သေင်ကာပူခမ်းထီ
သေင်ကာပူခမ်းထီ (အဲင်းကလေတ်: Singapore; ခယ်ႏ: 新加坡; ခယ်ႏပဉ်ယဉ်း: Xīnjiāpō; မလေး: Singapura; တမီး: சிங்கப்பூர், Cingkappūr) သိင်ကာပေါ်ခမ်းနဝ်ꩻ တရာꩻဝင်ႏအမိဉ်ꩻအနေႏ အဝ်ႏဟဲ့ꩻဖန်ဒျာႏ သေင်ကာပူ ခမ်းနမ်းဗွေႏခမ်းထီ နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ထွာဒျာႏ ကြွန်ခမ်းတခမ်းတဲင် အဝ်ႏဒျာႏ အာသျတွိုက် ခဝ်ကွဉ်ႏနဝ် မလေးကြွန်ရွေꩻလောင်း အခဝ်နဝ်သွတ်ꩻကိုသွူ။ ဖဲ့ꩻထင်ꩻနဝ်ꩻ မလေးသျားခမ်း ဂျိုဟိုးခမ်းနယ်ႏ၊ ဖဲ့ꩻနဝ်နဝ်ꩻ အဉ်ဒိုနီးသျားခမ်းထီ ရီအောကြွန်ဗူႏ (Riau Islands) အဝ်ႏနဝ်ꩻသွူ။ ၂၀၂၁ ဗာႏ စာႏရင်ꩻအလꩻ လိုꩻဖြာꩻခြွဉ်းအဝ်ႏ (၅၄)သန်း လွိုရပ်၊ ခမ်းဟံႏနယ်ႏအဲဉ်ႏလုဲင်းဧရိယာႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏဒျာႏ စတုရန်းမဲင်ႏ ၂၇၃ မဲင်ႏ (စတုရန်းကီလိုမီတာ ၇၀၇.၁ ကီလိုမီတာ) လွုမ်ꩻတဲင် ကမ္ဘာႏလောင်း ဝေင်ꩻတန်တောမ်ႏခမ်းထီ တအဝ်ႏညီꩻဒါႏဝင်ꩻ တဗာႏချင်ႏ ခမ်း(၃)ခမ်းအကိုနဝ်ꩻ သေင်ကာပူခမ်းလဲ့ အဝ်ႏပါသော့ꩻ ခမ်းတခမ်းအနေႏနဝ်ꩻသွူ။ အာသျခဝ်ကွဉ်ႏနဝ်ကိုနဝ်ꩻ ထွာအပေႏသွတ်ꩻ ခမ်းတခမ်းဒျာႏသွူ။
| သေင်ကာပူ ခမ်းနမ်းဗွေႏခမ်းထီ Republik Singapura (မလေး) 新加坡共和国 (ခယ်ႏ) ங்கப்பூர் குடியரசு (တမီး) | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
ဆောင်ႏအွံ: "ထင်ႏသွုပ်ငါထဲင်းသွော့ သေင်ကာပူဟွေး" | |||||
ခမ်းထီငဝ်းသꩻချင်ꩻ: မာဂျူလာ သိင်ကာပူရ ("ထင်ႏငါထဲင်းတောမ် သေင်ကာပူ") | |||||
_zoom.svg) | |||||
| ဝေင်ꩻတန် | သေင်ကာပူ (5,700,000)_region:SG 1°17′N 103°50′E / 1.283°N 103.833°Eကိုဩဒိနိတ်: (5,700,000)_region:SG 1°17′N 103°50′E / 1.283°N 103.833°E | ||||
| ရွုမ်ꩻသွုံꩻ ဘာႏသာႏငဝ်းငွါဖုံႏ | |||||
