ခြုံꩻခြောင်
ခြုံꩻခြောင် (အဲင်းကလေတ်: Salween river) (မန်း: သံလွင်မြစ်) ယို မျန်မာခမ်းထီ အဆွာꩻသွတ်ꩻခြောင်တန်ဖုံႏအကို အဝ်ႏပါသော့ꩻ ခြောင်တဖြုံႏဒျာႏသွူ။ နဝ်ꩻထွူတကာႏတောဝ်း ကမ္ဘာႏလောင်ႏ ထွာဒျာႏ သာႏယာႏသွတ်ꩻ တွမ်ႏ ထီခြောင် ထီထွတ်ꩻအကျမ်ꩻသွတ်ꩻ ခြောင်ဒျာႏသွူ။ အဝ်ႏပင်ႏလယ်ႏထီခိုႏဆကီꩻ ထိုလွေꩻ မီတာ ၄၀၀၀ လွိုတဲင် အဝ်ႏဒျာႏ ဟိမဝန္တာႏကောင်တန်အလောင်း တိဘက်ဒေႏသသူꩻ ထွတ်ꩻရွယ်ႏလင်ꩻဒျာႏသွူ။ ခြောင်ယိုနဝ်ꩻ ထွတ်ꩻကာႏလင်ꩻ ခယ်ႏခမ်းထီ၊ ယူနင်ခမ်းနယ်ႏ ကောင်ရွေꩻကအာဒါႏ ဒေႏသကိုတယောဝ်း၊ မျန်မာခမ်းထီကို ဖြဝ်ꩻခမ်းနယ်ႏ၊ စောက်ꩻတနျာႏခမ်းနယ်ႏ၊ စောက်ခမ်းနယ်ႏ တွမ်ႏ မဲင်ꩻခမ်းနယ်ႏ ဖုံႏ၊ ပါတွမ်ႏ ထုဲင်ႏခမ်းကို ခမ်းကူဟံႏနယ်ႏ ကီလိုမီတာ ၁၂၀ လွို တဆေ့ꩻပေႏဖုံႏလဲ့ပါပါ၊ အဝ်ႏကာႏထွတ်ꩻရွယ်ႏ လင်ꩻဒျာႏသွူ။ အဝ်ႏခယ်ႏခမ်း ထွတ်ꩻလင်ꩻထွူ မျန်မာခမ်းထီ၊ မဲင်ꩻခမ်းနယ်ႏ ဝေင်ꩻတန်မောႏလမျင်ႏထျꩻ မုတ္တမပင်ႏလယ်ႏအဲဉ်ႏ ထျꩻတဲင် ထွတ်ꩻနွို့သွော့ꩻဒျာႏ ဗဉ်းဂလားပင်ႏလယ်ႏ(အန်ဒမန်ပင်ႏလယ်ႏ) ကိုသွူ။ အဆွာꩻခြွဉ်းနဝ်ꩻအဝ်ႏ မဲင်ႏ ၁၇၄၉ (ကီလိုမီတာ ၂၈၁၅ ) တဲ့ အဝ်ႏမျန်မာခမ်းထီကို အဆွာꩻနဝ်ꩻ မဲင်ႏ ၆၅၀ လွုမ်ꩻသွူ။
| ခြုံꩻခြောင် | |
|---|---|
 မွူးဗိဉ်စခိန်ႏတောမ်ႏခြုံꩻခြောင် စောက်ꩻခမ်းနယ်ႏ | |
 ခြုံꩻခြောင်ထွတ်ꩻကာႏလင်ꩻပုင်ႏ | |
| ဒေႏသသားဟဲ့ꩻဖန်မိဉ်ꩻ | မန်း: သံလွင်, Thanlwin, ခယ်ႏ: 怒江; Nù Jiāng တိဗဲတ်: རྒྱལ་མོ་རྔུལ་ཆུ། , Gyalmo Ngulchu စောက်ꩻ(ပိုး): ကၟံင့်ယှောတ်ခၠေါဟ်, စောက်ꩻ(သကော): ဃိၣ်လီၤကျိ, မဲင်ꩻ: သာန်လာန်, ဖြဝ်ꩻ: မႄႈၼမ်ႉၶူင်း |
| အမိဉ်ꩻလင်(ဖုံႏ) | သံလွင်မြစ်, Salween river |
| ခမ်းထီ | ခယ်ႏခမ်းထီ၊ မျန်မာခမ်းထီ၊ ထုဲင်ꩻခမ်းထီ |
