ဗီယက်နမ်ခမ်းထီ
ဗီယက်နမ်ခမ်းထီ (အဲင်းကလေက်: Vietnam)/ˌviːətˈnɑːm/ (
listen) (ဗီယက်နမ်: Việt Nam) ယိုနဝ်ꩻ အဝ်ႏပါသော့ꩻ အာသျခဝ်ကွဉ်ႏနဝ် ခမ်းထီဖုံႏအကို ခမ်းထီတဖြုံႏနေနေတဲင် အဝ်ႏဒျာႏ ခယ်ႏကြွန်စွယ်ႏ အခဝ်ကွဉ်ႏကိုနဝ်ꩻသွူ။ ၂၀၂၀ ဗာႏနေင်ႏ စာႏရင်ꩻအလꩻ လိုဖြာꩻခြွဉ်းအဝ်ႏ ၉၇.၈ သန်းရပ်တဲင် ကမ္ဘာႏကို ထွာ လိုꩻဖြာꩻခြွဉ်းအအာသွတ်ꩻခမ်းထီတဖြုံႏထွူတကာႏတဝ်း ခွုင်းတဲင် အာသျခမ်းကို ထွာဒျာႏ အဋ္ဌမရန်း လိုꩻအအာသွတ်ꩻ ခမ်းထီတဖြုံႏဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။ ဖဲ့ꩻထင်ꩻနဝ်ꩻ ခယ်ႏခမ်းထီ၊ ဖဲ့ꩻတွို့ꩻထင်ꩻဖဲ့ꩻနဝ်ꩻ လာအို(လဝ်)ခမ်းထီ၊ ဖဲ့ꩻတွို့ꩻနဝ်ဖဲ့ꩻနဝ်ꩻ ကမ်ဗောဒီးယားခမ်းထီ တောမ်ႏ ဖဲ့ꩻကွဉ်ႏနဝ်ဖဲ့ꩻနဝ်ꩻ မလေးသျားခမ်းထီ တောမ်ႏ ခယ်ႏပင်ႏလယ်ႏနဝ်ဖုံႏ အဝ်ႏခူရောင်ꩻနဝ်ꩻသွူ။ ၁၉၇၅ ဗာႏနေင်ႏ ဗီယက်နမ်နဝ် တောမ်ႏ ဗီယက်နမ်ထင်ꩻသီး ပေါင်ꩻချာယင်း တဝင်ꩻတဲင် ဝေင်ꩻတန်နဝ်ꩻ ဝွေꩻသီးအဝ်ႏအွဉ်ႏထွော့ခါꩻ ဝေင်ꩻတန်ဟနွင်းနဝ်ꩻသွူ။
| ဗီယက်နမ် သိုသယ်လစ်ခမ်းနမ်းဗွေႏခမ်းထီ Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam Socialist Republic of Vietnam | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
ဆောင်ႏအွံ: Độc lập – Tự do – Hạnh phúc "လွစ်တခြင်ရေꩻ – လွစ်ထန်ႏရေꩻ – သုခပျောႏသွင်ႏ" | |||||
.svg)  | |||||
| ဝေင်ꩻတန် | ဝေင်ꩻတန်ဟနွင်း 21°2′N 105°51′E / 21.033°N 105.850°E | ||||
| အတန်သွတ်ꩻဝေင်ꩻ | ဟိုဆီမဉ်းဝေင်ꩻတန် 10°48′N 106°39′E / 10.800°N 106.650°E | ||||
| စွိုးခွိုꩻဘာႏသာႏငဝ်းငွါ | ဗီယက်နမ်[n ၁] | ||||
| လိုꩻခွိုꩻ (2019) |
| ||||
| ကိုꩻကွဲႏ |
| ||||
| Demonym | ဗီယက်နမ်ခမ်းသား | ||||
| အစိုႏရ | ခမ်းခြွဉ်းဗူႏ မဲတ်–လီနဉ်ဝါႏဒ ပါတီတဗာႏ သိုသယ်လစ် ခမ်းနမ်းဗွေႏခမ်းထီ | ||||
| Nguyễn Phú Trọng | |||||
| Nguyễn Xuân Phúc | |||||
| Phạm Minh Chính | |||||
| en:Vương Đình Huệ | |||||
| ထေဥပဒေႏလွတ်တောႏ | စွိုးခွိုꩻလွတ်တောႏ | ||||
| တယ်ႏထောင်ႏ | |||||
| ခလားကတွိုႏ 1500 | |||||
• ကေႏညာႏ ဗီယက်နမ်ငုယဲန်အဉ်ပါယာ | 1804 | ||||
• ကေႏညာႏလꩻလွစ်တခြင်ရေꩻ ပဉ်တစ်ထျꩻ | ၁၉၄၅ သဲတ်တဉ်ဗာ ၂ | ||||
| ၁၉၅၄ ဇူလုဲင် ၂၁ | |||||
| ၁၉၇၅ ဧပီ ၃၀ | |||||
• ခြွဉ်းဗူႏချာဝင်ꩻ | ၁၉၇၆ ဇူလုဲင် ၂ | ||||
| ၂၀၁၃ နိုဝဲင်ဗာ ၂၈[n ၂] | |||||
| ဧရိယာႏ | |||||
• ခြွဉ်း | ၃၃၁,၆၉၉ km2 (၁၂၈,၀၇၀ sq mi) (အရန်း: ၆၆) | ||||
• ထီနမ်း (%) | 6.38 | ||||
| လိုꩻဖြာꩻခြွဉ်း | |||||
• ၂၀၁၉ မွူးကွို့ꩻနာꩻစာႏရင်ꩻ | 96,208,984[၂] (အရန်း - ၁၅) | ||||
•
တချ | ၂၉၅.၀/km2 (၇၆၄.၀/sq mi) (အရန်း - ၂၉) | ||||
| GDP (PPP) | ၂၀၂၀ အရမ်ꩻ | ||||
• ခြွဉ်း |  $1.047 trillion[၅] (အရန်း - ၂၃) | ||||
• Per capita | $10,755[၅] (အရန်း - ၁၀၆) | ||||
| GDP (nominal) | 2020 အရမ်ꩻ | ||||
• ခြွဉ်း | $340.602 billion[၅] (အရန်း - ၃၅) | ||||
• Per capita | $3,498[၅] (အရန်း - ၁၁၅) | ||||
| Gini (2018) | 35.7[၆] ထာႏဝ | ||||
| HDI (2019) | 0.704[၇] ထို · ၁၁၇ | ||||
| ရွဉ်ဗီႏ | ဗီယက်နမ်ရွဉ်ဗီႏ-ဒေါင် (đồng) (₫) (VND) | ||||
| အခိင်ႏအွိုင်ꩻ | ဗီယက်နမ်အခိန်ႏအွိုင်ꩻ (UTC+07:00) | ||||
| မွူးနီꩻစွယ်ꩻပွုံႏစံႏ | နီꩻ/လာ/နေင်ႏ | ||||
| ဝါးကာꩻစနိစ် | ထွေ | ||||
| ဖိုန်းကိုဒ်အမုဲင် | +84 | ||||
| Internet TLD | .vn | ||||
ဗီယက်နမ်သီးနဝ်ꩻ အဝ်ႏသော့ꩻ ခယ်ႏခွန်ဟော်ꩻခံꩻစူဆလ တယ်ႏ ဘီသီ ၁၁၁ ဗာႏနေင်ႏ ဗꩻလွေꩻ အေဒီ ၄၃၉ ဗာႏနေင်ႏ တဲင် ညစွဉ်ႏ နေင်ႏပေါင်ꩻ အရေင်လွိုနေးနဝ်ꩻသွူ။ ဗတ်ဒမ်ခြောင် တွိုက်ꩻပွယ်ꩻထွာထွူ မာꩻလွေꩻအောင်ႏပွယ်ꩻ ကထွိုင်ႏထွူတဲင် အေဒီ ၉၃၉ ဗာႏနေင်ႏနဝ်ꩻ တယ်ႏထောင်ႏလꩻခန်း လွစ်တခြင်ဒါႏ ဗီယက်နမ်ခမ်းထီနဝ်ꩻသွူ။ ၁၉ရျာꩻစု ထာႏဝရပ် ကိုလိုနီအနေႏတဲင် ပဉ်တစ်သီးဖုံႏ ခါးလားကနွို့ꩻသိမ်ꩻခိန်ႏ စီꩻပွာꩻရေꩻ တောမ်ႏ ခမ်းထီရေꩻဆဲင်ႏရာꩻ ဖြဲ့ꩻခြယ်လုဲင်းတဲင် ဗꩻတွိုႏလွဉ်စွဉ်ႏ အာသျခဝ်ကွဉ်ႏနဝ်အထာႏဝကိုနဝ်ꩻသွူ။ ၁၉၄၀ ဗာႏနေင်ႏ ဂျပန်သီး နွို့သိမ်ꩻကထွိုင်ႏထွူ ဗီယက်နမ်သီး တွိုက်ꩻစလွေꩻ ပဉ်တစ် တယ်ႏစ ပထမ အင်ဒိုဆိုင်းနားစဲ့ꩻပွဲꩻ ဗꩻတွိုႏထံစွဉ်ႏ ၁၉၅၄ ဗာႏနေင်ႏတဲင် ဝါးထိုꩻထန်ႏလꩻတငါခန်း ပဉ်တစ်သီး ကအဝ်ႏဒါႏဗီယက်နမ်ခမ်းကိုနဝ်ꩻသွူ။ အဝ်ႏနဝ်ꩻထွူတဲင် ဗီယက်နမ်ခမ်းနဝ်ꩻ ပꩻလီခန်းနီခဝ် ခမ်းနဝ် တောမ်ႏ ခမ်းထင်ꩻ လဲ့ ခမ်းထီရေꩻအလꩻ ထွာလွဉ်စွဉ်ႏ ခေးပြဲင်ႏဖက် ခမ်းထီဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။ ကထွိုင်ႏထွာ ပဋိပက္ခနုဲင်းနဝ်ꩻတဲင် ထွာဖျင် ဗီယက်နမ်စဲ့ꩻပွယ်ꩻတန်တွော့ꩻ ဗီယက်နမ်ခမ်းထင်ꩻ နွောင်ꩻလꩻတဲင် စဲ့ꩻပွယ်ꩻတဲ့ ထွူထိုꩻခန်းဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။
