ယူရေနီယမ်

ယူရေနီယမ် (အိန်းကလေတ်: Uranium) ကရိုꩻနဝ်ꩻ ဆွော့ꩻနဲဉ်းတဉ်ႏထွူ သွင်ꩻအပွိုင်အပုင်ႏ ကလꩻယိုꩻဒါႏ အရောင်ႏဗွာနုဲင်းစွုန်ꩻရောင်ႏ ရေဒီယိုသတ္တိကြွ သတ္တုတမျိုꩻဒျာႏတဲင် ထွာဒျာႏ နျူးကလီးယား အခြပ်အရဲဉ်ႏဖုံႏတာႏ အခေႏခံႏကွန်ႏတခြိုꩻဒျာႏသွူ။ ယူရေနီယမ်နဝ်ꩻ တကမ္ဘာႏလွုမ်း သဘာႏဝအတွိုင်ꩻ ထီႏမော့ꩻနွောင်ꩻဒျာႏတဲ့ ကအဝ်ႏဗူႏဒါႏ သတ္တုရွိုင်ꩻအောင်ဖုံႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏဆေ့ꩻပေႏလွုမ်ꩻသွူ။ ယူရေနီယမ်နဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ဓာတုဒြပ်စင်တဗာႏတဲင် ဝွေꩻနဝ်ꩻ အဝ်ႏသော့ꩻ အဲတ်တမ်အမုဲင် ၉၂ တောမ်ႏ သင်္ကေတအမုဲင် U သွူ။ U ယို အထဲ့ရော့ꩻ ထာꩻရွောင်(Periodic table) အနုဗျူဇယား actinide series ကိုနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ စွုန်ꩻရောင်ႏ-မေႏလူးကြိုႏရောင်ႏ ကအဝ်ႏဒါႏ သတ္တုဒျာႏသွူ။ ယူရေနီယမ်အဲတ်တမ်နဝ်ꩻ ပရိုတွန် ပါသော့ꩻ ၉၂ ဖြုံႏ တောမ်ႏ အီလဲစ်ထရွန် ပါသော့ꩻ ၉၂ ဖြုံႏ တဲင် နဝ်ꩻအကို ၆ ဖြုံႏနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ဗယ်လဲဉ်အီလဲစ်ထရွန် (Valence electron) သွူ။

ယူရေနီယမ်,  ₉₂U

ကအောဝ်ႏလုဲင်ႏဒါႏ ဂုဏ်သတ္တိဖုံႏ
အမဉ်ꩻ၊ သင်္ကေတ	ယူရေနီယမ်, U
အငေါဝ်းထန်ႏ	/jʊˈreɪniəm/ ew- RAY -nee-əm
အယောင်ꩻ	silvery gray metallic; corrodes to a spalling black oxide coat in air
ဒြတ်စင် အထဲ့ရော့ꩻ ထာꩻရှောင်ကို ယူရေနီယမ်
Nd ↑ U ↓ (Uqh) ပရိုတဲက်တီနီယမ် ← ယူရေနီယမ် → နဲပ္ပဇျူနီယမ်
အဲက်တမ် အမုဲင်ရဲန်ႏ (Z)	92
အဗူႏ၊ ဘလော့	group n/a
အထဲ့ရော့ꩻ ထာꩻရွောင်	period  7
ဒြပ်စင် ကဏ္ဍ	actinide
အှောန်ႏထော့ခါꩻ အဲက်တမ်မေက် အထှူႏခေန်ႏ (±) (Ar)	238.02891(3)
အီလဲက္ထရွန် ကဖျင်ထာꩻ	[Rn] 5f3 6d1 7s2
အပီတထွိုင်ကို ကပါဒါႏ အီလဲက္ထရွန်	2, 8, 18, 32, 21, 9, 2
ပှိုင်းဝှို့တုမ်ႏ ယောင်ꩻဖဲ့ဂုဏ်သတ္တိဖုံႏ
ဖေ့စ်	အခြုံးအတူႏ
အခြုံးခြီအီအလျား	1405.3 K ​(1132.2 °C, ​2070 °F)
အထီဗို့ꩻအီအလျား	4404 K ​(4131 °C, ​7468 °F)
အနဲန်းအတဉ်ႏ (အခန်ꩻအလျား ၊ လမ်းဟောင်းကိုအလျား)	19.1 g/cm3
17.3 g/cm3
ဖျှူးဆဉ်းအလျား	9.14 kJ/mol
အတအှိုထန်ႏအလျား	417.1 kJ/mol
မိုလာ အလျားအာႏရဲင်ꩻ	27.665 J/(mol·K)
အတအှိုထီတေက်ꩻအာႏ P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k at T (K) 2325 2564 2859 3234 3727 4402
အဲက်တမ်မေက်ဂုဏ်ႏဖုံႏ
ထွာအောက်သုဲက် (အောက်သုဲက်ဒေးဆဉ်း) အထျꩻအအုံ	6, 5, 4, 3, 2, 1 ​(a weakly basic oxide)
ဓာတ်ငင်ႏအီလက်ထရွန်	Pauling scale: 1.38
အာႏတောင်ႏတာႏမာꩻထွာအုဲင်းယွန်း	1st: 597.6 kJ/mol 2nd: 1420 kJ/mol
အဲက်တမ်မေက် ဒွါႏအကဲန်တကှို့ꩻ	empirical: 156 pm
ကိုဗေးလဲန့်ဒွါႏအကဲန်တကှို့ꩻ	196±7 pm
ဗန်ဒါဝေါ့သ် ဒွါႏအကဲန်တကှို့ꩻ	186 pm
Miscellanea
ကမာꩻထွာခါꩻထာꩻကြုံး	​orthorhombic
အငေါဝ်းအမှိုင်	3155 m/s (at 20 °C)
အလျားမာꩻတခြက်ထာꩻ	13.9 µm/(m·K) (at 25 °C)
အလျားတွီကာႏထာꩻ	27.5 W/(m·K)
တျာႏရဲးကမ်းထာꩻ	0.280 µΩ·m (at 0 °C)
ပသီႏထှို့ꩻဓာတ်	paramagnetism
Young's modulus	208 GPa
Shear modulus	111 GPa
Bulk modulus	100 GPa
ပွုဲင်သွန် အဗျင်ႏ- ပွိုင်စွန် အချိုး	0.23
Vickers hardness	1960–2500 MPa
Brinell hardness	2350–3850 MPa
CAS Number	7440-61-1
ထွာလှောန်ခြောင်ꩻ
ကဖေႏအမဉ်ꩻသား	after planet Uranus, itself named after Greek god of the sky Uranus
ကထုမ်ႏမော့ꩻသား	Martin Heinrich Klaproth (1789)
ဖဖြှဲ့ꩻထန်ႏအရီးသွတ်ꩻလဲင်ႏ	Eugène-Melchior Péligot (1841)
အစှူဖြှိုးသွတ်ꩻ ယူရေနီယမ်သီး အုဲင်သိုတုပ်ဖုံႏ
iso NA သက်တန်ꩻတာကွို့ꩻ DM DE ( MeV) DP 232U syn 68.9 y SF – – α 5.414 228Th 233U trace 1.592×105 y SF 197.93 – α 4.909 229Th 234U 0.005% 2.455×105 y SF 197.78 – α 4.859 230Th 235U 0.720% 7.04×108 y SF 202.48 – α 4.679 231Th 236U trace 2.342×107 y SF 201.82 – α 4.572 232Th 238U 99.274% 4.468×109 y α 4.270 234Th SF 205.87 – β−β− – 238Pu