ဗုဒ္ဓဝင်ႏ
ဗုဒ္ဓဝင်ႏ (ပါဠိ: ဗုဒ္ဓဝံသ Buddhavaṃsa) (မန်း: ဗုဒ္ဓဝင်) (အဲင်းကလေတ်: the Chronicle of Buddha) ကရိုꩻနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ဗွေႏဖရာꩻ ဂေါတမဗုဒ္ဓတောမ်ႏ ပွိုင်းလဲင်ႏကရီးခါ ကပွင်ꩻထွူလဲဉ်းဒါႏ ဖရာꩻ(၂၈)ဆူႏ ဖဝထွာလွဉ်တဖူꩻရဲဉ်ႏဖုံႏယို အွဉ်ႏနယ်ခါꩻဒါႏ လိတ်ကျမ်ꩻစောင်ႏဒျာႏတဲင် အွဉ်ႏနယ်ခါꩻပါ ဗွေႏဖရာꩻ ကလꩻလွဉ်ဒါႏ သဗ္ဗညုတဉာဏ်ႏပုင်ႏဖုံႏသွူ။[၁][၂] သုတ္တန်ပိဋကတ်ကို ထွာဒျာႏ ငတ်ꩻဖွူꩻဗွေ နိကာယ်ကထွာဒါႏ ခုဒ္ဒကနိကာယ် အဖွူꩻ(၁၄)ဗွေ လိတ်ကျမ်ꩻစောင်ႏဒျာႏသွူ။[၃]
ကတဲမ်းဒါႏ အပါဒါန် (အပါဒါန)၊ စရိယာပိဋကတ်တောမ်ႏ ဗုဒ္ဓဝင်ႏ (ဗုဒ္ဓဝံသ) ကျမ်ꩻဖုံႏအခိန်ႏနဝ်ꩻ ပညာႏသျင်ႏသီးကဲဉ်းအာ အဝ်ႏမတ်ထူႏဒေါ့ꩻရောင် ဗီသီ ၁-၂ ရျာꩻဗူႏအကိုနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ပါဠိလိတ်ကျမ်ꩻဖုံႏကိုနဝ်ꩻ ထဲမ်သော့ꩻဆုဲင်ꩻထဲင်းယင်းဒျာႏအကျောင်ꩻ အဝ်ႏရံꩻယူဆလွ့ဝင်ꩻနဝ်ꩻသွူ။[၄][၅]ဗုဒ္ဓဝင်ႏနဝ်ꩻ ဖွဲ့ဗူႏခါꩻတောမ်ႏ အခန်ꩻ(၂၉)ခန်ꩻသွူ။ အခန်ꩻ(၂၇)ကိုနဝ်ꩻ တဲမ်းနယ်ခါꩻဖေႏ ဂေါတမဗုဒ္ဓ ဗွေႏမျတ်ဖရာꩻ ဖဝထွာစဲဉ်ႏခရာႏဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။[၁]
ဖရာꩻဂေါတမ ဗုဒ္ဓဝင်ႏ
မွဉ်းဖျင်နီဗွေႏဖရာꩻဂေါတမဗုဒ္ဓဝင်ႏယို ဗွေႏ/ခွန်/နင်ꩻဖုံႏကားကအဝ်ႏ ယံဖေႏကသေ ယံဖေႏကဒေါ့ꩻနယ်ဒါႏချာယင်းဝင်ꩻတဲင် တဲမ်းနယ်လွေꩻဖေႏနေးဗာႏအအဲဉ်ႏသွူ။ နီထွာလဲဉ်းဗုဒ္ဓဘာႏသာႏ နီပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻဖုံႏယို ကဉ်းအာအာနဝ်ꩻ ကိုꩻကွဲႏဒျာႏဗုဒ္ဓဘာႏသာႏတဲင် ဗုဒ္ဓဝင်ႏယို ဟဝ်သေထွိုက်ငါႏစွုမ်ႏဖြာꩻဖြာꩻသွူ။ နီဗွေႏဖရာꩻဂေါတမဗုဒ္ဓဝင်ႏအအဲဉ်း အဝ်ႏဆ့ꩻလယိုအတွိုင်ꩻသွူဩ-
၁။ လိုꩻမဉ်ꩻ -- ခွန်သိဒ္ဓတ္ထ ။
၂။ ဘုရာꩻမဉ်ꩻဘွဲ့တောႏ -- ဗွေႏဂေါတမ ။
၃။ မွိုးဖာမဉ်ꩻ -- ခွန်တန်သုဒ္ဓေါဓန တွမ်ႏ သီရိမဟာ နင်ꩻမာႏယာႏဒေႏဝီႏ ။
၄။ မာနင်ꩻမူႏမဉ်ꩻ -- ယသောႏဓရာႏ(ဘဒ္ဒကဉ္စနာ) ။
၅။ ပိုခို့မဉ်ꩻ- ရာဟုလာႏ ။
၆။ တမက်ꩻမဉ်ꩻ -- ဒေဝဒတ် ။
၇။ မွိုးပေႏမဉ်ꩻ -- မဟာပဇာပတိဂေါတမီ ။
၈။ ခမ်း(တွိုင်ႏ) - ကပ္ပိလဝတ် ၊ သက္ကတွိုင်ႏ ၊ မဇ္စျိမဒေႏသ။
၉ ။ လွူးဖွာꩻဌာႏန -- လုမ္ဗိနီႏဥယျာဉ်ႏ (ကပ္ပိလဝတ်ခမ်းတွမ်ႏ ဒေဝဒဟခမ်းအခါႏ ။
၁၀ ။ ခံႏစာꩻဟော်နေင်ႏပေါင်ꩻ -- ၁၃ - နေင်ႏ (တယ်ႏသက် -၁၆ -နေင်ႏ , ဗ့ꩻသက် - ၂၉ - နေင်ႏ ။
၁၁ ။ နိမိတ်တန်လစ်ꩻပါꩻ -- လိုꩻဖြား၊လိုꩻဆာ၊လိုꩻသီ၊ရဟန်ꩻ ။
၁၂။ ခံႏထူႏဗျာႏဒိတ်ဖဝ -- သုမေႏဓာႏရသေ့ꩻဖဝ။
၁၃။ ကဖေႏဗျာႏဒိတ် -- ဒီပင်္ကာရာႏဖရာꩻ ။
၁၄။ ပါႏရမီႏဖွာꩻဖက် -- သုမိတ္တာႏနင်ꩻမူႏ ။
၁၅ ။ ဖြဲ့ꩻပါႏရမီႏအခိန်ႏကာႏလ -- လစ်ꩻသင်္ချေႏပုဲင်ကမ္ဘာႏတသိန်ꩻ ။
၁၆။ ဖြဲ့ꩻပါႏရမီႏရေႏရွယ်ႏချက် -- ယံကမာꩻနွောင်ꩻအီ သတ္တဝါႏသီးအကျိုꩻစီꩻပွာꩻ ။
၁၇။ ကံကျင်ꩻဒုက္ကရစရိယာႏခင်ႏလမ်း -- ဥရုဝေဠတခြာတန်ကို ။
၁၈။ ဒုက္ကရစရိယာႏကရိုꩻနဝ်ꩻ -- ခုဲင်ႏခွော့ယပ်ꩻငါႏ ကကံကျင်ꩻဗာႏဒါႏအကျင်ꩻ ။
၁၉။ ကျင်ꩻဒုက္ကရစရိယာႏနေင်ႏပေါင်ꩻ -- ည ( ၆ ) နေင်ႏ ။
၂၀။ ကထန်ႏတခြာခိန်ႏသက်အရွယ်ႏ -- ၂၉ နေင်း ။
၂၁။ ကထွာဖရာꩻခိန်ႏသက်အရွယ်ႏ -- ၃၅ နေင်ႏ ။
၂၂။ ဖရာꩻပွင်ꩻခိန်ႏသက်တန်ꩻ -- သက်တန်ꩻ(၁၀၀) ။
၂၃။ မာꩻဝေယျာဝစ္စသား -- ပဉ္စဝဂ္ဂီႏ -၅ -ပါꩻ (ကံဒုက္ကရစရိယာႏ အခိန်ႏတွင်ꩻ) ။
၂၄ ။ပဉ္စဝဂ္ဂီႏငတ်ꩻပါꩻမဉ်ꩻ -- ကောဏ္ဍည၊ ဝပ္ပ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ မဟာနာမျ ၊အဿဇိ ။
၂၅။ ဝါႏတောႏ -၂၀ - ကို ဝေယျာဝစ္စသား -- အဲဉ်ထဝ်းဒွိုန်း။
၂၆။ ဝါႏတောႏ -၂၀ - မာꩻငါ ဝေယျာဝစ္စသား -- ဗွေႏအာနန္ဒာမထေရ်ႏ ။
