နက္ခတ္တဗေဒ

နက္ခတ္တဗေဒ (အဲင်းကလေတ်: Astronomy) ယို ပညာႏရပ်ခြောင်ႏ ထောင်ထွား ဂျိုဟ်ႏ၊ ဆာႏ၊ ဂလဲက်သီ galaxy , ယင်း ထာꩻနမ်းအလောင်းအလင် ကအောဝ်ႏဒါႏ အာကာသကိုဖုံႏ။ သိပ္ပံပညာႏဖုံႏအကို နက္ခတ္တဗေဒယို ထွာဒျာႏ အစောဝ်းသွတ်ꩻကို တဗာႏ၊ စ လွောန်ကာႏ ခါးလား လိုꩻသီးကသေမာꩻ တောင်ꩻခါꩻ ထာꩻထွာ၊ ထာꩻမော့ꩻခွဲးဖို ခရာႏအခိန်ႏ (သမိုင်းမတင်မီအချိန်)။ ကွန်ႏသယ်ႏ လောစာထာꩻခြိုꩻသားဖုံႏ၊ ဖြီတန်သင်္ဘောꩻသားဖုံႏနောဝ်ꩻ ခေ့ꩻခေ့ꩻလေလေ အောဝ်ႏလွေꩻသဲင်ꩻဗာႏထာꩻ။ ဝွေꩻသီးဖုံႏယို မွူးခေ့ꩻဖဲ့ꩻကို အောဝ်ႏလိုႏထွားလွောန်ꩻ တဖူꩻခြောင်ꩻတဲင် တောင်ꩻခါꩻနေးတုမ်ႏ ဆာႏဖုံႏ။ လိုꩻနောဝ်ꩻစားဖုံႏနောဝ်ꩻ ထိုꩻထွာ အရီးသွတ် နက္ခတ္တဗေဒ ပညာႏဗွေႏဖုံႏသွူ။

ခဲက်သပ်ဘရူ တယ်လီစကုပ် (စေႏ) ကတ် ထွားထောင်လွောန်ꩻထာꩻ ခင်ႏလမ်း (ထဝ) နာသာ တယ်လီသကုပ် မာꩻတုမ်ႏ ထာꩻသျှောဝ်ႏတနျာႏဆလ (အနီအောက်ရောင်ခြည်) (ထွေ)

သွို့ꩻခြံသား၊ လုပ်လုဲင်းသားဖုံႏယို အောဝ်ႏတောင်ꩻခါꩻဝင်ꩻ ခမ်းလင်ꩻဒါႏခိန်ႏ၊ ထီတန်ဒါႏ မုဲင်ꩻခါ ထွူမꩻ ဆို့ꩻရုဲင် လုပ်အမ်ႏလွဝင်ꩻထာꩻ။ ယမ်ဖေႏနေးကသေ နုဲင်းနောဝ်ꩻအတာႏ ဝွေꩻသီး အောဝ်ႏတောင်ꩻသေꩻခါꩻဗာႏ ဆာႏအစွိုꩻအဗူႏဖုံႏ အုံအောဝ်းဖဲ့ꩻမုဲင်ꩻ မွူးခေ့ꩻခိုႏကိုသွူ။ လာမဲင်းယို ၂၈ နီꩻ တလဲင်ႏ အောဝ်ႏဗွေ၊ ယောမ်ꩻလူႏလုဲင်ႏဝင်ꩻယိုလဲ့ တောင်ꩻခါꩻ သေလွဉ်ပါ။ ခါးလား တယ်လီသကုပ် ယင်း မန်ႏဖြောင် ကအောဝ်ႏခါနောဝ်ꩻ လိုꩻသီး ထွားခြေင်ခြေင် ဆာႏဖုံႏ တုမ်ႏမဲ့ထီႏ။ ဝွေꩻသီးထွားလွောန်ꩻ အင်္ဂါႏဂျိုဟ်ႏ၊ သောကြာႏဂျိုဟ်ႏ၊ ယင်း လာမဲင်း။ ထွားထွားထွူ ဆာႏဖုံႏ အုံအောဝ်ႏထာꩻဖဲ့ꩻမုဲင်ꩻ၊ အကြုဲင်းလွေꩻဖဲ့ꩻမုဲင်ꩻ တွော့ꩻ ဝွေꩻသီးထွို့ꩻကဲတ်သေꩻခါꩻ အွိုးဟမ်ႏဗော့ꩻပျာႏ၊ စေးလာႏလောင်း။ ထာꩻယိုနောဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ တဖူꩻအွောန် စေးလာႏသွူ။ လိုꩻလောစာထာꩻခြိုꩻ တုမ်ႏဖြီတန်သင်္ဘောꩻ အွိုးထီတန်တနွိုင်လောင်း (ပင်လယ်ပြင်) ကိုသားနောဝ်ꩻ အီပါလွဝင်ꩻ တဖူꩻအွောန်စေးလာႏ၊ အောဝ်ႏသေငါꩻဗာႏ ဆာႏနွုတ်တုဲင် ယင်း ဆာႏဓူဝွုန်။

