၁၃၂၄-ဗာႏ
၁၃၂၄-ဗာႏ
မွဉ်းဖျင်ဗွေႏဗွန်ထီသိမ်ႏ ကတဲမ်းထေထန်ႏသေꩻဖေႏဒါႏ ပအိုဝ်ႏအက္ခရာႏ လိတ်မွူးတသာနောဝ်ꩻ ယံဖေႏနေးကသွဉ်ယိုꩻဒါႏယိုꩻအီဝင်ꩻအတွာက်တဲင် စာင်ꩻနန္ဒဝံသ (ဓမ္မာစရိယ) တဲမ်းထေထန်ႏဖေႏ မူလတန်ꩻ ပအိုဝ်ႏလိတ်မွူးတသာ လိတ်ဖတ်စောင်ႏ ပအိုဝ်ႏအရောင်ႏ အီႏလေတောင်ႏဗာႏ (လိုဂို-လိတ်အုပ်ရုပ်) ပအိုဝ်ႏလိတ်လုဲင်ꩻအစွိုꩻ ဝိန်ꩻတောင်ႏကီꩻ ပအိုဝ်ႏလိတ်လုဲင်ꩻအစွိုꩻသားသီး ထေဝွေႏဖေႏထွူ ၁၃၂၄-ဗာႏ။
ဒေါ့ꩻဟွိုန်အမျာꩻ
မွဉ်းဖျင်"လိတ်မွူးတသာ" လိတ်မွူးတသာယိုနောဝ်ꩻရာꩻ သက္ကရာဇ် ၁၃၀၉-ဗာႏနိန်ႏကိုအတွာင်ꩻ တောင်ႏကီꩻဆꩻထာင်ꩻ ထီသိမ်ႏကျောင်ꩻကို သတာင်ꩻသွုံꩻကအောဝ်ႏအုံဒါႏ ထီသိမ်ႏဆရာႏတောႏ ဗွေႏဗွန် (သုနန္ဒ)တဲမ်းထေထန်ႏသေꩻဖေႏထွူ။
လိတ်မွူးတသာစောင်ႏ
မွဉ်းဖျင်သက္ကရာဇ် ၁၃၁၉-ဗာႏနိန်ႏကို လိတ်မွူးတသာယို ယံဖေႏနေးလိုꩻအမျာꩻ ကထီႏဗာႏဝါင်ꩻစွုမ်ႏဖြာꩻတဲင် ပအိုဝ်ႏသင်္ဃာႏ သာႏသနာႏရက္ခိတအစွိုꩻသီး ထေဝွေႏဖေႏလဲဉ်းသွူ လိတ်အုပ်တလဲင်ႏသွူ၊ ကွဲးတဲင်တွော့ꩻ နီပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻသီး သမ်းတဖေႏအာႏအောဝ်းဝါင်ꩻတဲင် ဝွေꩻသီးဗွေႏအစွိုꩻသားသီး အာင်းရွယ်ႏချက်အတွိုင်ꩻနောဝ်ꩻ တထီႏလွဉ်ꩻတောဝ်းအခြောင်ꩻထွူ။
လိတ်ဖတ်စောင်ႏ
မွဉ်းဖျင်လိတ်မွူးတသာယို နီပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻသီးအတွက်တာႏ အက္ခရာႏငေါဝ်း အလွေꩻအသဲင်ꩻ အပနဲကွုမ်ႏလွုမ်ႏလဲဉ်းထွူမွော့ သꩻကိုယူႏထန်ႏထွူနုဲင်းနောဝ်ꩻမꩻ နီပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻသီး ပေႏတန်မူႏခိုစွုမ်ႏဖြာꩻ ယံဖေႏနေးကသွဉ်ယိုꩻ ဒါႏယိုꩻ သေနာႏယိုꩻ တဲမ်းယိုꩻ မတ်ဖိုꩻ ဖတ်ယိုꩻဝါင်ꩻတဲင် စာင်ꩻနန္ဒဝံသ (ဓမ္မာစရိယ) တဲမ်းထေထန်ႏတောဖေႏ မူလရန်း ပထမရန်း လိတ်ဖတ်စောင်ႏယိုနီစောင်ႏထွူ။
တဲမ်းနယ်ꩻ
မွဉ်းဖျင်ကတဲမ်းထန်ႏဒါႏ ဖတ်လိတ်စောင်ႏယိုနောဝ်ꩻရာꩻ (၁) သွဉ်ခဏ်ꩻ (၂) ဖတ်လွူꩻခဏ်ႏနုဲင်းယို ဖထန်ႏဖေႏနီခန်ꩻထွူ၊ သွဉ်ခန်ꩻကိုတွမ်ႏ ဖတ်လွူꩻခန်ꩻကိုနောဝ်ꩻ ယံဖေႏနေးလိုꩻပေႏသီး သꩻကသွိုꩻသွင်ႏအီဝင်ꩻတဲင် သော့ꩻဖေႏပါတွမ်ႏထာꩻရွုတ်ဖုံႏသွူ။
သွဉ်ခဏ်ꩻ
မွဉ်းဖျင်မူလရန်း လိတ်ဖတ်စောင်ႏကိုယို သွဉ်ခဏ်ꩻအောဝ်ႏပါ တဆီလစ်ꩻခန်ꩻထွူ၊ ကွဲတဲင်တွော့ꩻ အရေꩻတန်သွဉ်ခဏ်ꩻနောဝ်ꩻ အောဝ်ႏပါအခန်ꩻတဆီစွို့ꩻလွံꩻထွူနော၊ အရေꩻတန်သွဉ်ခဏ်ꩻကိုနောဝ်ꩻ တခန်ꩻတခန်ꩻယို ကာရန်အောဝ်ႏတဗာႏ သရအောဝ်ႏပါသော့ꩻ သူဖြုံႏစီႏထွူ။ (၁) အသရသန်ꩻသန်ꩻပွုံႏစံႏ (၂) သရကအီႏအွဉ်ႏတွယ်ꩻအီ ဗျည်းပွုံႏစံႏယိုထွူတဲင် သရတွမ်ႏဗျည်းအွဉ်ႏတွယ်ꩻတငါလွေꩻဖေႏဝါင်ꩻထွူ။
ဖတ်လွူꩻခဏ်ꩻ
မွဉ်းဖျင်ဖတ်လွူꩻခဏ်ꩻကရိုꩻနောဝ်ꩻရာꩻ ယံဖေႏနေးကမတ်တောင်ꩻယိုꩻအီလိတ်မွူးတဲင် တဲမ်းသော့ꩻဖေႏပါဗာႏတွမ်ႏ ဖတ်လွူꩻခဏ်ꩻထွူ၊ ဖတ်လွူꩻခဏ်ꩻ သဘော်ꩻအာင်းရွယ်ႏချက်နောဝ်ꩻရာꩻ (၁) ယံဖေႏကမတ်တောင်ꩻယိုꩻအီလိတ်မွူး (၂) ယံဖေႏကလျာင်ႏအီလိတ်ဟော်ꩻ (၃) ယံဖေႏနေးလိုꩻပေႏသီး အသꩻကစွယ်ꩻအီတဲင် တဲမ်းထန်ႏဖေႏပါဗာႏတွမ်ႏ ဖတ်လွူꩻခဏ်ꩻနောဝ်ꩻထွူ။
ဖေႏသတိဗာႏဆရာႏသီး
