သွီႏထင်ႏရောႏဂါႏ
ရွမ်ဖြုဲင်ꩻယို ကဟဲ့ꩻဒါႏ "သွီႏတိုꩻ"ကရိုꩻနဝ်ꩻ မန်းငဝ်း "သွေးတိုး"ယို ပအိုဝ်ႏတွိုင်ꩻ လိုꩻတွိုင်ꩻ အဝ်ႏဟဲ့ꩻလလဲဉ်း၊ အဝ်ႏသေနာႏလဲဉ်း "သွီႏတိုꩻ"နုဲင်းယိုတဲင် ဟဲ့ꩻယိုꩻယိုꩻနုဲင်းဗော့ꩻ "သွီႏတိုꩻ"နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ လိုꩻသီးနမ်းတဗာႏလွုမ်းကို ကအဝ်ႏဒါႏ သွီႏထီတနျာႏနျာႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏအွိုးသꩻရာႏ (နှလုံး)ကို ပသာထန်ႏလွဉ်ဖေႏသွူ။ အဝ်ႏနမ်းတဗာႏလွုမ်းကို သွီႏဖြွီꩻအတွိုင်ꩻ သဲင်ꩻနွို့ချာယင်း သꩻရာႏကိုသွူ။ အဝ်ႏသꩻရာႏကို ကပသာထန်ႏဒါႏ သွီႏထီယိုနဝ်ꩻ ထန်ႏတွမ်ႏတလီꩻအာႏသွူ။ တလီꩻအာႏမဉ်ႏသန်လဲ့ သွီႏဆွဉ်သန်၊ တလီꩻအာႏမဉ်ႏပေႏလဲ့ သွီႏဆွဉ်ဗွီႏသွူ။ သွီႏဆွဉ်အာႏ အဗွီႏအသန်ယို ဖေႏကသေစဲင်းနဝ်ꩻ မဉ်ႏတဲက်တွမ်ႏ အနောက်တိုင်း သိပ္ပံပညာႏသား ကတယ်ႏထွင်ႏသေꩻခါꩻဒါႏ "တဲက်သွီႏခြွိုင်း"နဝ်ꩻ စဲင်းသွူ။
| သွီႏထင်ႏရောႏဂါႏ | |
|---|---|
| Synonyms | Arterial hypertension, high blood pressure |
 | |
| စက်ခဉ်ႏတဲက်အီသွီႏ၊ သွီႏအဗာႏကီ 158 mmHg တောမ်ႏ သွီႏအဗာႏလ 99 mmHg၊ အွဉ်ႏနယ် တမိနိစ်အကို သꩻရာႏတဖုံ အလဲင်ႏ ၈၀ ပုင်ႏ။ | |
| Specialty | ကုꩻလိုမ်ꩻလာꩻသꩻရာႏရောႏဂါႏနယ်ꩻ |
| လက္ခဏာႏဖိုင်ႏ | None [၁] |
| သျုက်တရေင်မုꩻဖိုင်ႏ | သꩻရာႏသွီႏဖြွီꩻအဲဉ်ႏရောႏဂါႏ၊ တလီꩻဖျတ်၊ နှလုံးညှစ်အား ယောမ်ꩻထိုꩻ (heart failure), peripheral arterial disease၊ ထာꩻထီႏအာႏရုဏ်ႏကုဲင်ထိုꩻ၊ ကျောက်ကပ်ရောႏဂါႏ၊ သꩻဖောက်ပြန်ႏ (dementia) [၂][၃][၄][၅] |
| ပွိုးအကျောင်ꩻခရာႏ | ကဲဉ်းအာအနေႏ အုံအဝ်ႏမုꩻပုင်ႏစံႏတောမ်ႏ ခွိုꩻမျိုꩻဗီဇအချက်အလျက်ဖုံႏ [၆] [၇] |
| ယီးနယ်အန္တရာယ်ႏကိင်ꩻ | တသာႏအဆိုမ်ဓာတ်အာလွဉ်ꩻထိုꩻ၊ ပြွောင်ႏလွဉ်ꩻထာꩻ၊ ဆွဉ်းယာလိတ်၊ အွꩻအာဒဝ် [၁][၆] |
| စဲစ်ထွားနယ်ꩻ | Resting blood pressure 130/80 or 140/90 mmHg[၆] |
| လိုမ်ꩻလာꩻ | ပြောင်ꩻလုဲင်ႏအုံအဝ်ႏမုꩻပုင်ႏစံႏ၊ ခံႏထူႏစဲစ်ဆေꩻလိုမ်ꩻလာꩻတသီႏ [၈] |
| အလဲင်ႏခြွောန်း | စွစ်ꩻကမ္ဘာႏ 16–37%[၆] |
| သီမား | 9.4 million / 18% (2010)[၉] |
ခြွိုင်ႏသန်ꩻရေꩻဟဝ်လိုꩻတဖြာꩻ သွီႏပုံႏမဲဉ်ႏနဝ်ꩻ ဝင်ꩻအွဉ်ႏထွော့သေꩻခါꩻ ဖဲ့ꩻကီ(အပေါ်သွေး)နဝ်ꩻ (၁၂၀)၊ ဖဲ့ꩻလ(အောက်သွေး)နဝ်ꩻ (၈၀)သွူ။ ဖဲ့ꩻကီ ပေါႏလွို(၁၂၀)၊ ဖဲ့ꩻလပေါႏလွို(၈၀)နဝ်ꩻ ဝင်ꩻအွဉ်ႏထွော့ "သွီႏတိုꩻရောႏဂါႏ"အဝ်ႏသွူ။ မဉ်ႏယွမ်ꩻ(၁၂၀)(၈၀)နဝ်ꩻ သွီႏအာႏပေႏ (တလီꩻအာႏပေႏ)ရိုꩻနဝ်ꩻသွူ။ ကအွဉ်ႏထွော့နုဲင်းယိုနဝ်ꩻ ကဲဉ်းအာအာ (ယေဘုယျနယ်ꩻ)ဒျာႏတဲင် လိုꩻကဲဉ်းဆေ့ꩻဆေ့ꩻ(လိုꩻယဟန်ႏ)နဝ်ꩻ လွိုဆေ့ꩻဆေ့ꩻ၊ ယွမ်ꩻဆေ့ꩻဆေ့ꩻလဲ့ အုံအဝ်ႏဟတ်ဒျာႏ၊ သေနာႏတဝ်းနုဲင်းမုဲင်ꩻမုဲင်ꩻတဲင် ရောႏဂါႏအဲဉ်ထဝ်း ရိုꩻဗာႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ လိုꩻယဖြာꩻဖြာꩻနဝ်ꩻ သွီႏတိုꩻအာႏအဝ်ႏ (၁၅၀)မာꩻကီ (၂၀၀)ခါႏကိုနဝ်ꩻ လက္ခဏာႏထင်ႏသျာꩻတဝ်းတြင် ထင်းဒျာႏသွီႏတိုꩻရောႏဂါႏအဲဉ်ထဝ်းသွူ။ လိုꩻနုဲင်းယိုနဝ်ꩻ အံႏမာႏထာꩻတွော့ꩻ သွီႏတိုꩻအာႏ မဉ်ႏထင်ႏ(၂၀၀)လွို၊ (၂၅၀)ရပ်နဝ်ꩻ ကနောက်ꩻသွီႏဖြွီꩻပေႏ ထဲ့ဒါႏတွော့ꩻ ထွာဒါႏတလီꩻဖျတ်ရောႏဂါႏ၊ သီတကွို့ꩻ သီတခဝ်ဒါႏ၊ သီစွော့ꩻဒါႏထာꩻသွူ။
သွီႏတိုꩻရောႏဂါႏ ကထွာဗာႏယိုနဝ်ꩻ အုံစွူငါႏထာꩻ၊ ရုဲင်ꩻတသွိုးမုꩻဆေ့ꩻနဝ်ꩻ တသိုꩻတထန်ႏဗဲင်းတဝ်း၊ သွီႏတလီတဝ်းတွော့ꩻ ထွာလဲ့အဝ်ႏ၊ အံႏအာအံႏဆွံငါႏတသာႏတွော့ꩻ တလီꩻသွီႏကို အာႏသန်လဲ့နဝ်ꩻ၊ လိုꩻအံႏတန်ငါႏနံးမန်ꩻ၊ အံႏအာငါႏထော့ꩻယာႏ-စတဲင် အဗဲ့ꩻအာမျိုꩻလဲ့နဝ်ꩻ၊ လိုꩻသꩻဝꩻထာꩻတဲ့နဝ်ꩻ၊ သꩻသျုတ်သꩻတရေင်လဲ့နဝ်ꩻ သွီႏကုဲင်းတိုꩻဒါႏသွူ။ လိုꩻယဟန်ႏနဝ်ꩻ ထုမ်ႏအကျောင်ꩻတမော့ꩻတဝ်းလဲ့ အဝ်ႏသွူ။ သွီႏတိုꩻရောႏဂါႏသားနဝ်ꩻ မဉ်တိုꩻအနယ်ꩻမုဲင်ꩻတိုꩻ အဝ်ႏလိုႏအံႏဆေ့ꩻဆ့ꩻ၊ အံႏပေႏပေႏတသာႏသွူ။ သွီႏတိုꩻရောႏဂါႏ လက္ခဏာႏဖုံႏနဝ်ꩻ ကတူႏဆာ၊ ကတူႏပအွုမ်၊ ကတူႏသီးမူꩻဒါႏ၊ တအော့ꩻထွူႏ၊ တအော့ꩻခြေင်းဒါႏ၊ မဲ့တချ မဲ့တနျာႏ မဲ့ငါအွူႏဒါႏ၊ တခေင်ꩻယွဲးဒါႏထာꩻ၊ မဲဉ်ဗေင်ႏတလွာꩻထာꩻ၊ သယ်ꩻခံႏမုꩻဆေ့ꩻ၊ သꩻဒွေါင်ႏဒါႏ၊ နားသင်းဒါႏ၊ တသိုꩻထန်ႏအာဒါႏကတူႏ၊ သꩻစွူတဝ်း၊ ပေါႏတိုꩻသန်နဝ်ꩻ လွေꩻထာꩻတလေ့ꩻတောင်းတဲင်းဒါႏ၊ ခင်ႏထွူႏဒါႏ-စတဲင် လက္ခဏာႏနုဲင်းယိုဖုံႏနဝ်ꩻ တမျိုꩻမျိုꩻတရိုꩻတဝ်း၊ နီမျိုꩻမာꩻကီတရိုꩻတဝ်း မဉ်ႏခံႏစာဗာႏဒါႏနဝ်ꩻ သွီႏကုဲင်းတိုꩻသန်ဒါႏတဲင် အဝ်ႏလိုႏတဲက်ထွားသွီႏသွူ။ တဲက်အီသွီႏကိရိယာႏနဝ်ꩻ ဒုံတွိုင်ꩻရပ်တွိုင်ꩻ တသီႏထိုးဆရာႏထျꩻဖုံႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏဒျာႏကဲဉ်းအာသွူ။
