အဆုဲင်ꩻသွတ်ꩻသုဝဏ္ဏဘူမိ
ရာႏဇပွုံႏ
မွဉ်းဖျင်ရာႏဇပွုံႏငေါဝ်းဝေါးဟာႏနောဝ်ꩻ ငဝ်းပါဠိဘာႏသာႏ "ရာဇကထာ"ကိုလွဉ်သွူ၊ ကထာႏအောဝ်ႏ (၃၂)ပါꩻ (ဗာတ္တိံသ တိရစ္ဆာနကထာ)အကျောင်ꩻ ဗုဒ္ဓလိတ်လုဲင်ꩻကိုဖုံႏ အွဉ်ႏနယ်သေꩻ ထင်ႏထင်ႏသျာꩻသျာꩻသွူ။ ဖူးဝေးမန်းကိုဖုံႏလဲ့သင်၊ နီနာꩻပအိုဝ်ႏကိုဖုံႏလဲ့သင် လိတ်လုဲင်ꩻကထာႏနောဝ်ꩻ အဝ်ႏအာငါႏတဝ်းလဲ့ အန္ဒိယခမ်းကိုနောဝ်ꩻ လိတ်လုဲင်ꩻကထာႏဖုံႏ အောဝ်ႏအာငါႏနောဝ်ꩻသွူ။
- ဥပမာႏ- ပအိုဝ်ႏကို ပမွိုင်ꩻပမာႏတွမ်ႏ မွိုးနဂါꩻ ဖါဝိဇ္ဇာႏ၊ ဖူးဝေးမန်းစွိုးခွိုꩻသီးကိုနောဝ်ꩻ ခွန်ရသေ့ကြောင်တွမ်ႏ ပျူစောထီး ကစဒါႏဖုံႏနောဝ်ꩻ အီႏဝင်ႏသော့ꩻ ရာႏဇပွုံႏကိုသွူ။
- တနယ်ꩻ- ရာႏဇပွုံႏယို ဟဲ့ꩻထွိုက်ဟဲ့ꩻသင်ꩻယင်း "ရာႏဇဝင်ႏဖြောင်း"ကရိုꩻလဲ့ သေန်ႏလျောႏဒျာႏသွူ။
ရာႏဇပွုံႏကရိုꩻဒါႏ ရာႏဇဝင်ႏဖြောင်းနောဝ်ꩻ "မွေးတမွေးတောဝ်း အီႏသေနဲ့၊ ဟွိုန်လယ်ႏကွို့ꩻဝင်ꩻဒေါ့ꩻဟ"ရိုꩻနုဲင်းနောဝ်ꩻတဲင် ရာႏဇဝင်ႏတန်ꩻဖိုꩻအငိုꩻအောဝ်ႏငါႏတောဝ်း၊ ရာႏဇပွုံႏ အင်္ဂလိပ်ဘာႏသာႏ ဟဲ့ꩻဟောင်နေး (Tales of King)နောဝ်ꩻသွူ။
ရာႏဇပွုံႏအင်းရွယ်ႏ ရေႏမိုးချက်နောဝ်ꩻ ဖေါႏနယ်နွောင်ꩻငါႏတောဝ်း "ရာႏဇဝင်ႏရွုပ်ပွိုင်"ကရိုꩻလဲ့ ခွန်တွမ်ႏခမ်းသားဖုံႏ ဆွိုက်ဆံႏရေꩻဓမ္မတရာꩻ အကျိုꩻဟောဝ်ဖုံႏ၊ အဓမ္မတရာꩻ အကျိုꩻကုဲင်ဖုံႏနောဝ်ꩻ အွဉ်ႏနယ်အာငါႏသွူ။ ရာႏဇပွုံႏယို လိုꩻအာသီး ဟဲ့ꩻဟောင်လွဒျာႏ "ရာႏဇဝင်ႏဖြေꩻတို၊ ရာႏဇဝင်ႏလိုꩻဗားတောင်းပွို၊ ရာႏဇဝင်ႏဖြောင်း၊ ရာႏဇဝင်ႏဒီပက"စတဲင်အမဉ်ꩻဟဲ့ꩻဖန်သေꩻ အာစွိုးအာမျိုꩻနောဝ်ꩻသွူ။ ကွဲးကားတွော့ꩻ ရာႏဇပွုံႏကို ကပါဒါႏ ဟော်ခံꩻတွမ်ႏမိဖုရာꩻ မင်ꩻသာꩻ မူꩻမတ်မဉ်ꩻဖုံႏ၊ ဝေင်ꩻမဉ်ꩻဖုံႏ၊ ဓမ္မ-အဓမ္မတရာꩻဖုံႏ၊ တွိုက်ꩻပွယ်ꩻလွိုးဟန်ဖုံႏ၊ ခွန်ဖြာꩻပေါင်ꩻဖုံႏယို ဖေါႏနယ်နွောင်ꩻခါꩻစဲင်းနဲင်းတဗာႏတဲင် ရာႏဇပွုံႏကရိုꩻဒါႏ ရာႏဇဝင်ႏဒီပကယို တန်ꩻဖိုꩻတပေႏငါႏတောဝ်းအကျောင်ꩻ သမဲင်ꩻပညာႏသျင်ႏဖုံႏ ယူႏတွေꩻသေꩻခါꩻနုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ ကမ္ဘာႏလောင်းကို ရာႏဇဝင်ႏခမ်းမုဲင်ꩻတရိုꩻတဝ်း တဲမ်းထူႏခြိꩻဗာႏနေး ရာႏဇပွုံႏကိုကရိုꩻနောဝ်ꩻ သမဲင်ꩻပညာႏသျင်ႏသီး ဝွန်ႏခံႏသေꩻနုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။
ရာႏဇာႏဝင်ႏ
မွဉ်းဖျင်ဟန်ႏသနီꩻ လိုꩻအာသီး ကဟဲ့ꩻဟောင်ဒါႏ "ရာႏဇဝင်ႏ"ကရိုꩻနဝ်ꩻ အောဝ်ႏပါဠိဘာႏသာႏ "ရာဇဝံသ"ကို ဗျုပ္ပတ္တိနယ်ꩻအလꩻ ကပေါႏလွဉ်ဒါႏ "ခွန်ဆက် ခွိုꩻဗွိုန်"အနက်နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ တနယ်ꩻ မဉ်ႏဒေါ့ꩻဗာႏနဝ်ꩻ ကတဲမ်းသေꩻခါꩻဒါႏ ခွန်ဆက်မင်ꩻဆက်အကျောင်ꩻခရာႏဖုံႏနောဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻဟောင်ဗာႏ "ရာႏဇာႏဝင်ႏ"သွူ။ ဘာႏသာႏဗေႏဒနယ်ꩻအလꩻ မဉ်ႏခြဲ့ꩻထန်ႏအနက် (Expansion of meaning)သဘော်ꩻနောဝ်ꩻ ဗꩻတွိုႏလွေꩻ "သမဲင်ꩻ"(History)အနက်ထျꩻသွူ။ နေးတွမ်ႏခွိုꩻနွယ်ႏအာႏတလာမုꩻတဗာႏတွော့ꩻ စွိုးခွိုꩻစဲဉ်ႏဆက်အလꩻ တွမ်ႏအုပ်ချုပ်ရေꩻအာႏဏာႏ ကပွိုင်ႏစိုꩻလွဉ်ဒါႏနောဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻဟောင်နေး "ခွန်ဆက်ခွိုꩻနွယ်ႏ"တဲင် အင်္ဂလိပ်ဘာႏသာႏနောဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻဟောင်နေး (Dynasty)နောဝ်ꩻသွူ။ တနယ်ꩻ (ရာဇ-ခွန်၊ ဝံသ-စွိုးခွိုꩻနွယ်ႏ)အနက်လꩻနုဲင်းနောဝ်ꩻတဲင် "ရာႏဇဝင်ႏ"ကရိုꩻနောဝ်ꩻ "ခွန်ဆက်ခွိုꩻနွယ်ႏအကျောင်ꩻခရာႏ"နုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။
