အာတိတ် သမုဒ္ဒရာႏ
အာတိတ် သမုဒ္ဒရာႏ (အဲင်းကလေတ်: Arctic Ocean) နဝ်ꩻ အဝ်ႏဒျာႏ ကမ္ဘာႏဟံႏအခဝ်ထင်ꩻကိုတဲင် အာတိတ်ဝင်ရိုးစွန်းအခဝ်ထင်ꩻဒေႏသ အဝ်ႏပါသော့ꩻအာဒါႏ ကမ္ဘာႏလောင်း အဓိကသမုဒ္ဒရာႏ(၅)ဖြုံႏကို ထွာအပေႏသွတ်ꩻတောမ်ႏ အဖွိုႏသွတ်ꩻ သမုဒ္ဒရာႏဒျာႏသွူ။[၁] အာတိတ်သမုဒ္ဒရာႏ အအဲဉ်ႏအလုဲင်းဧရိယာႏနဝ်ႏ အဝ်ႏစတုရန်းမဲင်ႏ ၅,၄၃၀,၀၀၀ မဲင်ႏတဲင် ဝွေꩻနဝ်ꩻ သမုဒ္ဒရာႏဖုံႏအကို ထွာအခဝ်သွတ်ꩻဒေႏသ နုဲင်းနဝ်ꩻလဲ့ အဝ်ႏသေခါꩻလွ့နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ သမုဒ္ဒရာႏဆဲင်ႏရာꩻ ပညာႏသျင်ႏယဟန်ႏဖုံႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏဟဲ့ꩻဖန်ဒျာႏ အာတိတ်ပင်ႏလယ်ႏဟံႏကို မွေးတဝ်းလဲ့ အာတိတ်ပင်ႏလယ်ႏ နုဲင်းနဝ်ꩻတဲင် ထွာအဝ်ႏအွဉ်ႏထွော့သော့ꩻပါလွေꩻ အတ်တလန်တိတ် သမုဒ္ဒရာႏကို ကပါဒါႏ ပင်ႏလယ်ႏဟံႏကိုဒေႏသ တဗာႏအနေႏလဲ့ ခမ်းစွုမ်ႏနုဲင်ငံတကာ ဟုဲက်ဒရိုဂရပိဖိစ် (International Hydrographic Organization/ IHO) အစွိုꩻနဝ်ꩻ အဝ်ႏအွဉ်ႏထွော့ခါꩻဒျာႏ သမုဒ္ဒရာႏ အနေႏနဝ်ꩻသွူ။[၂][၃][၄] အာတိတ်သမုဒ္ဒရာႏဒေႏသယို ကမ္ဘာႏလောင်း ကအဝ်ႏဒါႏ သမုဒ္ဒရာႏဖုံႏအကို ထွာဒျာႏ အခဝ်ထင်ꩻသွတ်ꩻအကွို့ꩻ နုဲင်းနဝ်ꩻလဲ့ ရိုꩻနွောင်ꩻဒျာႏသွူ။
ယူရေးသျား(ဥရောပ+အာသျ)ဟံႏခိုႏတန် တောမ်ႏ အမေႏရိကထင်ꩻသီး ကအဝ်ႏခူခါꩻဒါႏ အာတိတ်သမုဒ္ဒရာႏ အကွို့ꩻအခဝ်ယဟန်ႏကိုနဝ်ꩻ ပင်ႏလယ်ႏထီဝ(ရေခဲ)ဖုံႏ အဝ်ႏဒို့ꩻတခြို့ခါꩻ တနေင်ႏလွုမ်းတဲင် ထာꩻခွꩻခိန်ႏနဝ်ꩻ ထီဝဖုံႏ ဒို့ꩻတခြို့ခါꩻ သမုဒ္ဒရာႏတဖြုံႏလွုမ်းသွူ။ အာတိတ်သမုဒ္ဒရာႏ အလျားခိန်ႏ(အပူချိန်) တောမ်ႏ တဆာႏနွို့ပါသော့ꩻအာႏနဝ်ꩻ လွောက်ꩻလွဉ်ꩻနေး ထီဝဖုံႏ အထီစွုမ်း တောမ်ႏ ခွꩻဆွော့ꩻခဲꩻ(အေးခဲ) အလောင်းတဲင် ရာႏသီႏအလွောက်ꩻ အဝ်ႏပြောင်ꩻလုဲင်ႏနဝ်ꩻသွူ။[၅] သမုဒ္ဒရာႏယို တဆာႏနွို့ပါသော့ꩻအာႏနဝ်ꩻ သမုဒ္ဒရာႏ(၅)ဖြုံႏအကို ထွာအပါဆေ့ꩻသွတ်ꩻနဝ်ꩻသွူ။ ပွိုးစွောန်ႏ ထီးလူးကျောင်ႏဆေ့ꩻ တောမ်ႏ အဝ်ႏထီခြောင်ဖုံႏကို ထီနွိုး(ရေချို)ဖုံႏ နွို့ထွတ်ꩻသော့ꩻအာငါႏ တောမ်ႏ ဆွိုက်သွုပ်ပါ တသာႏကပါသော့ꩻအာဒါႏ အသောင်အရင်ꩻသမုဒ္ဒရာႏ ထီနမ်းဖုံႏ တောမ်ႏ ထီထွတ်ꩻထန်ႏ ဆေ့ꩻဖုံႏဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။ ခမ်းသဲင်လာနဝ်ꩻ ထီဝနွို့သော့ꩻ အဝ်ႏတွိုႏ(၅၀ %)သွူ။[၁] အဝ်ႏဂြိုဟ်တု အမေႏရိကန်ႏ စွိုးခွိုꩻ ဝတောမ်ႏထီဝအချက်လျက်ဌာႏန(National Snow and Ice Data Center-NSIDC) ကလꩻလွောန်ဒါႏ အချက်အလျက်အလောင်း အဝ်ႏဒင်ႏမုဲင်ခါꩻ အာတိတ်ပင်ႏလယ်ႏ ထီဝဒို့ꩻတခြို့ꩻမုꩻတောမ်ႏ ပုင်ႏမဲဉ်ႏအခိန်ႏအကွာႏဆေ့ꩻအာ တောမ်ႏ ကထွူထိုꩻလဲဉ်းဒါႏ နေင်ႏကရီးခါအလောင်း ထီဝဖုံႏ အထီစွုမ်ႏအာႏ စွုမ်ႏနီꩻနီꩻနဝ်ꩻသွူ။[၆]
အာႏကွိုꩻ
မွဉ်းဖျင်- ↑ ၁.၀ ၁.၁ Pidwirny, Michael (2006)။ Introduction to the Oceans။ physicalgeography.net။
- ↑ General oceanography : an introduction (2nd ed.)။ New York: Wiley။ 1980။ p. 501။ ISBN 0471021024။ OCLC 6200221။
- ↑ Tomczak၊ Matthias; Godfrey၊ J. Stuart (2003)။ Regional Oceanography: an Introduction (2nd ed.)။ Delhi: Daya Publishing House။ ISBN 978-81-7035-306-5။ 30 June 2007 တွင် မူရင်း အား မော်ကွန်းတင်ပြီး။ 22 April 2006 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
- ↑ 'Arctic Ocean' – Encyclopædia Britannica။ “As an approximation, the Arctic Ocean may be regarded as an estuary of the Atlantic Ocean.”
- ↑ Some Thoughts on the Freezing and Melting of Sea Ice and Their Effects on the Ocean K. Aagaard and R. A. Woodgate, Polar Science Center, Applied Physics Laboratory University of Washington, January 2001. Retrieved 7 December 2006.
- ↑ Arctic Sea Ice News and Analysis | Sea ice data updated daily with one-day lag (in en-US)။