ဗီယက်နမ်ခမ်းနဝ်ꩻ ပေါင်ꩻဗူႏလဲဉ်း ကွန်မျူနစ် အစိုႏရ စူဆလကီလဲ့ ဆင်ꩻရယ်ꩻကေန်ꩻခြောထွူ ခမ်းထီရေꩻအလꩻ အဝ်ႏသူႏတလွိုးဗာႏနေကဒွိုန်းနဝ်ꩻသွူ။ ကထွိုင်ႏတွိုႏ ၁၉၈၆ ဗာႏနေင်ႏ တဲင် ဗီယက်နမ် အစိုႏရသီး မာꩻဆဲက်ဆဲက်လွေꩻခန်း စီꩻပွာꩻရေꩻ ခမ်းထီရေꩻ အပြောင်ꩻအလုဲင်ႏဖုံႏတဲင် တယ်ႏနဝ်ꩻမာꩻငါ ဗီယက်နမ်သီးဖုံႏနဝ်ꩻ လꩻလွေꩻခန်း အီႏပေါင်ꩻဗူႏတောမ်ႏ ကမ္ဘာႏစီꩻပွာꩻရေꩻတာႏ တဖူꩻဆွုမ်ႏနဝ်ꩻသွူ။[၈] ကထွိုင်ႏတွိုႏ ၂၀၀၀ ဗာႏနေင်ႏတဲင် တယ်ႏထောင်ႏနွောင်ꩻလꩻစွဉ်ႏ သံႏတမန်ႏဆွိုက်ဆံႏရေꩻ တောမ်ႏ ခမ်းထီကားကအဝ်ႏဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။ တယ်ႏ ၂၀၀၀ ဗာႏနေင်ႏမာꩻငါတဲင် ဗီယက်နမ်ခမ်းနဝ်ꩻ ထွာစွဉ်ႏ ခွုင်းတဲင် ကမ္ဘာႏအကို တိုꩻတက်မုꩻအမွိုင်သွတ်ꩻ ခမ်းထီတဖြုံႏနဝ်ꩻသွူ။ ကထွိုင်ႏတွိုႏ ၂၀၁၁ ဗာႏနေင်ႏတဲင် ကမ္ဘာႏအလောင်း ထင်ႏထိုတိုꩻတက်မုꩻ အမွိုင်သွတ်ꩻ အဓိက စီꩻပွာꩻရေꩻခမ်းထီ ၁၁ ခမ်းထီအကို ဗီယက်နမ်ခမ်းနဝ်ꩻ ထွာစွဉ်ႏ ပထမတိုꩻတက်မုꩻအမွိုင်သွတ်ꩻ ခမ်းထီတဖြုံႏနဝ်ꩻသွူ။[၉] ကွပ်ပွိုး ဝွေꩻသီး စီꩻပွာꩻရေꩻ အပြောင်ꩻအလုဲင်ႏ မွိုင်ငါႏတဲင် ၂၀၀၇ဗာႏနေင်ႏနဝ်ꩻ နွို့ပါနွောင်ꩻစွဉ်ႏ ကမ္ဘာႏကွုန်ႏသွယ်ႏရေꩻ(ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ်ရေး)အစွိုꩻကို နဝ်ꩻသွူ။ နဝ်ꩻထွူတကာႏတဝ်း ဗီယက်နမ်ခမ်းနဝ်ꩻ နုဲင်ႏငံႏတကာႏ ဖရန်ကိုဖုန်းနီ ခမ်းထီဖုံႏအကို ကပါသော့ꩻဖိုဒါႏ သမဲင်ꩻဇာတ်ခြောင်ꩻလဲ့ အဝ်ႏနေနေသွူ။ ကမ္ဘာႏတန်အလောင်း ကအဝ်ႏသုင်ꩻလွဒါႏ တပါတီ ကွန်မျူနစ်စနိစ် (၄)ခမ်းအကို ဗီယက်နမ်ခမ်းထီလဲ့ အဝ်ႏပါသော့ꩻ ခမ်းတခမ်းနဝ်ꩻသွူ။
ခမ်းထီရေꩻ တောမ်ႏ အစိုႏရ
မွဉ်းဖျင်
.jpg)
ဗီယက်နမ် သိုသယ်လစ် ခမ်းနမ်းဗွေႏခမ်းထီ တွမ်ႏ ခယ်ႏခမ်းထီ၊ စျူးဘားခမ်းထီ၊ လာအိုခမ်းထီဖုံႏနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ကမ္ဘာႏအကို ပါတီတဗာႏ သိုသယ်လစ်ခမ်းထီ ၄ ဖြုံႏဖုံႏဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။ ၂၀၁၃ ဗာႏနေင်ႏ ဖွဲ့ဗူႏပွုံႏ အခေႏခံႏ ဥပဒေႏအလꩻ ဗꩻတွိုႏယိုခါ အစိုႏရ၊ ခမ်းထီရေꩻ တွမ်ႏ လိုꩻအစွိုꩻအဗူႏသီး အကွို့ꩻအခဝ်ကားကအဝ်ႏ ကွန်မျူနစ်ပါတီသားမꩻ နွို့ပါထေင်းထံႏနွောင်ꩻ အဓိက အခန်ꩻကဏ္ဍကိုနဝ်ꩻသွူ။ စီႏမန်ႏဖန်းဖြယ်ရေꩻ တွမ်ႏ အိုပ်ချုပ်ရေꩻ တာႏဝွန်ႏကဲဉ်းအာအာနဝ်ꩻ ကွန်မျူနစ်ပါတီသီး အစွိုးစွိုးအွဉ်အကိုရေꩻကယ်ႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏထေင်းထံႏခွုမ်မာꩻဗာႏထွူတကာႏတဝ်း ပါတီကို ခမ်းထီရေꩻအရန်း ဖွဲ့ဗူႏပွုံႏဆဲင်ႏရာꩻ ထာꩻမာꩻ၊ ခမ်းထီရေꩻဆဲင်ႏရာꩻ ဒင်ႏအရာႏ(ရာထူးခန့်အပ်ခြင်း)ထာꩻမာꩻဖုံႏ တွမ်ႏ မူဝါဒ အွဉ်ႏထွော့ရေꩻထာꩻမာꩻဖုံႏလဲ့ ဝွေꩻသီးအဝ်ႏ ခွုမ်သဲဉ်ꩻခါꩻနဝ်ꩻသွူ။ ဗီယက်နမ် လွိုက်တောမ်ပွဲꩻ(ရွေးကောက်ပွဲ)အကို ပွိုင်းဝွို့ဆွုပ်ဆက် တွမ်ႏ ကွန်မျူနစ်ပါတီ (မွေးတဝ်းလဲ့) ကွန်မျူနစ်ပါတီ ကထောက်ပံးဖေႏဒါႏ ခမ်းထီရေꩻ အစွိုꩻအဗူႏဖုံႏမꩻ နွို့ပါခေးပြဲင်ႏခွင်ꩻအဝ်ႏနဝ်ꩻသွူ။ အစွိုꩻအဗူႏနဝ်ꩻဖုံႏအကို ဗီယက်နမ် (အဖမြေ တပ်ဦး)၊ ထာꩻမာꩻသားတွမ်ႏ ကုင်ႏသဲႏ သမဂ္ဂပါတီဖုံႏလဲ့ အဝ်ႏပါသော့ꩻနဝ်ꩻသွူ။ ခမ်းထီတောႏအနေႏ အဝ်ႏခွုမ်သဲဉ်ꩻ ယွုမ်းအံႏယွုံႏကေႏခါꩻ သိုသယ်လစ်ဝါႏဒကီလဲ့ ဝွေꩻသီး စီပွာꩻရေꩻ ပေါလသီဖုံႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏငေါꩻထေ့လွဉ်ထဲင်းထဲင်းဒျာႏ အရင်ꩻဗွေႏစနိစ်နဝ်ꩻသွူ။[၁၀] တယ်ႏအီကော်နောမစ် မဂ္ဂဇင်းတဲင် ဗီယက်နမ်သီးနဝ်ꩻ အဝ်ႏအွောန်ဟဲ့ꩻသမုတ်ခါꩻ "အရင်ꩻဗွေႏသꩻဓာတ် အာႏသန်ငါႏ ကွန်မျူနစ်စွိုꩻ" နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။[၁၁]
ထေအွဉ်ႏထွော့ဥပဒေႏ
