ထုဲင်ꩻခမ်းထီ
ထုဲင်ꩻခမ်းထီ (အဲင်းကလေတ်: Thailand) ယိုနဝ်ꩻ အဝ်ႏပါသော့ꩻ အာသျခဝ်ကွဉ်ႏနဝ် ခမ်းထီဖုံႏအကို ခမ်းထီတဖြုံႏနေနေတဲင် ရွုမ်ꩻသုင်ꩻတရာꩻဝင်ႏအမိဉ်ꩻနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ထုဲင်ꩻခွန်ဟော်ခံꩻခမ်း အဲင်ႏကလေတ်အနေႏ "Kingdom of Thailand" နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ထုဲင်ꩻခမ်းထီယို ကရီးခါနဝ်ꩻ အဝ်ႏဟဲ့ꩻဖန် "သာယံ"(သမ်) (အဲင်းကလေတ်: Siam) နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ အဝ်ႏဒင်ႏသော့ꩻဒျာႏ အဉ်ဒိုဆုဲင်းနား အာသျခဝ်ကွဉ်ႏနဝ် အခဝ်ထာႏဝ ဟံႏကောင်တန်လောင်းနဝ်ꩻသွူ။ ဖဲ့ꩻကွဉ်ႏနဝ်ꩻ လာအိုခမ်းထီတောမ်ႏ ကမ်ဗေားဒီးယားခမ်းထီ၊ ဖဲ့ꩻထင်ꩻနဝ်ꩻ မျန်မာခမ်းထီ(မန်းခမ်း) တောမ်ႏ လာအိုခမ်းထီ၊ ဖဲ့ꩻနဝ်နဝ်ꩻ ထုဲင်ꩻပင်ႏလယ်ႏတောမ်ႏ မလေးသျားခမ်းထီ၊ ဖဲ့ꩻတွို့ꩻနဝ်ꩻ မျန်မာခမ်းထီ တောမ်ႏ ကပ္ပလီပင်ႏလယ်ႏဖုံႏ အဝ်ႏခူရောင်ꩻနဝ်ꩻသွူ။
| ထုဲင်ꩻခွန်ဟော်ခံꩻခမ်းထီ ราชอาณาจักรไทย (Ratcha-anachak Thai/ရာႏဇအာႏဏာႏဇ ထုဲင်ꩻ) | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
ခမ်းထီငဝ်းသꩻချင်ꩻ: ဖလဲဉ်း ဆတ်(Phleng Chat) | |||||
.svg)  ထုဲင်ꩻခမ်းထီအဝ်ႏဒါႏခင်ႏလမ်း (အချို) – [[|အာသျတွိုက်]] အကို (အချိုဆား တွမ်ႏ မေႏလူးရောင်ႏ) | |||||
| ဝေင်ꩻတန် | ဝေင်ꩻဗန်ကောက် 13°45′N 100°29′E / 13.750°N 100.483°E | ||||
| အတန်သွတ်ꩻဝေင်ꩻ | ဝေင်ꩻတန်ဗန်ကောက် | ||||
| ရွုမ်ꩻသွုံꩻ ဘာႏသာႏငဝ်းငွါဖုံႏ | ထုဲင်ꩻဘာႏသာႏ[၁] | ||||
| ဒေါ့ꩻသုင်ꩻဒါႏ ဘာႏသာႏငဝ်းငွါအလင်ဖုံႏ | |||||
| လိုꩻခွိုꩻ (၂၀၁၉) |
| ||||
| ကိုꩻကွဲႏ |
| ||||
| Demonym | Thai Siamese (historic) | ||||
| အစိုႏရ | အကြွင်းမဲ့ စဲ့ꩻအာႏဏာႏသျင်ႏ (ဒီ ဖဲက်တို) ဆꩻလ့ကအဝ်ႏဒါႏ ခမ်းခြွဉ်းဗူႏ ပါလီမန် ဒီမိုကရေသီ စည်းမျဉ်းခံခွန်ဟော်ခံꩻစနိစ် (ဒီ စျူရီ)အစိုႏရ | ||||
• ထုဲင်ꩻခမ်း ခွန်ဟော်ခံꩻ | ခွန်ဝဇိရာလင်္ကရဏ (ရာမ ၁၀) | ||||
