အိစ်သာလမ်ဘာႏသာႏ
|
ဘာႏသာႏတရာꩻ | |
| သꩻမဲင်ꩻ | |
| ဆရာႏ (အာစရိယ) | |
| ထာꩻယူႏဝါႏဒ | |
| ဂွိုဏ်ꩻဖိုင်ႏ | |
| ခမ်းထီတောမ်ႏဒေႏသဖိုင်ႏ | |
အိစ်သာလမ် (အဲင်းကလေတ်: Islam) (အာရပ်ငေါဝ်းနေး အယ်လ်-အိစ်သာလမ် الإسلام al-’islām) ယို ထာꩻယုမ်းလွူꩻ ဖရာꩻအောဝ်ႏ တာဆူႏစား၊ ကယုမ်းအမ်ႏသားဖုံႏနောဝ်ꩻ နာႏငေါဝ်းလွောန်ꩻ အလာဟ်ဖရာꩻ ကဟောꩻခါꩻဒါႏ ကုရ်အာန် လိတ်တရာꩻဖွူꩻ တောမ်ႏယင်း အစ်သလမ်ဖရာꩻလိုꩻ အဆုဲင်ꩻလွို အကမဉ်ꩻဒါႏ မိုဟာမဲတ်ဒ် ကသွောန်ဖေႏခါꩻထာꩻဖုံႏ (ဟဒီးသ်) ယင်း ထာꩻအုံအောဝ်ႏ ထာꩻကမ်ကျင်ꩻ (သွန္နသ်) ဖုံႏသွူ။ အစ်သလမ်နောဝ်ꩻ အဓိပ္ပယ်ႏလꩻ "အုံဖွိုႏဖရာꩻထျꩻ"၊ "ထာꩻခွꩻရျူႏ"၊ "ထာꩻခြောင်ꩻခွꩻစွူ" တဲ့။ လိုꩻကနာႏငေါဝ်း အစ်သလမ်ဘာႏသာႏသားနောဝ်ꩻ ဝင်ꩻဟဲ့ꩻ မူသလေမ်(မူသလိဉ်)၊ ကွဲႏတွော့ꩻ နွို့ပါ အိစ်သာလမ်ဘာႏသာႏသားယို မိဉ်ႏဟဲ့ꩻ မူသလေမ်ဘာႏသာႏနောဝ်ꩻ အစွို့ꩻမဲန်ႏတောဝ်းသွူ။[၁]
ပေါႏရိုꩻသွူ ဖရာꩻနောဝ်ꩻ အစ်သလမ်ဖုံႏယုမ်းခါꩻ အောဝ်ႏတပါꩻလုမ်ꩻ၊ အွောန်ႏသွဉ် အွောန်ႏထွꩻဒါႏ ဗွိုန်ဖရာꩻနောဝ်ꩻ အောဝ်ႏတောဝ်း။ ဝွေꩻသီးဘာႏသာႏနောဝ်ꩻ အဗွေမဲန်ႏသွတ်ꩻ၊ အောဝ်ႏခါꩻလဲန်းဟမ်ႏလောင်း ခါးလားဖရာꩻလိုꩻ(မန်း-တမန်တော်) အေဗရာဟဉ်၊ မိုးသဲက်၊ စီးသဲက်သီး ကလွူးခါကိုကာႏ ဝွေꩻသီးဖုံႏ ရိုꩻနုဲင်းနောဝ်ꩻ။ ဝွေꩻသီးကယုမ်းနောဝ်ꩻ ကုရ်အာန်တရာꩻလိတ် ခါးလားကအောဝ်ႏ ဖရာꩻလင်တရာꩻ သဗူရ် (Zaboor)၊ တိုရာ (Torah)၊ ယင်း သမ္မာ (Bible) လိတ်ဖွူꩻဖုံႏယို အထွိုင်ႏည အကြုဲင်းလုဲင်ႏ ကုဲင်တကွꩻထိုꩻဗာႏဖို။ အောဝ်ကုဲင်ဟောဝ်လꩻဗော့ꩻ ဖရာꩻကဖေႏခါꩻ ကုရ်အာန်လိတ်ဖွူꩻလုမ်ꩻနောဝ်ꩻသွူ။ ကနွို့ခါꩻ အစ်သလမ်သားယို မာꩻနုဲင်းလွောန်ꩻဗာႏ မဏ္ဍုဲင်အထျꩻ ငတ်ꩻထျꩻ၊ အုံအောဝ်ႏ ကမ်ကျင်ꩻဗွိုန်ပီဗာႏ အစ်သလမ် တရာꩻဥပဒေႏ (ဆျရီအသ်) သွူ။ အစ်သလမ် တရာꩻဥပဒေႏယို အရဲပ်ခါꩻ သော့ꩻပါလို့နေး ဘဏ်ထာꩻမာꩻ၊ လိုꩻအာဖဝ ပြွူႏဖြိုတာႏ၊ စဲ့ꩻထာꩻမာꩻခရာႏ၊ လိုꩻအစွိုꩻအဗူႏခရာႏ၊ ယင်း လိုꩻအုံအောဝ်ႏထာꩻခရာႏ ကဏ္ဍကားကအောဝ်ႏ။
မူသလေမ်ကဉ်းအာအာယို အောဝ်ႏပါသော့ꩻ သန္နီ (Sunni) ယင်း ဆီးအာ့(Shi'a) ဘာႏသာႏဖ ကိုတဗာႏဗာႏ၊ ထာꩻယိုနောဝ်ꩻ ထွာအဓိက ဘာႏသာႏဗူႏ နီဗူႏ။ မူသလေမ်ဘာႏသာႏသားကို ဆီသွံရျာꩻခေါဝ် (၁၃ %) နောဝ်ꩻ အောဝ်ႏကမ္ဘာႏလောင်း မူသလေမ် အအာသွတ်ꩻခမ်း အဉ်ဒိုနီးဆျားကို၊ ၂၅ ရျာꩻခေါဝ်နောဝ်ꩻ အောဝ်ႏ အေးဆျားအခေါဝ်နောဝ်၊ ၂၀ ရျာꩻခေါဝ်နောဝ်ꩻအောဝ်ႏ ဆကွောန်ႏ ထဝ ဒေႏသ (အရှေ့အလယ်ပိုင်း) ဖဲ့ꩻ၊ ၂ ရျာꩻခေါဝ်နောဝ်ꩻ အောဝ်ႏ အေးဆျာႏထဝကို၊ ၄ % နောဝ်ꩻ အောဝ်ႏ အေးဆျားဆကွောန်ႏနောဝ် (အရှေ့တောင်အာရှ)၊ ၁၅% နောဝ်ꩻ အောဝ်ႏ အာဖရိက သဟာရဒေႏသဖဲ့ꩻကိုသွူ။ လိုꩻဟမ်ႏလောင်း ကားကအောဝ်ႏကို ကလဲန်းလွေꩻဒါႏ ၂၈.၂၆ %၊ အဖြာꩻနေး ၂.၀၄ ဘီလီယံ (မန်း-သန်းနှစ်ထောင်ကျော်) ရပ်ယို အယုမ်းလွူꩻ ဝုဲင်ႏထူႏ ထွေလွောန်ꩻ အစ်သလမ်ဘာႏသာႏ။ ကမ္ဘာႏဟမ်ႏလောင်းကို အိစ်သာလမ်ယို ထွာဒုတိယအတန်သွတ်ꩻဘာႏသာႏ တောမ်ႏ အတန်ဖြိုမွိုင်သွတ်ꩻဒျာႏတဲင် တတွာတောမ်ႏ တကမ္ဘာႏလွုမ်းလိုꩻဖြာꩻခြွဉ်း ၂၅ % သွူ။[၂][၃]