ကုလသမဂ္ဂ
ကုလသမဂ္ဂ (အိန်းကလေတ်: United Nations) ယူအဲဉ် (UN) ကရိုꩻနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ခမ်းစွုမ်ႏနုဲင်ငံတကာ တရာꩻဥပဒေႏဒို့ꩻတခြို့ရေꩻ၊ လိုမ်းဗိဉ်ႏရေꩻ၊ စီꩻပွာꩻထင်ႏထိုရေꩻ၊ အခမ်းခမ်းဆဲင်ႏရာꩻ လိုꩻအခွင်ꩻရေꩻတောမ်ႏ ငိမ်ꩻချမ်ꩻရေꩻဖုံႏတာႏ ကလွောင်ႏဗူႏခါꩻဒါႏ ခမ်းစွုမ်ႏနုဲင်ငံတကာ အစွိုꩻဗူႏ ဒျာႏသွူ။ အစွိုꩻနွို့ခမ်းထီခြွဉ်း အဝ်ႏ(၁၉၃)ခမ်းတဲင် အစွိုꩻဌာႏနချုတ်နဝ်ꩻ လွောင်ႏဗူႏခါꩻဒျာႏ ဝေင်ꩻနျူးယောက် အမေႏရိကန်ႏခမ်းထီ ကိုသွူ။ ယူအဲဉ်နဝ်ꩻ ကမ္ဘာႏလောင်း ထွာအတန်သွတ်ꩻ တောမ်ႏ သွီႏထီꩻရက်ပဲင်ꩻသွတ်ꩻ ခမ်းစွုမ်ႏနုဲင်ငံတကာ အစွိုꩻဒျာႏသွူ။[၂]
| |||||
.svg) | |||||
| ဌာႏနချုတ် | ၇၆၀ ကုလသမဂ္ဂပလာသာ, en:Manhattan, ဝေင်ꩻနျူးယောက် (ခမ်းစွုမ်ႏနုဲင်ငံတကာဟံႏနယ်ႏ) | ||||
| တရာꩻဝင်ႏဘာႏသာႏငဝ်းငွါဖုံႏ | |||||
| အစွိုꩻအမျိုꩻ | Intergovernmental organization | ||||
| အစွိုꩻနွို့ | အစွိုꩻနွို့ခမ်းထီ ၁၉၃ ခမ်း၊ အဝ်ႏထွာက ပွေားထွားအခေႏနေႏ ၂ ခမ်း | ||||
| အွဉ်ငါသားဖုံႏ | |||||
| en:António Guterres | |||||
| en:Amina J. Mohammed | |||||
| en:Csaba Kőrösi | |||||
| en:Collen Vixen Kelapile | |||||
| တယ်ႏထောင်ႏ | |||||
• တဲမ်းထွို့ꩻ ကုလသမဂ္ဂ လိတ်စာတမ်း စူမုဲင် | ၂၆ ဇွန် ၁၉၄၅ | ||||
• Charter entered into force | ၂၄ အောက်တိုဗာ ၁၉၄၅ | ||||
| လိုꩻဖြာꩻခြွဉ်း | |||||
• ၂၀၁၆ အရမ်ꩻ | 7,403,020,000 | ||||