• ဝွန်ႏတန်ချုတ် | ပရာယွတ်ချန်အိုချာ | ||||
| ထေဥပဒေႏလွတ်တောႏ | စွိုးခွိုꩻလွတ်တောႏ | ||||
| သီးနိတ်လွတ်တောႏ | |||||
| နမ်းခြောင်တင်ဖုံႏ လွတ်တောႏ | |||||
| တယ်ႏထောင်ႏထုဲင်ꩻခမ်းသမဲင်ꩻ | |||||
| ၁၂၃၈–၁၄၄၈ | |||||
| ၁၃၅၁–၁၇၆၇ | |||||
| ၁၇၆၇–၁၇၈၂ | |||||
| ၁၇၈၂ ဗာႏ ဧပြီလာ ၆ နီꩻ | |||||
| ၁၉၃၂ ဗာႏ ဇွန်လာ ၂၄ နီꩻ | |||||
• ထုဲင်ꩻခမ်းဖွဲ့ဗူႏပုင်ႏယိုခါ | ၂၀၁၇ ဗာႏ ဧပြီလာ ၆ နီꩻ | ||||
| ဧရိယာႏ | |||||
• ခြွဉ်း | ၅၁၃,၁၂၀ km2 (၁၉၈,၁၂၀ sq mi) (အရန်း: ၅၀) | ||||
• ထီနမ်း (%) | ၀.၄ (၂,၂၃၀ km) | ||||
| လိုꩻဖြာꩻခြွဉ်း | |||||
• ၂၀၂၁ အရမ်ꩻ |  ၆၉,၉၅၀,၈၅၀[၃] (အရန်း - ၂၀) | ||||
• ၂၀၁၀ မွူးကွို့ꩻနာꩻစာႏရင်ꩻ | ၆၄,၇၈၅,၉၀၉[၄] (အရန်း - ၂၁) | ||||
•
တချ | ၁၃၂.၁/km2 (၃၄၂.၁/sq mi) (အရန်း - ၈၈) | ||||
| GDP (PPP) | ၂၀၂၁ အရမ်ꩻ | ||||
• ခြွဉ်း |  $၁,၃၄၀ ဗီလီယံ[၅] (အရန်း - ၂၂) | ||||
• Per capita | $၁၉,၁၆၉[၅] (အရန်း - ၆၉) | ||||
| GDP (nominal) | ၂၀၂၁ အရမ်ꩻ | ||||
• ခြွဉ်း | $၅၃၆.၈၄၁ ဗီလီယံ[၅] (အရန်း - ၂၅) | ||||
• Per capita | $၇,၆၇၄[၅] (အရန်း - ၈၀) | ||||
| Gini (၂၀၁၉) |  ၃၄.၉[၆]ထာႏဝ | ||||
| HDI (၂၀၁၉) | ၀.၇၇၇[၇] ထို · ၇၉ | ||||
| ရွဉ်ဗီႏ | ဗတ် (THB "฿") (THB) | ||||
| အခိင်ႏအွိုင်ꩻ | ICT (UTC+7) | ||||
| ဝါးကာꩻစနိစ် | ထွေ | ||||
| ဖိုန်းကိုဒ်အမုဲင် | +၆၆ | ||||
| Internet TLD | |||||
ထုဲင်ꩻခမ်း ခွန်ဟော်ခံꩻအစွုပ်နဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ခွန်မဟာဝဇိရာလင်္ကရဏ အွဉ်ငါတဲင် အိုပ်ချုတ်တယ်ႏလွေꩻ ခရိစ်နေင်ႏ ၂၀၁၆ ဗာႏကိုသွူ။ ခွန်ယိုနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ရာမ ၁၀ မွေးတဝ်းလဲ့ ချက်ကရီခွန်ဆက်အသွုပ် ဒဿမလဲင်ႏ ကအိုပ်ချုတ်ဒါႏခမ်းထီအရာႏ ခွန်ဒျာႏသွူ။
