနဝ်ꩻလဲ့ အဝ်ႏဒေါ့ꩻရိုꩻနဝ်ꩻသွူ။
- (၂) ခေတ်အထာႏဝတွင်ꩻ ကစဲင်းထင်ႏသျာꩻလွိုဝင်ꩻ ဒဿနိကဗေဒပညာႏသျင်ႏဖုံႏနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ သေင်ဩကဲစ္စတိဉ်၊ သေင်သောမတ်အကွုဲင်းနပ်၊ အုတ်ခမ္မဝီလျံသီးဖုံႏသွူ။ ခေတ်ယိုအတွင်ꩻ ဒဿနိကဗေဒပညာႏသျင်ႏဖုံႏနဝ်ꩻ နေးတွမ်ႏအနယ်ꩻကျကျတဲင် ခရိစ္စယာန်ႏအယူႏဝါႏတွမ်ႏ ဂရိဒဿနိကဗေဒဖုံႏယို ယူႏဆွိုင်ꩻရော်ꩻစွဉ်ႏလွဝင်ꩻဖုံႏသွူ။
- (၃) ခေတ်တသာတွမ်ႏ ခေတ်ယိုခါနဝ်ꩻတဲး ဖရန်သိစ်ဗေကိဉ်၊ ဒေးကတ်-စတဲင် ဒဿနိကဗေဒပညာႏသျင်ႏသီး ပေါႏလွဉ်စနဝ်ꩻသွူ။ ခေတ်တသာအတွင်ꩻ ပညာႏသျင်ႏသီး ရေႏမိုးချက်အထျꩻထျꩻနဝ်ꩻ ခရိစ္စယာန်ႏထာꩻယူႏဝါႏဒတွမ်ႏ ဂရိဒဿနိကဗေဒ ယင်းခေတ်တသာ သိပ္ပံနယ်ꩻဖုံႏယို အဝ်ႏလိုႏခြွဉ်း တွမ်ႏအနယ်ꩻမဲဉ်ႏမဲဉ်ႏနဝ်ꩻသွူ။ (ဗေကိဉ်ဖရန်သိစ်၊ ဒေးကတ်အာ)
ခေတ်တသာယိုအကို (က) ကလဲဉ်းရီးရီးဒါႏ လုံးခေတ် (ခ) ခေတ်မဲ့ဆငါယိုခါ မဉ်ႏလွူꩻဖန်းဖြယ်နေး နီခဝ်နုဲင်းနဝ်ꩻနဝ်ꩻ အီႏသေဗာႏယိုꩻယိုꩻဒျာႏ၊ ကလဲဉ်းရီးဒါႏ ခေတ်တသာအတွင်ꩻ ဗေကိဉ်၊ ဒေးကတ်သီးဖုံႏလွုမ်ꩻတကာႏတဝ်း ကကျောႏထင်ႏသျာꩻလွဒါႏ ဒဿနိကဗေဒ ပညာႏသျင်ႏယဟန်ႏဖုံႏနဝ်ꩻ သွန်လော့၊ ဈော့ဗာကလေ၊ ဒေးဗစ်ဟယောမ်း၊ သပိဉ်နိုသာ၊ လုဲက်ဗနိစ်၊ ကန့်၊ ဟေးဂဲ-ထီႏဗာႏ စတဲင်နုဲင်းနဝ်ꩻဖုံႏသွူ။ (သပိဉ်နိုသာဗီ၊ ကန့်အုဲင်) (က)ခေတ်ယိုတဗာႏ အထျꩻထျꩻနဝ်ꩻ ခွုင်းစကျာႏဝဠာႏတဖြုံႏလိုမ်းယို မာꩻခါꩻထွူအတဲက်တွော့ꩻ လွူꩻလွေꩻအစားနဝ်ꩻ၊ (ခ) ဒဿနိကဗေဒပညာႏသျင်ႏ ခေတ်ယိုတဗာႏဖုံႏနဝ်ꩻ ခွုင်းစကျာႏဝဠာႏတဖြုံႏလိုမ်းယို မာꩻခါꩻထွူအတဲက်တွော့ꩻ မဉ်ႏလွူꩻလွေꩻတဲး သေနာႏနွောင်ꩻဒျာႏ ယူႏလွနုဲင်းနဝ်ꩻဖုံႏသွူ။