| ခယ်ႏ (PRC) | တိဗဲက်နမ်းပဲင်ႏအိုပ်ချုပ်ခွင်ꩻလꩻဒေႏသ၊ ယူနန်ခမ်းနယ်ႏ |
| မျန်မာ | ဖြဝ်ꩻခမ်းနယ်ႏ၊ စောက်ꩻတနျာႏခမ်းနယ်ႏ၊ စောက်ꩻခမ်းနယ်ႏ၊ မဲင်ꩻခမ်းနယ်ႏ |
| ထုဲင်ꩻခမ်းထီ | မဲးဟောင်သွဉ်ခမ်းနယ်ႏ |
| အချက်လျက်ဖုံႏ | |
| ထွတ်ꩻလင်ꩻစ | တောင်ကုလ ကောင်ရွေꩻခြောင်ႏ တိဗဲက်ဒေႏသ၊ ခယ်ႏခမ်းထီ |
| ထွတ်ꩻနွို့သော့ꩻ | အန်ဒမန်ပင်ႏလယ်ႏ မောႏလမဲင်ႏ၊ မျန်မာ |
| အဒွောင်ႏအဆွာꩻ | ၂၀၄၃.၆၉ မဲင်ႏ (၃၂၈၉ ကီလိုမီတာ) units? |
| ခြောင်ထွတ်ꩻလင်ꩻအသောင်ရင်ꩻထာꩻပြင်ႏ အချက်လျက်ဖုံႏ | |
| စဲဉ်ႏဆက်ထင်ႏထိုမုꩻ | လဲဉ်းခြောင်၊ ပန်ခြောင်၊ တဲဉ်းခြောင်၊ ပေါင်ခြောင် |
| ခြောင်ဖြယ်ပေႏဖုံႏ | |
ခြောင်ယိုနဝ်ꩻ ထွတ်ꩻရွယ်ႏကာႏဒင်ႏ တခမ်းထွူတခမ်းတဲ့ ခမ်းကွဉ်ႏနောဝ်အာသျဒေႏသကိုယို မုဲင်းခေါင်ခြောင်မိဉ်းထွူနဝ်ꩻ ထွာဒုတိယ အဆွာꩻသွတ်ꩻခြောင်ဒျာႏသွူ။ နဝ်ꩻလွုမ်ꩻတကာႏတောဝ်း ခမ်းကွဉ်ႏနောဝ်အာသျꩻဒေႏသကိုယို ထီရဲးတွိုင်ꩻခါꩻထီလောင်ႏတန်ဖုံႏ အောဝ်ႏတဝ်းဒွုန်းတဲင် ခြောင်ယိုနောဝ်ꩻ အဝ်ႏထွတ်ꩻရွယ်ႏ သားယာႏဟောဝ်ငါႏဒျာႏသွူ။
ခြုံꩻခြောင်ခရာႏ
မွဉ်းဖျင်မန်းခမ်းကို ခြုံꩻခြောင်နဝ်ꩻ ထွာခြောင်အဆွာꩻသွတ်ꩻ၊ ဖုဲင်ႏထွားဟဝ်ငါႏ အသာႏယာႏသွတ်ꩻ၊ ထွာခြောင်ထီထွတ်ꩻ အတသုဲင်သွတ်ꩻနဝ်ꩻသွူ၊ အဆွာꩻအဝ်ႏမဲင်ꩻပေါင်ꩻ ၁၇၅၀-အကို ထွတ်ꩻကာႏဖျတ်လင်ꩻ မန်းခမ်းအကိုနဝ်ꩻ အဝ်ႏကွို့ꩻ မဲင်ႏပေါင်ꩻ ၆၅၀-လွုမ်ꩻ၊ ခြုံꩻခြောင်ယိုနဝ်ꩻ ထွတ်ꩻတဲႏစဒျာႏ တိဗဲတ်ခမ်းခကွဉ်ႏဖဲ့ꩻ တန်ကလာကောင်ရွေꩻနဝ်ꩻသွူ။ အဝ်ႏခꩻတွို့ꩻထွတ်ꩻကွဉ်ႏလင်ꩻသော့ꩻ ခယ်ႏနွောင်ꩻဟံႏ သီဆျန်ခမ်းနယ်ႏကိုထွူတဲင် ထွိုင်ႏတွိုႏ ၃၀ံ လတ္တီတွဒ်ရပ်နဝ်ꩻ ထီခြောင်ပြောင်ꩻတွော့ꩻ ထွတ်ꩻကွဉ်ႏနဝ်လင်ꩻတေား ယူနန်နယ်ႏဖဲ့ꩻသွူ၊ အဝ်ႏခထင်ꩻထွတ်ꩻနဝ်လင်ꩻ ယူနန်နယ်ႏကိုထွူတဲင် ထွိုင်ႏတွိုႏ ၂၇ံ လတ္တီတွဒ်ရပ်နဝ်ꩻ တွမ်ႏခြောင်နမ့်မုဲင်ခ ကအဝ်ႏဝွေꩻခတွို့ꩻယို ကွာႏဒျာႏကွို့ꩻ ထာꩻပူႏတရွေꩻတာႏရပ်ပေႏလွုမ်ꩻ၊ တွမ်ႏကအဝ်ႏဝွေꩻခကွဉ်ႏ ခြောင်မဲခေါင်ယို ကွာႏဒျာႏကွို့ꩻ မဲင်ႏ၃၀-လွုမ်ꩻနဝ်ꩻသွူ။ ထွိုင်ႏတွိုႏ ၂၄-လတ္တီတွဒ်ရပ်မꩻ ထွတ်ꩻရွယ်ႏနွို့မန်းခမ်းကိုတဲင် ကာႏပိုန်းလင်ꩻ သန္နီနယ်ႏ၊ ကိုးကန့်နယ်ႏ၊ ဝနယ်ႏ၊ မိုင်းလွန်းနယ်ႏ၊ ကိင်ꩻတုံနယ်ႏ၊ မွိုင်ႏပန်ႏနယ်ႏတွမ်ႏ မောက်ꩻမုဲင်ႏနယ်ႏ၊ စောက်ꩻတနျာႏခမ်းဖုံႏထွူနဝ်ꩻ တွိုႏလင်ꩻစွဉ်ႏဒျာႏ ထုဲင်ႏတွမ်ႏစောက်ꩻတနျာႏခမ်းခါး တရွဲꩻသွူ၊ ကာႏပိုန်းလင်ꩻ စောက်ꩻတနျာႏနယ်ႏထွူတွော့ꩻ ထွိုင်ႏတွိုႏ ၁၆.၅ ရပ်နဝ်ꩻ ထွတ်ꩻလင်ꩻသော့ꩻတေားစွဉ်ႏ ဝေင်ꩻမောႏလမဲင်ႏထျꩻ မုတ္တမပင်ႏလယ်ႏတကဲင်ႏကိုနဝ်ꩻသွူ။
အဝ်ႏမုတ္တမပင်ႏလဲင်ႏတကဲင်ႏကို ထီခြောင်ထွတ်ꩻဖထန်ႏယင်းနီလီး၊ တလီးနဝ်ꩻ ထွာခြောင်ဒရယ်ပေါက် အဝ်ႏဘီလူးကျွန်းခꩻထင်ꩻ၊ အဝ်ႏကုဲင်တလီးနဝ်ꩻ ထွာခြောင်မောႏလမဲင်ႏ ကအဝ်ႏထွတ်ꩻဝေင်ꩻခကွဉ်ႏနဝ်ꩻသွူ၊ ခြောင်ဒရယ်ပေါက်နဝ်ꩻ နွို့ထန်ႏလꩻအီကွို့ꩻ ဖေါင်ႏဖြီꩻဖုံႏလွုမ်ꩻလဲ့ ခြောင်မောႏလမဲင်ႏဖဲ့ꩻနဝ်ꩻ သင်္ဘောꩻတန်ကကာႏဒါႏပင်ႏလယ်ႏစားဖုံႏနဝ်ꩻ နွို့ထန်ႏသော့ꩻ အဝ်ႏလꩻဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။ သင်္ဘောꩻအဆွာꩻပေတရျာꩻရပ်ဖုံႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏမောႏလမဲင်ႏ ဆန်ထင်ႏဗꩻစွဉ်ႏ တွမ်ႏမောႏလမဲင်ႏ အဝ်ႏခါႏညာꩻ ၆၃-မဲင်ႏ ဝေင်ꩻရွှေဂွန်းသူꩻသွူ၊ ခြောင်ခြုံꩻယို တိဗဲတ်ခမ်းနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻလွဒျာႏ "ခြောင်စျာမီနီချူ"၊ "ခြောင်နဲတ်ချူ"နုဲင်းနဝ်ꩻဖုံႏ၊ ခယ်ႏခမ်းကိုနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻလွဒျာႏ "ခြောင်လူစျာန်"၊ "ခြောင်နူစျန်"၊ "ခြောင်ဗုစျန်"၊ အွိုးဖြဝ်ꩻသီးဖုံႏနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻလွဒျာႏ "ခြောင်နမ့်ပေါင်"ပငါပရာꩻနုဲင်းနဝ်ꩻဖုံႏသွူ။ ခြောင်ခြုံꩻယို တိဗဲတ်ဖဲ့ꩻနဝ်ꩻ ဝထီခါးလားကထွတ်ꩻ ထီအရောင်ႏနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏအရောင်ႏသွမ်ႏဖြား၊ ခမ်းသဲင်တွင်ꩻနဝ်ꩻ ဟံႏဗော့ꩻဗျက်ရောင်ႏလဲ့အဝ်ႏပါရော်ꩻဒါႏသွူ၊ ခြောင်ခြုံအထျꩻထျꩻရပ်သူꩻနဝ်ꩻ အောင်းမီꩻဖုံႏ၊ ဗဲမီꩻဖုံႏ လွိုင်ႏမွေးစွဉ်ႏထာꩻ ထင်ႏသျာꩻနုဲင်းနဝ်ꩻ၊ ခယ်ႏခမ်းပဲင်ႏ ကဟဲ့ꩻဒါႏလူစျန် ယောင်ခိုနယ်ႏနဝ်ꩻ လိုꩻအုံအဝ်ႏ အအာသွတ်ꩻနဝ်ꩻသွူ။
ခြောင်ခြုံꩻနဝ်ꩻ ထီထွတ်ꩻတသုဲင်မွေးစွဉ်ႏ၊ ခြောင်အခဝ်ခိုႏခိုႏနဝ်ꩻ ထီခြောင်အဲဉ်ႏငါႏလွဉ်ꩻမွေးစွဉ်ႏ၊ ထွားခရာႏလဲ့ သာႏယာႏတရေꩻမွေးစွဉ်ႏထာꩻ၊ ခြောင်အဖင်ႏနီဖဲ့ꩻနဝ်ꩻ အာဒျာႏလုံးကောင်ရွယ်ꩻတဲင် ခြောင်ဖင်ႏတလဲင်တန်သွူ၊ ခြောင်ဖင်ႏနီဖဲ့ꩻနဝ်ꩻ တွမ်ႏထီတခိုႏ အဝ်ႏခါႏဒျာႏ ပေ-၃၀၀၀ တွမ်ႏ ၆၀၀-ရပ်တဲင် ဗိုန်နုဲင်းဒျာႏ ထီမောင်းရောင်ꩻဖင်ႏတန်သွူ။ လွိုတဲင်မန်းခမ်းအခဝ်ဒွမ် ခြောင်ဖင်ႏနီဖဲ့ꩻနဝ်ꩻ ထာꩻတွောင်းတအဲဉ်ထဝ်း၊ ခမ်းသဲင်ခါနဝ်ꩻ ခြောင်ဖင်ႏလောင်းယို သုဲင်ꩻဖုံႏ၊ လုံးခြောက်ဖုံႏ၊ လုံးတူႏဖုံႏ၊ လုံးခြဲက်ဖုံႏ အဝ်ႏလွိုင်ႏအာထွောင်းတန်သွူ၊ ခြောင်ခြုံꩻ ထီတခိုႏယို ထီတန်ခိန်ႏတွမ်ႏ ထီပေႏခိန်ႏနဝ်ꩻ ကွာႏစွဉ်ႏ ပေ-၆၀ ဗꩻပေ ၇၀-တွော့ꩻ ယထွောင်းထွောင်းနဝ်ꩻ ကွာႏစွဉ်ႏ ပေ-၉၀ ရပ်နဝ်ꩻသွူ။ ထီဝယ်ꩻဖုံႏ၊ ထီတတ်ꩻ(ထီထဲ့)ဖုံႏ လွိုင်ႏအာမွေးစွဉ်ႏ၊ သျားတေားဝေင်ꩻတွမ်ႏ ကျောက်နုဝေင်ꩻခါႏကို ခြုံꩻခြောင်ယိုနဝ်ꩻ လွေꩻသဲင်ꩻတွမ်ႏ ဖြီတန်ဖုံႏသွူ၊ အဝ်ႏယွန်းစလိဉ်းခြောင် ဗꩻလွေꩻစွဉ်ႏခြုံꩻခြောင် လွေꩻနေးတွမ်ႏသင်္ဘောꩻဖုံႏလꩻဒျာႏ၊ အယပ်ꩻအခုဲင်ႏအဲဉ်ထဝ်းသွူ၊ ခမ်းခါနဝ်ꩻ ထီထင်ႏတဲင် တဖူꩻငါတဲ့ တအဲဉ်ထဝ်းဒွုမ်နဝ်ꩻသွူ။ ထီခြုံꩻခြောင်နဝ်ꩻ တထွာတဝ်း ဖြေꩻစာသော့ꩻခင်ႏလမ်းလဲ့ ကအွဉ်ႏခြွဉ်ႏဒါႏသေင်ႏခြုံးနဝ်ꩻ သုံꩻဗာႏအီမွေးစွဉ်ႏဒျာႏသွူ၊ သေင်ႏဖုံႏယို အဝ်ႏမောႏလမဲင်ႏဝေင်ꩻတရန်းတဲင် ဒင်ႏစာပသာလွေꩻခမ်းလင်ဖုံႏနဝ်ꩻသွူ၊ ၁၉၆၃-ဗာႏနေင်ႏကို တွမ်ႏခယ်ႏရွဉ်အေႏတဲင် တဲႏဆို့ꩻလွခန်း တာကော်တထာတွမ်ႏ ကွမ်းလုံတထာနဝ်ꩻသွူ။
ခြုံꩻခြောင်အလောင်းနဝ်ꩻ တွူးကာႏအဝ်ႏ ၈၈-ဗာႏအကို ကစဲင်းစဲင်းဒါႏ တွူးဖုံႏနဝ်ꩻ ကွမ်းလုံ၊ မန်းဆန်၊ တာကော်၊ တာသိဉ်းတာတောတွမ်ႏ တာသိဉ်းတွူးဖုံႏနဝ်ꩻသွူ၊ ခြုံꩻခြောင်အလောင်း ခြောင်ဖဖုံႏ အဝ်ႏ ၂၈-လီးအကျောင်ꩻသေထွꩻဗာႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ၊ ခြောင်ဖနဝ်ꩻဖုံႏနဝ်ꩻ နမ့်ယုခြောင်၊ နမ့်နွိုင်ခြောင်၊ ဆီပါဟောခြောင်၊ နမ့်နိဉ်းခြောင်၊ နမ့်တိဉ်းခြောင်၊ နမ့်စဲတ်ခြောင်၊ နမ့်မခြောင်၊ နမ့်နန်းခြောင်၊ နမ့်ကအိုခြောင်၊ နမ်ခခြောင်၊ ဂွေးလွန်ခြောင်၊ မန်းပန်ခြောင်၊ နမ့်ဆင်ခြောင်၊ မဲတိဉ်းခြောင်၊ နမ့်ပန်ခြောင်၊ မဲချော့ခြောင်၊ မဲသကွန်ခြောင်၊ မဲဆယ်ခြောင်၊ နမ့်တန်ခြောင်၊ ဟွဲလောင်ခြောင်၊ လွဲလန်းခြောင်၊ နမ့်မယ်ဗဲခြောင်၊ နမ့်ပွန်ခြောင်၊ ထောင်ယိန်းခြောင်၊ ယွန်းစလိဉ်းခြောင်၊ ဒုံတမိခြောင်၊ စျိုင်းခြောင်တောမ်ႏ အတ္တရံခြောင်ဖုံႏကရိုꩻနဝ်ꩻ ဒင်ႏပျꩻနယ်ဗာႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။[၁]
အာႏကွိုꩻ
မွဉ်းဖျင်- ↑ ဖြားတန်ခွန်မောင်တုတ်၊ မောင်းမွူးခံꩻလိတ်လွီးလယ်ႏ အမုဲင်-၂၅၊ မဲ့ငါ-၂၁
- en.wikipedia.org
- ↑ မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၁၃)