ခွယ်ꩻထန်ႏရာႏဇာႏဝင်ႏရွုပ်ပွိုင်
မွဉ်းဖျင်သဝတ္ထုကရာႏဇာႏဝင်ႏ၊ အဝတ္ထုကရာႏဇာႏဝင်ႏ နီမျိုꩻအကို လိတ်လုံး၊ လိတ်တောင်ꩻ၊ လိတ်အွုတ်၊ လိတ်စေး(လိတ်ပပ်ꩻ)၊ ဝတ္ထုလုံး၊ ဝတ္ထုတောင်ꩻ၊ ဝတ္ထုအွတ်ꩻ၊ ဝတ္ထုစေးကစဒါႏ သက်သေႏသာႏဓက အခွေါင်အခံႏ ကအောဝ်ႏခါꩻ ရာႏဇာႏဝင်ႏနောဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻဟောင်ဗာႏ သဝတ္ထုကရာႏဇာႏဝင်ႏနောဝ်ꩻသွူ။ သက်သေႏ ဝတ္ထုပစ္စေꩻခွေါင်ခံႏမုꩻ တပေါႏအောဝ်ႏငါႏတောဝ်း ရာႏဇာႏဝင်ႏနောဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻဟောင် အဝတ္ထုကရာႏဇာႏဝင်ႏနောဝ်ꩻသွူ။ တနယ်ꩻ မဉ်ႏဒေါ့ꩻထဲင်းဗာႏနောဝ်ꩻ ရာႏဇာႏဝင်ႏ အောဝ်ႏသွံမျိုꩻ-
- ၁။ ခွန်ဆက်မင်ꩻစဲဉ်ႏ တထဲ့တဝ်း ရွစ်ထန်ႏနယ်နွောင်ꩻဒါႏ ရာႏဇာႏဝင်ႏနောဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻဟောင်လွ "ဗန္ဓရာႏဇာႏဝင်ႏ"သွူ။
- ၂။ ခွန်ဆက်မင်ꩻစဲဉ်ႏထဲ့ထိုꩻ (ခွန်အဲဉ်ထောဝ်း) ရာႏဇာႏဝင်ႏနဝ်ꩻ "ခဏ္ဍရာႏဇာႏဝင်ႏ"သွူ။
- ၃။ ခွန်ဆက်မင်ꩻစဲဉ်ႏအစ (တဝ်းတဲ့) အစတွမ်ႏအသွတ်ꩻ (တဝ်းတဲ့) အစတွမ်ႏအသွဝ်ꩻ (တဝ်းတဲ့) အွဉ်ႏနယ်နွောင်ꩻကွို့ꩻ အထာႏဝကိုလွုမ်ꩻနောဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻဟောင် "ဒီပကရာႏဇာႏဝင်ႏ"နောဝ်ꩻသွူ။
လောကကို တအွဉ်ႏနယ်နွောင်ꩻတောဝ်း သက်သေႏသာဓကဖုံႏရိုꩻကီလဲ့ "အောဝ်ႏမွေး၊ အဝ်ႏမန်ႏ၊ အောဝ်ႏထွာမွေးဒျာႏ"ဖုံႏနောဝ်ꩻ အာငါႏအကျောင်ꩻ ပညာႏသျင်ႏသီး သွုံꩻသပ်သေꩻနုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။
- (၁) သျင်ႏသောဏတွမ်ႏ သျင်ႏဥတ္တရရဟန္တာႏလွဉ်မာꩻ (ပျု)သာႏသနာႏ သုဝဏ္ဏဘူမိသထွုံႏခမ်းနဝ်ꩻ ယွုမ်းအံႏလွငါႏတောဝ်းဒျာႏ၊ ဆီဗူႏ'နီသွံဆီ အယံတွင်ꩻ ဝေင်ꩻပြယ်ႏဆꩻနဝ် ငတ်ꩻမဲင်ႏရပ် ပျူလိုꩻမျိုꩻသီးဝေင်ꩻယ "မှော်ဇာ"ကို ခူႏထန်ႏမော့ꩻလွဉ် "မောင်ႏကံႏလိတ်ခံꩻပတ်"နီဗီႏမဲဉ်ႏဒျာႏနောဝ်ꩻမꩻ ကွဲးယွုမ်းအံႏလွ ပငါပရာꩻသွူ။ လိတ်ခံꩻပတ်နဝ်ꩻ တဲမ်းနေးလိပိ(အက္ခရာႏ)နဝ်ꩻ ကဒမ္ပလိပိ-ဘာႏသာႏနဝ်ꩻ ပါဠိဘာႏသာႏဗုဒ္ဓဝစနဒျာႏ။ လိတ်ခံꩻပတ်နီဗီႏကို သျင်ႏသောဏတွမ်ႏ သျင်ႏဥတ္တရသီး ကတဲမ်းသေꩻခါꩻဒါႏ-
"ယေ ဓမ္မာ ဟေတုပ္ပဘဝါ"တွမ်ႏသျင်ႏမဟိန္ဒကတယ်ႏဆို့ꩻသေꩻ တမ္ပပဏ္ဏိ (သီႏဟိုဠ်ႏ)ဂွိုင်ꩻပါဠိပိဋကတ်နောဝ်ꩻ ဗွိုန်ပီဒျာႏဝင်ꩻသွူ။
- (၂) ကလဲဉ်းခိုႏချာ မဟာမစာႏ သုဝဏ္ဏဘူမိခမ်းယို ပေါႏအူꩻ၊ ပအူꩻ၊ ပုဲင်အို၊ ဖျအို၊ တောင်သူ၊ ပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻဖုံႏ တယ်ႏဆို့ꩻသေꩻခါꩻဒျာႏအကျောင်ꩻ ရာႏဇပွုံႏ(တဝ်းလဲ့) ဒီပကရာႏဇာႏဝင်ႏ လိတ်ပပ်ꩻကိုဖုံႏ အောဝ်ႏသေꩻခါꩻဒျာႏရိုꩻကီလဲ့ ကောယွုမ်းအံႏသား ဆေ့ꩻခြေားငါႏသွူ။ ကွဲးကားတွော့ꩻ ခယ်ႏခွန်ဆက် "တန်"ရာႏဇာႏဝင်ႏတသာ "သျဉ်တူဆျု"လိတ်အုပ်အလꩻလဲ့သင်၊ ကမ္ဘာႏသမဲင်ꩻပညာႏသျင်ႏကထွာဒါႏ "သာစေသကော့၊ စီအေက်ခ်လုစ်၊ စီအေက်ခ်ဝဲလ်"ကစဒါႏပညာႏသျင်ႏသီး ဖေါႏနယ်တဲမ်းထန်ႏလွဉ်နယ်တွမ်ႏ သက်သေႏသာႏဓကဖုံႏမꩻ သုဝဏ္ဏဘူမိခမ်းယို "ပုဲင်အို"(တောဝ်းလဲ့) ပအိုဝ်ႏခမ်းဒျာႏကရိုꩻနောဝ်ꩻ ကွဲးယွုမ်းအံႏစလွဉ်လဲဉ်းဒျာႏနောဝ်ꩻသွူ။
