ကိုဘော့

ကိုဘော့ (အဉ်းဂလစ်ဆျ်- Cobalt) ယို ထွာ မေႏလူးရောင်ႏက ကဆှော့ꩻခြုမ်ႏဒါႏ ဒြတ်စင်တဗာႏသှူ။ အထဲ့ရော့ꩻ ထာꩻရွောင် (periodic table) ကိုနောဝ်ꩻ အောဝ်ႏသော့ꩻ အဗူႏ ၈ (group viii) ကို။ ကိုဘော့ယောင်ꩻနောဝ်ꩻ ဗွန်ပီပသီႏ၊ နီကယ်ဖုံႏ၊ အာႏရဲင်ꩻ ထှို့ꩻငင်ႏပသီႏ (မန်း- သံလိုက်စွမ်းအင်ကို ထုတ်ပေးနိုင်စွမ်း) အောဝ်ႏ။ ကအီႏမာꩻဓာတ် ဓာတုဖဲ့ꩻရာနောဝ်ꩻ ယိုꩻထှူ ဒြတ်ခြှောန်းဖုံႏ ထွာလှောန်အာအီဒါႏ။ ထွာဒြတ်စင် အုံမော် တလီꩻခြာ၊ ရဲးနမ်းချာနှောင်ꩻဒါႏ ထီတွီတှိုတ်ပှေါတ်ထာꩻ (မန်း- ရေတိုက်စားမှုဒဏ် ခံနိုင်ရည်ရှိ)။ မဉ်ႏသော့ꩻ အဲက်သစ် အာႏပနဲန်ႏ (dilute acid) ကိုနောဝ်ꩻ အခြီစိုႏထိုꩻတောဝ်းယိုꩻယိုꩻ၊ အခြီစိုႏ ယှိုးယွတန်ဒျာႏသှူ။

ကိုဘော့ (ဒြပ်စင်),  ₂₇Co

electrolytically refined cobalt chips
ကအောဝ်ႏလုဲင်ႏဒါႏ ဂုဏ်သတ္တိဖုံႏ
အမဉ်ꩻ၊ သင်္ကေတ	ကိုဘော့ (ဒြပ်စင်), Co
အငေါဝ်းထန်ႏ	/ˈkoʊbɒlt/ KOH -bahlt
အယောင်ꩻ	hard lustrous bluish gray metal
ဒြတ်စင် အထဲ့ရော့ꩻ ထာꩻရှောင်ကို ကိုဘော့ (ဒြပ်စင်)
– ↑ Co ↓ Rh သံ ← ကိုဘော့ (ဒြပ်စင်) → နီကယ်
အဲက်တမ် အမုဲင်ရဲန်ႏ (Z)	27
အဗူႏ၊ ဘလော့	group 9
အထဲ့ရော့ꩻ ထာꩻရွောင်	period  4
ဒြပ်စင် ကဏ္ဍ	transition metal
အှောန်ႏထော့ခါꩻ အဲက်တမ်မေက် အထှူႏခေန်ႏ (±) (Ar)	58.933194(4)
အီလဲက္ထရွန် ကဖျင်ထာꩻ	[Ar] 3d7 4s2
အပီတထွိုင်ကို ကပါဒါႏ အီလဲက္ထရွန်	2, 8, 15, 2
ပှိုင်းဝှို့တုမ်ႏ ယောင်ꩻဖဲ့ဂုဏ်သတ္တိဖုံႏ
အရောင်ႏ	metallic gray
ဖေ့စ်	အခြုံးအတူႏ
အခြုံးခြီအီအလျား	1768 K ​(1495 °C, ​2723 °F)
အထီဗို့ꩻအီအလျား	3200 K ​(2927 °C, ​5301 °F)
အနဲန်းအတဉ်ႏ (အခန်ꩻအလျား ၊ လမ်းဟောင်းကိုအလျား)	8.90 g/cm3
8.86 g/cm3
ဖျှူးဆဉ်းအလျား	16.06 kJ/mol
အတအှိုထန်ႏအလျား	377 kJ/mol
မိုလာ အလျားအာႏရဲင်ꩻ	24.81 J/(mol·K)
အတအှိုထီတေက်ꩻအာႏ P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k at T (K) 1790 1960 2165 2423 2755 3198
အဲက်တမ်မေက်ဂုဏ်ႏဖုံႏ
ထွာအောက်သုဲက် (အောက်သုဲက်ဒေးဆဉ်း) အထျꩻအအုံ	−3, −1, +1, +2, +3, +4, +5 ​(an amphoteric oxide)
ဓာတ်ငင်ႏအီလက်ထရွန်	Pauling scale: 1.88
အာႏတောင်ႏတာႏမာꩻထွာအုဲင်းယွန်း	1st: 760.4 kJ/mol 2nd: 1648 kJ/mol 3rd: 3232 kJ/mol (more)
အဲက်တမ်မေက် ဒွါႏအကဲန်တကှို့ꩻ	empirical: 125 pm
ကိုဗေးလဲန့်ဒွါႏအကဲန်တကှို့ꩻ	Low spin: 126±3 pm High spin: 150±7 pm
Miscellanea
ကမာꩻထွာခါꩻထာꩻကြုံး	​hexagonal close-packed (hcp)
အငေါဝ်းအမှိုင်	4720 m/s (at 20 °C)
အလျားမာꩻတခြက်ထာꩻ	13.0 µm/(m·K) (at 25 °C)
အလျားတွီကာႏထာꩻ	100 W/(m·K)
တျာႏရဲးကမ်းထာꩻ	62.4 nΩ·m (at 20 °C)
ပသီႏထှို့ꩻဓာတ်	ferromagnetism
Young's modulus	209 GPa
Shear modulus	75 GPa
Bulk modulus	180 GPa
ပွုဲင်သွန် အဗျင်ႏ- ပွိုင်စွန် အချိုး	0.31
Mohs hardness	5.0
Vickers hardness	1043 MPa
Brinell hardness	470–3000 MPa
CAS Number	7440-48-4
ထွာလှောန်ခြောင်ꩻ
ကထုမ်ႏမော့ꩻသား	Georg Brandt (1732)
အစှူဖြှိုးသွတ်ꩻ ကိုဘော့ (ဒြပ်စင်)သီး အုဲင်သိုတုပ်ဖုံႏ
iso NA သက်တန်ꩻတာကွို့ꩻ DM DE ( MeV) DP 56Co syn 77.27 d ε 4.566 56Fe 57Co syn 271.79 d ε 0.836 57Fe 58Co syn 70.86 d ε 2.307 58Fe 59Co 100% is stable with 32 neutrons 60Co syn 5.2714 y β−, γ 2.824 60Ni