သွီႏတိုꩻလက္ခဏာႏလဲ့ မဉ်ႏအဝ်ႏခံႏစာꩻဗာႏခွိုꩻခွိုꩻ၊ တဲက်မုဲင်ꩻခါခါလဲ့ သွီႏမဉ်ႏအဝ်ႏတိုꩻနဝ်ꩻ တတဲ့ꩻတဝ်း ထာꩻအံႏမျိုꩻဖုံႏယို သျောင်ႏထွူတွော့ꩻ တသီႏလဲ့ အံႏဗာႏသေႏသေႏသွူ။ တသီႏကရိုꩻယိုနဝ်ꩻ တသီႏအင်္ဂလေက်တယဝ်း၊ တသီႏပိန္တော်ꩻ(တိုင်းရင်း)တယဝ်း အမျိုꩻအာတန်တဲင် တဖြာꩻနဝ်ꩻ ဟဝ်အီလဲ့ တဖြာꩻဟဝ်အီတဝ်းနဝ်ꩻ အဝ်ႏဒျာႏလွဉ်းလွဉ်းသွူ။ မဉ်ႏအံႏသွူတသီႏလဲ့ အကျိုꩻဟော်ꩻအတွိုင်ꩻ အံႏလွဉ်ꩻမဲဉ်ႏမဲဉ်ႏသွူတဲင် သက်သာႏ၊ တသက်သာႏအီတဝ်း ဖေႏကသေ၊ ဖေႏကစဲင်းနဝ်ꩻ အဝ်ႏလိုႏတဲက်ထွားခွိုꩻခွိုꩻသွီႏသွူ။ မဉ်ႏသေစဲင်းသွူ အသက်သာႏအီမွေးနဝ်ꩻ အဝ်ႏလိုႏအွဉ်ႏပျတ်တဝ်း၊ အဝ်ႏလိုႏအွဉ်ႏသေႏသေႏသွူ။ သွီႏတိုꩻရောႏဂါႏနဝ်ꩻ တစွိုးထဲ့ဟဝ်လွစ်နေး၊ အံႏထာꩻမုဲင်ꩻမုဲင်ꩻလဲ့ တိုꩻဒွုမ်နုဲင်းနဝ်ꩻနဝ်ꩻ တအဲဉ်ထဝ်း၊ ပေါႏအံႏမာႏ အဆာႏအာဟာႏရလဲ့ တိုꩻယင်းဒျာႏသွူ။ သွီႏတိုꩻရောႏဂါႏတွမ်ႏ ဆီႏနွိုးရောႏဂါႏနဝ်ꩻ အဟဝ်လွစ်နေး တအဲဉ်ထဝ်း ဆရာႏဝွန်ႏရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ရောႏဂါႏနီမျိုꩻ ပေါႏအဝ်ႏမွေးသေႏချာႏလဲဉ်း ထွာတန်လဲဉ်းနဝ်ꩻ အံႏဗာႏတသီႏတသက်လွုမ်း ဆရာႏဝွန်ႏရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။
လိုꩻကရိုꩻဒါႏ "တသီႏသွီႏတိုꩻစွိုးထဲ့အီ ဟဝ်တငါ"ကရိုꩻနဝ်ꩻ ဆရာႏဝွန်ႏသီး တယွုမ်းတဝ်း၊ ခွန်ကုဝေလဲ့ တယွုမ်းတဝ်းသွူ။ ခွန်ကုဝေနဝ်ꩻ သွိႏတိုꩻရောႏဂါႏအဝ်ႏတဲင် တသီႏအင်္ဂလေက်၊ တသီႏတိုင်းရင်း အံႏဗာႏအာမျိုꩻလဲဉ်း၊ အစွိုးထဲ့အီနဝ်ꩻ တမော့ꩻတဝ်းဒွိုန်းသွူ။ လယိုဖုံႏနဝ်ꩻ အီႏတဲမ်းနယ် တသီႏသွီႏတိုꩻနယ်ꩻဖုံႏတဲင် ရတဲ့ꩻအမျိုꩻမုဲင်ꩻ၊ ရခဝ်းအမျိုꩻမုဲင်ꩻလဲ့ ချင်းထူႏအံႏ ဖောႏအံႏဒျာႏဝင်ꩻသွူ။ မဉ်ဖေႏသတိꩻထဲင်းတစွိုးနဝ်ꩻ သွီႏတိုꩻရောႏဂါႏ အဝ်ႏသားနဝ်ꩻ လျားလွဉ်ꩻငါႏ၊ ခွꩻလွဉ်ꩻငါႏ အခိန်ႏ(၂)မျိုꩻယို အဝ်ႏလိုႏလူးတဝ်းထီသွူ။ မဉ်ႏလူးထီနဝ်ꩻ ထောက်ꩻအွဉ်ရီးခင်ႏတွော့ꩻ ထောက်ꩻထင်ႏကီကီဗာႏ လဲင်ႏစိꩻစိꩻနဝ်ꩻ အမာႏဆေ့ꩻသွူ။ ချင်းအံႏချင်းအွꩻ၊ ချင်းအုံချင်းအဝ်ႏဗာႏသွူ။
သွီႏတိုꩻရောႏဂါႏ တသီႏနယ်ꩻဖုံႏ
မွဉ်းဖျင်- ၁။ တသီႏသွီႏတိုꩻလင်ꩻနယ်ꩻနဝ်ꩻ မောက်ꩻဖါးရာႏဗန်ဗန်တဖြုံႏယို အွဉ်ႏစဲထီခွꩻ (၁၅)မိနစ်ထွူတွော့ꩻ ဖꩻနီခဝ်စေ့ꩻအထီ၊ ဖောက်ဆျာဒီႏတသဉ်တဖြုံႏတွော့ꩻ ကွယ်ရော်ꩻဝင်ꩻ အွꩻဖေႏတနီꩻ (၂)လဲင်ႏနဝ်ꩻ သွီႏတိုꩻရောႏဂါႏဟဝ်သွူ။
- ၂။ တသီႏသွီႏတိုꩻနယ်ꩻ ထဲင်းတနယ်ꩻနဝ်ꩻ သွီႏတိုꩻထင်ႏသန်တွော့ꩻ ခံႏမဉ်ႏတဒါႏတဝ်း၊ ဖေႏကလင်ꩻမွိုင်နဝ်ꩻ ဟန်ႏဆျာယာႏလာႏ(ဒန့်သလွန်ရွက်)ယို ပသေကြောင်းတနီႏပဲစ်ꩻ စေ့ꩻအထီတွော့ꩻ ဗေင်ႏတအာ စေ့ꩻသော့ꩻမဲ့ကို တပင်တဗဲက်ꩻ နီဗဲက်ꩻငါနဝ်ꩻ တဆင်ႏလွုမ်ꩻလင်ꩻဒျာႏသွူ။ ကွဲတွော့ꩻ အစွိုးတထဲ့အီတဝ်းသွူ။ ဟန်ႏဆျာႏယာႏ မဉ်ႏအဲဉ်ထဝ်းနဝ်ꩻ ပြူးလာႏဗန်ဗန်ယို သော့ꩻတွမ်ႏတသာႏဆေ့ꩻဆေ့ꩻတွော့ꩻ တနီႏပဲစ်ꩻထွူခါ အွဉ်ႏဗဲက်ꩻသော့ꩻနဝ်ꩻလဲ့ လင်ꩻမွိုင်ဒျာႏနေနေသွူ။ မဉ်ႏသော့ꩻ ပြူးလာႏထီယိုနဝ်ꩻ သော့ꩻစနဝ်ꩻ ဆာခြေ့ငါႏတဲင် ခံႏမဉ်ႏတဒါႏတဝ်းလဲ့ ဆိမ်ꩻခါꩻမဲ့တွော့ꩻ လျာစွော့ꩻစွော့ꩻဗာႏနေးသွူ။ တညတဝ်း (၁၅)မိနစ်ရပ်ငါလဲ့ အခြေ့ဟဝ်ဒျာႏတဲင် သွီႏတိုꩻလင်ꩻ အုံထာꩻဟဝ်ခွုန်ꩻဒျာႏသွူ။
- ၃။ တသီႏသွီႏတိုꩻလင်ꩻနယ်ꩻ ထဲင်းတနယ်ꩻနဝ်ꩻ ဩဇာႏလာႏ အဗီႏတဆီရပ်ယို ထောင်းသော့ꩻဆုမ်ႏကြောင်းကြောင်းတွော့ꩻ စေ့ꩻအထီ၊ ကလꩻဒါႏ ဩဇာႏလာႏ သတ္တုထီယို သော့ꩻတွမ်ႏတသာႏသိကျာꩻဆေ့ꩻဆေ့ꩻ အွꩻဖေႏတနီꩻတလဲင်ႏနဝ်ꩻ သွီႏတိုꩻရောႏဂါႏဟဝ်သွူ။ ဩဇာႏလာႏဆား စော့ꩻဆားယို ဒွိုႏအံႏကုဲင်းကုဲင်းဟန်ႏအိုနဝ်ꩻလဲ့ ဟဝ်ဒျာႏနေနေသွူ။
- ၄။ သွီႏတိုꩻရောႏဂါႏဟဝ်အီ တသီႏနယ်ꩻထဲင်းတနယ်ꩻနဝ်ꩻ ပအိုဝ်ႏဟဲ့ꩻ"မီꩻဆင်ငွိုး"၊ မန်းဟဲ့ꩻ"ဆင်ငိုမြက်(တဝ်းလဲ့) ဆင်အော်မြက်"ယို ပဉ္စငတ်ꩻပါꩻထူႏသွူတွော့ꩻ ပသေကြောင်း ခြွူသွံထီတထီ မွူးဟာခိုႏ ပေါႏအီႏဗေင်ႏထာꩻလဲ့ အွꩻဖေႏစွုမ်ႏဟာဟာနဝ်ꩻ ဟဝ်ဒျာႏသွူ။
- ၅။ တသီႏသွီႏတိုꩻနယ်ꩻ ထဲင်းတနယ်ꩻနဝ်ꩻ မောက်ꩻဖါးရာႏတခဝ်ယို စေ့ꩻအထီထွူ ဖျောႏရော်ꩻတွမ်ႏ တောင်းလျက်ꩻထန်ꩻထီ ၄-စောအံႏဟန်ႏအိုတွော့ꩻ အွꩻဖေႏတနီꩻ(၃)လဲင်ႏနဝ်ꩻ (၃)နီꩻငါလဲ့ ဟဝ်ဒျာႏသွူ။
- ၆။ တသီႏသွီႏတိုꩻနယ်ꩻ ထဲင်းတနယ်ꩻနဝ်ꩻ နေင်းထီခါႏခါႏ လျားလျား တဖန်ခွက်ယို စေ့ꩻသော့ꩻတွမ်ႏမောက်ꩻဖါးရာႏ တဖြုံႏ၊ ခါးလားကခွꩻ အွꩻဖေႏသွော့နော၊ တညတဝ်း မဲ့ꩻသွီႏတိုꩻလင်ꩻဒျာႏသွူ။
- ၇။ သွီႏတိုꩻလင်ꩻနယ်ꩻ ဂါႏထာႏနေးနဝ်ꩻ-
"ဥုံ သံဂုံ ပမယျ သွေးတိုးကျ"စုတ်စူ(၇)ပြန်ႏတွော့ꩻ အဝ်ႏဖဲ့ꩻကီ ဖြွꩻလဖေႏသွော့ သွီႏတိုꩻသား ကတူႏနော၊ ဗွုန်ႏပါထီတကောက်ꩻ စုတ်(၇)ပြန်ႏတွော့ꩻ ဖေႏအွꩻပါသွော့နော၊ သွီႏတိုꩻသား နမ်းတွမ်ႏနမ်း စုတ်ချာစူ ဖြွꩻချာကတူႏ၊ စုတ်ထီအွꩻချာလဲ့ လꩻဒျာႏသွူ။
- ၈။ တသီႏသွီႏတိုꩻဟဝ်နယ်ꩻ ထဲင်းတနယ်ꩻနဝ်ꩻ မောက်ꩻဖါးရာႏတဖြုံႏယို ဖꩻနီခဝ်တဲင် အွဉ်ႏတခို့သော့ꩻဝန်ႏတအုတ်ꩻကိုတွော့ꩻ ဆျာꩻသော့ꩻထီလျားတစ်ꩻတစ်ꩻ၊ ဖေႏကဗဉ်ႏဟဝ်ဟဝ် မောက်ꩻဖါးခဝ်နဝ်ꩻ တွမ်ႏဝန်ႏတန်တန်တဗီႏ ဒို့ꩻတခြို့ခါꩻသွူတွော့ꩻ အွဉ်ႏသွော့တနာꩻနော၊ နုဲင်းမွူးရဝ်ꩻစဝ်း ဖြားမဲ့ထွူလဲ့ အွꩻလို့စွဉ်ႏတလဲင်ႏချင်ꩻနော။
မဉ်ႏအွꩻဖေႏနုဲင်းယို စွုမ်ႏရဝ်ꩻရဝ်ꩻနဝ်ꩻ တလာရပ်ငါလဲ့ သွီႏတိုꩻရောႏဂါႏ ဟဝ်တငါစွဉ်ႏဒျာႏသွူ။ မောက်ꩻဖါးစဲထီယိုနဝ်ꩻ နမ်းဗဲ့ꩻလဲ့ယွမ်ꩻအီတဲင် လိုꩻပြွောင်ႏဗဲ့ꩻအာဖုံႏနဝ်ꩻ ယွောင်မဲဉ်ႏချာယင်းသွူ။
- ၉။ တသီႏသွီႏတိုꩻနယ်ꩻ ထဲင်းတနယ်ꩻနဝ်ꩻ အောင်ႏလျာပေႏ(ဧကရာဇ်)လာႏတသဉ် တဆ၊ သော့ꩻထီ(၃)ဆ ခြွူသွံထီတထီတွော့ꩻ အွဉ်ႏခွꩻသော့ꩻခါꩻပလဲင်ꩻနော၊ တသီႏယိုခြွူထီ ထာႏဝစောအံႏဟန်ႏအိုနဝ်ꩻ သော့ꩻတွမ်ႏတဝတ်ထီ တစောနေင်းထီနွိုး၊ သော့ꩻပါစောက်ꩻသွီထီ တစောနေင်းထီနွိုးတွော့ꩻ ပေါႏအီႏအံႏဒဲဉ်လဲ့ မွူးရဝ်ꩻခိုႏ၊ မွူးယာခိုႏ အွꩻဖေႏသွော့ တနီꩻ(၃)လဲင်ႏနော၊ အွꩻတရွေးဝင်ꩻ သွံနီꩻငါလဲ့ သွီႏတိုꩻဟဝ်ဒျာႏသွူ။ မဉ်ႏသေနာႏယင်းလဲ့ အွꩻဖေႏဖျင်နုဲင်းယိုအတွိုင်ꩻသွူ။
- ၁၀။ တသီႏသွီႏတိုꩻနယ်ꩻ ထဲင်းတနယ်ꩻနဝ်ꩻ မေ့ခါႏဖွန်ႏ တစောနေင်းထီနွိုးရပ်ယို ကွယ်တွမ်ႏတဝတ်ꩻထီ တစောအံႏဟန်ႏအိုတွော့ꩻ အံႏဖေႏတနီꩻ ၂-၃လဲင်ႏနဝ်ꩻ ဟဝ်ဒျာႏသွူ။ မေ့ခါႏဖွန်ႏယို လုံꩻတွမ်ႏတဝတ်ꩻထီတွော့ꩻ အွဉ်ႏသဲင် ချင်းအံႏ တနီꩻ၂-၃လဲင်ႏနဝ်ꩻလဲ့ လꩻဒျာႏသွူ။
- ၁၁။ သွီႏတိုꩻရောႏဂါႏ ကအဝ်ႏဒါႏလိုꩻနဝ်ꩻ အံႏဒဲဉ်မုဲင်ꩻခါခါလဲ့ အဝ်ႏလိုႏအံႏမူပါ ပခေါ်သွူ။ ပခေါ်နဝ်ꩻ မာꩻခြီလိုꩻသီးအဗဲ့ꩻ နမ်းကိုသွူ။ ပခေါ်ယို ခါးလားကအံႏဒဲဉ် အိုႏထွူတွော့ꩻ ကျာႏဗွိုခါꩻအွဉ်နေးနဝ်ꩻ အကျိုꩻယိန်းထူꩻသွူ။
- ၁၂။ တသီႏသွီႏတိုꩻနယ်ꩻ ထဲင်းတနယ်ꩻနဝ်ꩻ ကဝ်ႏတဆံꩻထီ (မြန်မာနှင်းဆီပန်း) အတုဲင်ဗီႏ(ပွင့်ဖတ်)ယို လဲဉ်ႏသော့ꩻသွူဝန်ႏတွော့ꩻ ရွဝ်ꩻသော့ꩻထီလျားတစ်ꩻတစ်ꩻ အွꩻဖေႏစွုမ်ႏနီꩻနီꩻနဝ်ꩻလဲ့ သွီႏတိုꩻဟဝ်နေနေရိုꩻနဝ်ꩻသွူ။
- ၁၃။ တသီႏသွီႏတိုꩻဟဝ်နယ်ꩻ ထဲင်းတနယ်ꩻနဝ်ꩻ ဟန်ႏဆင်ခင်ႏ (အကြောပေါင်းတစ်ထောင်)လာႏတသိဉ်ယို ထောင်းသော့ꩻဆုမ်ႏကြောင်းကြောင်း စေ့ꩻအထီတွော့ꩻ အွꩻဖေႏတလဲင်ႏ စောအံႏဟန်ႏအို တနီꩻ ၂-လဲင်ႏလဲ့နဝ်ꩻ၊ ဟန်ႏဆင်ခင်ႏယို ခြွူသွံထီတထီတွော့ꩻ အွꩻဖေႏတလဲင်ႏတဝန်ႏနေင်းထီ တနီꩻ ၂-၃လဲင်ႏလဲ့နဝ်ꩻ သွီႏတိုꩻရောႏဂါႏ ဟဝ်နွောင်ꩻဒျာႏသွူ။
- ၁၄။ သွီႏတိုꩻရောႏဂါႏတသီႏနယ်ꩻ ထဲင်းတနယ်ꩻနဝ်ꩻ ပအိုဝ်ႏဟဲ့ꩻ"တလာꩻဟံႏ"၊ မန်းနဝ်ꩻဟဲ့ꩻ"တောဆီဖြူ၊ တောင်ဆီးဖြူ"အမွူး ပဉ္စငတ်ꩻပါꩻယို ခြွူသွံထီတထီတွော့ꩻ အွꩻဖေႏ တနီꩻနီသွံလဲင်ႏနဝ်ꩻလဲ့ ဟဝ်ဒျာႏနေနေသွူ။ တလာꩻဟံႏယိုနဝ်ꩻ တအလွိုင်ႏငါႏတဝ်း၊ အရပ်အဝ်ႏမꩻအဝ်ႏ၊ ဒေါ့ꩻဒျာႏဒုံခါႏ၊ ဒုံသောင်ဖုံႏသွူ။ အရသာႏခါႏငါႏတဲင် သွီႏတိုꩻလွုမ်ꩻတကာႏတဝ်း၊ ဆီႏနွိုးရောႏဂါႏလဲ့ ဟဝ်အီပါသွူ။ မဉ်ႏမော့ꩻမဉ်ႏထီႏဒါႏ အမွူးဖြားနဝ်ꩻ အဝ်ႏလိုႏထူႏအခူꩻ သဲင်ꩻဆို့ꩻလမ်းထျꩻသွူ။
- ၁၅။ တသီႏဓာတ်ဆာႏ သွီႏတိုꩻရောႏဂါႏဟဝ်အီနယ်ꩻ ထဲင်းတနယ်ꩻနဝ်ꩻ အောင်ႏလျာပေႏတုဲင်ယို ဒွိုႏအံႏဖေႏ ဟန်ႏအိုထီတရိုꩻတဝ်း၊ အလာႏစော့ꩻဆားယို သွတ်ꩻအံႏကောဒဲဉ်တရိုꩻတဝ်း၊ အရွီးအဖေ့ꩻယို ခြွူလꩻလꩻတွော့ꩻ အွꩻဖေႏတရိုꩻတဝ်း သွီႏတိုꩻရောႏဂါႏ ဟဝ်သက်သာႏအီနွောင်ꩻဒျာႏသွူ။ အောင်ႏလျာပေႏနဝ်ꩻ မန်းဟဲ့ꩻ"ဧကရာဇ်"သွူ။
- ၁၆။ တသီႏသွီႏတိုꩻနယ်ꩻ ထဲင်းတနယ်ꩻနဝ်ꩻ ဩဇာႏလာႏဆား၊ စော့ꩻဆား စူတဆုတ်ꩻတန်တန်ယို တွမ်ႏထခူ အယာႏခဉ်ႏတခန် ဒွိုႏဟင်ꩻလေꩻနေးတရိုꩻတဝ်း၊ ဒွိုႏဟန်ႏအိုထီပြာတရိုꩻတဝ်း ဒွိုႏသွူတွော့ꩻ အံႏခြေင်ခြေင်လဲ့နဝ်ꩻ၊ အံႏတွမ်ႏဒဲဉ်လဲ့နဝ်ꩻ အံႏလို့လို့ဖေႏတနီꩻချင်ႏနော ဟဝ်ဒျာႏရိုꩻနဝ်ꩻသွူ။
- ၁၇။ တသီႏသွီႏတိုꩻနယ်ꩻ ပေါင်ꩻနေးနဝ်ꩻ ကျောက်ဆေးဒန်း-၁ဝိ၊ အုတ်ရှစ်လာႏသဲင်-၁ဝိ၊ မေ့ခါႏတသီးစား-၁ဝိ၊ သေင်ႏထရူးဖေ့ꩻ-၅ိ၊ အုန်းနှဲ (တဒွုတ်ꩻဟွမ်)ဖေ့ꩻ-၅ိ၊ ယို(၅)မျိုꩻနဝ်ꩻ အွဉ်ႏသဲင်ထောင်းဖွန်ႏငီꩻဝင်ꩻတွော့ꩻ လုံꩻတတွာခါꩻသွော့ ခြဲက်ꩻခူꩻတန်တန်နဝ်ꩻ၊ မဉ်ႏအံႏဖေႏတနီꩻ ၂-လဲင်ႏ၊ တလဲင်ႏ ၃-လုံꩻနဝ်ꩻ ဟဝ်အီဒျာႏသွူ။ ဆေꩻဒန်ꩻ၊ မေ့ခါႏ၊ အုန်းနှဲဖေ့ꩻ-ဖုံႏနဝ်ꩻ ပရတသီႏဆဲင်ႏကို ဝင်ꩻအဝ်ႏစာသွူ။
