ကာစိစ်သတန်ခမ်းထီ

ကာစိစ်သတန်ခမ်းနမ်းဗွေႏခမ်းထီ
Kyrgyz Republic
ကာစိစ်သတန်ခမ်းနမ်းဗွေႏခမ်းထီ; Kyrgyz Republic; Кыргыз Республикасы (Kyrgyz); Kyrgyz Respublikasy; Кыргызская Республика (ရသျား); Kyrgyzskaya Respublika;
အလံႏတောႏ	အမိတ်မုဲင်
	ခမ်းထီငဝ်းသꩻချင်ꩻ: Кыргыз Республикасынын Мамлекеттик Гимни (Kyrgyz); "ကာစိစ်သတန် ခမ်းထီငဝ်းသချင်ꩻ"
	ကာစိစ်သတန်ခမ်း အဝ်ႏဒါႏခင်ႏလမ်း (အရောင်ႏအချိုဖြား)
ဝေင်ꩻတန်; တွမ်ႏ အတန်သွတ်ꩻဝေင်ꩻ	ဗီသခဲစ်; 42°52′N 74°36′E / 42.867°N 74.600°E
ရွုမ်ꩻသွုံꩻ ဘာႏသာႏငဝ်းငွါဖုံႏ	ကာစိစ်(Kyrgyz) (ခမ်းအရန်း); ရသျား (တရာꩻဝင်ႏ);
ဒေါ့ꩻသုင်ꩻဒါႏငဝ်းငွါဖုံႏ	ကာစိစ်(Kyrgyz); ဥသဗတ်(Uzbek); Uyghur; ရသျား; Kipchak; ဘာႏသာႏငဝ်းငွါအလင်;
လိုꩻခွိုꩻ (၂၀၂၁ နေင်ႏသွတ်ꩻ)	74.1% ကာစိစ်; 14.8% en:Uzbeks; 5.0% ရသျား; 1.1% Dungans; 0.9% Uyghurs; 4.1% ခွိုꩻအလင်ဖုံႏ;
ကိုꩻကွဲႏ	90% အိစ်သာလမ်; 7% ခရိယာန်ႏ; 3% ဘာႏသာႏအလင်ဖုံႏ;
Demonym	ကာစိစ်(Kyrgyz)
အစိုႏရ	ခမ်းခြွဉ်းဗူႏ ခမ်းနမ်းဗွေႏလွောင်ႏဗူႏပုင်ႏ ခမ်းနမ်းဗွေႏခမ်းထီစနိစ်
• ခမ်းနမ်ႏဗွေႏ	en:Sadyr Japarov
• အစိုႏရအစွိုꩻဝန်ႏတန်ချုတ်ဥက္ကဋ္ဌ	en:Akylbek Japarov
• အဓိပတိကောင်သီဥက္ကဋ္ဌ	en:Nurlanbek Shakiev
ထေဥပဒေႏလွတ်တောႏ	အဓိပတိကောင်သီ
တယ်ႏထောင်ႏထွာလွဉ်ကာစိစ်သတန်ခမ်းသမဲင်ꩻ
• en:Yenisei Kyrgyz Khaganate	840
• လꩻလွစ်တခြင်ရေꩻ ရသျားထျꩻ	၁၉၁၇ နိုဝဲင်ဗာ ၂၇
• ကာစိစ်သိုဗီယဲတ်ခမ်းနမ်းဗွေႏ(K SSR)	၁၉၃၆ ဒီသဲဉ်ဗာ ၅
• လꩻလွစ်တခြင်ရေꩻ သိုဗီယဲတ်ခမ်းခြွဉ်းဗူႏထျꩻ	၁၉၉၁ ဩဂဲစ်
• လꩻလွစ်တခြင်ရေꩻအဗွေ	၁၉၉၁ ဒီသဲဉ်ဗာ ၂၆
• အခေႏခံႏဥပဒေႏယိုခါ	၂၀၂၁ ဧပီ ၁၁
ဧရိယာႏ
• ခြွဉ်း	၁၉၉,၉၅၁ km2 (၇၇,၂၀၂ sq mi) (အရန်း: ၈၅)
• ထီနမ်း	၇,၁၉၈ km2 (၂,၇၇၉ sq mi)
• ထီနမ်း (%)	3.6
လိုꩻဖြာꩻခြွဉ်း
• ၂၀၂၂ အရမ်ꩻ	7,000,000 (အရန်း - ၁၁၂)
• တချ	၂၇.၄/km2 (၇၁.၀/sq mi) (အရန်း - ၁၀၉)
GDP (PPP)	၂၀၂၂ အရမ်ꩻ
• ခြွဉ်း	$37.79 ဗီလီယံ (အရန်း - ၁၃၄)
• Per capita	$5,562 (အရန်း - ၁၄၈)
GDP (nominal)	၂၀၂၂ အရမ်ꩻ
• ခြွဉ်း	$9.02 ဗီလီယံ (အရန်း - ၁၅၁)
• Per capita	$1,327 (အရန်း - ၁၆၆)
Gini (၂၀၂၀)	29.0; ဖွိုႏ
HDI (၂၀၂၁)	0.692; ထာႏဝ · ၁၁၈
ရွဉ်ဗီႏ	ကာစိစ်သတန်ရွဉ်ဗီႏ သမ်(Som) (c) (KGS)
အခိင်ႏအွိုင်ꩻ	ကာစိစ်သတန်အခိန်ႏအွိုင်ꩻ(KGT) (UTC+6)
မွူးနီꩻစွယ်ꩻပွုံႏစံႏ	နီꩻ/လာ/နေင်ႏ
ဝါးကာꩻစနိစ်	ထွေ
ဖိုန်းကိုဒ်အမုဲင်	+996
ISO 3166 ကိုဒ်	KG
Internet TLD	.kg