မာꩻအီ

မဉ်ႏမာꩻသတ္တုကြူ (မန်း- သတ္တုစပ်) ဖုံႏရာနောဝ်ꩻ ဝင်ꩻသော့ꩻပါ ကိုဘော့။ ခင်ႏလမ်း ဝင်ꩻကမာꩻအီ ကိုဘော့နောဝ်ꩻ မာꩻ သတ္တုကြူတဉ်ႏခြေင်း (အဉ်းဂလစ်ဆျ်- super alloys, မန်းနေး- အထူးသတ္တုစပ်) တဲ့နောဝ်ꩻ၊ မာꩻ သတ္တုကြူ ကရဲးနှောင်ꩻ ထာꩻပှေါတ်တှိုတ်အာႏတဲ့နောဝ်ꩻ၊ မာꩻ ပသီႏမဏိတွမ်ႏ ထာꩻထှို့အီပသီႏ (မန်း- သံလိုက်) တဲ့နောဝ်ꩻ မာꩻအီဝင်ꩻ တွမ်ႏကိုဘော့ သတ္တုကြူသှူ။ ထာꩻခြိုꩻအူအီမေႏ (မန်း- လောင်စာ) တွမ်ႏ ကထေမာꩻ ဓာတုခြှိုင်းခြိုꩻ ခင်ႏလမ်းကိုနောဝ်ꩻ ကိုဘော့ယို မာꩻအီထာꩻခြိုꩻ မာꩻငီꩻဖေႏဓာတ် (မန်း- ဓာတ်ကူပစ္စည်း) catalysts ဖုံႏ။ ထာꩻဗှို့ꩻ (မန်း- မှင်) တွမ်ႏ ထာꩻသူႏတသီႏရောင်ႏဖုံႏအတာႏ ဝင်ꩻမာꩻအီထာꩻခြိုꩻ အှောန်ႏသူ အှောန်ႏသဲင်အီ။ မဉ်ႏမာꩻ တသီႏရောင်ႏ ကဲတ်ꩻအီထာꩻယောင်ꩻ (မန်း- ပန်းချီဆေးစပ်ခြင်း)၊ မဉ်ႏမာꩻ ဝန်ႏဗေးဖုံႏ ဝန်ႏဟမ်ႏဖုံႏတဲ့နောဝ်ꩻ၊ မဉ်ႏမာꩻ မန်ႏရောင်ႏသားတဲ့နောဝ်ꩻ၊ မဉ်ႏမာꩻအွတ်ခြုမ်ႏ သꩻအီလမ်းတာႏတဲ့နောဝ်ꩻ၊ မဉ်ႏရဲန်ꩻတရေꩻ လုံးဟောဝ်ရတနာႏဖုံႏတဲ့နောဝ်ꩻ မာꩻအီတွမ်ႏ ကိုဘော့ ရောင်ႏတသောမ်ႏ (cobalt (III) aluminate, CoAl₁₂O₄ နောဝ်ꩻသှူ။ တသီႏဖဲ့ꩻခရာႏ လုမ်ꩻလာꩻအီထာꩻတာႏ တွမ်ႏယင်း ထာꩻအမ်ႏခရာႏ ယမ်ဖေႏကသေင်ကုဲင်တောဝ်းတာႏ မာꩻအီလွဝင်ꩻတွမ်ႏ ရေဒီယိုသတ္တိ ကရွန်ꩻဒါႏ Co₆O သှူဩ။

ကမော့ꩻလꩻဒါႏ အအုံအအောဝ်ႏ သဘာဝကို

ကိုဘော့ (Cobalt) ကဉ်းအာအာနောဝ်ꩻ အောဝ်ႏ ကမ္ဘာႏဟမ်ႏထဝ အကဲန်ကို၊ ကမ္ဘာႏဟမ်ႏမဲ့ငါလောင်း တွမ်ႏ ထီကိုနောဝ်ꩻ အောဝ်ႏဆေ့ꩻလုမ်ꩻ။ ကိုဘော့ ကအောဝ်ႏပါဒါႏ ထီကိုနောဝ်ꩻ အနျလင်ꩻလွေꩻ ကထွာဒါႏ အစိုႏခြီသတ္တိ ကဆေ့ꩻခြေားဒါႏ CoS(Cobalt Sulfine) နောဝ်ꩻသှူ။ ဟမ်ႏဗဲ့ꩻကိုယို ကိုဘော့ကပါလဲန်းငီꩻ (မန်း- ပျမ်းမျှ) နေးနောဝ်ꩻ ထွာ 8 ppm ရိုꩻလဲ့ ကိုဘော့ကပါဆေ့ꩻဒါႏ ဟမ်ႏဗဲ့ꩻ (မန်း- မြေဆီလွှာ)ကိုနောဝ်ꩻ အဆေ့ꩻသွတ်ꩻ ပါဗော့ꩻ 0.1 ppm ရပ်ကို။ တှိုႏ ကိုဘော့ ကပါအာဒါႏ ဟမ်ႏဗဲ့ꩻနောဝ်ꩻ အအာသွတ်ꩻ အောဝ်ႏပါနှောင်ꩻဒါႏ 70 ppm သှူ။ ထီပင်ႏလယ်ႏ သမုဒ္ဒရာဖဲ့ꩻလကို ကအောဝ်ႏဒါႏ ဖြို့သဉ် ရောင်ႏသဉ်သောမ်ႏ (cyanobacteria, မန်း- စိမ်းပြာရေညှိ) တွမ်ႏ ထာꩻသား ကအမ်ႏဒါႏနုဲက်ဒြိုဖုံႏအတာႏ အောဝ်ႏလိုႏ ကိုဘော့၊ အောဝ်ႏတောဝ်းထွာတောဝ်းသှူ။ ကိုဘော့ယို ကအီးမော့ꩻ သတ္တုခေါ်ခေါ်ဒျာႏနောဝ်ꩻ မော့ꩻတောဝ်း၊ မော့ꩻနှောင်ꩻဗော့ꩻ သတ္တုထာꩻခြာနေး (ores , မန်း- သတ္တုရိုင်း) နောဝ်ꩻသှူ။ နောဝ်ꩻမꩻ ကိုဘော့ယို ဟူႏထန်ႏခြေင်ခြေင် ဝွေꩻလုမ်ꩻ လꩻနှောင်ꩻတောဝ်း၊ ငီꩻတွမ်ႏ နီကယ် (nickel)၊ တောင်ꩻတနျာႏ (copper) တဲင် ထေထူႏဗာႏဗော့ꩻ by-product နေး။ ကထွာဒါႏ ကိုဘော့ သတ္တုထာꩻခြာဖုံႏရာနောဝ်ꩻ ထွာ cobaltite (CoAsS), ကဟဲ့ꩻဒါႏ ကိုဘော့ အရောင်ႏတနျာႏ erythrite (Co₃(AsO₄)₂).8H₂O) ၊ glucodot (Co, Fe) AsS) တွမ်ႏယင်း skutterudite (Co, Ni, Fe)As₃ ဖုံႏနောဝ်ꩻသှူ။ ခမ်းထီ ဝင်ꩻကဟူႏ ထူႏလꩻအာသွတ်ꩻဒါႏ ကိုဘော့နောဝ်ꩻ ထွာ ကွန်ဂို၊ ခယ်ႏ၊ သမ်ဘီယာ၊ ရတ်ဆျား တွမ်ႏ ဩသတေးလျသှူ။ ဖဉ်လဲန်၊ အသာဘုဲင်ဇျံ တွမ်ႏ ကာသဲတ်သတန်ခမ်းဖုံႏကိုတဲ့ အောဝ်ႏဟူႏလꩻ။ ကမ္ဘာႏဟမ်ႏတဖြုံႏလုမ်း တနေင်ႏတနေင်ႏ ဟူႏလꩻ ကိုဘော့ အောဝ်ႏ ၁၇၀၀၀ တန် (tons) သှူ။