လိုꩻကရီးခါနောဝ်ꩻ ယူႏလွဒျာႏဝင်ꩻ မွူးတုမ်ႏဆာႏဖုံႏယို အောဝ်ႏလေပ် ဟမ်ႏကမ္ဘာႏသွူ။ ရီနေသဲန့်စိုးကိုခါ ကိုပါနီးကတ်သ် ခြုဲင်းနယ်လွေꩻ ဟမ်ႏကမ္ဘာႏယို အောဝ်ႏလေပ်ဒျာႏ မွူး ခရာႏ။ မွူးအစွိုꩻအဗူႏ၊ ဟမ်ႏကမ္ဘာႏ ယင်း ဂျိုဟ်ႏဖုံႏ အောဝ်ႏလေပ်မွူး ကရိုꩻဒါႏ ထာꩻယူႏယို ကိုပါနီးကတ်သ် အွောန်ယူႏလွေꩻ။ လိုꩻကေားရဲးကမ်းငီꩻ ကိုပါနီးကတ်သ် ထာꩻယူႏနောဝ်ꩻ အမဉ်ꩻ ဂယ်လီလီယို ဂယ်လီလီ။ ဝွေꩻယို မာꩻထွာဒါႏလꩻ တယ်လီသကုပ် မန်ႏဖြောင်တဲင် လိုꩻသီးထွား ထီႏလꩻလွေꩻ ဆာႏအာ အောဝ်ႏအွိုးအညာꩻကိုသူꩻ။ ဂယ်လီလီယို ထွုင်ႏရိုꩻ ကမ္ဘာႏဟမ်ႏယို အုံအကဲဉ်ထွူ မွူး၊ လာ၊ ဆာႏဖုံႏ အောဝ်ႏလေပ်ဝွေꩻ တမွေးတောဝ်း နောဝ်ꩻလဲင်ႏခါ ခရစ်ဆျန်ႏ ဖရာꩻကျောင်ꩻသားစွိုꩻဖုံႏ ထေင် ထောမ်ဟုမ်ဝွေꩻတဲင် ထွာဗာႏ မော့ꩻဗာႏဖို ပျဿနာႏ။

ထွိုင်ႏတွိုႏ ၂၀ ရျာꩻဗူႏနောဝ်ꩻ နက္ခတ္တဗေဒ ပညာႏ တန်ပြူႏလွောန်မွေးစွောန်ႏထာꩻ။ မာꩻထွာဝင်ꩻ တယ်လီသကုပ် တန်ဗွုင်း ဗွန်ပီနုဲင်း ဟပ်ဘဲလ် ထွားအီအာကာသ တယ်လီသကုပ် (Hubble space telescope) ထွူ ထောင်ထွားဝင်ꩻတဲင် ထီႏလွေꩻလꩻပါ ဆာႏတုမ်ႏ ဂယ်လဲက်သီဖုံႏ ကအောဝ်ႏညာꩻယော့ မဲင်ႏခြောန်း ကုဋေပဉ်ရျာꩻရျာꩻ (billion) ကိုသူꩻ။ စိုးယိုခါနောဝ်ꩻ နက္ခတ္တဗေဒ ပညာႏသျင်ႏသီး နေးတုမ်ႏ ရေဒီယိုယောဝ်ꩻ (ရေဒီယိုလိုင်း)၊ ယင်း အိတ်သရေး (X-RAY) ဖုံႏတွော့ꩻ အောဝ်ႏထွားထောင်ဝင်ꩻ ထာꩻနမ်းအောဝ်ႏ ခရာႏဖုံႏသွူ။