မွဉ်းဖျင်ဗီယက်နမ်လွတ်တောႏအကို ခမ်းထီရေꩻအရန်းလွတ်တောႏ အဝ်ႏတဗာႏလွုမ်ꩻတဲင် အမတ်အဝ်ႏပါသော့ꩻ ၄၉၈ ဖြာꩻနဝ်ꩻသွူ။ လွတ်တောႏကို လွတ်တောႏဥက္ကဋ္ဌအွဉ်ငါတဲင် လွတ်တောႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏ အိုပ်ချုတ်ရေꩻတွမ်ႏ တရာꩻစီႏဆင်ႏခွုမ်မာꩻရေꩻ ၂ မျိုꩻ ဆꩻကီနဝ်ꩻသွူ။ အစိုႏရဝွန်ႏတန်ဖုံႏ ကားကအဝ်ႏနဝ်ꩻ လွိုက်ဒင်ႏလွေꩻဒျာႏ လွတ်တောႏအမတ်ကို တဖြာꩻဖြာꩻနဝ်ꩻသွူ။
အိုပ်ချုတ်ရေꩻ
မွဉ်းဖျင်
၂၀၁၅ဗာႏနေင်ႏ မေလာ ၉ နီꩻ ဗီယက်နမ်ခမ်းထီ သမ္မတနောဝ်ꩻ ထွာခမ်းထီတောႏ (ဥသျှောင်) အနမ်းအပွိုင် တွမ်ႏ အမဉ်ꩻခံႏ ကာႏကွယ်ႏရေꩻခွုမ်အထျꩻ(အမည်ခံကာကွယ်ရေး ဦးစီးချုပ်) ထွူတကာႏတဝ်ႏ ခမ်းထီတောႏ ကာႏကွယ်ႏရေꩻ တွမ်ႏ လုမ်းဗဉ်ႏရေꩻ ကောင်စီ ဥက္ကဋ္ဌလဲ့ အဝ်ႏထွာနဝ်ꩻသွူ။ ဝွန်ႏတန်ကယ်ႏနဝ်ꩻ ထွာအစိုႏရအဖွဲ့ခေါင်းဆောင်တဲင် အဝ်ႏထေင်းထံႏ အွဉ်ငါဖေႏ ဒုတိယဝန်ႏတန်ကယ်ႏ ၃ဖြာꩻ၊ ဝန်ႏတန်ဌာႏနတွမ်ႏ ကော်မရှင် ၂၆ဗာႏ အတန်အကယ်ႏသီး ကဖွဲ့ဗူႏခါꩻဒါႏ ဝွန်ႏတန်အစွိုꩻဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။
===တရာꩻစီႏရင်ꩻခွုမ်မာꩻရေꩻ=== ခမ်းသားလွတ်တောႏချုပ်ဆလနဝ်ꩻ ခမ်းနယ်ႏအရန်း၊ မျူနီပါယ်ဒေႏသအရန်း၊ တရာꩻရွုမ်ꩻဖုံႏတွမ်ႏ ဒေႏသခံႏတရာꩻရွုမ်ꩻဖုံႏလဲ့ အဝ်ႏအာတန်ဒျာႏသွူ။ ပွိုင်းဝွို့တွမ်ႏ ခမ်ႏထီတောႏ လုမ်းဗဉ်ႏရေꩻကိစ္စကားကအဝ်ႏဖုံႏနဝ်ꩻ စဲ့ꩻခုံႏရွုမ်ꩻ(စစ်ခုံရုံး)သား တရာꩻစီႏရင်ႏခွင်ꩻအဝ်ႏနဝ်ꩻသွူ။ ဗီယက်နမ်နဝ်ꩻ ကွပ်ပွိုးစွဉ်ႏ အမုꩻအမျိုꩻမျိုꩻဖုံႏတဲင် အဝ်ႏဖေႏတမ်ႏနေကဒွိုန်း တမ်ႏသီ(သေဒဏ်)နဝ်ꩻမꩻ ၂၀၁၄ ဗာႏနေင်ႏ ဖေဖော်ဝါရီလာတလာအကို လိုꩻကထဲ့ဒါႏ တမ်ႏသီသား အဝ်ႏလွေꩻ ၇၀၀ ရပ်နဝ်ꩻသွူ။[၁၂]
စဲ့ꩻတပ်မတောႏ
မွဉ်းဖျင်
ဗီယက်နမ် စွိုးခွိုꩻပုင်ႏသေႏတပ်မတောႏကရိုꩻနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ဗီယက်နမ် စဲ့ꩻရေꩻအစွိုꩻအဗူႏသီး တရာꩻဝင်ႏအမဉ်ꩻဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။ နဝ်ꩻဖုံႏအကို ဗီယက်နမ်စွိုးခွိုꩻ တပ်ဟံႏ၊ ဗီယက်နမ်စွိုးခွိုꩻ တပ်ထီ၊ ဗီယက်နမ်စွိုးခွိုꩻ တပ်တလီꩻ၊ ဗီယက်နမ် ခမ်းနယ်ႏကူကာႏကွယ်ႏရေꩻတပ် တွမ်ႏ ထီဖင်ႏ(ကမ်းခြေ)ပွေါးထွားရေꩻတပ် စတဲင် အဝ်ႏခွဲꩻခါꩻထဲင်းဒွိုန်းက နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ဗီယက်နမ်စွိုးခွိုꩻပုင်ႏသေႏတပ်မတောႏနဝ်ꩻ စဲ့ꩻအာႏရဲင်ꩻအဝ်ႏ ၄၅၀,၀၀၀ ရပ်တဲင်ႏ မီႏတွက်ရော်ꩻပါ တပ်ရံႏဖုံႏနဝ်ꩻ အာႏရဲင်ꩻ စုစုခြွဉ်း အဝ်ႏ ၅၀၀,၀၀၀ ရပ်နဝ်ꩻသွူ။[၁၃] ၂၀၁၁ ဗာႏနေင်ႏအကို ဗီယက်နမ်စဲ့ꩻရေꩻ ကသွုံꩻလွေꩻဒါႏ စရိပ်စကနဝ်ꩻ စုစုခြွဉ်း အဝ်ႏလွေꩻ အမေႏရိကန်ႏဒေါ်လာ ၂.၄၈ ဗီလီယန်ရပ်တဲင် တတွာကဲက်ညီႏတွမ်ႏ စီပီဒီ ၂၀၁၀ဗာႏနေင်ႏ ၂.၅% နဝ်ꩻသွူ။[၁၄]
ခမ်းလင်ဆွိုက်ဆံႏရေꩻ
မွဉ်းဖျင်ဗီယက်နမ်သီး သမဲင်ꩻဇာတ်ခြောင်ꩻတလီးလွုမ်းအကို အဓိက ခမ်းလင်ဆွိုက်ဆံႏရေꩻနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ဗီယက်နမ်သီး အတန်သွတ်ꩻ ခမ်းထီသောင်ရင်ꩻ(အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံ) တောမ်ႏ ခꩻတခိန်ႏအကို ကခြဲ့ꩻနယ်ႏအုပ်စိုꩻဖို ဗီယက်နမ်ခမ်းထီသား ကထွာဒါႏ ခယ်ႏခမ်းထီဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။ ဗီယက်နမ် အချုပ်အထျꩻအာႏဏာႏ(အချုပ်အခြာအာဏာ)ဆဲင်ႏရာꩻ မူဖုံႏ၊ ယေန်ႏကေႏမုꩻဆဲင်ႏရာꩻ လွစ်တခြင်ခွင်ꩻ သန္ဒိဋ္ဌာန်ႏဖုံႏ တွမ်ႏ နေင်ႏပေါင်ꩻရျာꩻစုအကို လိတ်လုဲင်ꩻကဲဉ်းအာအာနဝ်ꩻ ဒင်ႏခါꩻနေးမော်ကွန်းနဝ်ꩻ အာကယ်ꩻထဲင်း ဒင်ႏခါꩻနေး ကမ်ꩻပဲꩻနဝ်ꩻသွူ။ မဉ်ႏအွဉ်ႏနယ်နေးတွမ်ႏ ဥပမာႏနဝ်ꩻ ၁၁ ရျာꩻစုအကို ခွိုꩻရက်ကဗျာ ကထွာဒါႏ "ခမ်းထီခဝ်နဝ်ကို ကောင်ရွေꩻ တွမ်ႏ ခြောင်ရွေꩻဖုံႏ" ကဗျာ တွမ်ႏ ၁၄၂၈ ဗာႏနေင်ႏ လိတ်ကေႏညာႏလꩻလွစ်တခြင်ရေꩻအကို အဝ်ႏထီႏဗာႏနဝ်ꩻသွူ။ ခယ်ႏ တွမ်ႏ ဗီယက်နမ်နဝ်ꩻ တရာꩻဝင်ႏဝင်ႏ ထူႏခါꩻလဲဉ်းဒျာႏ ငိမ်ꩻချံꩻရေꩻကီလဲ့ ပွိုင်းဝွို့ တွမ်ႏ နယ်ႏစပ်ကိစ္စထေင်ညင်ꩻမုꩻတဲင် ခမ်းထီနီဖြုံႏအခါႏ ဆွော့ꩻခြေင်းမုꩻ(တင်းမာမှု)အဝ်ႏနေကဒွိုန်း ထင်ႏထင်ႏသျာꩻသျာꩻနဝ်ꩻသွူ။[၁၅]