၂၇။ ကဟော်ꩻရီးတရာꩻဦꩻခင်ႏလမ်း -- ဗာႏရာႏဏသီႏခမ်း၊ မိဂဒါဝုန်ႏတခြာကို ။
၂၈။ ပထမအရီးသွတ်ꩻသာဝက -- ပဉ္စဝဂ္ဂီႏငတ်ꩻပါꩻ ။
၂၉။ အဆုဲင်ꩻသွတ်ꩻသာဝက -- သုဘဒ္ဒပရိဗိုဇ် ။
၃၀။ အထွေဖဲ့ꩻသာဝက-- ဗွေႏသာရိပုတ္တရာႏမထေရ်ႏ ။
၃၁။ အစေႏဖဲ့ꩻသာဝက -- ဗွေႏမဟာမောဂ္ဂလာန်ႏမထေရ်ႏ ။
၃၂။အဆွုံꩻအမ့ꩻ -- ပရိယတ်တိသာႏသနာႏ, ပဋိပတ်တိသာႏသနာႏ၊ ပဋိဝဓေသာႏသနာႏ ။
၃၃။ အကျင်ꩻသိက္ခာႏ -- သီႏလ ၊သမာဓိ ၊ပညာႏ ။
၃၄။ ကအွဉ်ႏနယ်တဖူꩻရဲဉ်ႏ -- မဇ္စျိမပဋိပဒါ(မဂ္ဂင်တဖူꩻရဲဉ်ႏ) ။
၃၅။ လွူးဖွာꩻဖက်(သွို)ဝင်ꩻနွတ်ꩻ -- ၁။ ကာဠုဒါရီ ။ ၂။ ယသောႏဓရာႏ ။ ၃။ အာနန်ဒါ ။ ၄။ ဆန္ဒအမတ် ။ ၅။ ကဏ္ဍကသေဗွာ ။ ၆။ သောဏ္ဏ(ခံꩻဖွိုင်ꩻလစ်ꩻဖြုံႏ) ။ ၇။ ဗုဒ္ဓဟေ (ဗောဓိညောင်ႏမွူး) ။
၃၆။ ကထူႏပဋိသန္ဓေႏနီꩻ -- မဟာႏသက္ကရဇ် - ၆၇ - ဗာႏ၊ ဝါႏဆိုႏလာဗွေနီꩻ၊ မွူးနီꩻကျာႏသပတေꩻ ။
၃၇။ ကလွူးဖွာꩻနီꩻ -- မဟာႏသက္ကရဇ် - ၆၈ - ဗာႏ၊ ဒဲဉ်ရုတ်ꩻလာဗွေနီꩻ၊ မွူးနီꩻသောက္ကျာႏ ။
၃၈။ ကထန်ႏတခြာတောႏထွက်နီꩻ - မဟာႏသက္ကရဇ် - ၉၇ - ဗာႏ၊ ဝါႏဆိုႏလာဗွေနီꩻ မွူးနီꩻတနင်္လာႏ။
၃၉။ ကထွာဖရာꩻနီꩻ -- မဟာႏသက္ကရဇ် - ၁၀၃ - ဗာႏ၊ ဒဲဉ်ရုတ်ꩻလာဗွေနီꩻ၊ မွူးနီꩻဗုဒ္ဓဟူꩻ။
၄၀။ ကဟော်ꩻဒါႏ ဓမ္မစက္ကျာႏတရာꩻနီꩻ -- မဟာႏသက္ကရဇ် - ၁၀၃ - ဗာႏ-၊ ဝါႏဆိုႏလာဗွေနီꩻ၊ မွူးနီꩻစနေႏ ။
၄၁။ ကကူꩻပရိနိဗ္ဗာန်ႏနီꩻ - မဟာႏသက္ကရဇ် - ၁၄၈-ဗာႏ၊ ဒဲဉ်ရုတ်ꩻလာဗွေနီꩻ၊ မွူးနီꩻအင်္ဂါႏ ။
၄၂။ တေဇောဓာတ်မေႏကခိုးနီꩻ - မဟာႏသက္ကရဇ် - ၁၄၈-ဗာႏ၊ ဒဲဉ်ရုတ်ꩻလာလောင်း ၁၂ နီꩻ၊ မွူးနီꩻတနင်္ဂနွေႏ ။[၆]
ကမ္ဘာႏတွမ်ႏဖရာꩻပွင်ꩻ
