တူရကီခမ်းထီ
တူရကီခမ်းထီ (အိန်းကလေတ်: Turkey) ယိုနဝ်ꩻ တရာꩻဝင်ႏအမိဉ်ꩻအနေႏ ဟဲ့ꩻဒျာႏ တူရကီခမ်းနမ်းဗွေႏခမ်းထီ နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ အဝ်ႏဒျာႏ အာသျတွိုက် အမော့ꩻနဝ်သွတ်ꩻကိုတဲင် ခမ်းယိုတဖြုံႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏပါသော့ꩻလွေꩻ ဥရောပတွိုက်တွမ်ႏ အာသျတွိုက်ကို တခဝ်စီႏနဝ်ꩻသွူ။ အာသျတွိုက်ကို ကအဝ်ႏဒါႏ တူရကီခမ်းတောမ်ႏ ဥရောပတွိုက်ကို ကပါဖဒါႏ တူရကီခမ်း ခမ်းနယ်ႏဖုံႏ အခါႏနဝ်ꩻ ဗော့စပရပ်ရေလက်ကြား၊ မာမရာပင်ႏလယ်ႏ၊ ဒါးဒနဲရေလက်ကြားဖုံႏ အဝ်ႏခါႏခါꩻတဲင် တယ်ႏပွိုင်းလဲင်ႏကရီးခါကာႏ အဝ်ႏသုင်ꩻလွေꩻအီ ကာႏလွေꩻချာငါ ခမ်းတွို့ꩻခမ်းကွဉ်ႏ တဖူꩻရဲဉ်ႏအနေႏတဲင် ခမ်းပေႏကီလဲ့ အရေꩻတန်မွေး ခမ်းတခမ်းဒျာႏသွူ။ တူရကီခမ်း အခေါဝ်တွို့ꩻထင်ꩻဖဲ့ꩻနဝ်ꩻ ဂရိခမ်းထီ၊ ဗူဂေးရီးယားခမ်းထီအဝ်ႏ၊ အခေါဝ်ထင်ꩻစွို့ꩻစွို့ꩻဖဲ့ꩻနဝ်ꩻ ထီနောင်ပင်ႏလယ်ႏယော့အဝ်ႏ အခေါဝ်ကွဉ်ႏထင်ꩻဖဲ့ꩻနဝ်ꩻ စျော်စီယာခမ်းထီ၊ အခေါဝ်ကွဉ်ႏစွို့ꩻစွို့ꩻဖဲ့ꩻနဝ်ꩻ အီရန်ခမ်းထီ၊ အာမေးနီးယားခမ်းထီ၊ အသာဗုဲင်စျန်ခမ်းထီ၊ အခေါဝ်ကွဉ်ႏနဝ်ဖဲ့ꩻနဝ်ꩻ အီရတ်ခမ်းထီ၊ အခေါဝ်နဝ်ဖဲ့ꩻနဝ်ꩻ ထီနောင်ပင်ႏလယ်ႏတွမ်ႏ သီးရီးယားခမ်းထီအဝ်ႏ၊ အခေါဝ်တွို့ꩻနဝ်ꩻ အေစီယန်ပင်ႏလယ်ႏယို ထွာခမ်းကူခမ်းနား အဝ်ႏခူရောင်ꩻခါꩻနဝ်ꩻသွူ။
| တူရကီ ခမ်းနမ်းဗွေႏခမ်းထီ Türkiye Cumhuriyeti | |
|---|---|
 အလံႏတောႏ | |
.svg) | |
| ဝေင်ꩻတန် | ဝေင်ꩻအန်ကာရာ 39°N 35°E / 39°N 35°Eကိုဩဒိနိတ်: 39°N 35°E / 39°N 35°E |
| အတန်သွတ်ꩻဝေင်ꩻ | ဝေင်ꩻအိစ်သတန်ဗူ 41°1′N 28°57′E / 41.017°N 28.950°E |
| ဒေါ့ꩻဖြဝ်ႏဒါႏ ဘာႏသာႏငဝ်းငွါဖိုင်ႏ[၁] |
|
| လိုꩻခွိုꩻ (2016) | |
| Demonym |
|
| အစိုႏရ | ခမ်းခြွဉ်းဗူႏ ခမ်းနမ်းဗွေႏ ဖြွမ်းဗူႏပုင်ႏ ခမ်းနမ်းဗွေႏခမ်းထီ |
| ရီဂျစ် တိုင်ယစ် အာဒိုအန် | |
| Fuat Oktay | |
| Mustafa Şentop | |
| ထေဥပဒေႏလွတ်တောႏ | စွိုးခွိုꩻလွတ်တောႏ |
| တယ်ႏထောင်ႏ | |
| ၁၀၃၇ | |
| ၁၀၇၁ | |
| ၁၀၇၇ | |
| ၁၀၈၁ | |
| ၁၂၅၀ | |