ဗီယက်နမ် ခမ်းလင်ရေꩻ ပေါ်လသီ ထာꩻမာꩻစဲဉ်ႏ(ရဲဉ်ႏ) ကေႏညာႏချက် ယိုခါနဝ်ꩻ "လွစ်တခြင်ရေꩻ၊ အာႏကွိုꩻချာနမ်းရေꩻ၊ ငိမ်ꩻချံꩻရေꩻ၊ ဆွန်ꩻစူꩻထေင်းထံႏရေꩻ တွမ်ႏ လွိုင်ႏကွုန်ꩻထင်ႏထိုရေꩻအတာႏ ခမ်းလင်ပေါ်လသီ အနမ်းအခြုံပေါႏထန်ႏရေꩻ၊ ခမ်းလောင်ႏလင်ဆွိုက်ဆံရေꩻအကို ယံကရိုꩻသာꩻမု၊ တွမ်ႏခမ်းလောင်ႏလင် ဆွန်ꩻစူထေင်းထံႏနွောင်ꩻဒါႏ ခမ်းထီရေꩻ ပေါ်လသီ ယံကထွာနွောင်ꩻရေꩻ၊ တွမ်ႏခမ်းလင် ဆွန်ꩻစူထေင်းထံႏမုꩻအကို ဖန်ဆင်ꩻကျိုႏရီးသား မွေးတဝ်းလဲ့ ယံကထွာ သောင်ႏသာ နွို့ပါရေꩻသား တွမ်ႏ ကဏ္ဍအလောင်ႏလင်ဖုံႏလဲ့ ယံကသောင်ႏသာ နွို့ပါရေꩻ" ဖုံႏဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။ ကကေႏညာႏသွုပ်တသာထဲင်းယင်းနဝ်ꩻ " ဗီယက်နမ်ခမ်းနဝ်ꩻ ယံကထွာ ခမ်းလောင်ႏလင် ကားကအဝ်ႏသီး သွꩻခွ(မိတ်ဆွေ) တွမ်ႏ ဝင်ꩻအာႏကွိုꩻကလꩻဒါႏ ရုဲင်းဖက်ခမ်းထီတဖြုံႏ ထွူတကာႏတဝ်း ခမ်းလောင်ႏလင် တွမ်ႏ ဒေႏသကို ယံကဆွန်ꩻစူနွို့ပါရေꩻ" စတဲင် ကေႏညာႏသံးထဲင်းယင်း နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။[၁၆]
၂၀၀၇ ဗာႏနေင်ႏ ဒီသဲဉ်ဘာလာအကို ဗီယက်နမ်နဝ်ꩻ ခမ်းလင် သံႏတမန်ႏဆွိုက်ဆံႏရေꩻအဝ်ႏ ၁၇၂ ခမ်းထီတဲင် ကထွိုင်ႏတွိုႏ ၁၉၉၅ ဗာႏနေင်ႏမꩻ ဆွိုက်ဆံႏရေꩻပုင်ႏမဲဉ်ႏကထွာလွဉ်ချာဒါႏ အမေႏရိကန်ႏခမ်းခြွဉ်းဗူႏလဲ့ ပါသော့ꩻလွဉ်နဝ်ꩻသွူ။[၁၇][၁၈] ဗီယက်နမ်ခမ်းထီနဝ်ꩻ အဝ်ႏပါသော့ꩻရော်ꩻ ခမ်းလောင်ႏလင် အစွိုꩻအဗူႏ ၆၃စွိုꩻ ကိုတဲင် အစွိုꩻနဝ်ꩻဖုံႏနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ကုလသမဂ္ဂ၊ အာသီယံ၊ အုံပဉ်ဖဲ့ꩻတဝ်း(ဘက်မလိုက်သော)ခမ်းထီဖုံႏအစွိုꩻ၊ ဖရန်ကိုဖုန်းနီစွိုꩻ တွမ်ႏ တကမ္ဘာလွုမ်းကူꩻကားရေꩻအစွိုꩻ ဖုံႏဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။ နဝ်ꩻထွူတကာႏတဝ်း တွမ်ႏ အစိုႏရတမွေးတဝ်း အစွိုꩻအဗူႏ ၆၅၀ လွိုဖုံႏလဲ့ ဆက်ဆံႏရေꩻအဝ်ႏဒျာႏနေနေသွူ။[၁၉]
ကပေ့ꩻရဲခါꩻဒါႏ ဗီယက်နမ်ခမ်း စာလက်နက် အသက်ကသီအီနွောင်ꩻဒါႏမျိုꩻဖုံႏ တွမ်ႏ ဒင်ႏပသာလက်နက်ခွင်ꩻဖုံႏနဝ်ꩻ တွိုႏ ၂၀၁၆ ဗာႏနေင်ႏ မေလာတဲင် အမေႏရိကန်ႏ ခမ်းနမ်းဗွေႏ အိုဗားမားနဝ်ꩻ သမ်းယားသိမ်ꩻထိုꩻတဲင်ခါ ဗီယပ်နမ် တွမ်ႏ အမေႏရိကန်ႏဆွိုက်ဆံႏရေꩻလဲ့ ထွာပုင်ႏမဲဉ်ႏလွဉ်ချာယင်းနဝ်ꩻသွူ။[၂၀]
အိုပ်ချုတ်ရေꩻ ဟံႏနယ်ႏဒေႏသဖုံႏ
မွဉ်းဖျင်ဗီယက်နမ်ခမ်းထီနဝ်ꩻ အဝ်ႏဖြယ်ခါꩻနေး ခမ်းနယ်ႏ ၅၈ ဗာႏနဝ်ꩻသွူ။ နဝ်ꩻထွူတကာႏတဝ်း တွမ်ႏခမ်းနယ်ႏအိုပ်ချုပ်ရေꩻအရန်း ကဗွိုန်ဒါႏ လွိုင်ႏကွုန်ꩻသာႏယာႏရေꩻနယ်ႏနိမိတ် ၅ ဗာႏလဲ့ အဝ်ႏနဝ်ꩻသွူ။
|
မြစ်နီမြစ်ဝကြွန်လောင်းဒေႏသ
မာနင်းခမ်းနယ်ႏ |
အခဝ်ကွဉ်ႏထင်ꩻဒေႏသ
ဘတ်ရန်ခမ်းနယ်ႏ |
အခဝ်တွို့ꩻထင်ꩻဒေႏသ
ဒရန်ဗြန်းခမ်းနယ်ႏ |
အခဝ်တွို့ꩻထာႏဝ ကမ်းရိုးတန်းဒေႏသ
ဟာတိန်းခမ်းနယ်ႏ |
|
အခဝ်ထာႏဝခမ်းကောင်ဒေႏသ
ဒတ်လတ်ခမ်းနယ်ႏ |
အခဝ်နဝ်ထာႏဝ ကမ်းရိုးတန်းဒေႏသ
ဘင်ဒင်းခမ်းနယ်ႏ |
အခဝ်ကွဉ်ႏနဝ်ဒေႏသ
ဘာရီယာဗွန်တောင်ခမ်းနယ်ႏ ဘင်ဖူအော့ခမ်းနယ်ႏ |
မဲခေါင်ခြောင်ရွေꩻဒေႏသ
အန်ရှန်းခမ်းနယ်ႏ |
ခမ်းနယ်ႏဖုံႏနဝ်ꩻ ခမ်းနယ်ႏလွိုင်ႏကွုန်ꩻသာႏယာႏရေꩻနယ်ႏနိမိတ်ဖုံႏ၊ ဝေင်ꩻနယ်ႏဖုံႏ၊ ကောင်တီဖုံႏ စတဲင် ခွဲခါꩻထဲင်းက နုဲင်းနဝ်ꩻဖုံႏတဲင် နဝ်ꩻဖုံႏအကို ဝေင်ꩻတွမ်ႏ ကွန်မျူးဖုံႏ စတဲင် ခွဲꩻခါꩻထဲင်းယင်း နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ဗဟိုႏကထိန်ꩻချုပ်သေꩻခါꩻဒါႏ လွိုင်ႏကွုန်ꩻသာႏယာႏရေꩻနယ်ႏနိမိတ်ဖုံႏအကို ဒိစတြိတ်ဖုံႏ တွမ်ႏ ကောင်တီဖုံႏ အနေႏ ခွဲခါꩻထွူတဲင် နဝ်ꩻဖုံႏအကို ခွဲခါꩻဖျင်ယင်း ရပ်ကွက်ဖုံႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။
လိုꩻဖြာꩻခြွဉ်းတောမ်ႏ အုံအဝ်ႏစွစ်ꩻလီဒါႏခင်ႏလမ်း
မွဉ်းဖျင်
၂၀၁၄ ဗာႏနေင်ႏတွင်ꩻ ဗီယက်နမ်ခမ်းကိုနဝ်ꩻ လိုꩻဖြာꩻခြွဉ်းအဝ်ႏ (၉၀.၇)သန်း ရပ်နဝ်ꩻသွူ။ (၁၉၇၉)ဗာႏနေင်ႏ ဗီယက်နမ်ခမ်းနီခမ်း ပေါင်ꩻဗူႏယင်းတဝင်ꩻခိန်ႏနဝ်ꩻ လိုꩻဖြာꩻခြွဉ်းအဝ်ႏကွို့ꩻ (၅၂.၇)သန်း ရပ်လွုမ်ꩻတဲင် (၂၀၁၄)ဗာႏနေင်ႏ လိုꩻဖြာꩻခြွဉ်း တွမ်ႏ (၁၉၇၉)ဗာႏနေင်ႏ မီႏထွားခေးပြဲင်ႏတဝင်ꩻနဝ်ꩻ လိုꩻဖြာꩻခြွဉ်း အဝ်ႏတိုꩻထင်ႏလွဉ်အာတန်နဝ်ꩻသွူ။[၂၁] (၂၀၁၂)ဗာႏနေင်ႏနဝ်ꩻ လိုꩻဖြာꩻခြွဉ်းအဝ်ႏ (၉၀.၃)သန်း ရပ်လဲဉ်းနဝ်ꩻသွူ။ ဗီယက်နမ်ခမ်း လိုမူႏတဖြာꩻဖြာꩻနဝ်ꩻ ပိုအဝ်ႏ (၁.၈)ဖြာꩻခေါင်ꩻရပ်လွုမ်ꩻနဝ်ꩻသွူ။ ကထွာဗာႏနုဲင်းနဝ်ꩻနဝ်ꩻ ကွပ်ပွိုးစွဉ်ႏဒျာႏ အစိုႏရသီး (သားဆက်ခြား)စီႏမံႏကိန်ꩻ တောမ်ႏ လိုꩻမူႏတဖြာꩻခေါင်ꩻနဝ်ꩻ လွူးလꩻပိုဝင်ꩻနီမာꩻလလွုမ်ꩻကရိုꩻဒါႏ ပေါ်လသီ ဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။[၂၂]
လိုꩻမျိုꩻဖြယ်ဖုံႏ