ကာစိစ်သတန်ခမ်းထီ (အဲင်းကလေတ်: Kyrgyzstan) နဝ်ꩻ တရာꩻဝင်ႏအမိဉ်ꩻအနေႏ အဝ်ႏဟဲ့ꩻဖန်ဒျာႏ ကာစိစ်သတန်ခမ်းနမ်းဗွေႏခမ်းထီ တဲင် ကရီးခါနဝ်ꩻ အဝ်ႏဟဲ့ꩻဖန်ဒျာႏ ကာစိစ်သီးယား နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ အဝ်ႏဒျာႏ အာသျတွိုက်အခဝ်ထာႏဝ^[၈] ဟံႏကောင်(ကုန်းတွင်းပိတ်)ခမ်းထီတဖြုံႏဒျာႏတဲင် ကောင်ရွေꩻကောင်ဆောင်ႏဖုံႏ အဝ်ႏလွိုင်ႏအာငါႏသွူ။ ဖဲ့ꩻထင်ꩻနဝ်ꩻ ကာသဲတ်သတန်ခမ်းထီ၊ ဖဲ့ꩻတွို့ꩻနဝ်ꩻ ဥဇဗဲတ်ကိစ်သတန်ခမ်းထီ၊ ဖဲ့ꩻတွို့ꩻနဝ်နဝ်ꩻ တာစိစ်ကိစ်သတန်ခမ်းထီ တောမ်ႏ ဖဲ့ꩻကွဉ်ႏနဝ်ꩻ ခယ်ႏခမ်းထီဖုံႏ အဝ်ႏခူရောင်ꩻခါꩻနဝ်ꩻသွူ။ အတန်သွတ်ꩻဝေင်ꩻတောမ်ႏ ခမ်းထီဝေင်ꩻတန်နဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ဝေင်ꩻဗီသခဲစ်သွူ။ ခမ်းထီဧရိယာႏအအဲဉ်ႏအလုဲင်းနဝ်ꩻ အဝ်ႏစတုရန်းမဲင်ႏ ၇၇,၂၀၂ မဲင်ႏ (၁၉၉,၉၅၁ စတုရန်းကီလိုမီတာ)တဲင် ၂၀၂၀ ဗာႏ စာႏရင်ꩻအလꩻ ခမ်းထီကိုနဝ်ꩻ လိုꩻဖြာꩻခြွဉ်းအဝ်ႏ အဖြာꩻ (၆.၅)သန်းလွို နဝ်ꩻသွူ။