သမဲင်ꩻ
မွဉ်းဖျင်"သမဲင်ꩻ"ကရိုꩻဒါႏငေါဝ်းမူလနောဝ်ꩻ "သမ္မတိ-သမ္မုတိ"တဲင် အောဝ်ႏနောဝ်ꩻမꩻ ထွာလွဉ် (သမိုက်-သမိုက်-သမဲင်ꩻ)နုဲင်းနောဝ်ꩻအကျောင်ꩻ ထူႏသင်ꩻနုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ သမ္မုတိနောဝ်ꩻ ဖေႏသင်ꩻအနက် "သတိလꩻ-ယူႏလꩻဒါႏအကျောင်ꩻခရာႏဖုံႏ"သွူ၊ သမ္မုတိ-မူလအနက် "ဓမ္မသတ်"ယို ယိန်းထင်ႏသျာꩻလွဉ်သွူ။ ဟွိုန်ဗာႏဖူꩻ ထီႏဗာႏဖူꩻလဲဉ်းတရိုꩻတောဝ်း၊ တဟွိုန်ဗာႏဖူꩻ၊ တထီႏဗာႏဖူꩻတဝ်းဒွိုန်းတရိုꩻတောဝ်း၊ တဲမ်းလိတ်သားဖုံႏ ကတဲမ်းသေꩻခါꩻဒါႏ အခရာႏဖုံႏနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻထွိုက်ဟဲ့ꩻသင်ꩻဒျာႏ "သမဲင်ꩻ"သွူ။ အင်္ဂလိပ်ဘာႏသာႏ ကဟဲ့ꩻဖန်ဒါႏ (History)နောဝ်ꩻ သဘော်ꩻ ပါဠိသက္ကဋကိုဖုံႏနောဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻဖန်သေꩻ (ဣတိဟာသ)နုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ "သမဲင်ꩻ"ကရိုꩻဒါႏဝေါဟာရနောဝ်ꩻ ခေတ်ယိုလဲင်ႏခါ ထူႏသွုံꩻအာလွဉ်လဲဉ်းသွူ၊ "ရာႏဇာႏဝင်ႏ"နမ်းခြောင်ꩻတင်သွူ။
အရွီးအခိုႏစခါ
မွဉ်းဖျင်ဝေင်ꩻသထွုံႏ ညောင်ႏဝွိုန်ꩻရပ် ဘုရာꩻတကာႏဉီးဖြူ ကတဲမ်းဒါႏ သထွုံႏတွမ်ႏရန်ႏတကွုန်ႏ ဘုရာꩻသမဲင်ꩻကိုနောဝ်ꩻ-
- ၁။ ကောကသန်ႏဘုရာꩻစိုးကို အောဝ်ႏမွိုးနဂါꩻ ဖါဝိဇ္ဇာႏ ကဖွာꩻလွဉ်ဒါႏ "ခွန်သူရိနာဂ"အောဝ်ႏပွိုင်ႏစိုꩻ သုဝဏ္ဏဘုမ္မိခမ်းတဲင် မိဖုရာꩻနောဝ်ꩻ နင်ꩻနာဂဝိဇ္ဇာႏသွူ၊ တယ်ႏသူရိနာဂနောဝ်ꩻ ခွန်ဆက်ပေါင်ꩻ အောဝ်ႏ ၃၈၄-ဆက်သွူ။
- ၂။ ကောဏာႏဂုံႏဘုရာꩻစိုး ပအိုဝ်ႏခွန် ခွန်ဆွေꩻဦꩻလမင်ꩻ ပွိုင်ႏစွိုꩻတဲင် မိဖုရာꩻနောဝ်ꩻ နင်ꩻမိလသွူ။
- ၃။ ကဿပဘုရာꩻစိုး ပအိုဝ်ႏခွန် ခွန်မဟာသာရ ပွိုင်ႏစိုꩻတဲင် မိဖုရာꩻနောဝ်ꩻ ခွန်ဆက်ပေါင်ꩻ အောဝ်ႏ ၅၇၇-ဆက်နောဝ်ꩻသွူ။
- ၄။ ဂေါတမဘုရာꩻစိုး ပအိုဝ်ႏခွန်ဆက်ပေါင်ꩻ ၁၇၆-ဆက် ပါတွမ်ႏပအိုဝ်ႏမဲင်ꩻ ခွန်ဆက် ၈-ဆက်နောဝ်ꩻသွူ။
ဘုရာꩻတကာႏဦးဖြူ ကတဲမ်းဒါႏ သထွုံႏတွမ်ႏရန်ႏကွုန်ႏဘုရာꩻသမဲင်ꩻကို ကပါဒါႏနုဲင်းကီယိုဟွဉ်ႏနဝ်ꩻ ရာႏဇာႏဝင်ႏဒီပကဒျာႏကရိုꩻလဲ့ ခွန်မဉ်ꩻ မိဖုရာꩻမဉ်ꩻ ခမ်းမဉ်ꩻ တွမ်ႏခွန်ဆက်ပေါင်ꩻဖုံႏ သေႏချာႏတဗာႏ အောဝ်ႏပါသော့ꩻတဲင် ရာႏဇာႏဝင်ႏအငိုꩻပေႏငါႏတောဝ်းဒျာႏသွူ။ ခပထ(ခရာဇ်ပေါႏထွူ) ၉၆၄-ဗာႏနေင်ႏ ခယ်ႏခမ်းခွန်ဆက်"တန်"သမဲင်ꩻလီꩻကို ကဒင်ႏသေꩻခါꩻ မတ်တန်ꩻအလꩻ ခပထ ၉၆၄-ဗာႏ မာꩻချာနောဝ်ꩻ ခယ်ႏခမ်းတွမ်ႏပျူခမ်းဖုံႏ ခမ်းထန်ႏဆွိုက်ဆံႏရေꩻ အောဝ်ႏခါꩻအကျောင်ꩻ ခယ်ႏမတ်တန်ꩻကို ဖေါႏထန်ႏနယ်သေꩻခါꩻသွူ။ ခပထ ၂၅-ဗꩻတွိုႏ ၂၂၀-အယံတွင်ꩻ ခယ်ႏခမ်းကို တယ်ႏဆို့ꩻထွူလဲဉ်း "ယုန်ချန်အုပ်ချုပ်ရေꩻနယ်ႏ"(The comemandry Yung Chsn)တဲင် ဆုဲင်ꩻဝုဲင်ꩻယို ဟဲ့ꩻဖန်တေား "ပေါင်ချန်အုပ်ချုပ်ရေꩻ"သွူ။ ယုန်ချန်အုပ်ချုပ်ရေꩻနယ်ႏဆꩻနောဝ် လီပေါင်ꩻ ၂၀၀၀-ရပ်ကို ပျူခမ်းအဝ်ႏအကျောင်ꩻ၊ ပျူခမ်းနဝ်ꩻ "ကဲန်လဉ်၊ သီရိခေတ္တရာ၊ ဗိဿနိုး"ခမ်းဖုံႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ၊ ခယ်ႏငေါဝ်းကသင်ႏဒါႏ "ကျဲ(န်)လာ့"ကရိုꩻနောဝ်ꩻ သမဲင်ꩻပညာႏသျင်ႏသီး ဟဲ့ꩻဖန်တေား "ခမာ"နောဝ်ꩻသွူ။ ကျဲ(န်)လာ့ကရိုꩻနောဝ်ꩻ ခမာခမ်း(တဝ်းလဲ့) ယိုခါ ကမ္ဘောဒီးယား ကန်ပူးချားခမ်းနောဝ်ꩻ အဝ်ႏဗော့ꩻတွမ်ႏ "ဒွါရဝတီႏ"ခမ်းတဲင် ဒွါရဝတီႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏပျူခမ်းဆꩻကွဉ်ႏထင်ꩻအကျောင်ꩻ ဖေါႏနယ်သေꩻခါꩻသွူ၊ ဒွါရဝတီႏခမ်းနောဝ်ꩻ ယိုခါဟဲ့ꩻ "ထုဲင်ꩻခမ်း"သွူ။ ခယ်ႏမတ်တန်ꩻစခါအလꩻ ခယ်ႏငဝ်း "ကဲဉ်လဉ်"နောဝ်ꩻ သက္ကဋဘာႏသာႏကျမ်ꩻဂန်ႏကိုလွဉ်ဖျင် 'သုဝရ်ဏကျဍျ'တဲင် တွမ်ႏပါဠိကျမ်ꩻဂန်ႏကို ကလွဉ်ဒါႏ "သုဝဏ္ဏဘူမိ"နောဝ်ꩻ အောဝ်ႏဗွိုန်ပီဒျာႏလွဝင်ꩻအကျောင်ꩻ သမဲင်ꩻပညာႏသျင်ႏသီး အောဝ်ႏထောက်ခံႏစွဲကမ်းကိုသေꩻခါꩻနောဝ်ꩻသွူ။ Chu-Po "ချူပို"ကရိုꩻဒါႏ လိတ်ဖြုံႏနောဝ်ꩻ ဖေႏကသင်ႏအီခယ်ႏငေါဝ်းအတွက် ယံကဟဲ့ꩻဗာႏ "ကျူႏပေါ"အကျောင်ꩻ နဲင်ႏငံႏသမဲင်ꩻ သုတေသနလိတ်စောင်ႏ အမုဲင်(၅)ကို ရိုꩻခါꩻနုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ "ကျူႏပေါ"ကရိုꩻဒါႏလိတ်ဖြုံႏယို တွိုႏလွဉ်ခယ်ႏခွန်ဆက် "တန်"စိုးမꩻ ဟဲ့ꩻချာယင်း Piao (ပုဲင်ꩻအို) တောဝ်းလဲ့ "Pyu"(ပျူ)နုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ ကွပ်နောဝ်ꩻမꩻ လိတ်အုပ်ခယ်ႏ Hsin Tang Shu (ဆျဉ်တန်ဆျု)ချာႏသေꩻ အင်္ဂလိပ်ဘာႏသာႏကိုနောဝ်ꩻ ပွိုင်းဝွို့တွမ်ႏ (Paio-Pyu)"ပုဲင်အိုတွမ်ႏပျူ"လိုꩻမျိုꩻအခရာႏ တဲမ်းသေꩻနုဲင်းဆꩻလယိုသွူ။ Accorging to the Hsin Tang-Shu The New History of the Tang dynasty (A.D 618-907) "The Piao or Pyu Kingdom) Was formerly The Chu-Po Kingdom)"This means the Piao of Pyu Kingdom was Formerly Known as Chu-Po Kingdom. "တန်"ခွန်ဆက်ရာႏဇာႏဝင်ႏ ခပထ (၆၁၇-၉၀၇)အယံတွင်ꩻ "ပုဲင်အို"တဝ်းလဲ့ "ပျူ"ခမ်းထီနောဝ်ꩻ ပွိုင်းလဲင်ႏ ခယ်ႏလိုꩻမျိုꩻဖုံႏ ဟဲ့ꩻဖန်သေꩻ "ကျူႏပေါႏ"ခမ်းထီဒျာႏအကျောင်ꩻ ပါသော့ꩻနုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ တောင်ꩻသေꩻ= "ကဉ်"ကရိုꩻဒါႏငေါဝ်းယို ခယ်ႏ"ဟန်"ငေါဝ်းတွမ်ႏ "ဖူကျဲင့်"ငေါဝ်းအလꩻ အဓိပ္ပါယ်ႏ "ခံꩻ"နောဝ်ꩻသွူ။ "လဉ်"နောဝ်ꩻလဲ့ ဟန်တွမ်ႏဖူကျဲင့်ငေါဝ်း ဗွိုန်ပီဝင်ꩻ အဓိပ္ပါယ်ႏ "ဟံႏ"နောဝ်ꩻသွူ။ နောဝ်ꩻမꩻ ကဉ်-ခံꩻ၊ လဉ်-ဟံႏ၊ ကဉ်လဉ်-ခံꩻဟံႏနယ်ႏ၊ ဟံႏနယ်ႏခံꩻ အဓိပ္ပါယ်ႏလꩻနုဲင်းနောဝ်ꩻအကျောင်ꩻ စေနယ်ဗာႏသွူ။ (တဲမ်းလိတ်သား) ကဉ်လဉ်-ခံꩻဟံႏနယ်ႏနောဝ်ꩻ "ပုဲင်အို"(တဝ်းလဲ့)ပျူခမ်းဒျာႏရင်ꩻအကျောင်ꩻ ခယ်ႏမတ်တန်ꩻကို ဖေါႏထန်ႏနယ်သေꩻလဲဉ်းဒျာႏသွူ။ ကွဲကားတွော့ꩻ ကဉ်လဉ်ခမ်းကို ခမ်းသားဖုံႏနောဝ်ꩻ နုဲင်ႏငံႏသုတေသနလိတ်စောင်ႏ တဲမ်းလိတ်သားအနေႏ ယူႏတွေꩻမုꩻအလꩻ အလွိုးအီႏထွာ ဖူးဝေး"မဲင်ꩻ"အကျောင်ꩻရိုꩻနုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ၊ ကွပ်နောဝ်ꩻမꩻ ကဉ်လဉ်ခမ်း (တဝ်းလဲ့) သုဝဏ္ဏဘူမိခမ်းသားဖုံႏနောဝ်ꩻ ပါꩻမုဲင်ꩻ?။
သုဝဏ္ဏဘူမိခမ်းသားနောဝ်ꩻ ပါꩻမုဲင်ꩻ?