မွဉ်းဖျင်ကောကထွာဒါႏ ဆရာႏသီးဖုံႏခါ မီႏသွဉ်နယ်ဖေႏ လိုꩻပေႏသီးနောဝ်ꩻရာꩻ အစအထျꩻယိုနောဝ်ꩻ လိုꩻပေႏသီးဖုံႏဆူꩻ ယံဖေႏကလꩻကျေႏသေꩻခါꩻကရီးဗာႏ က-ခ စတဲင်ဗျည်းသွံဆီသွံဖြုံႏ၊ အ-အာ စတဲင်သရတဆီလစ်ꩻဖြုံႏတွမ်ႏ ဗာႏ-နီ စတဲင်ဂဏန်ꩻဖုံႏနော၊ နောဝ်ꩻထွူတဲင် သွဉ်ခဏ်ꩻကိုနောဝ်ꩻ ဝွေꩻအခန်ꩻကိုတွမ်ႏ ဝွေꩻအခန်ꩻကို ကအောဝ်ႏပါဒါႏ ကာရန်သရသူဖြုံႏစီႏနောဝ်ꩻ သွဉ်ဖေႏကရီးက သရသန်ꩻသန်ꩻတွမ်ႏ သရကအီႏအွဉ်ႏတွယ်ꩻတွမ်ႏဗျည်းနောဝ်ꩻနော၊ နောဝ်ꩻထွူမꩻ ကွဲသွဉ်တငါလွေꩻဖေႏ ဗျည်းတွမ်ႏသရတွယ်ꩻဝါင်ꩻနောဝ်ꩻနော၊ လိတ်စောင်ႏကိုယို သွဉ်ခဏ်ꩻသာင်းဟန်ႏကိုနောဝ်ꩻ တဲမ်းနယ်ဖေႏဗော့ꩻ ကတန်တဖြုံႏစွို့ꩻလွုမ်ꩻထွူ၊ ကအောဝ်ႏကုဲင်ဒါႏဗျည်းဖုံႏနောဝ်ꩻ ထွားဒေါ့ꩻနုဲင်းသွော့ ကတန်နော။ ဖတ်လွူꩻခဏ်ꩻအစကိုနောဝ်ꩻ သော့ꩻဖေႏနေးလင်္ကာႏသဘော်ꩻပေႏထွူ၊ နောဝ်ꩻထွူမꩻ ကွဲတဲမ်းတငါလွေꩻဖေႏ ငေါဝ်းရိုꩻရိုꩻထွူ၊ ဖတ်လွူꩻခဏ်ꩻကို ကအောဝ်ႏပါဒါႏငေါဝ်းဖုံႏနောဝ်ꩻရာꩻ ထူႏချာဗော့ꩻဒျာႏ သွဉ်ခဏ်ꩻကိုလွဉ်းလွဉ်းထွူ၊ လိုꩻပေႏသီးအတာႏ ခွိုင်းယိုစွို့ꩻလွံꩻ အမီႏတခါႏလုဲင်ႏကွုမ်ႏလွုမ်ႏတောဝ်းဒွိုန်းကကရိုꩻတဲ့ ကောကထွာဒါႏ ဆရာႏသီးဖုံႏ ကျံႏထဲမ်သော့ꩻထဲင်းယင်းသွော့ဝင်ꩻဖုံႏထွူနော။
သွဉ်နယ်ꩻ
မွဉ်းဖျင်သွဉ်နယ်ꩻနောဝ်ꩻရာꩻ အနယ်ꩻသီတအဲဉ်ထောဝ်းထွူ၊ အောဝ်ႏလိုႏဒျာႏအငေါဝ်းမဲဉ်ႏတွမ်ႏ လိုꩻပေႏသီးဒါႏယိုꩻစွို့ꩻလွံꩻထွူ၊ လိတ်စောင်ႏကိုယို အီႏတဲမ်းနယ်ဖေႏက သွဉ်နယ်ꩻနီနယ်ꩻထွူ၊ ပထမတနယ်ꩻနောဝ်ꩻ အစကိုဒေါ့ꩻကရီးက ဗျည်းသန်ꩻသန်ꩻနော၊ နောဝ်ꩻထွူမꩻ ကွဲဒေါ့ꩻသရသန်ꩻသန်ꩻနော၊ နောဝ်ꩻထွူမꩻ ဗျည်းတွမ်ႏသရ ကွဲဒေါ့ꩻရော်ꩻသွိုစွဉ်ႏဝင်ꩻနောဝ်ꩻထွူ။ ဥပမာႏနောဝ်ꩻရာꩻ က + ၊ = က၊ က + -ꩻ = ကꩻ၊ က + -ာ = ကာ၊ က + -ာꩻ = ကာꩻ၊ က + -ား = ကား၊ က + -ာ = ကာႏ နုဲင်းယိုထွူ၊ ဒုတိယတနယ်ꩻနောဝ်ꩻရာꩻ ဗျည်းတွမ်ႏသရယို အအောဝ်ႏတွယ်ꩻထွူလဲဉ်းဝင်ꩻ သꩻကိုမတ်ယူႏနုဲင်းနောဝ်ꩻတဲင် ဗျည်းအငေါဝ်းထန်ႏနောဝ်ꩻ တပ်ꩻလွေꩻသွူးစွဉ်ႏ ကာရသရငေါဝ်းထန်ႏလောင်းနောဝ်ꩻထွူ၊ ဥပမာႏနောဝ်ꩻရာꩻ- က ကꩻ ကာ ကာꩻ ကား ကာႏ-နုဲင်းယိုထွူနော။
သင်္ကေတ
မွဉ်းဖျင်အမတ်ကအောဝ်ႏခြꩻလွဉ်ꩻဒါႏ လိတ်ဖြုံႏနောဝ်ꩻ အငေါဝ်းပီတောဝ်းဆချာ တဖြုံႏအငေါဝ်းထန်ႏထူꩻနော။
ပါဠိတွမ်ႏမန်း
မွဉ်းဖျင်မီႏဖတ်ပါဠိတွမ်ႏမန်းနောဝ်ꩻ ယံဖေႏနေးကဖြီႏတဲင် ကာရန်သာင်းဟန်ႏကိုနောဝ်ꩻ ထွားဖျင်ဒေါ့ꩻဖေႏပါသွော့ ပါဠိတွမ်ႏမန်းအငေါဝ်းထန်ႏနော၊ (ခွိုင်းယိုစွို့ꩻလွံꩻ)။ စာင်နန္ဒဝံသ တွမ်ႏ စာင်ꩻစန္ဒိမာ (ဓမ္မာစရိယ) (မူလရန်း လိတ်မဲ့ငါ ၃၇-ဗꩻ ၄၀)။
ပထမရန်းကို
မွဉ်းဖျင်"ဒေါ့ꩻဟွိုန်အမျာꩻ" ပထမရန်း လိတ်ဖတ်စောင်ႏယိုနောဝ်ꩻရာꩻ အထွာမူလရန်းလိတ်ဖတ်အသွုပ်ထွူ၊ မူလရန်း လိတ်ဖတ်စောင်ႏမီႏလို့ထွူနောဝ်ꩻ သွဉ်သွိုပ်တငါလွေꩻဗာႏ ပထမရန်းလိတ်ဖတ်စောင်ႏယိုထွူ၊ မူလရန်းတွမ်ႏပထမရန်း လိတ်ဖတ်စောင်ႏယိုနီစောင်ႏ မီႏလို့ထွူနောဝ်ꩻရာꩻ နီပအိုဝ်ႏလိတ်မွူးတသာ အက္ခရာႏလဲ့လို့လဲဉ်းထွူတဲင် ခွိုင်းကားတဲင် နီပအိုဝ်ႏငေါဝ်း အဟဲ့ꩻအဟောင်ဖုံႏဆူꩻလဲ့ နေးတွမ်ႏလိတ်မွူးတသာ အက္ခရာႏယို တဲမ်းမတ်နွောင်ꩻအိလို့လဲဉ်းသွူထွူ။
တဲမ်းနယ်ꩻ