| c. ၁၂၉၉ | |
| ၁၉၁၉ ဗာႏ မေလာ ၁၉ နီꩻ | |
| ၁၉၂၀ ဗာႏ ဧပီလာ ၂၃ နီꩻ | |
| ၁၉၂၃ ဗာႏ ဇူလုဲင်လာ ၂၄ နီꩻ | |
| ၁၉၂၃ ဗာႏ လာအောက်တိုဗာ ၂၉ နီꩻ | |
| ၁၉၈၂ ဗာႏ လာနိုဝဲင်ဗာ ၉ နီꩻ[၂] | |
| ဧရိယာႏ | |
• ခြွဉ်း | ၇၈၃,၃၅၆ km2 (၃၀၂,၄၅၅ sq mi) (အရန်း: ၃၆) |
• ထီနမ်း (%) | ၂.၀၃ (၂၀၁၅ ခိန်ႏ အလꩻ)[၃] |
| လိုꩻဖြာꩻခြွဉ်း | |
• ၂၀၂၀ ဗာႏ ဒီသိဉ်ဗာလာ ၃၁ နီꩻ အရမ်ꩻ |  83,614,362[၄] (အရန်း - ၁၉) |
•
တချ | ၁၀၉[၄]/km2 (၂၈၂.၃/sq mi) (အရန်း - ၁၀၇) |
| GDP (PPP) | ၂၀၂၁ အရမ်ꩻ |
• ခြွဉ်း |  $၂.၇၄၉ ထရီလီယံ[၅] (အရန်း - ၁၁) |
• Per capita | $၃၂,၂၇၈[၅] (အရန်း - ၄၅) |
| GDP (nominal) | ၂၀၂၁ အရမ်ꩻ |
• ခြွဉ်း | $၇၉၄.၅၃၀ ဗီလီယံ[၅] (အရန်း - ၂၀) |
• Per capita | $၉,၃၂၇[၅] (အရန်း - ၆၇) |
| Gini (၂၀၁၈) |  ၃၉.၇[၆]ထာႏဝ · ၅၆ |
| HDI (၂၀၁၉) | ၀.၈၂၀[၇] ထိုမွေး · ၅၄ |
| ရွဉ်ဗီႏ | တူရကီ လီရာ (₺) (TRY) |
| အခိင်ႏအွိုင်ꩻ | TRT (UTC+3) |
| မွူးနီꩻစွယ်ꩻပွုံႏစံႏ | မွူးနီꩻ/လာ/နေင်ႏ (CE) |
| ဝါးကာꩻစနိစ် | ထွေ |
| ဖိုန်းကိုဒ်အမုဲင် | +၉၀ |
| Internet TLD | .tr |
တူရကီခမ်းထီတန် ဧရိယာႏ အလုဲင်းအအဲဉ်ႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏစတုရန်းမဲင်ႏပေါင်ꩻ ၃၀၂,၄၅၅ နဝ်ꩻသွူ။ ခမ်းထီဧရိယာႏဟံႏနယ်ႏ တန်/တတန်တဝ်းနဝ်ꩻ ကမ္ဘာႏလောင်း အဝ်ႏအမုဲင်တဆီသွံကို နဝ်ꩻသွူ။ ၂၀၂၀ အကို လိုꩻအဖြာꩻခြွဉ်းနဝ်ꩻ အဝ်ႏ ၈၃ သန်းတဲင် တမဲင်ႏအကိုနဝ်ꩻ လိုꩻအုံအဝ်ႏသော့ꩻလꩻ လိုꩻအဖြာꩻပေါင်ꩻနဝ်ꩻ ၂၈၃ ဖြာꩻရပ်နဝ်ꩻသွူ။ ခမ်းထီဝေင်ꩻတန်နဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ဝေင်ꩻအန်ကာရာ သွူ။ တူရကီခမ်း အတန်သွတ်ꩻဝေင်ꩻ အထင်ႏသျာꩻသွတ်ꩻဝေင်ꩻနဝ်ꩻ ထွာ ဝေင်ꩻအိစ်သတန်ဗူ နဝ်ꩻသွူ။ ဝေင်ꩻယိုနဝ်ꩻ လိုꩻအုံအဝ်းသော့ꩻ ၁၅ သန်းလွိုတဲင် ဥရောပတွိုက်တန်ကို ထွာဝေင်ꩻအတန်သွတ်ꩻ စီꩻပွာꩻရေꩻဝေင်ꩻလဲ့ꩻဟဲ့ꩻ သမဲင်ꩻနွို့အမွီးဟဝ် အကဲဉ်အဗဲ့ꩻဖုံႏလဲ့ꩻ အဝ်ႏသော့ꩻအာနဝ်ꩻသွူ။ တူရကီခမ်းသားကဲဉ်းအာနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ တူရကီလိုꩻမျိုꩻ တောမ်ႏ ကဒ်လိုꩻမျိုꩻတဲင် ခမ်းကိုလဲ့ ထွာအတန်သွတ်ꩻခွိုꩻဖုံႏဒျာႏသွူ။[၈] တူရကီခမ်းထီယို ကိုꩻကွယ်ႏအာ အိစ်သာလမ်ဘာႏသာႏ(မူသလိဉ်)တဲင် အဝ်ႏစွဉ်ႏ ၉၀% ရပ် အဝ်ႏကုဲင်အလင်နဝ်ꩻ ခရိယာန်ႏဘာႏသာႏ တွမ်ႏ ဘာႏသာႏအဲဉ်ထဝ်းသားနဝ်ꩻသွူ။
