အဲစ်တမ်
အဲစ်တမ် (အိန်းကလေတ်: Atom) အဲတ်တန် ကရိုꩻနောဝ်ꩻ အဖွန်ႏပေႏကဒိစ်ꩻဖုံႏဒျာႏတဲင် တထီႏနွောင်ꩻတောဝ်းတောမ်ႏ မဲ့ရိုꩻရိုꩻနောဝ်ꩻသွူ။ အဲစ်တမ်တဖြုံႏပွုံႏစံႏနောဝ်ꩻ အထန်ႏဖဲ့ꩻယို ဗွိုန်နုဲင်းမို့ꩻအေႏဖုံႏကအောဝ်ႏလေပ်ဗဲဉ်အတွိုင်ꩻ အီလဲစ်ထရွန်ဖုံႏ အောဝ်ႏလေပ်ဗဲဉ်လွေꩻတဲင် ပရိုတွန် တောမ်ႏ နျူထရွန် သီးကအောဝ်ႏသော့ꩻဒါႏ နျူးကလီးယပ် (ဝတ်ဆံ)နောဝ်ꩻ အောဝ်ႏသော့ꩻအဲစ်တမ်အကဲဉ်နောဝ်ꩻသွူ။
| အဲစ်တမ် | |
|---|---|
 An illustration of the helium atom, depicting the nucleus (pink) and the electron cloud distribution (black). The nucleus (upper right) in helium-4 is in reality spherically symmetric and closely resembles the electron cloud, although for more complicated nuclei this is not always the case. The black bar is one angstrom (10−10 m or 100 pm). | |
| ခွဲꩻချာꩻအစွိုးအမျိုꩻ | |
| Smallest recognized division of a chemical element | |
| ဂုဏ်ႏသတ္တိ | |
| ဒြပ်ထု range | 1.67×10−27 to 4.52×10−25 kg |
| တျာႏမေႏဓာတ် | သုည (neutral), တဝ်းလဲ့ အုဲင်ယွန် ဓာတ် |
| Diameter range | 62 pm (He) to 520 pm (Cs) (ဒေတာလိတ်မဲ့ငါ) |
| Components | အီလဲစ်ထရွန်ဖုံႏ တောမ်ႏ ပရိုတွန်၊ နျူထရွန်ဖုံႏ နဲဉ်းနဲ့ဒါႏ နျူးကလီးယပ်တဗာႏ |
အဲစ်တမ်ဖုံႏယို ပွုံႏစံႏတဉ်ႏခွေါင် (Definite Shape) တအဲဉ်ထောဝ်း (ပညာႏသျှင်ႏကဒေါ့သားအောဝ်ႏ ) ရိုꩻကီစွဉ်ႏလဲ့ꩻ မိဉ်ႏဒေါ့အဒွေါင်ႏသွတ်ꩻနောဝ်ꩻ အတဒွီႏပွုံႏအောဝ်ႏနောဝ်ꩻသွူ။ အတဝွန်ꩻလွိုႏလွိုႏ၊ ဟမ်းယွေးယွေးနုဲင်း ကမ်ႏပုဲင်းဒီႏလွိုႏလွိုႏနောဝ်ꩻသွူ။ သာႏဓကအနေႏ မဲဉ်ယီးနယ် ဆျာဒီႏသွတ်ꩻကအိုႏထွူတဲင် အထန်ႏဗွာဗွာကို အီလဲစ်ထရွန်ဖုံႏအောဝ်ႏ ယူႏစမ်ꩻနွောင်ꩻနုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ ကွယ်ႏတွော့ꩻ အီလဲစ်ထရွန်ဖုံႏနောဝ်ꩻ အုံစွူစွူနေးမွေးတောဝ်းတဲင် အောဝ်ႏလေပ်ဗဲဉ် နျူးကလိယပ်ကရိုꩻဒါႏ ဆျာဒီႏအကဲဉ်တသီးသီးတဲင် ဆျာဒီႏအကဲဉ်တသီးကိုနောဝ်ꩻ ပရိုတွန် တောမ်ႏ နျူထရွန် ဖုံႏအောဝ်ႏ ဥပမာႏပွုံႏခွိုင်ꩻနွောင်ꩻနုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။
အဲစ်တမ်ကရိုꩻနောဝ်ꩻ ဓါတုဒြပ်စင်ဖုံႏအတာႏ ထွာအခေႏခံႏအဖွန်ႏနောဝ်ꩻသွူ။ ကွပ်နောဝ်ꩻမꩻတဲင် အဲစ်တမ်အကို ကအောဝ်ႏပါသော့ꩻဒါႏ ပရိုတွန် အဆေ့ꩻအအာအလꩻ ဟဲ့ꩻဖန်အီနွောင်ꩻ ဓါတုဒြပ်စင် ဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။