မွဉ်းဖျင်ပထမရန်းလိတ်ဖတ်စောင်ႏကိုယို ကအောဝ်ႏပါဒါႏ တဲမ်းနယ်ꩻနောဝ်ꩻရာꩻ အပီတောဝ်း မူလရန်းလိတ်ဖတ်စောင်ႏထွူ၊ ပထမရန်းလိတ်ဖတ်စောင်ႏကိုယို လိတ်မွူးတသာကို ကအောဝ်ႏပါဒါႏ ကာရန်သရစဲဉ်ႏအတွိုင်ꩻဆူꩻ တမွေးတောဝ်းတဲင် ယံဖေႏနေးကသွဉ်ယိုꩻ မတ်ယိုꩻအီ နုဲင်းအဝုဲင်းဖုံႏနောဝ်ꩻ အွဉ်ႏသေꩻဖေႏပဉ်ခေါဝ်ပဉ်ခေါဝ်ထွူ၊ တခေါဝ်တခေါဝ်ကိုယိုလဲ့ ဖထန်ႏဖေႏယင်းအခေါဝ်တလဲင်ႏထွူ၊ ဥပမာႏနောဝ်ꩻရာꩻ က-ဝုဲင်းအခေါဝ်ကိုနောဝ်ꩻ မီႏအွဉ်ႏသေꩻသွဉ်ခဏ်ꩻတခန်ꩻစွို့ꩻလဲ့ လိုꩻပေႏသီးအတာႏ အခုဲင်ႏအယပ်ꩻ အီႏအောဝ်ႏနောဝ်ꩻမꩻ က-ဝုဲင်း(၁)ဗာႏ၊ (၂)နီ၊ (၃)သွံ ဖထန်ႏဖေႏနုဲင်းယိုထွူ၊ ကထွိုင်ႏဖထန်ႏနုဲင်းယိုနောဝ်ꩻရာꩻ အဆေ့ꩻထိုꩻတဲင် သွဉ်လဲ့ယိုꩻ မတ်လဲ့ယိုꩻနောဝ်ꩻထွူ၊ ကအောဝ်ႏကုဲင်ဒါႏ အဝုဲင်းဖုံႏဆူꩻလဲ့ အပီနုဲင်းက-ဝုဲင်းယိုနေနေထွူနော။
သွဉ်ခဏ်ꩻတွမ်ႏဖတ်လွူꩻခဏ်ꩻ
မွဉ်းဖျင်ပထမရန်းလိတ်ဖတ်စောင်ႏကိုယို သွဉ်ခဏ်ꩻအောဝ်ႏပါသော့ꩻ တဆီကွတ်ꩻခန်ꩻတဲင် ဖတ်လွူꩻခဏ်ꩻလဲ့ အောဝ်ႏပါသော့ꩻတဆီကွတ်ꩻခန်ꩻနေနေထွူ၊ လိတ်မဲ့ငါ အစေႏဖဲ့ꩻနောဝ်ꩻ အွဉ်ႏသေꩻဖေႏသွဉ်ခဏ်ꩻတဲင် အထွေဖဲ့ꩻနောဝ်ꩻ အွဉ်ႏသေꩻဖေႏ ဖတ်လွူꩻခဏ်ꩻထွူ၊ သွဉ်ခဏ်ꩻကိုနောဝ်ꩻရာꩻ တဲမ်းနယ်ဖေႏဗော့ꩻ က-တန်တဖြုံႏစွို့ꩻလွံꩻထွူ၊ ကအောဝ်ႏကုဲင်ဒါႏဗျည်းဖုံႏဆူꩻလဲ့ ထွားဒေါ့ꩻနုဲင်းသွော့ က-တန်ထွူနော။
လိတ်ဟော်ꩻ
မွဉ်းဖျင်လိတ်ဟော်ꩻကရိုꩻနောဝ်ꩻရာꩻ အကျောင်ꩻတရာꩻတစွိုးစွိုးဆူꩻ ယံဖေႏကသေဖြောင်အီတဲင် တဲမ်းစီႏနယ်ဖေႏနေးတွမ်ႏလိတ်နောဝ်ꩻထွူ၊ လိတ်ဟော်ꩻသဘော်ꩻပွုံႏစံႏနောဝ်ꩻ လိတ်စောင်ႏကိုယို သော့ꩻနယ်ပါဖေႏ နီသွံပုဒ်ထွူ၊ ထွားနုဲင်းထွူတဲင် ကျံႏတဲမ်းနုဲင်းသွော့ဝင်ꩻဖုံႏထွူနော။