မွဉ်းဖျင်(၂၀၀၉)ဗာႏနေင်ႏ လိုꩻဖြာꩻခြွဉ်းစာႏရင်ꩻအလꩻ ဗီယဲတ်နမ်လိုꩻခွိုꩻ(မွေးတဝ်းလဲ့)ကေန်(ကဉ်)လိုꩻခွိုꩻဖုံႏနဝ်ꩻ လိုꩻဖြာꩻခြွဉ်းအဝ်ႏ (၇၃.၆)သန်း ရပ်တဲင် ဗီယက်နမ်ခမ်းကို ဝွေꩻသီးလိုꩻခွိုꩻအရန်းနဝ်ꩻ ထွာ (၈၅.၈%) နဝ်ꩻသွူ။ ကေန်လိုꩻခွိုꩻသီးနဝ်ꩻ အဝ်ႏအုံအာလွဒျာႏ သုဲင်ꩻမွန်ꩻကလင်ꩻခြွဉ်းအာဒါႏ ကြွန်လောင်းဖုံႏ တွမ်ႏ ထာꩻပြင်ႏလောင်းဖုံႏ ဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။ လိုꩻခွိုꩻရေꩻ တောမ်ႏ လိုꩻခွိုꩻအလꩻ ဗွိုန်တဝင်ꩻကအာငါႏ ကေန်လိုꩻခွိုꩻသီးနဝ်ꩻ ခမ်းထီကို ခမ်းထီရေꩻတောမ်ႏ စီꩻပွာꩻရေꩻအလောင်း ဩဇာႏအဝ်ႏလွဉ်မွေးစွဉ်ႏထာꩻနဝ်ꩻသွူ။ ကွဲးတဲင်တွော့ꩻ ဗီယက်နမ်ခမ်းနဝ်ꩻ လိုꩻခွိုꩻစု အဝ်ႏ (၅၄)မျိုꩻတဲင် လိုꩻခွိုꩻနဝ်ꩻဖုံႏအကို မှောင်လိုꩻခွိုꩻ၊ ဒေါင်းလိုꩻခွိုꩻ၊ တေလိုꩻခွိုꩻ၊ ထုဲင်ႏလိုꩻခွိုꩻ တွမ်ႏ နောင်းလိုꩻခွိုꩻ ဖုံႏ အဝ်ႏပါသော့ꩻနဝ်ꩻသွူ။ တွမ်ႏကေန်လိုꩻခွိုꩻသီး ခွိုꩻအဗော့ꩻသွတ်ꩻကထွာဒါႏ မျွမ်လိုꩻခွိုꩻသီးနဝ်ꩻ အဝ်ႏအုံလွဒျာႏ ဗီယက်နမ်ခမ်းထီ (၃)ပွန်း(၂)ပွန်းရပ်ကအဝ်ႏဒါႏ ထာꩻကောင်ꩻထိုလောင်းဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။ ခါးလားစဲ့ꩻပွယ်ꩻကထွာခိန်ႏ ခမ်းထီအထာႏဝကိုထာꩻကောင်ꩻလောင်းနဝ်ꩻ အဝ်ႏအုံကွို့ꩻ လိုခွိုꩻစု ၄၀ လွိုကအဝ်ႏဒါႏ ဒီးဂါးလိုꩻခွိုꩻသီးလွုမ်ꩻကီလဲ့ ငိုဒေန်းဒျမ် ဗီယက်နမ်ခမ်းနဝ်အစိုႏရသီးနဝ်ꩻ ကေန်လိုꩻခွိုꩻသီး ယံကအုံခြုဲင်းလွေꩻချာယင်း မွိုးစိုးဖါပန်သီး ကအဝ်ႏအုံဒါႏအရပ်အကျောင်ꩻ စီႏစဲဉ်ႏခန်းဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။[၂၃] ခယ်ႏလိုꩻခွိုꩻကထွာဒါႏ ဟွာလိုꩻခွိုꩻဖုန်ႏတောမ်ႏ ခမာမရွမ်လိုꩻခွိုꩻသီးဖုံႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏအုံလွဒျာႏ ထာꩻယန်ꩻ(ထာꩻအုံႏ)ဒေႏသကိုနဝ်ꩻသွူ။ (၁၉၇၈-၇၉) ဗာႏနေင်ႏတွင်ꩻ ခယ်ႏ-ဗီယက်နမ် ဆွိုက်ဆံႏရေꩻ ကုဲင်လွဉ်တဲင် ဟွာလိုꩻခွိုꩻ (၄၅၀,၀၀၀)လွိုနဝ်ꩻ ထန်ႏထိုꩻဗာႏခန်း ဗီယက်နမ်ခမ်းကိုနဝ်ꩻသွူ။[၂၄]
ဘာႏသာႏငဝ်းငွါဖုံႏ
မွဉ်းဖျင်ဗီယက်နမ်ခမ်း ရွုမ်ꩻသွုံꩻဘာႏသာႏငဝ်းငွါ တောမ်ႏ စွိုးခွိုꩻဘာႏသာႏငဝ်းငွါနဝ်ꩻ အငဝ်းထင်ႏလင်ꩻ ကအဝ်ႏဒါႏ မွန်-ခမာ ငဝ်းငွါကထွာဒါႏ ဗီယက်နမ်ဘာႏသာႏငဝ်းငွါဒျာႏတဲင် လိုꩻခွိုꩻကဲဉ်းအာအာ အဝ်ႏသုင်ꩻဒေါ့ꩻလွဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။ သမဲင်ꩻအလꩻ ဗီယက်နမ်လိုꩻခွိုꩻသီးလိတ်မူနဝ်ꩻ သုင်ꩻတောမ်ႏ ခယ်ႏဘာႏသာႏငဝ်းငွါတဲင် အဝ်ႏတဲမ်းကဲတ်ꩻလွဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။ ကထွိုင်ႏတွိုႏ ၁၃ရျာꩻစုတဲင် ဗီယက်နမ်သီးနဝ်ꩻ တယ်ႏထွင်ႏဖန်ဆင်ꩻခန်း ဆျူးနွမ်ကဟဲ့ꩻဒါႏ နမ်းပဲင်ႏအက္ခရာႏဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။ ငုယေန်ဒူး ကတဲမ်းဒါႏ ယိုꩻယာႏဇာတ်တွယ်ꩻတပုဒ် ကယူးဇာတ်တွယ်ꩻနဝ်ꩻ တဲမ်းအီဒျာႏတောမ်ႏ ဆျူးနွမ်အက္ခရာႏနဝ်ꩻသွူ။ မီႏဒေါ့ꩻငဝ်ႏဖုံႏခိန်ႏ တောမ်ႏ အဲင်းကလေတ်အက္ခရာႏတဲင် ကတဲမ်းကဲတ်ꩻဒါႏ ကွတ်ငူအက္ခရာႏဖုံႏနဝ်ꩻ ယေသွိ၊ အလဲတ်သန်ဒရေ၊ ဒီ၊ ရုတ်ဒ် တောမ်ႏ ကတ်တလိစ် သာႏသနာႏပျုစွိုꩻသီး တဲႏထွင်ႏခါꩻ အွိုး (၁၇)ရျာꩻစုခိန်ႏနဝ်ꩻသွူ။ ဗီယက်နမ်ခမ်းကို လိုꩻစွိုꩻဆေ့ꩻလိုꩻခွိုꩻဖုံႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏဒေါ့ꩻသွုံꩻလွ ငဝ်းငွါဘာႏသာႏပေါင်ꩻ ခွုင်းမုဲင်ꩻမျိုꩻမျိုꩻတဲင် နဝ်ꩻဖုံႏအကို တေ ဘာႏသာႏငဝ်းငွါ၊ မွမ် ဘာႏသာႏငဝ်းငွါ၊ ဆျမ် ဘာႏသာႏငဝ်းငွါ၊ ခမာ ဘာႏသာႏငဝ်းငွါ၊ ခယ်ႏ ဘာႏသာႏငဝ်းငွါ၊ နန်း ဘာႏသာႏငဝ်းငွါ တောမ်ႏ မှောင် ဘာႏသာႏငဝ်းငွါဖုံႏလဲ့ အဝ်ႏပါသော့ꩻနဝ်ꩻသွူ။ ဗီယက်နမ်ခမ်းအထာႏဝ ထာꩻကောင်ꩻဒေႏသကိုကအဝ်ႏဒါႏ မွန်တဲတ်ခနတ်ဒ် လိုꩻခွိုꩻဖုံႏလဲ့ အဝ်ႏဒေါ့ꩻသုင်ꩻလွ ဝင်ꩻကသွုံꩻအာဒါႏ ဘာႏသာႏငဝ်းငွါတမျိုꩻနဝ်ꩻသွူ။[၂၅] ဝေင်ꩻတန်ဖုံႏအကိုလဲ့ အဝ်ႏတယ်ႏထွင်ႏလွ ယီးစူယီးခင်ႏနေး ဗီယက်နမ်ဘာႏသာႏငဝ်းငွါတမျိုꩻနဝ်ꩻသွူ။
ကိုလိုနီခေတ် အမွီႏတဗာႏတဲင် ပညာႏဒါႏဗီယက်နမ်သီးယင်ဟန်ႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏဒေါ့ꩻသွုံꩻလွဒျာႏ ပဉ်တစ်ငဝ်းငွါဘာႏသာႏဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။ ကဲဉ်းအာအာ လိုꩻတန်ဖုံႏ တောမ်ႏ ကသွဉ်ထူႏဗာႏဖိုပညာႏ အွိုး...