မွဉ်းဖျင်၁။ သာရကမ္ဘာႏကိုနဝ်ꩻ ဖရာꩻပွင်ꩻ (၁)ဆူႏ ။ ၂။ မဏ္ဍကမ္ဘာႏကိုနဝ်ꩻ ဖရာꩻပွင်ꩻ (၂)ဆူႏ ။ ၃။ ဝရကမ္ဘာႏကိုနဝ်ꩻ ဖရာꩻပွင်ꩻ (၃)ဆူႏ ။ ၄။သာရမဏ္ဍကမ္ဘာႏကိုနဝ်ꩻ ဖရာꩻပွင်ꩻ (၄)ဆူႏ ။ ၅။ ဘဒ္ဒကမ္ဘာႏကိုနဝ်ꩻ ဖရာꩻပွင်ꩻ (၅)ဆူႏ ။ ၆။သုညကမ္ဘာႏကိုနဝ်ꩻ ဖရာꩻပွင်ꩻတဝ်းဒွိုန်းတဆူႏဆူႏ ။ ကွဲႏတွော့ꩻ သုညကမ္ဘာႏကိုယို ဖရာꩻလောင်ꩻသီး အဝ်ႏဖြဲ့ꩻပါႏရမီႏ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါႏသီး အဝ်ႏပွင်ꩻသော့ꩻသွူ။
တောင်ꩻသေꩻ။ ။ ယိုခါနီဗွေႏဖရာꩻဂေါတမနဝ်ꩻ အဝ်ႏပွင်ꩻသော့ꩻ ဘဒ္ဒကမ္ဘာႏကိုယိုသွူ။ ဗွေႏဖရာꩻဂေါတမ ပွင်ꩻထွူလဲဉ်းတဲင် အဝ်ႏကုဲင်ဒွိုန်းက ဗွေႏမျတ်ဖရာꩻ အရိမေတ္တေယျတဆူႏနဝ်ꩻသွူ။
(နီမဉ်ႏမာꩻဒါႏန ကံကျင်ꩻသီႏလ ပွာꩻမျာꩻသမထဘာႏဝနာႏ ဝိပဿနာႏတဲင် ပါႏရမီႏကွီကော့ꩻ သဲင်ꩻကျုံႏခွဲးဒါႏ ဗွေႏဖရာꩻအရိမေတ္တေယျနဝ်ꩻသွူ)။ နေးတွမ်ႏမေတ္တာႏ စေႏတနာႏအာအာတဲင် နမ်းသ့ꩻနီပါꩻ ယံခွꩻစုံရျူႏဒျာႏဝင်ꩻ ပငါပရာꩻဩ။ [၇]
ဟော်ꩻထွားထဲင်းဖရာꩻခရာႏအသွုပ်
မွဉ်းဖျင်အာႏကွိုꩻ
မွဉ်းဖျင်- ↑ ၁.၀ ၁.၁ Buddha Dharma Education Association (2014)။ Suttanta Pitaka: Khuddaka Nikāya: 14.Buddhavamsa-History of the Buddhas။ Guide to Tipiṭaka။ Buddha Dharma Education Association။
- ↑ အာႏကွိုꩻချက်အမာႏ: Invalid
<ref>tag; no text was provided for refs namedHinuber43 - ↑ Manual of Buddhist Terms and Doctrines (Pali dictionary)။ palikanon.com။
- ↑ A textual and Historical Analysis of the Khuddaka Nikaya – Oliver Abeynayake Ph. D. , Colombo, First Edition – 1984, p. 113.
- ↑ အာႏကွိုꩻချက်အမာႏ: Invalid
<ref>tag; no text was provided for refs namedHornerx - ↑ ဗုဒ္ဓဘာႏသာႏ လိုꩻယွဲးစွန်ꩻထီဗွေ သွဉ်တန်ꩻ ငဝ်းဝုဲင်ႏဘုရာꩻလိတ်စောင်ႏ၊ ကျောင်ꩻနောင်တောင်ꩻပရဟိတ၊ ၂၀၁၇
- ↑ ဗုဒ္ဓဝင်ႏအအဲဉ်ႏ၊ ခွန်အာႏရဲင်ꩻ