မွဉ်းဖျင်ကဉ်လဉ်ခမ်း (တဝ်းလဲ့) သုဝဏ္ဏဘူမိခမ်းသားဖုံႏနောဝ်ꩻ လိုꩻမျိုꩻမုဲင်ꩻဟောင်း? လိုႏထုမ်ႏစောႏတနာႏချာဒျာႏ၊ သုဝဏ္ဏဘူမိခမ်းသားဖုံႏနောဝ်ꩻ ဒါႏတဲ့ ပုဲင်အို (တဝ်းလဲ့) ပျူလိုꩻမျိုꩻဒျာႏသနဲ့၊ ခယ်ႏခွန်ဆက်"တန်"ရာႏဇာႏဝင်ႏတသာ ခပထ ၆၁၈-၉၀၇အလꩻ ကျူႏပေါႏ၊ ကဉ်လဉ်၊ ပုဲင်အို-ဖျအို၊ ပျူကစဒါႏ လိတ်ဖြုံႏဖုံႏနောဝ်ꩻ ဗွိုန်ပီဒျာႏလို့ဝင်ꩻ တမျိုꩻချင်ႏဒျာႏ ကရိုꩻနောဝ်ꩻ အခရာႏနုဲင်းကီယိုဟွဉ်ႏအတွိုင်ꩻ သေဗာႏလဲဉ်းသွူ။ ခယ်ႏခွန်ဆက်"တန်"စိုး ရာႏဇာႏဝင်ႏတသာကို ကပါဒါႏ ပုဲင်အိုတွမ်ႏပျူနောဝ်ꩻ တမျိုꩻချင်ႏ တခွိုꩻချင်ႏဒျာႏ ရိုꩻနုဲင်းနောဝ်ꩻတဲင် ခပထ ၇-ရျာꩻဗူႏ၊ ၉-ရျာꩻဗူႏအယံတွင်ꩻ သုဝဏ္ဏဘူမိခမ်းသားယို ထွာဗာႏပျူလိုꩻမျိုꩻ-ပုဲင်အိုလိုꩻမျိုꩻသွူ။ ပျူလိုꩻမျိုꩻနဝ်ꩻ ခွေလဲ့မဉ်ထွာပျူ၊ နာꩻလဲ့မဉ်ထွာ'ပျူ'တဲင် ဝိဝါဒကွယ်ခေါ်ဒါႏသွူ၊ ပုဲင်အိုလိုꩻမျိုꩻ ပုဲင်အိုခမ်းနောဝ်ꩻ ဝိဝါဒကွယ်ꩻခေါ်ခရာႏ အဲဉ်ထဝ်းဒျာႏ။ နုဲင်းနောဝ်ꩻဟ ပုဲင်အိုလိုꩻမျိုꩻနောဝ်ꩻ ပါꩻမုဲင်ꩻ? လိတ်အုပ်ခယ်ႏ "ဆျဉ်တန်ဆျု"ကို ကပါဒါႏအတွိုင်ꩻ ပုဲင်အိုတွမ်ႏပျူနောဝ်ꩻ တမျိုꩻချင်ႏဒျာႏရိုꩻနုဲင်းနောဝ်ꩻတဲင် "ပျူ"လိုꩻမျိုꩻနောဝ်ꩻ "ပုဲင်အို"လိုꩻမျိုꩻဒျာႏ၊ ကျူႏပေါႏခမ်း ကဉ်လဉ်ခမ်း၊ ပျူခမ်းကရိုꩻဒါႏနောဝ်ꩻလဲ့ ပုဲင်အိုခမ်းဒျာႏသွူ။ နောဝ်ꩻမꩻ သက္ကဋဘာႏသာႏကဟဲ့ꩻဒါႏ "သုဝရ်ဏကျဍျခမ်း"(တဝ်းလဲ့) ပါဠိဘာႏသာႏ ကဟဲ့ꩻဒါႏ "သုဝဏ္ဏဘူမိ"ခမ်းနောဝ်ꩻလဲ့ ပုဲင်အိုခမ်းဒျာႏသွူ၊ ပုဲင်အိုလိုꩻမျိုꩻနောဝ်ꩻ ဟန်ႏနီꩻ ထွာလွဉ်ထိုꩻလိုꩻမျိုꩻမုဲင်ꩻ?။ ပွိုင်းလဲင်ႏပွိုင်းရင်းနောဝ်ꩻကိုကာႏ မဉ်ꩻအွီႏထင်ႏသျာꩻတွော့ꩻ ကပြွူႏထန်ႏလွဉ်ဒါႏ "ပျူ"(တဝ်းလဲ့) "ပုဲင်အို"လိုꩻမျိုꩻနောဝ်ꩻ ရျာꩻဗူႏ ၈/၉-ဗာႏအယံတွင်ꩻ အောဝ်ႏလွိုႏလွိုႏကာႏကာႏ အောဝ်ႏလောကယို ထိုꩻမားစွော့ꩻထိုꩻနောဝ်ꩻ တထွာနွောင်ꩻတောဝ်းဒျာႏရင်ꩻရင်ꩻသွူ။ သမဲင်ꩻပညာႏသျင်ႏသီး မဉ်ႏထုမ်ႏစောႏတနာႏ ထွားနေးဓမ္မဓိဋ္ဌာန်ႏ အောဝ်ႏအောဝ်ႏနောဝ်ꩻ တွမ်ႏပျူ(တဝ်းလဲ့) ပုဲင်အိုလိုꩻမျိုꩻ အမိဉ်ꩻအဗော့ꩻသွတ်ꩻ အခြꩻသွတ်ꩻယို အီႏထွာဗာႏရင်ꩻရင်ꩻ "ပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻ""ပအိုဝ်ႏခမ်းထီ"နောဝ်ꩻသွူ။ လယ်တီဦးလှတင် ကတဲမ်းဒါႏ "ရွှေစာရံဘုရာꩻသမဲင်ꩻ"ကိုလဲ့သင်၊ "သထွုံႏတွမ်ႏရန်ႏကွုန်ႏဘုရာꩻသမဲင်ꩻ"ကိုလဲ့သင်၊ လိတ်ပအိုဝ်ႏရာႏဇာႏဝင်ႏ အစောင်ႏစောင်ႏကိုလဲ့သင်၊ မဟာႏသက္ကရာဇ် ၂-ဗာႏနေင်ႏ၊ ဒဲဉ်သီႏလာဗွေ၊ စနေႏနီꩻကို လွူးဖွါꩻလွဉ် ခွန်သူရိယစန္တာႏနုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ ခွန်သူရိယစန္တာႏနောဝ်ꩻ ပေါႏဦꩻ၊ ပအု၊ ပအူ၊ တောင်သူ၊ ပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻဒျာႏအကျောင်ꩻ ထင်ႏသျာꩻတဗာႏ တဲမ်းမုဲင်ဒင်ႏသေꩻခါꩻပါဒျာႏသွူ။ ဦးဘသန်း ကတဲမ်းဒါႏ "မြန်မာရာဇဝင်"လိတ်အုပ်ကိုလဲ့ "ဆာဂျွန်ဒင်း"အလိုႏနဝ်ꩻ သထွုံႏခမ်းယို ယိုခါခါလဲ့ အဝ်ႏထွာနေက တောင်သူ(ပအိုဝ်ႏ)လိုꩻမျိုꩻသီးဒေႏသအခွေါင်အခံႏဒျာႏ၊ သထွုံႏရာႏဇာႏဝင်ႏကို တောင်သူ-ပအူခွန်ဖုံႏ ပွိုင်ႏစိုꩻလါည်ဒျာႏ၊ တောင်သူလိုꩻမျိုꩻဖုံႏယို ပွိုင်းလဲင်ႏစခါနောဝ်ꩻကာႏ အောဝ်ႏအုံခါꩻနယ်ႏပဂံႏ (ပေါက္ကံႏ) ပခုက္ကူအပါအဝင်ႏ တွမ်ႏဆောဝင်ꩻနယ်ႏကိုဖုံႏအကျောင်ꩻ ပါသော့ꩻခါꩻနုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။
ပျူတွမ်ႏပအိုဝ်ႏအဟဲ့ꩻအဟောင်
မွဉ်းဖျင်ပုဲင်အို (တောင်သူ) ပအိုဝ်ႏတွမ်ႏပျူအဟဲ့ꩻအဟောင်ဖုံႏ မဉ်ႏဖဲက်ꩻထွားဝင်ꩻနောဝ်ꩻ အငေါဝ်းဗွိုန်ပီလို့ဝင်ꩻဖုံႏ၊ အငေါဝ်းသေန်ႏလို့ဝင်ꩻဖုံႏ ပါသော့ꩻအာငါႏကရိုꩻနောဝ်ꩻ ထီႏဗာႏနုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ အင်္ဂလိပ် ပျူ ပအိုဝ်ႏ one ဝမ်း တာ တာ two တူး နီ နီ three သရီး ဟို သွံ four ဖိုး --------------- five ဖိုက် -------------- six သိက် တရူ သူ/ဆူ seven သဲးဗဲန်း နွီး နွတ်ꩻ eight အေက် ရား သွစ်ꩻ nine နုဲင်း တကူ ကွတ်ꩻ ten တဲန်း ဆူ ဆီ year ယီးယား ဆနီ နေင်ႏ name နေမ်း မီ မဉ်ꩻ grandson ဂရဲန်းသန်း ပလီ လီꩻ die ဒုဲင်း ဟီ သီ month မန့်ထ် လာ လာ give ဂေ့ဗ် ပါ ဖေႏ water ဝေါတွော် ဒူ ထီ "ပျူ"အဟဲ့ꩻအဟောင် ၁၇-ငွါကို ဗွိုန်သေန်ႏပအိုဝ်ႏ အောဝ်ႏပါသော့ꩻ ၁၁-ငွါနောဝ်ꩻသွူ။ ရာဇာႏဝင်ႏပအိုဝ်ႏကိုဖုံႏလဲ့ ပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻနောဝ်ꩻ ပွိုင်းလဲင်ႏစခေါင်ႏစခါကို အောဝ်ႏဟဲ့ꩻဟောင်လွ ပေါႏဦꩻ၊ ပအူ၊ ပုဲင်အို၊ တောင်သူလိုꩻမျိုꩻတဲင် ဖေႏကသေန်ႏတွမ်ႏပျူနောဝ်ꩻ အဗော့ꩻသွတ်ꩻ အောဝ်ႏပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻလွုမ်ꩻသွူ။ "ပျူ"လိုꩻမျိုꩻယို အငေါဝ်းသင်ႏအဝ်ႏ(၈)မျိုꩻ၊ ငခါယို ပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻနောဝ်ꩻ အငေါဝ်းသင်ႏအောဝ်ႏ (၆)မျိုꩻတဲင် အောဝ်ႏကုဲင်(၂)မျိုꩻနောဝ်ꩻ သမဲင်ꩻပညာႏသျင်ႏသီး လိုႏထုမ်ႏစောႏတနာႏယင်းဒျာႏသွူ။
အဆုဲင်ꩻသွတ်ꩻခူဝေင်ꩻ
မွဉ်းဖျင်ခွိုꩻပအိုဝ်ႏသီး သမဲင်ꩻတဖူꩻကျမ်ꩻ တလီးလွုမ်းကို ဘဝအုံတဲင်နွောင်ꩻရေꩻအတွက် နေးအာႏတွူႏတရန်လွဉ်ဗာႏ ကဲဉ်းအာအာသွူ။ တယ်ႏစ အူဂရိုဒေႏသ အောဝ်ႏနောဝ်ꩻမꩻ ခယ်ႏခမ်းအခေါဝ်ထာႏဝ ဂေါင်ဆိန်းခယ်ႏဟော်ခံꩻဆꩻလယိုလဲ့သင်၊ တွမ်ႏဖူးဝေးစောက်ꩻ "ပိုႏ"လိုꩻမျိုꩻတယ်ႏဆို့ꩻညီꩻ သရေခေတ္တရာခမ်းနောဝ်ꩻလဲ့သင်၊ ဆုဲင်ꩻဝုဲင်ꩻယို တယ်ႏဆို့ꩻညီꩻထွူ သုဝဏ္ဏဘူမိသထွုံႏခမ်းအယံတွင်ꩻ အခေါဝ်ထင်ꩻ ဒုန်းစောခမ်း ခမ်းသားဖုံႏ လွဉ်တွိုက်ꩻကုဲင်ထိုꩻ ခမ်းသထွုံႏနောဝ်ꩻလဲ့သင် ခွိုꩻပအိုတ်ႏသီးဘဝယို ခွဲကျုံႏလာမားဟာ မွူးကွို့ꩻနာꩻဖုံႏ ဟမ်းအာအာသွူ။ ခပထ ၁၀၅၇-ဗာႏနေင်ႏကို ခွန်အနုရုဒ္ဓါႏ လွဉ်တွိုက်ꩻတဲင် သထွုံႏခမ်းကုဲင်ပြုဲင်ထိုꩻယင်းသွူ။ တယ်ႏစနောဝ်ꩻကိုကာႏ ခမ်းအဲဉ်ထဝ်း ထီအဲဉ်ထောဝ်းဘဝကို