အထဲမ်အဗဲ့ꩻ
မွဉ်းဖျင်လိတ်စောင်ႏကိုယိုနောဝ်ꩻ လိတ်မွူးတသာကို ကအောဝ်ႏပါဒါႏ ကာရန်ဖုံႏဆူꩻ သာင်းဟန်ႏနောဝ်ꩻ ပေါင်ꩻထိုꩻ၊ သင်းဟန်ႏနောဝ်ꩻ ပြောင်ꩻလုဲင်ႏတောထိုꩻ၊ သင်းဟန်ႏနောဝ်ꩻ ရအောဝ်ႏသင်ꩻမွော့ ယူႏနုဲင်းနောဝ်ꩻတဲင် ထဲမ်သော့ꩻထဲင်းယင်းထွူ၊ "အွစ်"ကာရန်သူဖြုံႏတွမ်ႏ "အွဲစ်"ကာရန်သူဖြုံႏနောဝ်ꩻ အငေါဝ်းထန်ႏခင်ႏလမ်း ဌာန်ကွာႏစွဉ်ႏကီဝင်ꩻကရိုꩻလဲ့ အဓိပ္ပါယ်ႏပီဝင်ꩻတဲင် တဲမ်းနယ်ဖေႏဗော့ꩻ (အွစ်)ကာရန်သူဖြုံႏ၊ (အွပ်)ကာရန်သူဖြုံႏတွမ်ႏ အွဲပ်-ကာရန်သူဖြုံႏစားယိုဖုံႏလဲ့ တဲမ်းနယ်ဖေႏဗော့ꩻ (အွတ်)ကာရန်တွမ်ႏ (အွပ်)ကာရန်စွို့ꩻလွံꩻထွူ၊ (အွိုင်)ကာရန်သူဖြုံႏနောဝ်ꩻ ပြောင်ꩻတေားထိုꩻ (အိုတ်)ကာရန်သူဖြုံႏထွူ။ (အိုပ်)ကာရန်သူဖြုံႏနောဝ်ꩻ ထဲမ်သော့ꩻထဲင်းဖေႏယင်းထွူနော။
အွဉ်ႏသတိ
မွဉ်းဖျင်အုတ်၊ အိုတ်၊ အုန်၊ အိုန်၊ အုပ်၊ အိုပ်၊ အုမ်၊ အိုမ်-ကာရန်ဖုံႏစားယိုနောဝ်ꩻ အငေါဝ်းထန်ႏဖွီတဲင် အွုတ်၊ အွိုတ်၊ အွုန်၊ အွိုန်၊ အွုပ်၊ အွိုပ်၊ အွုမ်၊ အွိုမ်-ကာရန်ဖုံႏစားယိုနောဝ်ꩻ အငေါဝ်းထန်ႏပေါင်းထွူႏနော။
ငေါဝ်းတောင်ꩻပြန်ႏ
မွဉ်းဖျင်လိတ်စောင်ႏကိုယို ကအောဝ်ႏပါဒါႏ ငေါဝ်းအသွုံꩻသင်းဟန်ႏနောဝ်ꩻ သွဉ်ခဏ်ꩻကိုကအောဝ်ႏပါဒါႏ ကာရန်ဆူꩻအတွိုင်ꩻ တဲမ်းနယ်ဖေႏဗာႏတဲင် အမာႏမီႏအောဝ်ႏကရိုꩻလဲ့ ပညာႏရှိသီး ထွားဖျင်ပါဒျာႏသွော့ဝင်ꩻဖုံႏထွူနော။ စာင်ꩻနန္ဒဝံသတွမ်ႏ စာင်ꩻစန္ဒိမာ (ဓမ္မာစရိယ)၊ (ပထမရန်း လိတ်မဲ့ငါ ၅၄-ဗꩻ ၅၆)[၁][၂][၃]