ကိုးရီးယားခမ်းနဝ်
ကိုးရီးယားခမ်းနဝ် (ကိုးရီးယား: 남한၊ 南韓)၊ (အိန်းကလေတ်: South Korea) ယို တရာꩻဝင်ႏအမိဉ်ꩻအနေႏ အဝ်ႏဟဲ့ꩻဖန်ခါꩻဒျာႏ ကိုးရီးယား ခမ်းနမ်းဗွေႏခမ်းထီ (ကိုးရီးယား: 대한민국၊ 大韓民國) (အိန်းကလေတ်: Republic of Korea၊ ROK) နုဲင်းနဝ်ꩻလဲ့ ကဲဉ်းအာနဝ်ꩻ အဝ်ႏဟဲ့ꩻဒျာႏ ကိုးရီးယားခမ်းထီ (한국၊ 韓國) နဝ်ꩻသွူ။ အဝ်ႏဒျာႏ အာသျတွိုက် အခဝ်ကွဉ်ႏ ကိုးရီးယားကြွန်မော့နဝ်တဲင် ဖဲ့ꩻတွို့ꩻဖဲ့ꩻနဝ်ꩻ ခယ်ႏခမ်းထီ၊ ပင်ႏလယ်ႏတသီး၊ ဖဲ့ꩻကွဉ်ႏဖဲ့ꩻနဝ်ꩻ ဂျပန်ခမ်းထီ၊ ဂျပန်ပင်ႏလယ်ႏ၊ ဖဲ့ꩻထင်ꩻဖဲ့ꩻနဝ်ꩻ ကိုးရီးယားခမ်းထင်ꩻ ခမ်းထီဖုံႏ အဝ်ႏခူခါꩻနဝ်ꩻသွူ။ ခမ်းထီအအဲဉ်ႏအလုဲင်း ဧရိယာႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏစတုရန်းမဲင်ႏ ၃၈,၇၅၀ မဲင်ႏ (၁၀၀,၃၆၃ စတုရန်းကီလိုမီတာ)သွူ။ ခမ်းထီဝေင်ꩻတန်နဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ဝေင်ꩻသိုးတဲင် ထွာဒျာႏ ကမ္ဘာႏလောင်း ဝေင်ꩻတန်ကိုလိုꩻအုံအာတချသွတ်ꩻ စတုတ္ထဝေင်ꩻဒျာႏသွူ။ ခမ်းထီကိုနဝ်ꩻ ၂၀၁၉ ဗာႏ စာႏရင်ꩻအလꩻ လိုꩻဖြာꩻခြွဉ်းအဝ်ႏ (၅၁ သန်း)လွို ခမ်းထီလိုꩻဖြာꩻ တထာႏဝ(၂၆သန်း)ရပ်နဝ်ꩻ အဝ်ႏအုံသော့ꩻ ဝေင်ꩻတန်သိုးကိုသွူ။ ခမ်းထီလိုꩻဖြာꩻတထာႏဝ(၅၆.၁%)နဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ဘာႏသာႏတအဝ်ႏတဝ်းသားတဲင် အဝ်ႏကုဲင်တထာႏဝရပ်နဝ်ꩻ ကိုႏကွဲႏအာဒျာႏ ခရိစ်ယာန်ႏတောမ်ႏ ကိုးရီးယားဗုဒ္ဓဘာႏသာႏသွူ။
| ကိုးရီးယား ခမ်းနမ်းဗွေႏခမ်းထီ | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
.svg) ကိုးရီးယာခမ်းနဝ် ကထိန်ꩻချုတ်ခါꩻဒါႏဟံႏနယ်ႏ(အချိုဖြား)၊ ပဲင်ႏဆဲင်ႏအကျောင်ꩻ ကေႏညာႏခါꩻလဲ့ တထိန်ꩻချုတ်နွောင်ꩻတဝ်းဒါႏဟံႏနယ်ႏ (အချိုဆား) | |||||
| ဝေင်ꩻတန် တွမ်ႏ အတန်သွတ်ꩻဝေင်ꩻ | ဝေင်ꩻသိုး 37°33′N 126°58′E / 37.550°N 126.967°E | ||||
| ရွုမ်ꩻသွုံꩻ ဘာႏသာႏငဝ်းငွါဖုံႏ | ကိုးရီးယား (Pyojuneo) Korean Sign Language[၁] | ||||