ထုဲင်ꩻခမ်းနဝ်ꩻ တယ်ႏခရိစ်နေင်ႏ ၁၉၅၈ ဗာႏ ဗꩻ ၁၉၉၆ ဗာႏအကို စီꩻပွာꩻရေꩻဖုံႏ လွိုင်ႏကွုန်ꩻထင်ႏထိုꩻမုꩻ အာႏတလာသန်စွော့ꩻထိုꩻတဲင် ထေကွန်ႏထာꩻမာꩻတန်ဖုံႏ ထေထန်ႏနွောင်ꩻဒါႏကွန်ႏ တောမ်ႏ ပသာထန်ႏနွောင်ꩻဒါႏကွန်ႏသားအနေႏတဲင် ထွာလွဉ်စွဉ်ႏ လွိုင်ႏကွုန်ꩻထင်ႏထိုဒါႏ ခမ်းတသာတဖြုံႏနဝ်ꩻသွူ။ ထေကွန်ႏထာꩻမာꩻတန်ဖုံႏ၊ ဆို့ꩻရုဲင်ရေꩻဖုံႏ၊ တဖူꩻလွေꩻခရာႏ ထာꩻမာꩻတန်ဖုံႏတန် ထွာဒျာႏ ခမ်းထီစီꩻပွာꩻရေꩻတာႏ အဓိကကဏ္ဍဖုံႏသွူ။[၈][၉] အာသီယံ ခမ်း(၁၀)ဖြုံႏအကို ထွာစွဉ်ႏ အုံထွိုင်ႏတနွောင်းနွောင်ꩻဒါႏ တတိယ ဖဝအထီအသွီႏဗွေ အယံသွတ်ꩻ ခမ်းတခမ်းတဲင် ထုဲင်ꩻခမ်း ခမ်းသားပြွူꩻဖြိုထင်ႏထိုတာႏ ညွန်းကိန်းနဝ်ꩻ အဝ်ႏထွာစွဉ်ႏ "ထိုမွေး"အရန်းကိုသွူ။ လိုꩻဖြာꩻဖုံႏတောမ်ႏ စီꩻပွာꩻရေꩻဖုံႏကို ဩဇာႏဒို့ꩻတခြို့ꩻမုꩻ ပွိုးအဝ်ႏအာလွိုင်ႏကွုန်ꩻလွဉ်တဲင် ဒေႏသအကိုတောမ်ႏ ကမ္ဘာႏလောင်း ထွာလွဉ်စွဉ်ႏ အာႏအဝ်ႏပုင်ႏမဲဉ်ႏ တင်ႏသျာꩻဒါႏ ခမ်းထီတဖြုံႏနဝ်ꩻသွူ။ [၁၀]
ခမ်းထီမိဉ်ꩻ အရွီးအခိုႏ မွဉ်းဖျင်
သမဲင်ꩻ မွဉ်းဖျင်
ခမ်းထီရေꩻ တောမ်ႏ အစိုႏရ မွဉ်းဖျင်
အိုပ်ချုတ်ရေꩻ ဟံႏနယ်ႏဒေႏသဖုံႏ မွဉ်းဖျင်
ထုဲင်ခမ်းနဝ်ꩻ ဖြယ်ခါꩻတောမ်ႏ ဒေႏသတန်၊ ခရဲင်ႏ၊ အထူꩻအိုပ်ချုတ်ရေꩻ ဝေင်ꩻတန်ဖုံႏသွူ။ ထုဲင်ꩻခမ်းကို ကအဝ်ႏဒါႏ ဒေႏသတန်ဖုံႏနဝ်ꩻ ဖွဲ့ꩻဗူႏခါꩻဒျာႏတောမ်ႏ ခရဲင်ႏဖုံႏသွူ။ ခမ်းကိုနဝ်ꩻ ဒေႏသတန် အဝ်ႏ(၄)ဖြုံႏတဲင် နဝ်ꩻဖုံႏနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ထုဲင်ꩻခမ်းခဝ်ထင်ꩻ၊ ထုဲင်ꩻခမ်းခဝ်ကွဉ်ႏထင်ꩻ၊ ထုဲင်ꩻခမ်းခဝ်ထာႏဝ၊ ထုဲင်ꩻခမ်းခဝ်နဝ်ဖုံႏဒျာႏသွူ။ ဒေႏသတန်ဖုံႏနဝ်ꩻ တဖြုံႏတောမ်ႏတဖြုံႏ တဗိုန်ပီတဝ်းဒါႏ သမဲင်ꩻခြောင်ꩻ၊ ယေန်ႏငဲးရေꩻ၊ လိုꩻမျိုꩻ၊ ဘာႏသာႏငဝ်းငွါဖုံႏ အဝ်ႏတဗာႏစီႏနဝ်ꩻသွူ။
ထုဲင်ꩻခမ်းကိုနဝ်ꩻ ဖြယ်ခါꩻတောမ်ႏခရဲင်ႏ (၇၆)ခရဲင်ႏတဲင် နဝ်ꩻဖုံႏနဝ်ꩻ အခေႏခံႏသွူ အဝ်ႏဒါႏခင်ႏလမ်းတဲင် ရောမ်ဗူႏယင်း ခရဲင်ႏအစွိုꩻ (၅)စွိုꩻနဝ်ꩻသွူ။ ဗန်ကောက် တောမ်ႏ ပတ်တယား အထူꩻအိုပ်ချုတ်ရေꩻဝေင်ꩻတန်နဝ်ꩻ ဗိုန်ပီလဲဉ်းခရဲင်ႏအရန်းတဲင် အဝ်ႏထူႏတွက်သော့ꩻခါꩻဒျာႏ ခရဲင်ႏအရန်းနဝ်ꩻသွူ။