ဗီယက်နမ်ခမ်းနဝ်သားဖုံႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏဒေါ့ꩻသုင်ꩻအာလွဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။ အိုပ်ချုပ်ရေꩻ၊ ပညာႏရေꩻ တောမ်ႏ ဖြေꩻစာကူꩻကားရေꩻဖုံႏအကိုနဝ်ꩻလဲ့ အဝ်ႏဒေါ့ꩻသုင်ꩻလွ တောမ်ႏ ပဉ်တစ်ငဝ်းငွါဘာႏသာႏဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။ ဗီယက်နမ်ခမ်းကိုနဝ်ꩻ အဝ်ႏဒေါ့ꩻသွုံꩻလွဒါႏ ပဉ်တစ်ငဝ်းငွါဘာႏသာႏ ဖရန်ကိုဖုန်းနီအစွိုꩻသီးလဲ့ အာႏရဲင်ꩻတလာဒါႏ (တင်းပြည့်) အစွိုꩻနွို့အနေႏ အဝ်ႏဗꩻတွိုႏနေကဒွိုန်း ယိုခါခါနဝ်ꩻသွူ။ ပညာႏရေꩻဖုံႏအကိုလဲ့ ပတ်သဲက်တောမ်ႏ ပဉ်တစ်ငဝ်းငွါဖုံႏ သꩻဝင်ႏစာꩻခရာႏ အဝ်ႏမွန်ဗန်လွဉ်ထဲင်းထဲင်းနေကဒွိုန်းနဝ်ꩻသွူ။[၂၆][၂၇] စဲ့ꩻယေန်ခွꩻတွိုက်ꩻပွယ်ꩻအတွင်ꩻကာႏလ တောမ်ႏ သိုဗီယဲတ်အစွိုꩻ ကဆွိုက်ဆံႏဗာႏအာဒါႏ ဗီယက်နမ်နားဟွိုန်ꩻစုယင်ဟန်ႏဖုံႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏဒေါ့ꩻသုင်ꩻလွ ရသျားဘာႏသာႏငဝ်းငွါတဲင် နားဟွိုန်ꩻစုအလင်ဖုံႏ ကအဝ်ႏဒေါ့ꩻသုင်ꩻလွ ဂျာမန် ဘာႏသာႏငဝ်းငွါ၊ ဆဲတ် ဘာႏသာႏငဝ်းငွါ တောမ်ႏ ပိုလန် ဘာႏသာႏငဝ်းငွါ သားဖုံႏလဲ့ အဝ်ႏဒျာႏနေနေနဝ်ꩻသွူ။[၂၈] ယိုခါ ဗီယက်နမ်သီး တောမ်ႏ ခမ်းတွို့ꩻသားဖုံႏ ဆွိုက်ဆံႏဗာႏအာလွတဝင်ꩻတဲင် အဲင်းကလေတ် ဘာႏသာႏငဝ်းငွါနဝ်ꩻ ထွာလွဉ်ခန်း ဒုတိယ ဘာႏသာႏငဝ်းငွါတမျိုꩻနဝ်ꩻသွူ။ လိတ်သွဉ်ကျောင်ꩻ ကဲဉ်းအာအာနဝ်ꩻ အဲင်းကလေတ် ဘာႏသာႏငဝ်းငွါယို ထွာလွဉ်လဲဉ်း သွဉ်တဝ်းတလꩻတဝ်း ဘာႏသာႏငဝ်းငွါတမျိုꩻထွူတဲင် ကျောင်ꩻယင်ဟန်ႏဖုံႏလဲ့ အဝ်ႏသွဉ်ထူႏငီꩻဗာႏတောမ်ႏ ပဉ်တစ်ဘာႏသာႏငဝ်းငွါနဝ်ꩻသွူ။ လိတ်သွဉ်ကျောင်ꩻကဲဉ်းအာအာဖုံႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏသွဉ်ထူႏပဉ်တစ်ဘာႏသာႏငဝ်းငွါတဲင် သွဉ်ထူႏပြောင်ꩻလွဉ်လဲဉ်း အဲင်းကလေတ်ဘာႏသာႏငဝ်းငွါဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။[၂၈][၂၉] ဗီယက်နမ် တောမ်ႏ အာသျအခဝ်ကွဉ်ႏ ခမ်းထီသားဖုံႏ ဆွိုက်ဆံႏရေꩻ အာႏကွဲတလာလာလွဉ်တဲင် ဂျပန် ဘာႏသာႏငဝ်း တောမ်ႏ ကိုးရီးယားဘာႏသာႏငဝ်းငွါဖုံႏလဲ့ အဝ်ႏစွစ်ꩻတိုးအာမွေးစွဉ်ႏနဝ်ꩻသွူ။
ကိုꩻကွယ်ႏယွုမ်းအံႏမုꩻ
မွဉ်းဖျင်ဗီယက်နမ်ရှိ ကိုးကွယ်ယုံကြည်မှုများ (၂၀၁၄)[၃၀]
ပျုသုတေသနဌာႏနသား ထောင်ထွာယူႏချာချက်အလꩻ (၂၀၁၀) ဗာႏနေင်ႏတွင်ꩻ ဗီယက်နမ်သီး (၄၅.၃%)ရပ်နဝ်ꩻ အဝ်ႏကိုꩻကွယ်ႏယွုမ်းအံႏလွ ဗီယက်နမ်ယိုယာႏကိုꩻကွယ်ႏယွုမ်းအံႏမုꩻတဲင် (၁၆.၄%) နဝ်ꩻ အဝ်ႏကိုꩻကွယ်ႏလွ ဗုဒ္ဓဘာႏသာႏ၊ (၈.၂%) နဝ်ꩻ ခရစ်ယာန်ႏဘာႏသာႏ၊ (၀.၄%)နဝ်ꩻ ဘာသာႏအလင်ဖုံႏ တောမ်ႏ (၂၉.၆%)နဝ်ꩻ ဘာႏသာႏအဲဉ်ထဝ်း(ဘာသာမဲ့) ဖုံႏဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။
၂၀၀၉ ဗာႏနေင်ႏ လာဧပီ (၁)နီꩻ ဗီယက်နမ် အစွိုးစွိုး စာႏရင်ꩻ ရုမ်ꩻကို ကထေပြန်ႏဒါႏ လိတ်ဒင်ႏကီချက်အလꩻ (၆.၈)သန်း(မွေးတဝ်းလဲ့) လိုꩻဖြာꩻခြွဉ်းအကို (၇.၉%)နဝ်ꩻ အဝ်ႏကိုꩻကွယ်ႏ ဗုဒ္ဓဘာႏသာႏတဲင်၊ (၅.၇)သန်း (၆.၆%)နဝ်ꩻ ကဲတ်တလစ် အယူႏဝါႏဒ၊ (၁.၄)သန်း (၁.၇%)နဝ်ꩻ ဟွာဟောင် အယူႏဝါႏဒ၊ (၀.၈) (၀.၉%)နဝ်ꩻ ကောင်ဒါ အယူႏဝါႏဒ (၀.၇)သန်း (၀.၉)နဝ်ꩻ ပရိုတက်သတင့် စတဲင်ႏ ကိုꩻကွယ်ႏယွုမ်းအံႏလွꩻ နုဲင်းနဝ်ꩻဖုံႏသွူ။ ကိုꩻကွယ်ႏ ဗီယက်နမ်သီး ကကိုꩻကွယ်ႏဒါႏဘာႏသာႏအကျောင်ꩻ တရာꩻဝင်ႏ ဒင်ႏမတ်မုဲင်(မှတ်ပုံတင်)ခါꩻသားနဝ်ꩻ အဝ်ႏကွို့ꩻ (၁၈.၂%) (၁၅,၆၅၁,၄၆၇) ဖြာꩻရပ်လွုမ်ꩻသွူ။[၃၁] ၂၀၀၉ ဗာႏနေင်ႏ စာႏရင်ꩻအလꩻ ကိုꩻကွယ်ႏဗုဒ္ဓဘာႏသာႏသားနဝ်ꩻ စုစုခြွဉ်း အဝ်ႏ (၁၀)သန်းလွိုနဝ်ꩻသွူ။[၃၂][၃၃] ဗီယက်နမ်ခမ်းသားသီးနဝ်ꩻ တမျိုꩻတဝ်းလဲ့တမျိုꩻ အဝ်ႏကန်ႏတော့ꩻလွဒျာႏ မွိုး၊ ဖါ၊ မွိုဖြား၊ ဖါဖြား သီးနဝ်ꩻသွူ။ (၂၀၀၇)ဗာႏနေင်ႏ လိတ်ဖေႏသေအလꩻ ဗီယက်နမ်သီး (၈၁%)ရပ်နဝ်ꩻ တယွုမ်းအံႏတဝ်း ဗွေႏမျတ်ဖရာꩻနဝ်ꩻသွူ။[၃၄]
လိုꩻဖြာꩻခြွဉ်းအကို (၈%) နဝ်ꩻ အဝ်ႏကိုꩻကွယ်ႏဒျာႏ ခရစ်ယာန်ႏဘာႏသာႏဖုံႏတဲင် မဉ်ႏအွဉ်ႏစုစုခြွဉ်းနဝ်ꩻ ရိုမန်ကဲတ်တလိစ်နဝ်ꩻ အဝ်ႏ (၆)သန်းရပ် တောမ်ႏ ပရိုတဲစ်သတစ်နဝ်ꩻ (၁)သန်းဗော့ꩻဗော့ꩻ ရပ်နဝ်ꩻသွူ။ (၁၆-၁၇)ရျာꩻစုခိန်ႏတွင်ꩻ ပေါ်တူဂီ တောမ်ႏ ဒက်ဆ် ကုင်ႏသဲႏသီး နွို့လွဉ် ဗီယက်နမ်ခမ်းတွော့ꩻ လွဉ်မိတ်ဆွုပ်ဖေႏ တောမ်ႏ ခရစ်ယာန်ႏဘာႏသာႏတဲင် ကထွိုင်ႏတွိုႏ (၁၉-၂၀) ရျာꩻစုနဝ်ꩻ ပဉ်တစ်သာႏသနာႏပျုအစွိုꩻသီးလဲ့ လွဉ်ဖြေ့ꩻလီထဲင်း ခရစ်ယာန်ႏဘာႏသာႏဝါႏဒနဝ်ꩻသွူ။ ဗီယက်နမ် စဲ့ꩻပွဲꩻခိန်ႏတွင်ꩻ အမေႏရိကန်ႏ ပရိုတဲတ်သတစ် သာႏသနာႏပျုစွိုꩻသီး ကပျုသော့ꩻသာႏသနာႏအဝ်ႏဆေ့ꩻဆေ့ꩻတဲင် ကဲဉ်းအာအာ အဝ်ႏပျုသော့ꩻလွ ဗီယက်နမ်ခမ်းနဝ် မွန်တဲတ်ဂ်နိစ်ကိုနဝ်ꩻသွူ။