- ၁၈။ တသီႏနယ်ꩻဒွေါင်ႏနုဲင်းယိုဖုံႏနဝ်ꩻ မဲဉ်မာꩻအံႏတဝ်းတွော့ꩻ မဉ်ႏမဲဉ်ဖြေꩻအံႏဒါႏ တသီႏအင်္ဂလေက်နဝ်ꩻ "အဲမ်လိုဒီပင်း"နဝ်ꩻ အကျိုꩻကုဲင်လဲ့ဆေ့ꩻ၊ ဟဝ်လဲ့ဟတ်၊ အငိုꩻလဲ့ ကားငါႏတဝ်း၊ တဖြုံႏယို မဲဉ်ႏသံခန်သီႏခန်ရပ်နဝ်ꩻလွုမ်ꩻသွူ။ အဲမ်လိုဒီပင်းယိုနဝ်ꩻ ကုမ္ပဏီႏမဉ်ꩻ အဝ်ႏအမျိုꩻမျိုꩻလဲ့ ပေါႏရီဖြေꩻ အဲမ်လိုဒီပင်းနုဲင်းနဝ်ꩻနဝ်ꩻ မဲ့ꩻဆဲင်ႏသားဖေႏဒျာႏ၊ အံႏဗာႏတနီꩻ တလဲင်ႏလွုမ်ꩻသွူ။
- ၁၉။ သွီႏတိုꩻသားနဝ်ꩻ ထာꩻအွို့ꩻ၊ ထာꩻသေင်၊ ထပေႏမန်းဖုံႏနဝ်ꩻ တဲ့ꩻတဝ်း၊ အွဉ်ႏချုတ်ဟို့ꩻ လꩻတဝ်းသွူ။[၁၀]
ခြွိုင်ႏသန်ꩻရေꩻ အမော့ꩻအကျုံႏ(၁၃) ခွန်ကုဝေ ချꩻသွီႏတိုꩻနယ်ꩻ
မွဉ်းဖျင်ယိုနဝ်ꩻ အီႏတဲမ်းနယ်လွေꩻ ခွန်ကုဝေ ချꩻသွီႏတိုꩻနယ်ꩻသွူ။ လိုꩻသီးယို နေးတွမ်ႏ "သွေးပေါင်ချိန်"တဲက်ထွားတွော့ꩻ သွီႏဖဲ့ꩻကီ မီႏအဝ်ႏ(၁၂၀)မာꩻကီ၊ သွီႏဖဲ့ꩻလ မီႏအဝ်ႏ(၈၀)မာꩻကီနဝ်ꩻ သွီႏတိုꩻအဝ်ႏ ရိုꩻဗာႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ကွယ်ႏတွော့ꩻ လိုꩻတဖြာꩻတွမ်ႏတဖြာꩻနဝ်ꩻ သွီႏပုံႏမဲန်ႏတဗွိုန်တဝ်းလွဝင်ꩻ၊ ယဖြာꩻဖြာꩻနဝ်ꩻ တိုꩻဆေ့ꩻဆေ့ꩻငါလဲ့ လက္ခဏာႏပျꩻလဲန်း၊ ယဖြာꩻဖြာꩻနဝ်ꩻ တိုꩻထင်ႏတဆီနီဆီလဲ့ လက္ခဏာႏတပျꩻတဝ်းသွူ။ လက္ခဏာႏတပျꩻတဝ်းလိုꩻနဝ်ꩻ ငမ်းဗာႏ၊ အွဉ်ႏသတိꩻဗာႏ၊ လက္ခဏာႏမီႏပျꩻလွဉ်သွူနဝ်ꩻ အကုဲင်းလွဉ်ꩻဒါႏ၊ ကနောက်ꩻသွီႏဖြွီꩻထဲ့ဒါႏသွူ။
ခွန်ကုဝေနဝ်ꩻ သွီႏတိုꩻရောႏဂါႏအဝ်ႏ အွိုးသက်သိုမ်ဆီရပ်နဝ်ꩻကာႏသွူ။ ခွန်ကုဝေ သွိႏကတိုꩻဗာႏအကျောင်ꩻနဝ်ꩻ ပါႏယိုပါႏနဝ်ꩻ မွေးတဝ်း၊ သန္ဓေႏမာꩻထွာဒျာႏ ရိုꩻဗာႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ကွယ်ႏတွော့ꩻ သက်လစ်ꩻဆီမာꩻလနဝ်ꩻ တိုꩻလဲ့ တတိုꩻအာတဝ်း၊ အုံလꩻအဝ်ႏလꩻ ခံႏနွောင်ꩻဒျာႏသွူ။ သက်ထွိုင်ႏလꩻ လစ်ꩻဆီမာꩻကီနဝ်ꩻ ပေါႏသွီႏတိုꩻထင်ႏလဲ့ အုံတဟဝ်တဝ်း၊ သꩻစွူတဝ်း၊ ကနောက်ꩻသျင်ꩻတဝ်း၊ မဲန်အံႏတဝ်းထာꩻမုဲင်ꩻမုဲင်ꩻ၊ လွေꩻထာꩻလဲ့ တလေ့ꩻတလꩻ၊ တထꩻတထိꩻသွူ။ ခွန်ကုဝေနဝ်ꩻ သွီႏတိုꩻထင်ႏလဲ့ သီးမူꩻတဝ်း၊ တအော့ꩻထွူႏတဝ်းသွူ။ ခွန်ကုဝေ သွီႏကတိုꩻသန်ခိန်ႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏအုံချꩻလိတ်၊ ဝေင်ꩻဟိုပုံꩻ၊ ကျောင်ꩻရန်ႏကင်ꩻတွင်ꩻ သက်(၄၃)ရပ်နဝ်ꩻသွူ။ အတွင်ꩻနဝ်ꩻ အုံထာꩻထွိုင်ႏတဟဝ်တဝ်း၊ ကနောက်ꩻထွိုင်ႏတသျင်ꩻတဝ်း၊ ကတူႏလဲ့ တွုမ်တရွုမ်တဲင် ထွိုင်ႏလွေꩻတဲက်ထွားသွီႏ ဆရာႏထျꩻနဝ်ꩻ သွီႏတိုꩻအဝ်ႏစွဉ်ႏ ဖဲ့ꩻကီ (၁၈၀)၊ ဖဲ့ꩻလ (၁၂၀)သွူ။ ထွိုင်ႏသွီႏတိုꩻသန်နဝ်ꩻ ဆရာႏဖေႏတသီႏသွီႏလင်ꩻ "ရဲစ်ဆာပင်း"လဲ့ အံႏစွဉ်ႏနီသိုမ်ပတ်၊ မွူးနီꩻနီဆီလွိုလဲ့ တလင်ꩻတဝ်းသွူ။ ထွိုင်ႏအံႏပြောင်ꩻခန်းတသီႏ "အဲမ်လိုဒီပင်း"နဝ်ꩻမꩻ ဟံးပေါင်းခဲန်ꩻသွူ။ ကွဲႏတွော့ꩻ တနွောင်ꩻလို့တဝ်း၊ ထင်ႏတခါႏ လင်ꩻတခါႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ခွန်ကုဝေနဝ်ꩻ ပေါႏသေစဲင်း သွီႏတိုꩻရောႏဂါႏအဝ်ႏလဲ့ တသီႏလဲ့ အံႏဒျာႏ၊ တတဲ့ꩻတဝ်းအာဟာႏရမျိုꩻယိုလဲ့ တအံႏတဝ်း၊ သျောင်ႏလꩻလꩻဒျာႏသွူ။ ထော့ꩻယာႏကရိုꩻနဝ်ꩻ အနေင်ႏသိုမ်ဆီလွို လစ်ꩻဆီဗော့ꩻလဲန်း တအံႏတဝ်းသွူ။ အာဟာႏရလဲ့သျောင်ႏ၊ တသီႏလဲ့ဆောင်ႏ ထွိုင်ႏမာꩻနုဲင်းနဝ်ꩻနဝ်ꩻ သွီႏအီႏတိုꩻတမွိုꩻတမာꩻထာꩻယို တအဝ်ႏကြွို့ꩻတဝ်းသွူ။ ဟဝ်စွိုးထဲ့စွဉ်ႏနုဲင်းနဝ်ꩻလဲ့ တမွေးတဝ်းသွူ။ ဗꩻတွိုႏယိုခါ လိုꩻကရိုꩻဒါႏ တသီႏသွီႏတိုꩻစွိုးထဲ့နဝ်ꩻ ခွန်ကုဝေ တယွုမ်းတဝ်းသွူ။ အနောက်တိုင်း တသီႏပညာႏသျင်ႏ (ဆရာႏဝွန်ႏ)သီးလဲ့ သွီႏတိုꩻရောႏဂါႏ အစွိုးဖေႏကထဲ့၊ ဖေႏကဟဝ်တငါနဝ်ꩻ တသီႏအဲန်ထဝ်း ရိုꩻဒျာႏနုဲင်းနဝ်ꩻရင်ꩻသွူ။
ခွန်ကုဝေနဝ်ꩻ သွီႏတိုꩻရောႏဂါႏ အဝ်ႏသေႏချာႏလဲန်းတဲင် ဆင်ႏဆင်ႏလွေꩻတဲက်ဗာႏသွီႏ တသီႏခန်ꩻကိုနဝ်ꩻ ဟွုန်တာႏဝွန်ႏထွူႏငါႏသွူ။ နဝ်ꩻတွော့ꩻ ဆရာႏတင်ထွန်းကြည် ဟိုပုံꩻ ဖေႏကျံႏဉာဏ်ႏချက်အလꩻ ဖြေꩻအွဉ်ႏနေးစွဉ်ႏ "သွေးပေါင်ချိန်"သွူ။ သွေးပေါင်ချိန်နဝ်ꩻ ဖြေꩻဗော့ꩻဆရာႏတင်ထွန်းကြည်ထျꩻတဲင် ချဉ်ႏပုံႏချဉ်ႏနယ်ꩻလဲ့ ဆရာႏသွဉ်ဖေႏပါဒျာႏသွူ။ သွေးပေါင်ချိန် ထွိုင်ႏအဝ်ႏနဝ်ꩻ အံႏတသီႏ တစွိုးစွိုးယို ထူꩻချာꩻ/တထူꩻချာꩻတဝ်း၊ ပေါႏလꩻနီသိုမ်နားရီႏလဲ့ တဲက်ထွားနဝ်ꩻ သေစွဉ်ႏသွူ။ ခွန်ကုဝေနဝ်ꩻ တသီႏအင်္ဂလေက်မꩻ၊ တသီႏခမ်းရင်ꩻ (တိုင်းရင်း)မꩻ နုဲင်းနဝ်ꩻ အစွယ်ꩻလံꩻပဉ်စွိုးထာꩻအဲန်ထဝ်း၊ အဝ်ႏသုံꩻအံႏလို့လို့ဒျာႏ၊ အဝ်ႏထောင်လွူꩻလို့လို့ဒျာႏသွူ။ အံႏတသီႏသွီႏတိုꩻ အမျိုꩻမုဲင်ꩻတရိုꩻတဝ်း ခါးလားကအံႏလဲ့ တဲက်အွဉ်သွီႏ၊ အံႏထွူနီသိုမ်နားရီႏလဲ့ တဲက်ယင်းသွီႏတဲင် တဲ့ꩻ/တတဲ့ꩻတဝ်း၊ ထူꩻချာꩻ/တထူꩻချာꩻတဝ်းနဝ်ꩻ သေစဲင်းဒျာႏသွူ။ တသီႏပိန္တော်ꩻကရိုꩻယိုနဝ်ꩻ ဟံးပေါင်းနန်ꩻဟဝ်၊ ဟံးပေါင်းနန်ꩻဗာႏ၊ မီႏဟဝ်မီႏသက်သာႏသွူလဲ့ ဟံးပေါင်းဟဝ်ည သဘော်ꩻသဘာဝအဝ်ႏနုဲင်းနဝ်ꩻ၊ တသီႏအင်္ဂလေက်နဝ်ꩻ ကဲန်းအာအာဗာႏမွိုင်၊ ဟဝ်မွိုင်၊ တသီႏစွန်ꩻစွုတ်ꩻမွိုင်တဲင် ဖေႏကနွောင်ꩻသေႏသေႏနဝ်ꩻ အံႏဗာႏနေး တနီꩻ ၂-လဲင်ႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ နဝ်ꩻလွုမ်ꩻတကာႏတဝ်း တသီႏအင်္ဂလေက်နဝ်ꩻ အနမ်းဆေ့ꩻဆေ့ꩻလဲ့ အစွန်ꩻထင်၊ တဖြုံႏတွမ်ႏတဖြုံႏ အယာႏခဉ်ႏဗွိုန်လွဝင်ꩻတဲင် သိမ်ꩻလဲ့ယိုꩻ၊ အံႏလဲ့ယိုꩻသွူ။
နေင်ႏပေါင်ꩻအာအာအကို ခွန်ကုဝေ နမ်းမော့ꩻအလꩻ အံႏမုဲင်ꩻခါလဲ့ တနားရီႏ ၂-နားရီႏအတွင်ꩻ ဆေ့ꩻတွမ်ႏအာ သွီႏကအဝ်ႏလင်ꩻနဝ်ꩻ တသီႏအင်္ဂလေက်ဒျာႏသွူ။ တသီႏပိန္တော်ꩻနဝ်ꩻ မဉ်ႏမာႏဆာႏမꩻ ဖြေႏအီမာႏဆာႏအနေႏ ဟဝ်သက်သာႏအီနုဲင်းနဝ်ꩻလွုမ်ꩻသွူ။ နဝ်ꩻတွော့ꩻ တသီႏပိန္တော်ꩻတသီႏမာႏဆာႏတစွိုးစွိုးလဲ့နဝ်ꩻ၊ တသီႏသွီႏတိုꩻ တသီႏအင်္ဂလေက်လဲ့နဝ်ꩻ ခွန်ကုဝေ အဝ်ႏအွဉ်ႏဗာႏဒျာႏသေႏသေႏသွူ။
ခွန်ကုဝေ ချꩻသွီႏတိုꩻနယ်ꩻ
မွဉ်းဖျင်ခွန်ကုဝေနဝ်ꩻ သွီႏတိုꩻရောႏဂါႏ သက်တန်ꩻလဲ့ညငါႏလဲန်း၊ နမ်းတွမ်ႏနမ်း ကထောင်လွူꩻ ကထွားစံꩻဒါႏ တသီႏပိန္တော်ꩻ၊ တသီႏအင်္ဂလေက်ဖုံႏနဝ်ꩻလဲ့ နေင်ႏပေါင်ꩻအာငါႏလဲန်းသွူ။ သွီႏတိုꩻရောႏဂါႏနဝ်ꩻ အံႏဗာႏတသီႏတသက်လုမ်း ဆရာႏဝွန်ႏသီးဒေါ့ꩻနုဲင်းနဝ်ꩻအတွိုင်ꩻ ခွန်ကုဝေ တအံႏတဝ်းတသီႏသွီႏတိုꩻနဝ်ꩻ မွူးနီꩻဆေ့ꩻလွုမ်ꩻသွူ။ အဝ်ႏအံႏသွူ စွုမ်ႏနီꩻကဲန်းအာမဉ်ႏတဲ့ ယလဲင်ႏလဲင်ႏနဝ်ꩻ သွီႏတိုꩻအဝ်ႏထင်ႏသန်လꩻဒျာႏသွူ။ ခွန်ကုဝေသွီႏတိုꩻထင်ႏ အထိုသွတ်ꩻနဝ်ꩻ မတ်တန်ꩻအလꩻ (၂၃၀)နဝ်ꩻ တွိုႏထင်ႏဗာႏဖို (၃)လဲင်ႏစွဉ်ႏသွူ။ သွီႏတိုꩻမီႏထင်ႏသန်သွူနဝ်ꩻ အုံထာꩻသꩻတဟဝ်တဝ်း၊ သꩻတစွူတဝ်း၊ တနွော့ꩻတနꩻ၊ တလေ့ꩻတလꩻတဲင် သွီႏတိုꩻဖေႏကလင်ꩻမွိုင်မွိုင် အနယ်ꩻနဝ်ꩻ ခွန်ကုဝေ စဉ်ꩻစာꩻဗာႏစွဉ်ႏ၊ မာꩻဗာႏစွဉ်ႏသွူ။ ခွန်ကုဝေ အမွိုင်သွတ်ꩻသွီႏတိုꩻချꩻနယ်ꩻနဝ်ꩻ အလွိုးမီႏမာႏဆာႏလဲ့ တသီႏမာႏဆာႏ၊ မဟာဖြေဆေး၊ အင်းဝလေဆေး၊ လျှာပွတ်ဆေး၊ ဆင်ဗွာရတနာႏ တသီႏဆာႏကေႏ-စတဲင်တစွိုးစွိုးယို အံႏအွဉ်အွဉ်စွဉ်ႏဒျာႏသွူ။ အံႏတသီႏမာႏဆာႏတွော့ꩻ မီႏမာႏဆာႏမွေးနဝ်ꩻ တခြွော့ထန်ႏနေး အလွီး(တလီꩻ)နဲ့၊ အော့ꩻထန်ႏနေးနဲ့၊ တစွိုးစွိုးနဝ်ꩻ ထွာလွဉ်စွဉ်ႏသွူ။
မီႏတခြွော့ မီႏအော့ꩻနဝ်ꩻ သက်သာႏယိုꩻသွူ။ အံႏတသီႏမာႏဆာႏထွူနဝ်ꩻ အလွိုးဟို့ꩻမီႏချုက်၊ ဟို့ꩻမီႏလွေꩻဟဝ်တဝ်း၊ လွေꩻအာတဝ်းလဲ့ ရပ်သံးပါထဲင်းဟို့ꩻသွူ။ ခွန်ကုဝေ ကရပ်ဟို့ꩻနဝ်ꩻ ရပ်တွမ်ႏပဆျာႏဖွန်ႏတဲင် ပဆျာႏဖွန်ႏနဝ်ꩻ အွဉ်ႏဗာႏသေႏသေႏသွူ။ ခွန်ကုဝေ ကရပ်ဟို့ꩻနဝ်ꩻ ရပ်အီတွမ်ႏယုံႏသုံꩻ ဗုတ်ꩻတစွိုးသွူ။ ချင်းသော့ꩻသွူပဆျာႏဖွန်ႏတဲင် ဆျာꩻသော့ꩻထီလျား၊ ပေါႏပဆျာႏဖွန်ႏထီစွုမ်းသွူလဲ့ ရပ်သော့ꩻဟို့ꩻဖေႏကလꩻ၊ ဖေႏကလိုမ်ꩻပသာႏသာႏနေးငါနဝ်ꩻ ချင်းစပ်ဗာႏယင်း တွမ်ႏထီခွꩻသွူ။ ခွန်ကုဝေ ကရပ်ဟို့ꩻနဝ်ꩻ ကောကူႏညီႏသား မီႏမဲန်ထဝ်းလဲ့ နမ်းတွမ်ႏနမ်း စိချာဒျာႏ၊ ရပ်ချာဒျာႏသွူ။ ကရပ်ဟို့ꩻယို ပေါႏဓာတ်ဆွော့ꩻဖုံႏ၊ ဓာတ်လုံꩻ၊ ဓာတ်ယုဲင်ဖုံႏ ပါအာလင်ꩻအာသွူနဝ်ꩻ အဆေ့ꩻသွတ်ꩻတဆီ၊ အအာသွတ်ꩻသိုမ်ဆီနဝ်ꩻ သွီႏတိုꩻအာႏ သွီႏနွန်ႏအာႏလင်ꩻထိုꩻ၊ ယွမ်ꩻထိုꩻစွဉ်ႏသွူ။ ထွူမꩻ ကွဲးအံႏသံးလွဉ်ꩻယင်း တသီႏသွီႏတိုꩻ "အဲမ်လိုဒီပင်း""အတီနိုဆော" ၂-စွိုး တစွိုးစွိုးနဲ့၊ ၂-စွိုးလို့လို့နဲ့နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ တသီႏယို ၂-စွိုးအကျိုꩻဟော်ꩻနဝ်ꩻ သွီႏတိုꩻရောႏဂါႏ၊ သွီႏအိုအဲန်ႏရောႏဂါႏ ၂-မျိုꩻလꩻလို့ ရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻတဲင် ခွန်ကုဝေနဝ်ꩻ သွီႏအိုအဲန်ႏရောႏဂါႏလဲ့အဝ်ႏတွော့ꩻ အဝ်ႏအွဉ်ႏသေႏသေႏဗာႏ တသီႏသွီႏတိုꩻ ယို၂-မျိုꩻသွူ။ ယို ၂-မျိုꩻအကို "အတီနိုဆော"နဝ်ꩻ သွီႏဆင်ႏမွိုင်၊ သွီႏဆင်ႏတညီႏတဝ်းဖုံႏနဝ်ꩻလဲ့ ဟဝ်သက်သာႏအီမွိုင်ငါႏသွူ။ တသီႏယို ၂-မျိုꩻနဝ်ꩻ ခွန်ကုဝေ နမ်းမော့ꩻအလꩻနဝ်ꩻ အဝင်ႏနုဲင်း တသီႏတလီꩻယောင်ႏယောင်ႏတဲင် ပေါႏအံႏလဲ့ တလီꩻယို တခြွော့တန်ႏဖဲ့ꩻကီတရိုꩻတဝ်း၊ တလီꩻလွေꩻဖဲ့ꩻလ တရိုꩻတဝ်း တစွိုးစွိုးကုဲင်းထွာသွူ။
တသီးယို ၂-မျိုꩻအမဉ်ꩻနဝ်ꩻ ခွေသွဉ်းတဲမ်းနယ်နေး အမဉ်ꩻဇာႏတိ"အဲမ်လိုဒီပင်း""အတီနိုဆော"နုဲင်းနဝ်ꩻလဲ့ ကထေဒါႏ တသီႏအခမ်းခမ်းနဝ်ꩻ ကုမ္ပဏီႏအာႏတန်တဲင် ကဒ်လောင်းအမဉ်ꩻနဝ်ꩻ ဖန်ဒျာႏပငါပရာꩻ၊ တဲမ်းဒျာႏ ပငါပရာꩻသွူ။ ကွယ်ႏတွော့ꩻ တသီႏယိုနဝ်ꩻ တသီႏမဉ်ꩻဇာႏတိနုဲင်းမုဲင်ꩻ၊ အယာႏခဉ်ႏ (ဂရမ်)အဝ်ႏခွိုင်းမုဲင်ꩻ ကရိုꩻနဝ်ꩻ တဲမ်းသော့ꩻပါဗာႏသွူ။ ထေထန်ႏနေင်ႏမုဲင်ꩻ၊ လာမုဲင်ꩻ၊ ထွိုင်ႏနေင်ႏမုဲင်ꩻ လာနေင်ႏမုဲင်ꩻနဝ်ꩻ သက်တန်ꩻလို့နုဲင်းနဝ်ꩻလဲ့ တဲမ်းသော့ꩻပါဗာႏသွူ။ ခွန်ကုဝေနဝ်ꩻ ကအံႏဒါႏတသီႏမာႏဆာႏတွမ်ႏ တသီႏသွီႏတိုꩻယိုနဝ်ꩻ အွဉ်ႏခါႏဝင်ꩻ အဆေ့ꩻသွတ်ꩻတခွယ်ꩻရပ်နဝ်ꩻသွူ။ ခွန်ကုဝေကယူႏနဝ်ꩻ တသီႏမာႏဆာႏတွမ်ႏ တသီႏသွီႏတိုꩻယို အံႏညီꩻအံႏသွိုခန်းတဝင်ꩻလဲ့ အလွိုးအဝ်ႏလꩻဒျာႏသွူ။ ခွန်ကုဝေနဝ်ꩻ ကတဲမ်းနယ်ဒါႏအနယ်ꩻနုဲင်းကီယိုအတွိုင်ꩻ သွီႏတိုꩻနဝ်ꩻ အံႏတသီႏမာႏဆာႏ၊ ရပ်ဟို့ꩻ၊ အံႏတသီႏသွီႏတိုꩻ မာꩻလွေꩻနုဲင်းနဝ်ꩻတဲင် သွီႏတိုꩻမဲန်ထင်ႏနုဲင်းမုဲင်ꩻထင်ႏ၊ ကအီႏခံႏစာꩻဗာႏပဉ်နီꩻနီꩻ၊ ပဉ်နာꩻနာꩻနဝ်ꩻ တအဲန်ထဝ်း၊ တနားရီႏ ၂-နားရီႏအတွင်ꩻ သက်သာႏခန်းဒျာႏသွူ။ နမ်းတွမ်ႏနမ်း မီႏတကျံႏထောင်လွူꩻတဝ်း၊ ကျံႏလိုမ်ꩻလာꩻချာတဝ်းနုဲင်းယိုနဝ်ꩻ ခံႏစာꩻလဲ့ တခိꩻတဝ်း၊ ရွဉ်လဲ့လို့အာသွူ။ နဝ်ꩻမꩻ သွီႏတိုꩻရောႏဂါႏသားယိုနဝ်ꩻ အဝ်ႏလိုႏဖြေꩻအွဉ်ႏ"သွေးပေါင်ချိန်" ခွန်ကုဝေ မဲန်ဖေႏကျံႏဉာဏ်ႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ သွေးပေါင်ချိန်မီႏအဝ်ႏနဝ်ꩻ နမ်းတွမ်ႏနမ်း တဲက်ချာဒျာႏ၊ ကျံႏအံႏတသီႏ၊ ကျံႏလိုမ်ꩻလာꩻချာလဲ့ သူႏသေသွူ။ သွီႏတိုꩻရောႏဂါႏကရိုꩻယိုနဝ်ꩻ ယလဲင်ႏလဲင်ႏနဝ်ꩻ ကခံႏစာꩻဒါႏ လက္ခဏာႏအလꩻ တထင်ႏတဝ်း အတိုꩻသန်လဲ့ သံးတိုꩻသန်၊ ယလဲင်ႏလဲင်ႏနဝ်ꩻ ထင်းအတိုꩻလဲ့ သံးတိုꩻတဝ်းတွော့ꩻ တတိုꩻတဝ်း မီႏအံႏသံးတသီႏနဝ်ꩻ လင်ꩻလွဉ်ဒါႏသွူ။
သွီႏယို အမီႏတိုꩻသန်လွဉ်ꩻထာꩻ၊ မီႏတွိုႏနီရျာꩻမာꩻကီ သိုမ်ရျာꩻခါႏနဝ်ꩻ ကနောက်ꩻသွီႏဖြွီꩻပေႏထဲ့ဒါႏ၊ တလီꩻဖျတ်၊ သီတကွို့ꩻ သီတခဝ်ဒါႏသွူ။ မီႏသီတကွို့ꩻ သီတခဝ်နဝ်ꩻ ဒုက္ခငါႏ၊ သုမ်ꩻစိုးငါႏသွူ။ ရွဉ်လဲ့လို့အာ မာꩻဒုက္ခ မာꩻယပ်ꩻပါလိုꩻလံးကိုဖုံႏသွူ။ ကွပ်နဝ်ꩻမꩻ သွီႏတိုꩻရောႏဂါႏသားနဝ်ꩻ ကတတဲ့ꩻတဝ်း ထာꩻအံႏ၊ အရသာႏခွꩻချုက်၊ အရသာႏထင်ႏမျိုꩻ၊ အရသာႏအွို့ꩻမျိုꩻဖုံႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏလိုႏသျောင်ႏလꩻလꩻသွူ။ သွီႏတိုꩻသားနဝ်ꩻ ဒဝ် ဘီယာ တသီႏထီစဲးဖုံႏလဲ့ တတဲ့ꩻတဝ်းသွူ။ ချင်းတဝ်းထာꩻအံႏ၊ အံႏကြွို့ꩻအံႏကြꩻတွော့ꩻ သီစွော့ꩻစꩻသီမွိုင်ကြွိုင်ထာꩻ၊ တလီꩻဖျတ်ထိုꩻတဲင် ဘဝသုမ်ꩻထိုꩻနဝ်ꩻ ဟွုန်ဗာႏအာငါႏသွူ။ ယိုနဝ်ꩻ တဲမ်းနယ်ဗာႏ သွီႏတိုꩻရောႏဂါႏ အမော့ꩻအကျုံႏသွူ။ ပွိုင်းဝွို့တွမ်ႏ ခွန်ကုဝေ သွီႏတိုꩻချꩻနယ်ꩻယို မီႏတစဲင်းတဝ်း၊ မီႏတသျင်ꩻတဝ်းလဲ့ လွဉ်ရီဆွေꩻနွေꩻနွောင်ꩻဒျာႏသွူ။ ကဟော်ꩻသွတ်ꩻဒါႏ ခွေသွဉ်းရွမ်ဖြုဲင်ꩻနုဲင်းယိုနဝ်ꩻ ခွေသွဉ်းကေꩻဇူꩻတင်ႏငါႏသွူ။ [၁၁]
ခြွိုင်ႏသန်ꩻရေꩻ အမော့ꩻအကျုံႏ(၈)
မွဉ်းဖျင်နေင်ႏ ၁၃၆၄-ဗာႏနဝ်ꩻ ခွန်ကုဝေ အဝ်ႏထွာလိုꩻကျောင်ꩻ၊ အဝ်ႏမာꩻဖေႏဝင်ꩻဗွေႏဗွန် ဝေင်ꩻနဲႏဟိုပုံꩻ အွိုင်ႏနောင်လဲင် ကျောင်ꩻလဲင်းခါႏကိုသွူ။ အနေင်ႏယိုအကို ဒဲဉ်ကံလာဆန်ꩻရပ်နဝ်ꩻ ခွန်ကုဝေ မော့ꩻခန်းရောႏဂါႏဆန်ꩻတမျိုꩻသွူ။ ကရိုꩻဗာႏ ရောႏဂါႏဆန်ꩻနဝ်ꩻ ရောႏဂါႏလက္ခဏာႏ နုဲင်းယိုနဝ်ꩻ ဟန်ႏနီꩻမာꩻချာ ခွန်ကုဝေ တမော့ꩻဖိုတဝ်းတဲင်တွော့ꩻ ရိုꩻဗာႏရောႏဂါႏဆန်ꩻသွူ။ ခွန်ကုဝေ ကခံႏစာꩻဗာႏဒါႏ ရောႏဂါႏလက္ခဏာႏနဝ်ꩻ အုံထာꩻသꩻစွူတဝ်းသွူ။ ဗေင်ႏလဲ့ သꩻတစွူတဝ်း၊ ထွိုင်ႏလဲ့ သꩻတစွူတဝ်း၊ ထောင်ချာချာငါငါနေးထာꩻလဲ့ သꩻတစွူတဝ်းတဲင် ယူႏပက်မွေးစွဉ်ႏထာꩻသွူ။ တဲက်ထွားသွီႏမုဲင်ꩻခါခါလဲ့ သွံႏသံးတတိုꩻငါႏတဝ်ႏ၊ အံႏအဝ်ႏလꩻဒျာႏတန်ႏတန်ႏ၊ ဗေင်ႏအဝ်ႏလꩻဒျာႏတန်ႏတန်ႏလဲ့ အုံထာꩻသံးတဟဝ်တဝ်း၊ သꩻသံးတစွူတဝ်းတဲင် စဉ်ꩻစာꩻခုဲင်ႏမွေးစွဉ်ႏသွူ။ သွီႏဆင်ႏ (နှလုံးခုန်နှုန်း)နဝ်ꩻ သွစ်ꩻဆီမာꩻကီ တရျာꩻမာꩻလအခါႏကိုနဝ်ꩻ ကဲန်းအာအာ၊ သွီႏဆင်ႏပုံႏမဲန်ႏ ၇၀ တွမ်ႏ ၈၀-ခါႏနဝ်ꩻ ကဲန်းဆေ့ꩻဆေ့ꩻသွူ။