| တရာꩻဝင်ႏအတဲမ်းအဖြုဲင်ꩻ | ကိုးရီးယားအက္ခရာႏ(ဟန်ဂု) | ||||
| လိုꩻခွိုꩻ (၂၀၁၉) |
| ||||
| ကိုꩻကွဲႏ |
| ||||
| Demonym | |||||
| အစိုႏရ | တခမ်းတအာႏဏာႏ ခမ်းနမ်းဗွေႏလွောင်ႏဗူႏပုင်ႏ ခမ်းနမ်းဗွေႏခမ်းထီ | ||||
| ယွန်းသော့ယော | |||||
| ဟန်ဒေါက်သူး | |||||
| ကိမ်စိမ်ဖျို | |||||
| ကိမ်မျောင်သူး | |||||
| ယူနမ်သောက် | |||||
| ထေဥပဒေႏလွတ်တောႏ | စွိုးခွိုꩻလွတ်တောႏ | ||||
| တယ်ႏထောင်ႏခမ်းသမဲင်ꩻ | |||||
• ဂိုစျိုသွန်း(ပထမသွတ်ꩻခမ်း) | 2333 BCE (mythological) | ||||
| 57 BCE | |||||
| 668 | |||||
| 918 | |||||
| ၁၃၉၂ ဇူလုဲင် ၁၇ | |||||
| ၁၈၉၇ အောက်တိုဗာ ၁၂ | |||||
| ၁၉၁၀ ဩဂဲစ် ၂၂ | |||||
| ၁၉၁၉ မတ် ၁ | |||||
| ၁၉၁၉ ဧပီ ၁၁ | |||||
| ၁၉၄၅ သဲတ်တိဉ်ဗာ ၂ | |||||
• US administration of Korea south of the 38th parallel | ၁၉၄၅ သဲတ်တိဉ်ဗာ ၈ | ||||
| ၁၉၄၈ ဩဂဲစ် ၁၅ | |||||
| ၁၉၈၈ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၅ | |||||
| ဧရိယာႏ | |||||
• ခြွဉ်း | ၁၀၀,၃၆၃ km2 (၃၈,၇၅၀ sq mi) (အရန်း: ၁၀၇) | ||||
• ထီနမ်း (%) | 0.3 (၃၀၁ km2 [၁၁၆ sq mi]) | ||||
| လိုꩻဖြာꩻခြွဉ်း | |||||
• ၂၀၂၂ အရမ်ꩻ | 51,844,834[၂] (အရန်း - ၂၈) | ||||
•
တချ | ၅၀၇/km2 (၁,၃၁၃.၁/sq mi) | ||||
| GDP (PPP) | ၂၀၂၂ အရမ်ꩻ | ||||
• ခြွဉ်း |  $2.735 trillion[၃] (အရန်း - ၁၄) | ||||
• Per capita | $53,051[၃] (အရန်း - ၂၈) | ||||
| GDP (nominal) | ၂၀၂၂ အရမ်ꩻ | ||||
• ခြွဉ်း | $1.804 trillion[၃] (အရန်း - ၁၂) | ||||
• Per capita | $34,994[၃] (အရန်း - ၃၂) | ||||
| Gini (၂၀၁၈) |  34.5[၄]ထာႏဝ | ||||
| HDI (၂၀၂၁) | 0.925[၅] ထိုမွေး · ၁၉ | ||||
| ရွဉ်ဗီႏ | ကိုးရီးယားခမ်းနဝ် ဝမ် (₩) (KRW) | ||||
| အခိင်ႏအွိုင်ꩻ | ကိုးရီးယားအခိင်ႏအွိုင်ꩻ (UTC+9) | ||||
| မွူးနီꩻစွယ်ꩻပွုံႏစံႏ | နေင်ႏ/လာ/နီꩻ (CE) | ||||
| ဝါးကာꩻစနိစ် | ထွေ | ||||
| ဖိုန်းကိုဒ်အမုဲင် | +82 | ||||
| Internet TLD | |||||
ကိုးရီးယားခမ်းနဝ် စီꩻပွာꩻရေꩻ လွိုင်ႏကွုန်ꩻထင်ႏထိုထာꩻနဝ်ꩻ ကထွူထိုꩻလဲဉ်းဒါႏ တဆီဗူႏနေင်ႏ လစ်ဗာႏအကို ထွာဖို ကမ္ဘာႏလောင်း ဒုတိယအရန်းသွူ။ ပွိုးစွဉ်ႏ ကိုးရီးယားခမ်းနဝ် စီꩻပွာꩻရေꩻလွိုင်ႏကွုန်ꩻထင်ႏထိုထာꩻယို ခမ်းစွုမ်းနုဲင်ငံတကာသီး အဝ်ႏဒေါ့ꩻလွ့ "ဟန်ခြောင်ရွေꩻခြောင်ႏ အံႏဖြာႏခရာႏထာꩻထွာ" အကျောင်ꩻ၊ အာသျကေလစ်ꩻဗာႏအကိုလဲ့ အဝ်ႏပါသော့ꩻအကျောင်ꩻ ခံႏဗာႏခမ်းလင်သီး ခမ်းနွမ်ꩻအံႏဖြာႏဒေါ့ꩻရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ကောပ်နဝ်ꩻမꩻ ကိုးရီးယားခမ်းနဝ် ထင်ႏထိုလွိုင်ႏကွုန်ꩻထာꩻနဝ်ꩻ ထင်ႏထိုလွိုင်ႏကွုန်ꩻကျာꩻ ခမ်းထီဖုံႏအတာႏ ထွာအီယံနယ်စံပျနမူႏနာႏနဝ်ꩻသွူ။ ကိုးရီးယားခမ်းနဝ်နဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ လွိုင်ႏကွုန်ꩻထင်ႏထိုလဲဉ်း ခမ်းတခမ်းဒျာႏတဲင် အာသျတောမ်ႏသမုဒ္ဒရာႏဒေႏသကို ခံႏဗာႏဝင်ꩻအွဉ်ႏထွော့ လိုꩻအာပြွူးဖြိုထင်ႏထိုတာႏ(HDI)တန်ႏဖိုꩻ ပဉ္စမအထိုသွတ်ꩻအရန်း ခမ်းထီနဝ်ꩻသွူ။ ခမ်းထီစီꩻပွာꩻရေꩻနဝ်ꩻ လꩻအမိဉ်ꩻ ထေထန်ႏနွောင်ꩻကွန်ႏ GDP တန်ႏဖိုꩻနဝ်ꩻ ကမ္ဘာႏလောင်း အထိုသွတ်ꩻအကို အဝ်ႏအရန်း(၁၃)သွူ။ စီꩻပွာꩻရေꩻ(Mixed economy)နဝ်ꩻ အဝ်ႏအရန်း(၁၀)သွူ။ ကိုးရီးယားခမ်းနဝ် အမိတ်တံႏဆိတ်ကထွာဒါႏ LG တောမ်ႏ သမ်သောင်း(Samsung) တံႏဆိတ်ဖုံႏနဝ်ꩻ နုဲင်ငံတကာကို ထွာလိုꩻသေအာ လိုꩻသုင်ꩻအာ မိဉ်ꩻတန်ဒါႏ မေႏခြွိုင်းခြိုꩻလျှပ်စစ်ဖဲ့ꩻ တခြိုꩻဒျာႏသွူ။ တောမ်ႏအမေႏရိကန်ႏနဝ်ꩻ ထွာအဓိက ဖြေꩻစာကူꩻကားဖက် ခမ်းထီဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။ တညတဝ်းဒွိုန်းနေင်ႏအခိင်ႏတွင်ꩻ ကိုးရီးယားခမ်းနဝ်ကိုနဝ်ꩻ အဝ်ႏမော့ꩻကျုံႏတလူႏလွေꩻဗာႏ လိုꩻသက်တန်သားဆေ့ꩻလွဉ်တောမ်ႏ ကမ္ဘာႏလောင်း လွူးဖွာꩻပို ထွာလွဉ်အဆေ့ꩻသွတ်ꩻ ခမ်းတခမ်းနဝ်ꩻသွူ။