စဲ့ꩻရေꩻ မွဉ်းဖျင်
ဟံႏပထဝီႏ မွဉ်းဖျင်
ပညာႏရေꩻ မွဉ်းဖျင်
စီꩻပွာꩻရေꩻ မွဉ်းဖျင်
ယေန်ႏငဲးရေꩻ မွဉ်းဖျင်
အာႏကွိုꩻ မွဉ်းဖျင်
- ↑ Thailand, The World Factbook.
- ↑ Article 67:
"The State should support and protect Buddhism. In supporting and protecting Buddhism, [...] the State should promote and support education and dissemination of dharmic principles of Theravada Buddhism [...], and shall have measures and mechanisms to prevent Buddhism from being undermined in any form. The State should also encourage Buddhists to participate in implementing such measures or mechanisms."Constitution of the Kingdom of Thailand။ - ↑ Thailand Population 1950-2021။
- ↑ Script error: The function "in_lang" does not exist. National Statistics Office, "100th anniversary of population censuses in Thailand: Population and housing census 2010: 11th census of Thailand" Archived 12 July 2012 at the Wayback Machine.. popcensus.nso.go.th.
- ↑ ၅.၀ ၅.၁ ၅.၂ ၅.၃ World Economic Outlook Database, October 2020။ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ငွေကြေးရန်ပုံငွေအဖွဲ့။
- ↑ Gini Index။ ကမ္ဘာႏဘဏ်။
- ↑ Human Development Report 2020 (in en)။ ကုလသမဂ္ဂ ဖွံ့ဖြိုးမှု အစီအစဉ် (15 December 2020)။
- ↑ Thailand and the World Bank Archived 16 December 2005 at the Wayback Machine., World Bank on Thailand country overview.
- ↑ The Guardian, Country profile: Thailand Archived 23 May 2010 at the Wayback Machine., 25 April 2009.
- ↑ Jonathan H. Ping Middle Power Statecraft Archived 12 April 2016 at the Wayback Machine. (p 104)