ကထွာနုဲင်းယိုနဝ်ꩻ နမ်းတွမ်ႏနမ်း ကျံႏအံႏချာ တသီႏတလီꩻဖုံႏ၊ တသီႏဆာႏကေႏဖုံႏလဲ့ သံးတဟဝ်တဝ်း၊ တသီႏတစွိုးယို အံႏစံꩻ ၂-လဲင်ႏ၊ ၃-လဲင်ႏ ပေါႏတသေနာႏတဝ်း အသက်သာႏလဲ့ အံႏပြောင်ꩻယင်း တသီႏတမျိုꩻ၊ မာꩻလွေꩻနုဲင်းယိုနဝ်ꩻ လꩻစွဉ်ႏမွူးနီꩻ တဆီဆီလဲ့ သံးတသေနာႏတဝ်း အသက်သာႏတဲင် ခွန်ကုဝေ ရေႏထင်ႏခန်းတသီႏခန်ꩻ တောင်ႏကီꩻသွူ။ ရေႏထင်ႏခန်းတသီႏခန်ꩻလဲ့ တဖူꩻလောင်းနဝ်ꩻ ထိုမ်းလင်ꩻကာꩻ ၃-နားရီႏ၊ ၄-နားရီႏနဝ်ꩻ ယန်ꩻတာႏဝန်ႏထွူ။ ယူႏခုဲင်ႏမွေးစွဉ်ႏထာꩻသွူ။ နဝ်ꩻတွော့ꩻ ခွန်ကုဝေထျꩻနဝ်ꩻ တသီႏအင်္ဂလေက် "ဒိုင်ယာဇီပင်"အဝ်ႏ လစ်ꩻငတ်ꩻဖြုံႏတဲင် အံႏစံꩻခန်းတဖြုံႏသွူ။ ထွိုင်ႏအံႏဒိုင်ယာဇီပင်နဝ်ꩻ သꩻဟံးပေါင်းစွူလဲ့ ပေါႏဒိုင်ယာဇီပင်စွုတ်ꩻနဝ်ꩻ ထွာယင်းဒျာႏသွူ။ နဝ်ꩻတွော့ꩻ အံႏသံးထဲင်း ဒိုင်ယာဇီပင်တဲင် ထိုမ်းကာꩻထင်ႏခန်းဒျာႏ "စိန်ဆေးခန်း"အွိုးတောင်ႏကီꩻသွူ။ တွိုႏစိန်တသီႏခန်ꩻကို ဆရာႏဖုံႏ ထွိုင်းစဲစ်ဆေꩻရောႏဂါႏနဝ်ꩻ သွီႏတိုꩻ၊ သွေးကြောကျဉ်း၊ နှလုံးကြီးရောႏဂါႏအဝ်ႏ ယို ၃-မျိုꩻရိုꩻနဝ်ꩻတဲင် ဆရာႏဝွန်ႏဖေႏခန်းတသီႏ၊ အုံဆေးခန်းအံႏခန်းတသီႏသွူ။ ကလိုမ်ꩻလာꩻဖေႏဒါႏ ခွန်ကုဝေနဝ်ꩻ သမားတော် ဒေါက်တာလှဝင်းသွူ။ အုံဆေးခန်းနဝ်ꩻ လစ်ꩻသာငတ်ꩻနီꩻစွဉ်ႏလဲ့ အုံထာꩻတထူꩻချာꩻတဝ်း၊ သꩻတစွူတဝ်း၊ သꩻတဟဝ်ငါႏတဝ်းဒျာႏစွူစွူတဲင် ကွီသဲင်ꩻခန်း ဆရာႏဝွန်ႏသွူ။ ထွိုင်ႏကွီသဲင်ꩻနဝ်ꩻ ဆရာႏဝွန်ႏရိုꩻ"အုံအွိုးကျောင်ꩻ အံႏနေးတသီႏလဲ့ လꩻဒျာႏ၊ ၇-နီꩻတလဲင်ႏနဝ်ꩻ ထင်ႏပျꩻဗော့ꩻ ဝွေꩻတသီႏခန်ꩻ၊ စိန်ဆေးခန်း ဆေꩻတန်ထျꩻတွို့ꩻ"ရိုꩻနဝ်ꩻသွူ။
နဝ်ꩻတွော့ꩻ ခွန်ကုဝေနဝ်ꩻ လင်ꩻခန်းဆေးခန်းတဲင် သဲင်ꩻအုံကျောင်ꩻရန်ႏကင်ꩻ၊ ဟို့ꩻပုံꩻတွော့ꩻ အံႏဗော့ꩻဆရာႏဝွန်ႏ ကဖေႏသဲင်ꩻ တသီႏနဝ်ꩻသွူ။ ၇-နီꩻ တပတ်နဝ်ꩻ ထင်ႏပျꩻဗာႏဝွေꩻ တလိုင်းဆေးခန်းကို ရိုꩻနဝ်ꩻတဲင် ပေါႏ ၇-နီꩻဗွေတသီႏလို့လဲ့ ထင်ႏပျꩻယင်း၊ ဝွေꩻတဲက်ဆွုမ်ႏသွီႏ ဖေႏသဲင်ꩻယင်းတသီႏ ၇-နီꩻတာႏသွူ။ ၇-နီꩻတလဲင်ႏ ကထင်ႏပျꩻနုဲင်းယိုနဝ်ꩻ ၄-ပတ်လဲန်း၊ တလာဗော့ꩻသွူလဲ့ အုံထာꩻတဟဝ်တဝ်းဒျာႏစွူစွူ၊ ဒဲဉ်အာဟာႏရလဲ့ အံႏလꩻတခါႏ၊ အံႏလꩻတဝ်းခါႏ အဝ်ႏထွာလွေꩻစွူစွူဒျာႏနုဲင်းနဝ်ꩻတဲင် အွဉ်ႏထွူခန်းနဲ့၊ ထင်ႏသွုပ်သွုပ်ယင်းနဲ့ကရိုꩻနဝ်ꩻ ခွန်ကုဝေ စဉ်ꩻစာꩻခုဲင်ႏမွေးစွဉ်ႏထာꩻသွူ။ ဟန်ႏနီꩻမာꩻချာ အဝ်ႏတသီႏခန်ꩻတွင်ꩻတွမ်ႏ ကထင်ႏထေ့ဝွေꩻတသီႏခန်ꩻ ၄-ပတ်နဝ်ꩻ မုဲင်ꩻခါခါလဲ့ အဝ်ႏဖေႏဗော့ꩻဒျာႏ တသီႏသွီႏတိုꩻ၊ တသီႏသွေးကြောကျဉ်းလွုမ်ꩻတဲင် လဲင်ꩻဒါႏအိုမ်နေးစွဉ်ႏ ဝွေꩻတသီႏမဉ်ꩻသွူ။ နဝ်ꩻတွော့ꩻ ထင်ႏဝွေꩻတသီႏခန်ꩻ ၄-ပတ်ထွူ အဝ်ႏကုဲင် ၅-ပတ်ကိုနဝ်ꩻ ခွန်ကုဝေ ဆုံꩻဖျတ်ခန်း- "ထင်ႏနွိုင်ႏနွိုင်ႏထဲင်းအလဲင်ႏယို အမီႏပြောင်ꩻဖေႏတသီႏလဲ့ ထင်ႏထဲင်းထဲင်းယင်း၊ မီႏပြောင်ꩻဖေႏတဝ်းတသီႏလဲ့ ထင်ႏထဲင်းဒွုမ်"နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ၅-ပတ်ကိုနဝ်ꩻလဲ့ ဖေႏယင်းဗော့ꩻဒျာႏ တသီႏလီꩻလီꩻတွော့ꩻ အံႏလို့ထဲင်းဗော့ꩻ ဝွေꩻတသီႏနဝ်ꩻ၊ ထင်ႏဆုဲင်ꩻထဲင်းတဝ်းဒွုမ်သွူ။
ထင်ႏဆုဲင်ꩻထဲင်းတဝ်း ဒေါက်တာလှဝင်းထျꩻလဲ့ အုံထာꩻသံးတဟဝ်တဝ်း၊ သꩻတစွူတဝ်းငါႏတဲင်တွော့ꩻ "အီႏလွေꩻထေ့ဗာႏထဲင်း ဆရာႏဝွန်ႏပါꩻမုဲင်ꩻထျꩻ"ကထွိုင်ႏစဉ်ꩻစာꩻနဝ်ꩻ တောင်ႏကီꩻကို အတွင်ꩻနဝ်ꩻနဝ်ꩻ ဆရာႏဝွန်ႏမဉ်ꩻတန်လွိုဝွေꩻ၊ ဒါႏလွိုဝွေꩻလဲ့ အလွိုးသံးတအဝ်ႏတဝ်းတဲင် ယူႏလဲ့တဖြောင်တဝ်းသွူ။ ခံးရင်ꩻသားတသီႏဆရာႏထျꩻလဲ့ အီႏလွေꩻထေ့ဗာႏ ဆရာႏပါꩻမုဲင်ꩻထျꩻကရိုꩻနဝ်ꩻ စဉ်ꩻစာꩻယူႏလဲ့ တဖြောင်တဝ်းသွူ။ ကအဝ်ႏခံႏစာꩻဗာႏဒါႏ ဝွေႏဒနာႏနုဲင်းယိုနဝ်ꩻ ဆရာႏဝွန်ႏကဒေါ့ꩻဒါႏအတွိုင်ꩻ မီႏရိုꩻသွီႏတိုꩻမာꩻထွာ၊ သွေးကြောကျဉ်း မာꩻထွာလဲ့ ဒေါက်တာလှဝင်း ကဖေႏဒါႏ တသီႏသွီႏတိုꩻ "အဲမ်လိုဒီပင်း""အတီနိုဆော"အကျိုꩻဟော်ꩻနဝ်ꩻ သွီႏတိုꩻလွုမ်ꩻတကာႏတဝ်း၊ သွေးကြောကျဉ်းတာႏလဲ့ ဟဝ်ပါဒျာႏရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻတဲင် အံႏသွူတလာလွိုလွိုလဲ့ သံးတဟဝ်တဝ်း၊ သွီႏတိုꩻလဲ့ သံးတနွောင်ꩻအီတဝ်းတွော့ꩻ အီႏမာꩻဗာႏနုဲင်းမုဲင်ꩻကရိုꩻနဝ်ꩻ စဉ်ꩻစာꩻယူႏလဲ့ တဖြောင်တဝ်းသွူ။ နဝ်ꩻတွော့ꩻ ပိန္တော်ꩻဆရာႏတဖြာꩻဖြာꩻထျꩻလဲ့ တလွေꩻတဝ်းသွူ။ "ခွေထာꩻဆာ ခွေဝွေႏဒနာႏ၊ ခွေရောႏဂါႏယို ခွေအီႏမာꩻဗာႏနုဲင်းမုဲင်ꩻ ကရိုꩻနဝ်ꩻ ခွေအဝ်ႏစဉ်ꩻစာꩻဗာႏစွဉ်ႏ ခေ့ꩻလေနီနာꩻသွူ။ ကစဉ်ꩻစာꩻထာꩻအကိုနဝ်ꩻ ခြွိုင်ႏသန်ꩻရေꩻ အမေ့ာꩻအကျုံႏ(၂)ကို ကတဲမ်းနယ်ဒါႏအတွိုင်ꩻ ပေႏတင်ႏဆရာႏမန္တလေꩻတဖြာꩻ ဟော်ꩻဖေႏဗာႏဖို ခွန်ကုဝေ၊ ခွန်ကုဝေနဝ်ꩻ "မွေးရာပါ လေရောဂါ"အဝ်ႏရိုꩻနဝ်ꩻတဲင် ခွန်ကုဝေယူႏပါခန်း တလီꩻအကျောင်ꩻခရာႏသွူ။