ကိုးရီးယားခမ်းထီတန်နဝ်ꩻ ဒုတိယကမ္ဘာႏစဲ့ꩻပွယ်ꩻထွူ ၁၉၄၅ ဗာႏရပ် ဂျပန်သီး ချꩻထိုꩻစူခွုမ်တဲင် အဝ်ႏဂျပန်သီးစူကို လွစ်ထန်ႏလꩻရိုꩻလဲ့ အချင်ꩻချင်ꩻတဲ့ꩻခဝ်းတဝ်းဝင်ꩻတဲင် ကိုးရီးယားစဲ့ꩻပွယ်ꩻကို ခံႏဗာႏ ခမ်းထန်ႏခမ်းတန်သီး နွို့ပါသျုက်ငီꩻနဝ်ꩻသွူ။ နဝ်ꩻမꩻ စဲ့ꩻပွယ်ꩻထွူ ဖေႏကထိန်ꩻချုတ်နွောင်ꩻ ကိုးရီးယားကြွန်မော့တဲင် ခံႏဗာႏ ခမ်းတန်သီး ဖထိုꩻနီခဝ် ခမ်းနဝ်တောမ်ႏခမ်းထင်ꩻတဲင် ခမ်းထင်ꩻဖဲ့ꩻနဝ်ꩻ အဓိက သိုဗီယဲတ်(ရသျား)၊ ခယ်ႏသီး၊ ခမ်းနဝ်နဝ်ꩻ ကုလသမဂ္ဂ(အဓိက အမေႏရိကန်ႏ)သီး အဝ်ႏနွို့ပါအိုပ်ချုတ်သော့ꩻနဝ်ꩻသွူ။ ကိုးရီးယားခမ်းနဝ်အနေႏ လိုꩻကသေအာဒါႏ ကိုးရီးယားခမ်းနမ်းဗွေႏခမ်းထီယိုနဝ်ꩻ အမေႏရိကန်ႏအစိုႏရသီး စွဲးကမ်းဖေႏ လွိုင်ႏကွုန်ꩻစီꩻပွာꩻရေꩻတောမ်ႏ စဲ့ꩻရေꩻနဝ်ꩻသွူ။ တွိုႏ ၁၉၄၈ ဗာႏနဝ်ꩻ မာꩻလွေꩻဖေႏခန်း ပွယ်ꩻလွိုက်ရွေꩻဖေႏမဲးနဝ်ꩻသွူ။ တယ်ႏ ၁၉၇၀-၇၁ ဗာႏကို အမေႏရိကန်ႏစဲ့ꩻတပ်စခန်ꩻ ကအဝ်ႏသော့ꩻဒါႏ ကိုးရီးယားခမ်းနဝ်ကိုနဝ်ꩻ ကွဲးအွဉ်ႏယောမ်ꩻလွဉ် လဲင်ႏစိꩻစိꩻနဝ်ꩻသွူ။ ကိုးရီးယား ခမ်းနဝ်တောမ်ႏခမ်းထင်ꩻ ဖေႏကလွောင်ႏဗူႏအဝ်ႏညီꩻချာဝင်ꩻ တခမ်းချင်ႏတာႏ အဝ်ႏအုံကွံဒေါ့ꩻရီနေက တောမ်ႏကိုးရီးယားခမ်းထင်ꩻ ဗꩻဟန်ႏသနီꩻ တလွောင်ႏဗူႏနွောင်ꩻဒွိုန်းနဝ်ꩻသွူ။
အာႏကွိုꩻ
မွဉ်းဖျင်- ↑ You must specify title = and url = when using {{cite web}}. (in ko) (2016)။
- ↑ Korea South။ The World Factbook။ Central Intelligence Agency။ (Archived 2022 edition)
- ↑ ၃.၀ ၃.၁ ၃.၂ ၃.၃ World Economic Outlook Database April 2022။ International Monetary Fund။
- ↑ Inequality – Income inequality – OECD Data။ OECD။ 17 July 2021 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
- ↑ Human Development Report 2021/2022 (in en)။ United Nations Development Programme (8 September 2022)။
အာႏကွိုꩻချက်အမာႏ: <ref> tags exist for a group named "မတ်ရောမ်", but no corresponding <references group="မတ်ရောမ်"/> tag was found