| စွိုးခွိုꩻဘာႏသာႏ | မလေး | ||||
| လိုꩻခွိုꩻ (၂၀၂၀) | |||||
| ကိုꩻကွဲႏ |
| ||||
| Demonym | Singaporean | ||||
| အစိုႏရ | ခမ်းခြွဉ်းဗူႏ တန်ထိုပါတီ ပါလီမန် ခမ်းနမ်းဗွေႏခမ်းထီ | ||||
• ခမ်းနမ်းဗွေႏ | ဟာလီမာ ယာကွတ် | ||||
• ဝွန်ႏတန်ချုတ် | လီရှန်လုံး | ||||
| ထေဥပဒေႏလွတ်တောႏ | သေင်ကာပူပါလီမန် | ||||
| လꩻလွစ်တခြင်ရေꩻ လꩻ ဗိတိသျအဉ်ပါယာ တောမ်ႏ မလေးသျားခမ်းထီထျꩻ | |||||
| ၁၉၅၉ ဗာႏ ဇွန်လာ ၃ နီꩻ | |||||
| ၁၉၆၃ ဗာႏ သဲတ်တဉ်ဗာလာ ၁၆ နီꩻ | |||||
| ၁၉၆၅ ဗာႏ ဩဂုတ်လာ ၉ နီꩻ | |||||
| ၁၉၆၇ ဗာႏ ဩဂုတ်လာ ၈ နီꩻ | |||||
| ဧရိယာႏ | |||||
• ခြွဉ်း | ၇၂၈.၆ km2 (၂၈၁.၃ sq mi)[၁] (အရန်း: ၁၇၆) | ||||
| လိုꩻဖြာꩻခြွဉ်း | |||||
• ၂၀၂၁ အရမ်ꩻ |  ၅,၄၅၃,၆၀၀[မတ်ရောမ် ၁] (အရန်း - ၁၁၅) | ||||
•
တချ | ၇,၈၀၄/km2 (၂၀,၂၁၂.၃/sq mi) (အရန်း - ၂) | ||||
| GDP (PPP) | ၂၀၂၁ အရမ်ꩻ | ||||
• ခြွဉ်း |  $၆၀၀.၀၆၃ ဗီလီယံ[၃] (အရန်း - ၃၈) | ||||
• Per capita | $၁၀၂,၇၄၂[၃] (အရန်း - ၂) | ||||
| GDP (nominal) | ၂၀၂၁ အရမ်ꩻ | ||||
• ခြွဉ်း | $၃၇၄.၃၉၄ ဗီလီယံ[၃] (အရန်း - ၃၈) | ||||
• Per capita | $၆၄,၁၀၃[၃] (အရန်း - ၈) | ||||
| Gini (၂၀၁၇) |  ၄၅.၉[၄]ထာႏဝ | ||||
| HDI (၂၀၁၉) | ၀.၉၃၈[၅] ထိုမွေး · ၁၁ | ||||
| အခိင်ႏအွိုင်ꩻ | သေင်ကာပူ အခိန်ႏအွိုင်ꩻ (UTC+8) | ||||
| မွူးနီꩻစွယ်ꩻပွုံႏစံႏ | နီꩻ/လာ/နေင်ႏ | ||||
| ဝါးကာꩻစနိစ် | စေႏ | ||||
| ဖိုန်းကိုဒ်အမုဲင် | +၆၅ | ||||
| ISO 3166 ကိုဒ် | SG | ||||
| Internet TLD | .sg | ||||