ကုလသမဂ္ဂ(ယူအဲဉ်)အစွိုꩻနဝ်ꩻ တယ်ႏထောင်ႏလွေꩻဒျာႏ ဒုတိယ ကမ္ဘာႏစဲ့ꩻထွူခိင်ႏ ရေႏမိုးလွေꩻဒျာႏ ဖေႏကရဲးကမ်းနွောင်ꩻ အနာႏဂါတ် အသျုက်တရေင် ကမ္ဘာႏစဲ့ꩻပွယ်ꩻ ဖုံႏဒျာႏတဲင် ခံႏထူႏသွုပ်ထွာလွေꩻဒါႏ ခမ်းစွုမ်ႏအစွိုꩻတန်(League of Nations) သမဲင်ꩻအမွီႏ အစွိုꩻတန်ဒျာႏသွူ။[၃] ကုလသမဂ္ဂ (United Nations) ကရိုꩻဒါႏ အမိဉ်ꩻယိုနဝ်ꩻ ဝင်စတန်ချာတန် တောမ်ႏ ရုစဗဲ့ကာစင် သီး ထူႏသုင်ꩻအွဉ်စလွေꩻဒျာႏ ကုလသမဂ္ဂ လိတ်ကေႏညာႏ ၁၉၄၂ ဗာႏကိုသွူ။ ၁၉၄၅ ဗာႏ ဧပီလာ ၂၅ နီꩻ ဝေင်ꩻသန်ဖရန်သိစ်သကိုကို ကမာꩻလွေꩻဒါႏ ကုလသမဂ္ဂ ညီႏလာႏခံႏနဝ်ꩻ ခမ်းထီခြွဉ်း ထင်ႏလွဉ်အဝ်ႏ (၅၀)ခမ်းတဲင် အွဉ်ႏလꩻလွေꩻပါစွဉ်ႏ ကုလသမဂ္ဂ လိတ်ကေႏညာႏ (Carter of the United Nations ) မူကျမ်ꩻ အတီႏနဝ်ꩻသွူ။ ၁၉၄၅ ဗာႏ အောက်တိုဗာ ၂၄ နီꩻကို တောမ်ႏအမိဉ်ꩻ "ကုလသမဂ္ဂ" တွော့ꩻ တရာꩻဝင်ႏပေါ်ႏထန်ႏလွဉ်တဲင် ပိဉ်တိစ်၊ ခယ်ႏ၊ သိုဗီယဲတ်၊ ဗိတေင်(အိဉ်ကလန်)၊ အမေႏရိကန်ႏ ခမ်း(၅)ခမ်းနဝ်ꩻ ထွာလွဉ် အစွိုꩻနွို့ခမ်းအသေႏတဲင် ခမ်းအလင်(၄၆)ခမ်းဖုံႏလဲ့ နွို့ပါလွဉ်နဝ်ꩻသွူ။ အရီးသွတ်ꩻ ပထမလဲင်ႏ အစွိုးအဒဝ်ႏ ညီႏလာႏခံႏနဝ်ꩻ ရဲဉ်ꩻမာꩻလွေꩻခန်း ၁၉၄၆ ဗာႏ ဇန်နဝါရီလာ ဝေင်ꩻလန်ဒန်ကိုတဲင် အစွိုꩻနွို့ခမ်းထီ ထင်ႏလွဉ်အဝ်ႏ (၅၁)ခမ်းတဲင် မန်းခမ်းတာႏ တဲမ်းနွောင်ꩻပါစွဉ်ႏ အောင်သန်းအဲတ်တလီလိတ်ချုတ် ဂတိꩻလိတ်လုံး နဝ်ꩻသွူ။
အစွိုꩻနွို့ခမ်းထီဖုံႏ
မွဉ်းဖျင်ခရိစ်နေင်ႏ ၂၀၁၁ ဗာႏ လာဇွန်လုဲင် ၁၄ နီꩻကို အစွိုꩻနွို့ခမ်းထီ ၁၉၃ ခမ်းဗွေအနေႏ သူဒန်ခမ်းနဝ်ခမ်းထီ နွို့လွဉ် ကုလသမဂ္ဂအစွိုꩻကိုသွူ။[၄]
လွောင်ႏဗူႏပုင်ႏ
မွဉ်းဖျင်အစွိုးအဒဝ်ႏ ညီႏလာႏခံႏ
မွဉ်းဖျင်