အွဉ်ႏသွိုန်းဗာႏမွိုင်းဟန်တဲင် အောဝ်ႏမွိုင်းတွူႏတရန်ဗာႏ ဘဝအုံတဲင်နွောင်ꩻရေꩻလွုမ်ꩻတွော့ꩻ စွိုးခွိုꩻသမဲင်ꩻနောဝ်ꩻ သေဒင်ႏသေꩻတောဝ်းနောဝ်ꩻသွူ။ ကွပ်နောဝ်ꩻမꩻ ဟန်ႏနီꩻ စွိုးခွိုꩻပအိုဝ်ႏသီးနဝ်ꩻ ကွပ်စွဉ်ႏ ကောအွဉ်ဟိုသားဖုံႏတွော့ꩻ လိုꩻမျိုꩻရေꩻအလꩻ ကွဲးထင်ႏသျာꩻသျာꩻလွဉ်လဲဉ်း ရိုꩻကီလဲ့ လိုꩻမျိုꩻသမဲင်ꩻနောဝ်ꩻ အောဝ်ႏထိုꩻမားနေကဒျာႏသွူ။ လိုꩻမျိုꩻသမဲင်ꩻနောဝ်ꩻ အောဝ်ႏထိုꩻမားနေးကဒျာႏ- ကွဲကားတွော့ꩻ မဉ်ႏနေးထူႏ လေ့လာသွဉ်ထူႏမုꩻ ထွူႏထွူႏတွုမ်တွုမ် နေးထူႏပါ ရာဇကထာႏ၊ ရာႏဇဝံသ၊ သမ္မုတိနယ်ꩻတွော့ꩻ မဉ်ႏစီႏခြပ် တဲမ်းထွို့ꩻဗာႏနောဝ်ꩻ ခွေါင်ခံႏမုꩻ ကအောဝ်ႏဒါႏ ပအိုဝ်ႏသမဲင်ꩻ (တောဝ်းလဲ့) အဆုဲင်ꩻသွတ်ꩻ သုဝဏ္ဏဘူမိခူꩻဝေင်ꩻအခရာႏယို ပြွူႏထန်ႏလွဉ်ဗာႏဒျာႏရင်ꩻသွူ။ သထွုံႏရာႏဇာႏဝင်ႏကို ခွန်ပအိုဝ်ႏနောဝ်ꩻ ခွန်ဆက် ၁၅၈-ဆက်တဲင် မာꩻလွဉ်ယိုနောဝ်ꩻ ပအိုဝ်ႏမဲင်ꩻခွန်ဆက် ပွိုင်ႏစိုꩻ ၁၈-ဆက်ရိုꩻနုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ ခွန်ဆက် ၁၅၈-ဆက်ကို ခွန်ပအိုဝ်ႏ ဓမ္မမာႏလာႏနောဝ်ꩻ နေးထူႏမဲင်ꩻမူႏတွော့ꩻ ဗꩻတွိုႏလွေꩻ မိလေရာႏဇခွန်စိုးသွူ။ နေးထူႏမဲင်ꩻနင်ꩻမူႏတဖြာꩻလွုမ်ꩻတွော့ꩻ ပအိုဝ်ႏသမဲင်ꩻ တဖြုံႏလွုမ်းနောဝ်ꩻ ထွာနွောင်ꩻတောဝ်း "မဲင်ꩻ"လိုꩻမျိုꩻသမဲင်ꩻရေꩻသွူ။ တယ်ႏသူႏရီႏအစမာꩻလွဉ်ယို ကမ္ဘာႏသမဲင်ꩻထွုံꩻစံႏအလꩻ ထူႏဗာႏနေး လိုꩻခိုသီးအဗိုန်တဲင် အခိုအနွယ်ႏဖုံႏလဲ့ ထွာဗာႏအခိုအနွယ်ႏရင်ꩻရင်ꩻသွူ။ တွိုႏလွဉ်ယင်း ခွန်မနုဟာႏစိုးကိုလဲ့ အဖါပအိုဝ်ႏ အမွိုးနောဝ်ꩻမဲင်ꩻတဲင် ထွာယင်းဒျာႏ ပအိုဝ်ႏခွိုꩻနွယ်ႏစွူစွူသွူ၊ ကမ္ဘာႏသမဲင်ꩻ ပညာႏသျင်ႏသီးဖုံႏ ကနေးထူႏသေꩻခါꩻ သမဲင်ꩻအစွအကမ်းနောဝ်ꩻ ခွန်ယို မဉ်ႏထွာအခို ခမ်းသားဖုံႏလဲ့ မဉ်ႏဗွိုန်ပီတွမ်ႏ ခွန်အခွိုꩻအနွယ်ႏဖုံႏနောဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻမဉ်ꩻလꩻခွန်အခိုဖဲ့ꩻ ခွိုꩻနွယ်ႏခမ်းထီ။ ဥပမာႏ- ခွန်မနုဟာႏနောဝ်ꩻ ပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻ ခမ်းသားဖုံႏလဲ့ ပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻဒျာႏ- မဉ်ႏရိုꩻနုဲင်းနောဝ်ꩻနောဝ်ꩻ သထွုံႏယို ပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻခမ်းထီဒျာႏ၊ ခွန်ယို ထွာအခို(လိုꩻမျိုꩻလင်) လိုꩻမျိုꩻလင်မိဉ်ႏထွာ ပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻကရိုꩻလဲ့ ထူႏဗာႏခမ်းသားအာႏရဲင်ꩻ ထွာယင်းဒျာႏ ပအိုဝ်ႏခမ်းထီနေနေသွူ။ ဥပမာႏ- မိလိန္ဒ(မီနန္ဒရိုစ်)နောဝ်ꩻ ဂရိလိုꩻမျိုꩻဒျာႏ၊ ခမ်းသားဖုံႏနောဝ်ꩻ အိန္ဒိယခမ်းသားဒျာႏ၊ နောဝ်ꩻမꩻ မိလိန္ဒခွန်ဟော်ခံꩻ ကပွိုင်ႏစိုꩻခမ်းနောဝ်ꩻ ထွာယင်းဒျာႏ အိန္ဒိယခမ်းဒျာႏ၊ ဂရိခမ်းမွေးတောဝ်းသွူ။ ခမ်းကောင်ဒေႏသ ခရစ်ယာန်ႏသာႏသနာႏပျုပုဂ္ဂိုလ်ႏ ဝီလီယန်ဒန်းဟဲတ်ကဲတ် ကတဲမ်းဒါႏ- The Pa Oh People On the Shan State