မီႏရိုꩻ"အစာအိမ် အချဉ်ပေါက်""အစာအိမ် အနာပေါက်"လဲ့ သံးတခြွော့ဆျာႏတဝ်း၊ သံးတအွစ်ꩻတဝ်း၊ သံးတခြေ့တဆာတဝ်းတဲင် ထွာလဲန်းရောႏဂါႏ ယိုနီမျိုꩻလဲ့ အလွိုးသံးတမွေးတဝ်းသွူ။ နဝ်ꩻတွော့ꩻ အာႏကွိုꩻဝင်ꩻ၊ အာႏကွိုꩻဆရာႏလဲ့ စင်းအားကွိုꩻဒွုမ်တဲင် နမ်းတွမ်ႏနမ်း ခွိုင်းကသေ ခွိုင်းကဒါႏ ခွိုင်းကယူႏဖြောင် ကျံႏလိုမ်ꩻလာ၊ ကျံႏအံႏချာဒျာႏတသီႏသွူ။ ကျံႏလိုမ်ꩻလာချာကရိုꩻနဝ်ꩻ ပွိုင်းဝွို့တွမ်ႏတလီꩻယို အွဉ်ႏသွူအဓိက တရာꩻခံႏတွော့ꩻ တလီꩻကပွါꩻအီဒါႏ၊ ကဖေႏအာႏဒါႏတလီꩻ ဟို့ꩻကို ထာꩻအံႏအာဟာႏရမျိုꩻယို ပေါႏအဝ်ႏသေနေ၊ ပေါႏသံႏသယအဝ်ႏနေနဝ်ꩻ ခွိုင်းတဝ်း၊ အံႏတဝ်းတစိꩻစိꩻ၊ တလီꩻကလင်ꩻအီဒါႏ၊ တလီꩻကကေႏအီဒါႏ အာဟာႏရမျိုꩻ၊ တသီႏမျိုꩻယို လွိုက်အံႏလွေꩻထွူတွော့ꩻ ဟို့ꩻယိုလဲ့ ခံႏတဝ်းအချုက်၊ ခံႏတဝ်းအဆွော့ꩻ အွဉ်ႏပနဲဉ်ႏလွေꩻသွူသေႏသေႏတဲင် အာဟာႏရယိုလဲ့ အံႏဒွုမ်ဒဲန်ဆွော့ꩻတွော့ꩻ ဒွိုႏအံႏလွေꩻနေးခန်း ဒဲဉ်ပဲစ်ꩻ(ဆန်ပြုတ်)သွူ။ ပွိုင်းဝွို့တွမ်ႏ သွီႏတိုꩻယိုလဲ့ ထန်ꩻနွောင်ꩻသမျ ဖေႏကထန်ꩻနွောင်ꩻနဝ်ꩻ ဆရာႏဝွန်ႏကဖေႏဒါႏ တသီႏသွီႏတိုꩻ "အဲမ်လိုဒီပင်း"၊ "အတီနိုလော"ယိုလဲ့ ဖြေꩻအွဉ်ႏခါꩻထွူတွော့ꩻ တနီꩻ၂လဲင်ႏ အံႏလွေꩻဒျာႏမဲန်ႏမဲန်ႏနဝ်ꩻသွူ။
ထွိုင်ႏအုံအဝ်ႏ အံႏအွꩻလွေꩻ၊ အံႏလွေꩻ တသီႏနယ်ꩻယိုနဝ်ꩻ ထွိုင်ႏလꩻနီသိုမ်နီꩻနဝ်ꩻ အုံထာꩻဟံးပေါင်းဟဝ်လွဉ်၊ သꩻတစွူတဝ်းယိုလဲ့ နုဲင်းစွဉ်ႏစွူလွဉ်တဲင် အုံအဝ်ႏအံႏအွꩻလွေꩻသံးသံးခန်းဒျာႏ၊ အံႏလွေꩻထဲင်းထဲင်းခန်းဒျာႏ၊ တသီႏတပုံႏယိုနဝ်ꩻသွူ။ အပုံႏယိုအတွိုင်ꩻ ထွိုင်ႏအုံအဝ်ႏအံႏအွꩻလွေꩻဓာတ်ဆားဖုံႏ၊ တသီႏဖုံႏနဝ်ꩻ ထွိုင်ႏလꩻမွူးနီꩻ တဆီဆီရပ်နဝ်ꩻ ပနဲးအုံဟဝ်လွေꩻခန်းဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။ ကွယ်ႏတွော့ꩻ ပေႏတင်ႏဆရာႏ မန္တလေꩻ ကဟော်ꩻဖေႏဒါႏအတွိုင်ꩻ ခွန်ကုဝေနဝ်ꩻ အလွိုးတလီꩻ သန္ဓေႏဒျာႏမွေးတဲင် ဗꩻတွိုႏဟန်ႏနီꩻ တတဲ့ꩻတဝ်းထာꩻအံႏမျိုꩻဖုံႏယို အဝ်ႏသျောင်ႏဗာႏဒျာႏ၊ တသီႏသွီႏတိုꩻလဲ့ အဝ်ႏအံႏဗာႏဒျာႏသွူ။ ပေါႏအံႏမာႏသွူတစွိုးစွိုး တမျိုꩻမျိုꩻလဲ့ သွီႏတိုꩻပိုႏခန်းဒျာႏ၊ သွီႏဆင်ႏတဲ့ မွိုင်ပိုႏခန်းဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။ မီႏအံႏချာ မီႏဖြေႏချာယင်းတွမ်ႏတသီႏမာႏဆာႏတမျိုꩻမျိုꩻလဲ့ တနားရီႏအတွင်ꩻဟဝ်ယင်း သက်သာႏယင်းဒျာႏသွူ။ ယိုခါခါ ခွန်ကုဝေကအဝ်ႏဒါႏ တသီႏသွီးတိုꩻနဝ်ꩻ မူလတသီႏမန်ꩻ "အိမ်လိုဒီပင်း"တွမ်ႏ "အတီနိုဆော"သွူ။ တသီႏမာႏဆာႏနဝ်ꩻ မဟာဖြေဆေး၊ အင်းဝလေဆေး၊ တွမ်ႏလျှာပွတ်ဆေး တမျိုꩻမျိုꩻသွူ။ တသီႏဟို့ꩻပနဲန်ႏနဝ်ꩻ ပွေ့ကဲင်ꩻကပါဒါႏ တသီႏတလီꩻပဟို့ꩻပနဲဉ်ႏမျိုꩻသွူ။ ယိုခါခါနဝ်ꩻ အဝ်ႏဖြေꩻဆောင်ႏ "နန်းတွင်းဆီးဝမ်းသွေးလေညီညွတ်ဆေး"သွူ။ ယိုတလဲင်ႏလဲ့ တဲမ်းနယ်ဗာႏဖျင် ခွန်ကုဝေ ခြွိုင်ႏသန်ꩻရေꩻအမော့ꩻအကျုံႏနုဲင်းယိုအတွိုင်ꩻသွူ။[၁၂]
အာႏကွိုꩻ
မွဉ်းဖျင်- ↑ ၁.၀ ၁.၁ High Blood Pressure Fact Sheet (February 19, 2015)။
- ↑ "Global burden of cardiovascular disease and stroke: hypertension at the core" (May 2015). The Canadian Journal of Cardiology 31 (5): 569–71. doi:. PMID 25795106.
- ↑ Mendis S၊ Puska P၊ Norrving B (2011)။ Global atlas on cardiovascular disease prevention and control (PDF) (1st ed.)။ Geneva: World Health Organization in collaboration with the World Heart Federation and the World Stroke Organization။ p. 38။ ISBN 9789241564373။ 17 သြဂဲက် 2014 တွင် မူရင်းမှ မော်ကွန်းတင်ပြီး (PDF) ။
- ↑ "Treatment options and considerations for hypertensive patients to prevent dementia" (July 2017). Expert Opinion on Pharmacotherapy 18 (10): 989–1000. doi:. PMID 28532183.
- ↑ "Modifiable Risk Factors and Atrial Fibrillation" (August 2017). Circulation 136 (6): 583–596. doi:. PMID 28784826.
- ↑ ၆.၀ ၆.၁ ၆.၂ ၆.၃ "Hypertension" (August 2015). Lancet 386 (9995): 801–12. doi:. PMID 25832858.
- ↑ "Essential hypertension. Part I: definition and etiology" (January 2000). Circulation 101 (3): 329–35. doi:. PMID 10645931.
- ↑ How Is High Blood Pressure Treated? (September 10, 2015)။
- ↑ အာႏကွိုꩻချက်အမာႏ: Invalid
<ref>tag; no text was provided for refs namedCamp2015 - ↑ ခွန်ကုဝေ-မုဲင်းကောင်၊ မောင်းမွူးခံꩻ အမုဲင်(၆၂)
- ↑ ခွန်ကုဝေ-မုဲင်းကောင်၊ ခမ်းသားငဝ်း အမုဲင်-၅၊ အစဲဉ်ႏ-၂၈
- ↑ ခွန်ကုဝေ-မုဲင်းကောင်၊ ခမ်းသားငဝ်း အမုဲင်-၅၊ အစဲဉ်ႏ-၂၂