တူရကီခမ်းကိုယို ပညာႏရေꩻထွန်ꩻကာꩻတဲင် တက္ကသိုလ်ႏအရန်းထို အဝ်ႏစွဉ်ႏ ၂၀၇ ဖြုံႏရပ်နဝ်ꩻသွူ။ နုဲင်းဒျာႏဝေင်ꩻအိစ်သတန်ဗူကို တက္ကသိုလ်ႏအဖြုံႏနဝ်ꩻ ထင်ႏသွဉ်ထူႏသား အဝ်ႏနွုတ်ꩻသောင်ꩻ ရပ်နဝ်သွူ။ ၁၉၅၀ ဗာႏရပ်နဝ်ꩻ လိုꩻခိုဒါႏလိတ်သားနဝ်ꩻ အဝ်ႏ ၄၈ %၊ လိုꩻမူႏဒါႏလိတ်သားနဝ်ꩻ အဝ်ႏ ၂၁%၊ နုဲင်းဟန်ႏသနီꩻနဝ်ꩻ လိုꩻဒါႏလိတ်သားယို အဝ်ႏစွဉ်ႏ ၉၈.၁%နဝ်ꩻသွူ။ ခမ်းထီတန် ရွဉ်နွို့ ၆%နဝ်ꩻ သွုံꩻလွေꩻခြွိုင်ႏသန်ꩻရေꩻကဏ္ဍကိုတဲင် လိုꩻဖုံႏကဉ်းအာအာနဝ်ꩻ အုံဗားသက်တန်ꩻ ၇၉ နဝ်ꩻသွူ။ စဲ့ꩻရေꩻနဝ်ꩻတဲ့ꩻ ကမ္ဘာႏအလောင်း အဝ်ႏအစဲဉ်ႏ ၁၁ ကိုရပ်နဝ်ꩻသွူ။ အမျိုꩻသာꩻဥယျာဉ်ႏ ဟံႏနယ်ႏပေါင်ꩻအဝ်ႏ ၄၀၊ ထာꩻမွူးမျိုꩻပေါင်ꩻအဝ်ႏ ၁၀၀၀၀၊ တိရိစ္ဆာန်ႏမျိုꩻပေါင်ꩻအဝ်ႏ ၁၅၀၀ နဝ်ꩻသွူ။ ဝေင်ꩻအိစ်သတန်ဗူကို အထင်ႏသျာꩻသွတ်ꩻနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ အေဒီ နီရျာꩻဗူႏကို ကတယ်ႏခါꩻဒါႏ လိတ်ထွားဟော်နဝ်ꩻသွူ။
အာႏကွိုꩻ
မွဉ်းဖျင်- ↑ Ethnologue: Ethnologue Languages of the World – Turkey, Retrieved 15 October 2017.
- ↑ Turkish Constiution | Anayasa Mahkemesi။
- ↑ Surface water and surface water change။ Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD)။
- ↑ ၄.၀ ၄.၁ The Results of Address Based Population Registration System, 2020။ Turkish Statistical Institute (31 December 2020)။
- ↑ ၅.၀ ၅.၁ ၅.၂ ၅.၃ World Economic Outlook Database, April 2021။ အခမ်းခမ်းဆဲင်ႏရာꩻ ရွဉ်တောင်ႏတာႏအစွိုꩻ။
- ↑ Inequality - Income inequality။ OECD။
- ↑ 2020 Human Development Report။ ကုလသမဂ္ဂ လွိုင်ႏကွုန်ꩻမုꩻ အခြပ်ရဲဉ်ႏ (2020)။
- ↑ Turkey။ The World Factbook။ Central Intelligence Agency။