ဗီယက်နမ်ခမ်းကို အတန်သွတ်ꩻ ပရိုတဲတ်သတစ် ဘုရာꩻကျောင်ꩻဖုံႏနဝ်ꩻ ဗီယက်နမ် ဧဝံဂေလိ အစွိုꩻတောႏ တောမ်ႏ မွန်တဲတ်ဂ်နတ် ဧဝံဂေလိ အစွိုꩻတောႏသီးဖုံႏဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။ ဗီယက်နမ် ပရိုတဲတ်သတစ်ဖုံႏအကို (၃)ပွန်း(၂)ပွန်းရပ်နဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ လိုꩻစွိုꩻဆေ့ꩻ လိုꩻခွိုꩻဖုံႏဒျာႏအကျောင်ꩻ လိတ်ဒင်ႏကီအလꩻ အဝ်ႏသေထွꩻဗာႏ နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။[၃၅] ပရိုတဲတ်သတစ် အယူႏဝါႏဒနဝ်ꩻ ကောယွုမ်းအံႏသား အဝ်ႏဆေ့ꩻကီလဲ့ ခမ်းထီအကို ထွာဒျာႏ အမွိုင်သွတ်ꩻ ဖြဲလီအာဒါႏ ဝါႏဒတမျိုꩻဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။ ကထွူလဲဉ်းဒါႏ နေင်ႏပေါင်ꩻအဆီပဲင်ꩻရပ် မာꩻလွဉ်ꩻယို အတောႏတွင်ꩻ ပရိုတဲတ်သတစ် အယူႏဝါႏဒ ဖြဲလီခေါင်ꩻနဝ်ꩻ အဝ်ႏ ၆၀၀% ရပ် နဝ်ꩻသွူ။[၃၆]
ဗီယက်နမ်အစိုႏရသီး ကဲဉ်းအာအာနဝ်ꩻ ရိုမန်ကဲတ်တလစ်အယူႏဝါႏဒအလောင်း ယွုမ်းအံႏယွုံႏကေႏမုꩻ တအဲဉ်ထဝ်း(တအဝ်ႏတဝ်း)အကျောင်ꩻ အမျာꩻတင်ꩻလုဲင်သီး အဝ်ႏထီႏသေလွ နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ကယွုမ်းအံႏတဝ်း နုဲင်းနဝ်ꩻ အကျောင်ꩻခရာႏ အရွီးအခိုႏနဝ်ꩻ (၁၉)ရျာꩻစုအကို ကဲတ်တလစ် ဘာႏသာႏ(ကွိုင်ꩻ)နွို့ ယင်ဟန်ႏနဝ်ꩻ ပေါင်ꩻတောမ်ႏ ပဉ်တစ်ကိုလိုနီ ခြဲ့ꩻနယ်ႏသားသီးတွော့ꩻသိမ်ꩻဗာႏဖို ဗီယက်နမ်ခမ်းထီထွူတကာႏတဝ်း (၁၈၃၃)ဗာႏနေင်ႏ ပလီဗန်ခဝိုင် လွိုဆန်ပုင်ႏကန်ႏမုꩻအကို ပဉ်တစ်သီး ကကျိုꩻစာꩻဒင်ႏမျောက်ဒါႏ ကဲတ်တလစ်ခွန်ဟော်ခံꩻခိန်ႏ ကဲတ်တလစ် ဘာႏသာႏနွို့ဖုံႏ ကူႏငီႏစွဲးကမ်းဗာႏဖိုပဉ်တစ်သီးအကျောင်ꩻဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။ နဝ်ꩻထွူတကာႏတဝ်း ကွပ်လွိုဆန်ဗာႏဖို ကဲတ်တလစ် ဘုရာꩻကျောင်ꩻသီး ကွန်မျူနိစ်စနိစ်တဲင် ထွာအီဖို ဗီယက်နမ်အစိုႏရသီး ရန်ႏသူႏနဝ်ꩻသွူ။ ဗာတီကန် ဘုရာꩻကျောင်ꩻနဝ်ꩻ ဗီယက်နမ်အစိုႏရသီး တရာꩻဝင်ႏပေ့ꩻပိစ်ꩻခါꩻလဲဉ်းတဲင် ဖေႏခွင်ꩻဖေႏကွို့ꩻ အစိုႏရကထိန်ꩻချုပ်သေꩻခါꩻဒါႏ ကဲတ်တလစ် အစွိုꩻအဗူႏဖုံႏလွုမ်ꩻနဝ်ꩻသွူ။ ကွဲတဲင်တွော့ꩻ ယိုခါခိန်ႏ ဗာတီကန်သီးနဝ်ꩻ အဝ်ႏကျိုꩻစာꩻဆွိုက်ဆံႏစလွဉ်လဲဉ်း တောမ်ႏ ဗီယက်နမ်သီးနဝ်ꩻသွူ။[၃၇]
ဗီယက်နမ်ခမ်းကို လိုꩻစွိုꩻဆေ့ꩻ ကကိုꩻကွဲႏဒါႏ ဘာႏသာႏတရာꩻလဲ့ အဝ်ႏဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။ ကောကကိုꩻကွဲႏဒါႏ ဗီယက်နမ်သီး ဒေႏသခံႏ ယိုꩻယာႏ ကိုꩻကွဲꩻယွုမ်းအံႏမုꩻ ကထွာဒါႏ ကောင်းဒါ အယူႏဝါႏဒသားနဝ်ꩻ လိုꩻဖြာꩻခြွဉ်း စဲင်းနဲင်းတဗာႏ အဝ်ႏသေဒျာႏတဲင် ဝွေꩻသီးဘာႏသာႏနဝ်ꩻ နေးထူႏထွူ ကဲတ်တလစ်ဘုရာꩻကျောင်ꩻပုင်ႏစံႏတဲင် အဝ်ႏတယ်ႏဆို့ꩻလွ ဝွေꩻသီးဘုရာꩻကျောင်ꩻဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။
ဆျမ်ခမ်းရင်ꩻသားသီးနဝ်ꩻ ကိုꩻကွဲႏယွုမ်းအံႏလွဒျာႏ သွန်နီ တောမ်ႏ ဆျမ်ဗာနီ အစ္စလာမ် ဘာႏသာႏနဝ်ꩻသွူ။ ခမ်းထီအခဝ်တွို့ꩻနဝ်ကို ကအဝ်ႏဒါႏ ခမ်းရင်ꩻသားဖုံႏလဲ့ ကိုꩻကွဲႏ အစ္စလာမ်ဘာႏသာႏသား အဝ်ႏနေနေသွူ။ ဗီယက်နမ်ခမ်းကိုနဝ်ꩻ မွတ်သလင်ဘာႏသာႏနွို့သား စုစုခြွဉ်း အဝ်ႏ (၇၀,၀၀၀)ရပ်၊ ဟိန္ဒူဘာႏသာႏနွို့သား စုစုခြွဉ်းနဝ်ꩻ အဝ်ႏလွေꩻ (၅၀,၀၀၀)ရပ် တောမ်ႏ ဘာဟိုင်းဘာႏသာႏနွို့သီးလဲ့ အဝ်ႏနဝ်ꩻသွူ။
ဗီယက်နမ်အစိုႏရသီး ပေ့ꩻရဲခါꩻ ဘာႏသာႏရေꩻ လွောက်ꩻနမ်းစူꩻသꩻခွင်ꩻကရိုꩻဒါႏ ငဝ်းယွူးတရေႏဖုံႏလဲ့ ဗီယက်နမ်အစိုႏရသီး လက်ခံႏတဝ်းနဝ်ꩻသွူ။ ပတ်သဲက်တောမ်ႏ ဘာႏသာႏရေꩻတဲင် ခမ်းထီအုံတဉ်ႏခြွော့ရေꩻ ဥပဒေႏနဝ်ꩻ ခမ်းသားထီသားကားကအဝ်ႏ နမ်းယွုမ်းအံႏရာꩻ ကိုႏကွဲႏခွင်ꩻလꩻထွူတကာႏတဝ်း ဥပဒေႏအကို ဘာႏသာႏရေꩻကားကအဝ်ႏနဝ်ꩻ အရန်းအွဉ်ႏတသွိုန်တွောင်းလို့ဒျာႏတဝင်ꩻ နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။[၃၈] ကွဲတွော့ꩻ တဲတဲတဲ့ အမွေးမွေးနဝ်ꩻ ခွင်ꩻဖေႏဒျာႏကွို့ꩻ အစိုႏရကခွင်ꩻပျုဒါႏ ဘာႏသာႏရေꩻ အစွိုꩻအဗူႏဖုံႏလွုမ်ꩻ နဝ်ꩻသွူ။ ဥပမာႏအနေႏ ဗီယက်နမ်ခမ်းနဝ်သား ကတယ်ႏထောင်ႏဒါႏ ယူနီဖိုင်း ဗီယက်နမ် ဗုဒ္ဓဘာႏသာႏ ဘုရာꩻကျောင်ꩻအကိုနဝ်ꩻ ကွပ်ပွိုး မဲဉ်ဖေႏလွိုဒျာႏ ကွန်မျူနိစ်အစိုႏရ ကဖေႏခွင်ꩻဒါႏ အစွိုꩻအဗူႏသား အခွင်ꩻအရေꩻတဲင် ပေ့ꩻရဲဆီꩻတာꩻခါꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။[၃၉]
အာႏကွိုꩻ
မွဉ်းဖျင်- ↑ The Constitution of the Socialist Republic of Vietnam။ Vietnam News Agency (15 January 2014)။ 1 May 2019 ကို ဒင်ႏထွူလဲဉ်း မူရင်းမော်ကွန်း။ 24 June 2022 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။
- ↑ ၂.၀ ၂.၁ General Statistics Office of Vietnam 2019.