ကာစိစ်သတန်ခမ်းထီ သမဲင်ꩻခြောင်ꩻနဝ်ꩻ တယ်ႏလဲဉ်းအွိုးနေင်ႏပေါင်ꩻ ၂၀၀၀ လွိုကာႏတဲင် အဝ်ႏမော့ꩻခွဲးထွာဖိုလဲဉ်း ယေန်ႏငဲးရေꩻတောမ်ႏ အိဉ်ပုဲင်ယာ အစွိုးစွိုးဖုံႏ ဒို့ꩻတခြို့ဒါႏ ခမ်းတခမ်းဒျာႏသွူ။ ကာစိစ်သတန်ခမ်းထီနဝ်ꩻ ခံႏဗာႏအာ ခမ်းထီအလင်ဖုံႏ ဒို့ꩻတခြို့တဲင် တွိုႏ ၁၉၉၁ ဗာႏ သိုဗီယဲတ်ခမ်းခြွဉ်းဗူႏ ထွိုင်ႏကုဲင်ပြင်ꩻထိုꩻထွူမꩻ ကွဲးထွာလွောန် အာႏဏာႏပဲင်ႏခမ်းတခမ်းသွူ။ ထွိုင်ႏလꩻထွူ လွစ်တခြင်ရေꩻခိန်ႏ ကာစိစ်သတန်ခမ်းထီနဝ်ꩻ ထွာလွောန်ခန်း တဗူႏချင်ႏတဖြုံႏချင်ႏ ပါလီမန်ခမ်းနမ်းဗွေႏခမ်းထီ တဖြုံႏလဲ့ အဝ်ႏမော့ꩻခွဲးအဝ်ႏထွာက ခမ်းကို လိုꩻမျိုꩻရေꩻအသျုက်တရေင်ဖုံႏ၊^[၉]^[၁၀] တောႏလန်ႏအွော့ꩻဝန်ရေꩻဖုံႏ၊^[၁၁] စီꩻပွာꩻရေꩻ အယပ်ꩻအခုဲင်ႏဖုံႏ၊^[၁၂]^[၁၃] ယိုလွိုႏလွိုႏနဝ်ꩻလွိုႏလွိုႏကာႏလ အစိုႏရဖုံႏ^[၁၄]တောမ်ႏ ခမ်းထီရေꩻပါတီဖုံႏအခါႏ ထာꩻသျုက်တရေင်ဖုံႏ^[၁၅] နဝ်ꩻသွူ။ ကာစိစ်သတန်ခမ်းထီနဝ်ꩻ အဝ်ႏထွာအဝ်ႏပါသော့ꩻခါꩻ လွစ်တခြင်ဒါႏခမ်းထီဖုံႏ ဓနသဟာယအစွိုꩻ၊ ယူရေးသျား(ဥရောပအာသျ) စီꩻပွာꩻရေꩻ သမ္မဂ္ဂအစွိုꩻ၊ လွောင်ႏဗူႏလိုမ်းဗိဉ်ႏရေꩻလိတ်ချုတ်အစွိုꩻ၊ သျန်ဟုဲင်းလွောင်ႏဗူႏခွုမ်မာꩻရေꩻအစွိုꩻ၊ အိစ်သာလမ်လွောင်ႏဗူႏခွုမ်မာꩻရေꩻအစွိုꩻ၊ တာခ်ကောင်သီ၊ တာခ်ဆွိုင်းတောမ်ႏ ကမ္ဘာႏကုလသမ္မဂ္ဂဖုံႏ အစွိုꩻနွို့ခမ်းတခမ်းနဝ်ꩻသွူ။

အာႏကွိုꩻ

↑ Kyrgyzstan's Constitution of 2010 with Amendments through 2016။
↑ Kyrgyzstan – Brief Statistical Handbook (XLS)။
↑ History of Central Asia။
↑ Kyrgyzstan။ The World Factbook။ Central Intelligence Agency။ (Archived 2022 edition)
↑ ^၅.၀ ^၅.၁ ^၅.၂ ^၅.၃ World Economic Outlook Database, April 2022။ International Monetary Fund (April 2022)။
↑ GINI index (World Bank estimate) - Kyrgyz Republic။ World Bank။
↑ Human Development Report 2021/2022 (in en)။ United Nations Development Programme (8 September 2022)။
↑ BBC News – Kyrgyzstan profile – Leaders။ Bbc.co.uk (14 December 2011)။ 26 March 2013 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။
↑ "Investigating Kyrgyzstan's ethnic violence: Bloody business"၊ The Economist၊ 12 May 2011။ 26 March 2013 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူ။
↑ Foreigners in Kyrgyzstan: 'Will We Be Banned, Too?'။ EurasiaNet.org (15 June 2011)။ 26 March 2013 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။
↑ Kyrgyz private armies incite "permanent revolution" — RT။ Rt.com (17 March 2012)။ 26 March 2013 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။
↑ Kyrgyzstan: Economy globalEDGE: Your source for Global Business Knowledge။ Globaledge.msu.edu (20 December 1998)။ 26 March 2013 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။
↑ Kyrgyz Republic Economy: Population, GDP, Inflation, Business, Trade, FDI, Corruption။ Heritage.org။ 25 February 2021 ကို ဒင်ႏထွူလဲဉ်း မူရင်းမော်ကွန်း။ 26 March 2013 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။
↑ BBC News – Kyrgyzstan profile – Timeline။ Bbc.co.uk (10 October 2012)။ 26 March 2013 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။
↑ Kyrgyz Unrest။ EurasiaNet.org။ 26 March 2013 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။

[1] Kyrgyzstan's Constitution of 2010 with Amendments through 2016။

[BRIEF_STATISTICAL_HANDBOOK-2] Kyrgyzstan – Brief Statistical Handbook (XLS)။

[3] History of Central Asia။

[4] Kyrgyzstan။ The World Factbook။ Central Intelligence Agency။ (Archived 2022 edition)

[IMF.WEO.KG-5] ၅.၀ ^၅.၁ ^၅.၂ ^၅.၃ World Economic Outlook Database, April 2022။ International Monetary Fund (April 2022)။

[WBKG_2-6] GINI index (World Bank estimate) - Kyrgyz Republic။ World Bank။

[HDI-7] Human Development Report 2021/2022 (in en)။ United Nations Development Programme (8 September 2022)။

[8] BBC News – Kyrgyzstan profile – Leaders။ Bbc.co.uk (14 December 2011)။ 26 March 2013 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။

[9] "Investigating Kyrgyzstan's ethnic violence: Bloody business"၊ The Economist၊ 12 May 2011။ 26 March 2013 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူ။

[10] Foreigners in Kyrgyzstan: 'Will We Be Banned, Too?'။ EurasiaNet.org (15 June 2011)။ 26 March 2013 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။

[11] Kyrgyz private armies incite "permanent revolution" — RT။ Rt.com (17 March 2012)။ 26 March 2013 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။

[12] Kyrgyzstan: Economy globalEDGE: Your source for Global Business Knowledge။ Globaledge.msu.edu (20 December 1998)။ 26 March 2013 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။

[13] Kyrgyz Republic Economy: Population, GDP, Inflation, Business, Trade, FDI, Corruption။ Heritage.org။ 25 February 2021 ကို ဒင်ႏထွူလဲဉ်း မူရင်းမော်ကွန်း။ 26 March 2013 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။

[14] BBC News – Kyrgyzstan profile – Timeline။ Bbc.co.uk (10 October 2012)။ 26 March 2013 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။

[15] Kyrgyz Unrest။ EurasiaNet.org။ 26 March 2013 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။

[၈]

[၁]

[၂]

[၃]

[၄]

[၅]

[၆]

[၇]

[၉]

[၁၀]

[၁၁]

[၁၂]

[၁၃]

[၁၄]

[၁၅]