ဥရောပခမ်းတွို့ꩻသားဖုံႏ ခလားကတွိုႏလွဉ်အုံခိန်ႏကာႏ သေင်ကာပူကြွန်လောင်းနဝ်ꩻ မလေးစမ်ႏငါးသား ဒုံပေႏတဒုံ အဝ်ႏထွူလဲဉ်းဒျာႏသွူ။ ၁၈၁၉ ဗာႏခိန်ႏ ဗိတိသျအဲင်းကလေတ် အေင်ဒိယခဝ်ကွဉ်ႏကုမ္ပဏီႏ တယ်ႏဆို့ꩻလွေꩻခန်း ဖြေꩻစာကူꩻကားကွန်ႏစခန်ꩻ ကြွန်လောင်းတဲင် တယ်ႏခိန်ႏနဝ်ꩻခါကာႏ အဝ်ႏထွို့ꩻဖြေꩻစာ ပသာလဲဉ်း သေင်ႏရွီးတသီႏရွီးဖုံႏတဲင် ထွာလွဉ်စွဉ်ႏ ထီတဖူꩻရဲဉ်ႏတာႏ မဟာဗျူဟာကျ ဖြေꩻစာꩻကူꩻကား ကွန်ႏစခန်ꩻတဗာႏနဝ်ꩻသွူ။ သေင်ကာပူနဝ်ꩻ ဗိတိသျသီးတာႏ ထွာလွဉ်စွဉ်ႏ ကွန်ႏသယ်ႏ(ထွို့ꩻကွန်ႏ)ရေꩻတောမ်ႏ စဲ့ꩻရေꩻတာႏ အရေꩻတန်ဒေႏသတဗာႏနဝ်ꩻသွူ။ ဒုတိယကမ္ဘာႏစဲ့ꩻကျာꩻ ဂျပန်သီး လွဉ်သိမ်ꩻထိုꩻ ဝေင်ꩻတန်တဲင် ဗိတိသျသီးတာႏ ထွာအီထာꩻသွုမ်ꩻတန်တဗာႏနဝ်ꩻသွူ။ စဲ့ꩻတွိုက်ꩻပွယ်ꩻထွိုင်ႏထွူ တညတဝ်းအခိန်ႏကို ၁၉၄၅ ဗာႏရပ် သေင်ကာပူလဲ့ အဝ်ႏသော့ꩻချာယင်း ဗိတိသျအဲင်းကလေတ်သီး အိုပ်ချုတ်ရေꩻစူဆꩻလ့ကိုနဝ်ꩻသွူ။ ထွိုင်ႏလꩻ အနေင်ႏ(၁၈)မꩻ အဝ်ႏဗိတိသျသီးစူဆꩻလ့ ကွဲးလꩻထိုꩻယင်း လွစ်တခြင်ရေꩻတဲင် ခြွဉ်းညီꩻပူꩻပေါင်ꩻပါယင်း မလေးသျားဆꩻလ့ကိုကအဝ်ႏဒါႏ မလာယာ(Malaya)၊ သာဗတ်(Sabah)၊ သာရာဝတ်(Sarawak)ဖုံႏသွူ။ ကွဲးတွော့ꩻ ထွိုင်ႏလꩻနီနေင်ႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏမလေးသျားဆꩻလ့ကို သေင်ကာပူလဲ့ ဖထန်ႏဖြယ်ခေါ်သမ်းယင်းတဲင် တွိုႏခရိစ်နေင်ႏ ၁၉၆၅ ဗာႏ လာဩဂုတ် ၉ နီꩻနဝ်ꩻ ထွာလွေꩻခန်း လွစ်တခြင်ဒါႏ ခမ်းနမ်းဗွေႏခမ်းတခမ်းနဝ်ꩻသွူ။ သေင်ကာပူနဝ်ꩻ အနေင်ႏနဝ်ꩻကို နွို့ပါလွေꩻသော့ပါယင်း ကမ္ဘာႏကုလသမဂ္ဂအစွိုꩻကိုသွူ။
တယ်ႏစွဉ်ႏကလꩻလွေꩻဒါႏ လွစ်တခြင်ရေꩻခိန်ႏကာႏ သေင်ကာပူ လိုꩻမုꩻအုံအဝ်ႏရေꩻ အဆင်းအရန်းနဝ်ꩻ တသွောင်းထင်ႏထိုလွဉ်စွဉ်ႏနဝ်ꩻသွူ။ အဝ်ႏခမ်းလင်သား နွို့လွဉ်ထေအနီꩻအရင်ꩻခွုမ်မာꩻ ထေအရင်ꩻ(ရင်းနှီးမြုပ်နှံ)မုꩻဖုံႏတောမ်ႏ အခေႏခံႏသွူ ဒတ်စီꩻပွာꩻရေꩻပညာႏသျင်ႏ အဲဗတ် ဝဉ်သီမီးယပ် (Albert Winsemius) ကတဲမ်းထွို့ꩻခါꩻဖေႏဒါႏ စီႏမံႏကိန်ꩻနဝ်ꩻတဲင် ခမ်းထီအစိုႏရလဲ့ ယီးနယ်ဖေႏအာႏပါ စက်မုထာꩻမာꩻ ပြောင်ꩻလုဲင်ႏမုꩻဖုံႏတဲင် ဖန်ဆင်ꩻ ထေခွုမ်မာꩻတယ်ႏဆို့ꩻနွောင်ꩻစွဉ်ႏ မေႏအီလက်ထရွန်းနစ် တခြိုꩻထာꩻမာꩻတန်ဖုံႏ၊ ရေနံဓာတုထာꩻမာꩻတန်ဖုံႏ၊ ကမ္ဘာႏတဖူꩻလွေꩻထာꩻမာꩻတန်ဖုံႏ၊ ရွဉ်တောင်ꩻ ဝန်ဆောင်မုထာꩻမာꩻဖုံႏ၊ ယိုꩻယာႏဖြေꩻစာကွန်ႏတောမ်ႏ ထေပသာကွန်ႏတောမ်ႏဒင်ႏသွင်ꩻနွို့ကွန်ႏ ထာꩻမာꩻတန်ဖုံႏ ကပါဒါႏ ခေတ်တသာ စီꩻပွာꩻရေꩻတဗာႏနဝ်ꩻသွူ။
သေင်ကာပူခမ်းယို ပေႏကဲꩻလဲဉ်းထဲင်းက ပအိုဝ်ႏနမ်းပဲင်ႏအိုပ်ချုတ်ခွင်ꩻလꩻဒေႏသ ဟံႏနယ်ႏနောဝ်ꩻသွူ။ သေင်ကာပူခမ်းအအဲဉ်ႏအလုဲင်းနောဝ်ꩻ အနားဆွာꩻဖဲ့ꩻ (အလျား)အောဝ်ႏ ၄၂-ကီလိုမီတာ (၂၅)မဲင်ႏ၊ အနာႏဒွေါင်ႏဖဲ့ꩻ (အနံ)အောဝ်ႏ ၂၃-ကီလိုမီတာ (၁၄)မဲင်ႏနောဝ်ꩻသွူ၊ တခမ်းလွုမ်း အအဲဉ်ႏအလုဲင်းနောဝ်ꩻ အနားဆွာꩻဖဲ့ꩻ(အလျား)အောဝ်ႏရန်ႏကွုန်ႏ ဗꩻလွေꩻလှည်းကူး၊ အောဝ်ႏသန်လျင် ဗꩻလွေꩻမှော်ဘီနောဝ်ꩻသွူ၊ သေင်ကာပူခမ်း ပင်ႏလယ်ႏဖင်ႏအဆွာꩻနဝ်ꩻ အောဝ်ႏ ၁၃၇၇-ကီလိုမီတာတဲင် စုစုခြွဉ်း တခမ်းလွုမ်း ဧရိယာႏအအဲဉ်ႏအလုဲင်းနောဝ်ꩻ အောဝ်ႏစတုရန်းကီလိုမီတာပေါင်ꩻ ၆၂၃-၆ (၂၀၇-စတုရန်းမဲင်ႏ)နောဝ်ꩻသွူ။ သေင်ကာပူခမ်းနောဝ်ꩻ သဘာဝအရွိးအခိုႏ ထာꩻမုဲင်ꩻမုဲင်ꩻထန်ႏတောဝ်း၊ မဉ်ႏဒေါ့ꩻဗာႏငေါဝ်းလို့လို့နောဝ်ꩻ ပေါႏလွိုတဲင်"လိုꩻ"နောဝ်ꩻ ထာꩻမုဲင်ꩻမုဲင်ꩻထန်ႏတဝ်း၊ သေင်ကာပူခမ်းယို "ဟံႏကိုဟံႏထန်ႏ"သယံဇာတ အရွီးအခိုႏယို အွဉ်ႏထွာစွဉ်ႏ"လိုꩻ"တွော့ꩻ အဟဝ်သွတ်ꩻ ဖေႏကထွာလွဉ် ကွန်ႏချော်ꩻနောဝ်ꩻ လိုꩻတွိုင်ꩻစွုမ်ႏဖြာꩻ ဖေႏနေးကဒါႏလိတ် ကထွာခေါင်းဆောင်တန် လီကွမ်ယုယို ဖေႏအာႏအွဉ်ႏသွဉ်မွေးစွဉ်ႏလိတ်၊ ယိုခါ အခေါဝ်ကွဉ်ႏနောဝ် အာသျ(၁၀)နဲင်ႏငံႏကိုနောဝ်ꩻ သေင်ကာပူခမ်းယို တိုꩻတက်ထင်ႏထိုလဲဉ်းဝင်ꩻသွူ။ နီပအိုဝ်ႏဒေႏသဟံႏနယ်ႏယိုနောဝ်ꩻ လုဲင်းလဲဉ်းထဲင်းက သေင်ကာပူခမ်းသွူတကာႏတောဝ်း ဟံႏယာႏလုပ်ꩻမာꩻသော့ꩻလဲ့ လွိုင်ႏ၊ သယံဇာတယိုလဲ့ ထန်ႏအာတဲင် နီပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻယို ဖေႏကတိုꩻတက်နုဲင်း သေင်ကာပူခမ်းနဝ်ꩻ အောဝ်ႏလိုႏသွဉ်မွေးမွေးပညာႏ၊ အောဝ်ႏလိုႏကျိုꩻစာꩻလုပ်ꩻမာꩻဖြေꩻစာကူꩻကားယံယံသွော့ စီꩻပွာꩻရေꩻဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။[၆]
သမဲင်ꩻ
မွဉ်းဖျင်ခမ်းထီတောမ်ႏအစိုႏရ
မွဉ်းဖျင်စဲ့ꩻရေꩻ
မွဉ်းဖျင်ရာႏသီႏဥတု
မွဉ်းဖျင်စီꩻပွာꩻရေꩻ
မွဉ်းဖျင်ပညာႏရေꩻ
မွဉ်းဖျင်ခြွိုင်ႏသန်ꩻရေꩻ
မွဉ်းဖျင်ယေန်ႏငဲးရေꩻ
မွဉ်းဖျင်အာႏကွိုꩻ
မွဉ်းဖျင်- ↑ Environment။
- ↑ Population and Population Structure။ Department of Statistics Singapore။
- ↑ ၃.၀ ၃.၁ ၃.၂ ၃.၃ World Economic Outlook Database, October 2019။ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ငွေကြေးရန်ပုံငွေအဖွဲ့။
- ↑ DISTRIBUTION OF FAMILY INCOME – GINI INDEX။ Central Intelligence Agency။ 30 November 2018 ကို ဒင်ႏထွူလဲဉ်း မူရင်းမော်ကွန်း။ 30 September 2021 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။
- ↑ Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene (PDF)။ ကုလသမဂ္ဂ ဖွံ့ဖြိုးမှု အစီအစဉ်။ 15 December 2020။ pp. 343–346။ ISBN 978-92-1-126442-5။ 16 December 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
- ↑ ခွန်ချွန်း-မုဲင်းကောင်၊ မောင်းမွူးခံꩻ အမုဲင်-၂၁၊ မဲ့ငါ-၉
အာႏကွိုꩻချက်အမာႏ: <ref> tags exist for a group named "မတ်ရောမ်", but no corresponding <references group="မတ်ရောမ်"/> tag was found