လိတ်အုပ်မဲ့ငါ ၃၄-ကို In the year 419 BE (1057.AD) Manupa. The Thaungthu King of Thaton, invited a Buddhsist monk to visit country for the purpose of spneading the Buddhsit religion. ကောဇာႏသက္ကရာဇ် ၄၁၉ (၁၀၅၇-အေဒီ)အယံတွင်ꩻ တောင်သူ(ပအိုဝ်ႏ)ခွန်ဟော်ခံꩻ သထွုံႏနဝ်ꩻ ဖစ်ပင်ꩻလွဉ် ရဟန်ꩻတပါꩻ ဖေႏကလွဉ်လယ်ႏဝွေꩻခမ်းထီတဲင် ယံကလွဉ်ပျုဖေႏ "ဗုဒ္ဓသာႏသနာႏ"ရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ခမ်းထီတဖြုံႏကို ခမ်းသားဖုံႏနောဝ်ꩻ ထွာအီခင်ႏမွဉ်ဒျာႏ၊ ခမ်းသားဖုံႏမဉ်ႏထွာ အင်္ဂလိပ်လိုꩻမျိုꩻနောဝ်ꩻ ထွာဗာႏအင်္ဂလိပ်ခမ်းထီဒျာႏသွူ၊ နုဲင်းနောဝ်ꩻနေနေ သုဝဏ္ဏဘူမိခမ်းသားနောဝ်ꩻ ထွာဒျာႏပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻတဲင် သုဝဏ္ဏဘူမိခမ်းနောဝ်ꩻလဲ့ ထွာဒျာႏပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻခမ်းထီဒျာႏ။ "၁၉၅၈/၁၉၆၂-မြန်မာနိုင်ငံရေး"လိတ်အုပ် လိတ်မဲ့ငါ ၃၂၃-ကို သထွုံႏခရဲင်ႏကို လိုꩻဖြာꩻပေါင်ꩻ အောဝ်ႏ ၃၁၈၇၅၆-ဖြာꩻ၊ ပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻနဝ်ꩻ အောဝ်ႏသော့ꩻတသိန်ႏလွို၊ မဲင်ꩻ(မွန်)လိုꩻမျိုꩻနောဝ်ꩻ အောဝ်ႏလုဲင်ႏကွို့ꩻဒျာႏ ၃၆၈၆၄-ဖြာꩻလွုမ်ꩻ၊ လွိုနောဝ်ꩻ ဖူးဝေးမန်းစောက်ꩻတွမ်ႏ ခယ်ႏကလာꩻဖုံႏအကျောင်ꩻ ပါသော့ꩻနုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ "အိမ်နီးနားချင်းနိုင်ငံနှင့်အခြားဆောင်းပါးများ"လိတ်အုပ်ကိုလဲ့ သထွုံႏဝေင်ꩻနယ်ႏကို မဲင်ꩻလိုꩻမျိုꩻ အောဝ်ႏလုဲင်ႏကွို့ꩻ ၆၁၂၃-ဖြာꩻလွုမ်ꩻရိုꩻနုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ မန်းသင့်နောင် ကတဲမ်းဒါႏ "ကရင်ပြည်နယ်အလှ"လိတ်အုပ်ကိုလဲ့ ပွိုင်းလဲင်ႏစခေါင်ႏစခါ ထီခြုံꩻဆꩻကွဉ်ႏဖဲ့ꩻ ဟံႏနယ်ႏဖုံႏယို ခွန်သထွုံႏပွိုင်ႏစိုꩻသေꩻခါꩻဒျာႏအကျောင်ꩻ ယင်ပြွယ်ꩻ(လှိုင်းဘွဲ့)နယ်ႏ၊ ဖါအန်(ဖါးအံ)နယ်ႏ၊ ခြုတ်ꩻခြိက်ꩻနယ်ႏဖုံႏနဝ်ꩻ ၁၉၅၄-ဗာႏနေင်ႏ အောဝ်ႏသထွုံႏခရဲင်ႏကို ဖထန်ႏခေါ်တွော့ꩻ သွင်ꩻသော့ꩻလုဲင်ႏ စောက်ꩻခမ်းနယ်ႏကိုအကျောင်ꩻ ပါသော့ꩻခါꩻနုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ "ကြာအင်းဆိပ်ကြီး"ဝေင်ꩻနယ်ႏကရိုꩻနဝ်ꩻလဲ့ ပွိုင်းလဲင်ႏအောဝ်ႏပါသော့ꩻ သထွုံႏဟံႏနယ်ႏကိုဒျာႏနေနေသွူ။ "အဇင်း"ဒုံနောဝ်ꩻ လမ်းငင်းအောဝ်ႏ ၁၅၀-ရပ်တဲင် မဲင်ꩻလမ်း ၁၅-ဗာႏ၊ စောက်ꩻလမ်း ၁၀-ဗာႏလွုမ်ꩻ လွိုနောဝ်ꩻ ပအိုဝ်ႏဒျာႏလွဉ်းလွဉ်း စခါကာႏ ပအိုဝ်ႏအာလွိုဝင်ꩻအကျောင်ꩻ သေသေꩻဗာႏနုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ ကြာအင်းဆိပ်ကြီးဝေင်ꩻနယ်ႏ၊ ဖါအံခရဲင်ႏ၊ ယင်ပြွယ်နယ်ႏ၊ ခြုက်ꩻခြိက်ꩻနယ်ႏဖုံႏယို ပွိုင်းလဲင်ႏအောဝ်ႏသော့ꩻ သထွုံႏခမ်းတဲင် စခါသုဝဏ္ဏဘူမိ ပအိုဝ်ႏခမ်းယို အာႏတလာတန်ဒျာႏ ကရိုꩻနောဝ်ꩻ သံႏသယအောဝ်ႏခရာႏ လိုႏတောဝ်းသွူ။[၁][၂][၃]