- ↑ 2019 Report on International Religious Freedom: Vietnam။
- ↑ Constitution of Vietnam 2014.
- ↑ ၅.၀ ၅.၁ ၅.၂ ၅.၃ International Monetary Fund.
- ↑ World Bank 2018c.
- ↑ Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene (PDF)။ hdr.undp.org။ United Nations Development Programme။ 15 December 2020။ pp. 343–346။ ISBN 978-9-211-26442-5။ 15 December 2020 တွင် မူရင်းမှ မော်ကွန်းတင်ပြီး (PDF) ။ 15 December 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
- ↑ "Vietnam's new-look economy"၊ BBC News၊ 18 October 2004။ 21 November 2015 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူ။
- ↑ Weisenthal၊ Joe (22 February 2011)။ 3G Countries။ Business Insider။ 6 August 2011 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။
- ↑ Johnson, Kay။ "The Spoils of Capitalism"၊ Time၊ 22 February 2007။ 19 May 2010 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူ။ Archived from the original on 24 August 2013။
- ↑ "A bit of everything: Vietnam's quest for role models"၊ The Economist၊ 24 April 2008။ 19 May 2010 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူ။ တမ်းပလေက်:Subscription
- ↑ "UN urged to act on Vietnam over death penalty"၊ 12 February 2014။ 12 February 2014 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူ။ Archived from the original on 12 February 2014။
- ↑ International Institute for Strategic Studies; Hackett, James (ed.) (3 February 2010)။ The Military Balance 2010။ London: Routledge။ ISBN 1-85743-557-5။CS1 maint: extra text: authors list (link)
- ↑ The SIPRI Military Expenditure Database Archived 23 January 2016 at the Wayback Machine.. Retrieved 3 May 2012.
- ↑ Escalating Tensions in the South China Sea။ The National Interest (10 September 2012)။
- ↑ Vietnam Foreign Policy။ Ministry of Foreign Affairs။ 25 February 2009 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။
- ↑ List of countries which maintain diplomatic relations with the Socialist Republic of Vietnam။ Ministry of Foreign Affairs (December 2007)။ 25 February 2009 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။
- ↑ US-Vietnamese Relations။ US Embassy။ 9 December 2009 ကို ဒင်ႏထွူလဲဉ်း မူရင်းမော်ကွန်း။ 8 December 2009 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။
- ↑ Vietnam and International Organizations။ Ministry of Foreign Affairs။ 25 February 2009 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။
- ↑ Matt Spetalnick။ "U.S. Lifts arms ban on old foe Vietnam as regional tensions simmer"၊ March 23, 2016။ March 23, 2016 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူ။
- ↑ Vietnam – population။ Countrystudies.us။ 11 April 2011 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။
- ↑ Fertility rate, total (births per woman)။ World Bank။ 12 March 2015 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။
- ↑ "Under South Vietnam Rule" Archived 6 October 2012 at the Wayback Machine.. MHRO.org. 2010. Retrieved 21 April 2012.
- ↑ Vietnam (08/08). U.S. Department of State. Retrieved 12 February 2013.
- ↑ Frequently Asked Questions။ Montagnard Foundation (12 August 2007)။ 4 January 2013 ကို ဒင်ႏထွူလဲဉ်း မူရင်းမော်ကွန်း။ 18 July 2013 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။
- ↑ Annexe au procès-verbal de la séance du 1er octobre 1997 (in French)။ French Senate (1 October 1997)။ 25 July 2013 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။
- ↑ The Role of English in Vietnam's Foreign Language Policy: A Brief History။ 31 August 2007 ကို ဒင်ႏထွူလဲဉ်း မူရင်းမော်ကွန်း။ 19 February 2017 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။
- ↑ ၂၈.၀ ၂၈.၁ Ngan Nguyen (December 2012)။ How English Has Displaced Russian and Other Foreign Languages in Vietnam Since "Doi Moi" (PDF)။ International Journal of Humanities and Social Science။ 18 July 2013 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။
- ↑ Education in Vietnam, The World Bank
- ↑ Home Office: Country Information and Guidance — Vietnam: Religious minority groups. December 2014. Quoting United Nations' "Press Statement on the visit to the Socialist Republic of Viet Nam by the Special Rapporteur on freedom of religion or belief". Hanoi, Viet Nam 31 July 2014. Vietnamese. Quote, p. 8: "[...] According to the official statistics presented by the Government, the overall number of followers of recognized religions is about 24 million out of a population of almost 90 million. Formally recognized religious communities include 11 million Buddhists, 6.2 million Catholics, 1.4 million Protestants, 4.4 million Cao Dai followers, 1.3 million Hoa Hao Buddhists as well as 75,000 Muslims, 7000 Baha’ís, 1500 Hindus and others. The official number of places of worship comprises 26,387 pagodas, temples, churches and other religious facilities. [...] While the majority of Vietnamese do not belong to one of the officially recognized religious communities, they may nonetheless – occasionally or regularly – practise certain traditional rituals, usually referred to in Viet Nam under the term "belief". Many of those traditional rituals express veneration of ancestors. [...]"
- ↑ The 2009 Vietnam Population and Housing Census: Completed Results။ General Statistics Office of Vietnam: Central Population and Housing Census Steering Committee (June 2010)။ 18 October 2013 ကို ဒင်ႏထွူလဲဉ်း မူရင်းမော်ကွန်း။ 12 March 2012 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။
- ↑ Beliefs and religions။ Embassy of Vietnam။ 10 February 2010 ကို ဒင်ႏထွူလဲဉ်း မူရင်းမော်ကွန်း။ 28 April 2010 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။
- ↑ CIA World Factbook- Vietnam။ Central Intelligence Agency။ 24 December 2018 ကို ဒင်ႏထွူလဲဉ်း မူရင်းမော်ကွန်း။ 6 August 2011 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။
- ↑ Zuckerman, Phil. "Atheism: Contemporary Rates and Patterns" (PDF), from the Cambridge Companion to Atheism (2007), edited by Michael Martin Archived 12 June 2009 at the Wayback Machine.. University of Cambridge Press. Retrieved 23 May 2012.
- ↑ Jordan, Sandra။ "Vietnam's Christians persecuted as state sees hidden enemy"၊ The Independent၊ 15 October 2004။ 20 February 2017 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူ။ Archived from the original on 10 October 2017။
- ↑ Vietnam။ state.gov။
- ↑ Holy See and Vietnam discuss opening of diplomatic relations။ AsiaNews.it (27 February 2012)။ 16 May 2012 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။
- ↑ No: 21/2004/PL-UBTVQH11 Ordinance on Beliefs and Religions။ Ministry of Justice (29 June 2004)။ 21 September 2011 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။
- ↑ "Vietnam: The Suppression of the Unified Buddhist Church". Human Rights Watch. March 1995. Retrieved 17 December 2011.
လိဉ့်အထန်ႏ
မွဉ်းဖျင်
- Vietnam profile from BBC News
- Vietnam Archived 3 October 2012 at the Wayback Machine. from UCB Libraries GovPubs
- Portal of the Government of Vietnam Archived 28 May 2012 at the Wayback Machine.
- Communist Party of Vietnam Archived 2010-11-15 at the Wayback Machine. – official website (in Vietnamese)
- National Assembly Archived 2015-12-08 at the Wayback Machine. – the Vietnamese legislative body
- General Statistics Office
- Ministry of Foreign Affairs
- Chief of State and Cabinet Members
အာသီယံ
အာႏကွိုꩻချက်အမာႏ: <ref> tags exist for a group named "n", but no corresponding <references group="n"/> tag was found