မဲ့ဆငါခေတ်ယိုခါ ဒဿနိကဗေဒပညာႏသျင်ႏဖုံႏတဲး ကအီႏသေနာႏဗာႏ စကျာႏဝဠာႏတဖြုံႏလိုမ်းနဝ်ꩻ တထွာနွောင်ꩻတဝ်းလာꩻလာꩻ၊ ပွိုင်းဝွို့တွမ်ႏစကျာႏဝဠာႏတဖြုံႏလိုမ်းယို မာꩻခါꩻအတဲက်တလꩻနွောင်ꩻတဝ်း ယူႏလွနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ မဲ့ဆငါ ခေတ်ယိုခါ ဒဿနိကဗေဒပညာႏသျင်ႏဖုံႏနဝ်ꩻ အမုဲင်လုံးအနေႏ အွဉ်ႏလွဒျာႏ သိပ္ပံပညာႏဖုံႏ၊ မဲ့ဆငါ ခေတ်ယိုခါ ကပေါႏလွဉ်လွဒါႏ ဒဿနိကဗေဒပညာႏသျင်ႏဖုံႏအကို ထီႏဗာႏ ဒဿနိကဗေဒနီမျိုꩻ၊ "လောစိစ်ကဲပေါ်သိစ်တိစ်ဗိစ်ဝါဒ"တွမ်ႏ "မတ်"ဝါဒ ထီႏဗာႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ "လောစိစ်ကဲပေါ်သိစ်တိစ်ဗိစ်ဝါဒ"တွမ်ႏ "မတ်"ဝါဒ နီမျိုꩻလို့လို့နဝ်ꩻ အမုဲင်လုံးအနေႏ အွဉ်ႏလွဒျာႏ သိပ္ပံပညာႏ။ မတ်ဝါဒနဝ်ꩻ အခင်ႏမွဉ်အွဉ်ႏ သိပ္ပံညာႏထွူတဲင် အထျꩻအွဉ်ႏဒျာႏ လိုꩻသီးအုံအဝ်ႏခင်ႏလမ်း လွူꩻလွဒျာႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ "လောစိစ်ကဲပေါ်သိစ်တိစ်ဗိစ်ဝါဒ"နဝ်ꩻ လိုꩻသီးအအုံခင်ႏလမ်းလွုမ်ꩻတကာႏတဝ်း နေးတွမ်ႏ တက္က(ကျမ်ႏစဲႏ)နယ်ꩻတဲင် ဝွေႏဖန်ႏနပ်တွက်နွောင်ꩻစွဉ်ႏ သိပ္ပံပညာႏသီး အခင်ႏမွဉ်သဘော်ꩻတရာꩻဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။ အကွာႏယင်းတချက်နဝ်ꩻ မာ့တ်ဝါဒနဝ်ꩻ သုံꩻဒျာႏအလောင်း(အနုလောမ)နယ်ꩻတဲင် ယွုမ်းအံႏရုပ်ဝါႏဒနဝ်ꩻသွူ။ လောစိစ်ကဲပေါသိစ်တိစ်ဗိစ်ဝါဒနဝ်ꩻ အလောင်းနယ်ꩻ (အနုလောမ)လဲ့ တသုံꩻတဝ်း၊ ယွုမ်းအံႏရုပ်ဝါႏဒလဲ့ တရိုꩻတဝ်း၊ ဝါႏဒဖုံႏယိုလွုမ်ꩻတကာႏတဝ်း ခေတ်မဲ့ဆꩻငါ ကအဝ်ႏထွန်ꩻကာꩻဒါႏ ဝါႏဒဖုံႏအကို အထျꩻအခင်ႏမွဉ် အွဉ်ႏဒျာႏ "အေက်သိစ်တိဉ်ဆယ်လိစ်သိဉ်"ဝါဒကရိုꩻဒါႏ "အကအဝ်ႏ-အကထွာ"ဝါႏဒ၊ "ပရဲတ်မဲစ်တိစ်သိဉ်"ကရိုꩻဒါႏ ထာꩻအောင်ႏမျင်ႏနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏဝါႏဒ "ထာꩻမဲဉ်ႏမွေး"လုံးမုဲင်ဒင်ႏ၊ "ရီယယ်လိစ်သိဉ်"ကရိုꩻဒါႏ သꩻကမ္ဘာႏ၊ ရုပ်ကမ္ဘာႏနီမျိုꩻအဝ်ႏလို့ ကယွုမ်းအံႏဒါႏဝါႏဒ-စတဲင် အဝ်ႏလွေꩻဒျာႏ ဖြာꩻလွော်ဖြာꩻနန်းနုဲင်းနဝ်ꩻဖုံႏသွူ။[၁]
အာႏကွိုꩻ မွဉ်းဖျင်
- ↑ မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၁၃)