- အစွိုးအဒဝ်ႏ ညီႏလာႏခံႏနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ကုလသမဂ္ဂ အဓိက ပွယ်ꩻအစီꩻအဝွေꩻဒျာႏတဲင် စွုမ်ႏနေင်ႏ အဝ်ႏမာꩻလွေꩻနဝ်ꩻမꩻ အစွိုꩻနွို့ခမ်းထီဖုံႏကားကအဝ်ႏ နမ်းခြောင်ꩻတင်ဖုံႏ အဝ်ႏထင်ႏလွနဝ်ꩻသွူ။
လိုမ်းဗိဉ်ႏရေꩻကောင်သီ
မွဉ်းဖျင်
ကုလသမဂ္ဂ လိုမ်းဗိဉ်ႏရေꩻကောင်သီနဝ်ꩻ အဝ်ႏခွုမ်မာꩻဖေႏ အစွိုꩻနွို့ခမ်းထီသီး ထိန်ꩻသိမ်ꩻ ငိမ်ꩻချမ်ꩻရေꩻတောမ်ႏ လိုမ်းဗိဉ်ႏရေꩻ ထာꩻမာꩻဖုံႏဒျာႏသွူ။ အစွိုꩻနွို့ခမ်းထီ (၁၅)ခမ်း၊ အစွိုꩻနွို့အသေႏ (၅)ခမ်း တောမ်ႏ ယာႏယီႏအစွိုꩻနွို့ခလဲ့ꩻနေး (၁၀)ခမ်းဖုံႏ အဝ်ႏပါသော့ꩻနဝ်ꩻသွူ။ အစွိုꩻနွို့ခမ်းထီ အသေႏဖုံႏနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ခယ်ႏ၊ ရသျား၊ ဗိတေင်၊ အမေႏရိကန်ႏ ခမ်းဖုံႏတဲင် ခမ်းယိုဖုံႏနဝ်ꩻ ထူႏသုင်ꩻ ဗီတိုအာႏဏာႏ အခွင်ꩻအဝ်ႏနဝ်ꩻသွူ။ အဝ်ႏကုဲင် အစွိုꩻနွို့ခမ်းထီအလင်ဖုံႏနဝ်ꩻ ဖေႏနေးမဲးထွူ လွိုက်ဒင်ႏခလဲ့ꩻနေးဝင်ꩻတဲင် သုင်ꩻဗီတိုအာႏဏာႏ အခွင်ꩻအဝ်ႏတဝ်းသွူ။
အစွိုးအဒဝ်ႏ အွဉ်အကိုရေꩻကယ်ႏချုတ်ရွုမ်ꩻ
မွဉ်းဖျင်
- အစွိုးအဒဝ်ႏ အွဉ်အကိုရေꩻကယ်ႏချုတ်ရွုမ်ꩻနဝ်ꩻ လွောင်ႏဗူႏခါꩻတောမ်ႏ ခမ်းစွုမ်ႏနုဲင်ငံတကာကို ဝွန်ႏထံꩻဖုံႏတဲင် အစွိုးအဒဝ်ႏ အွဉ်အကိုရေꩻကယ်ႏချုတ်နမ်း အဝ်ႏအုံတဲင်ရွုမ်ꩻနဝ်ꩻသွူ။ ရောမ်ဗူႏဖေႏ ကုလသမဂ္ဂ ပွယ်ꩻအုံကွံအစီꩻဝွေꩻတာႏ ကလိုႏအပ်ဒါႏ သတင်ꩻအချက်လျက်ဖုံႏသွူ။ အဝ်ႏခွုမ်မာꩻဖေႏပါ လိုမ်းဗိဉ်ႏရေꩻကောင်သီ တောမ်ႏ အစွိုးအဒဝ်ႏ ညီႏလာႏခံႏသီး ကဖေႏလင်ꩻဒါႏ ထာꩻမာꩻဖုံႏ နေနေသွူ။
ရွဉ်တောင်ႏတာႏ ဘဏ္ဍာႏရေꩻ
မွဉ်းဖျင်ကုလသမဂ္ဂရွဉ်ဘဏ္ဍာႏနဝ်ꩻ အုံနောင်ဒျာႏ အစွိုꩻနွို့ခမ်းထီဖုံႏ ပိုမ်ႏရော့ꩻ ကသော့ꩻဖေႏဒါႏ ရွဉ်တောင်ႏတာႏဖုံႏ အလောင်းသွူ။ ကျာꩻယို ကထူႏသုင်ꩻလွေꩻလဲဉ်း ရွဉ်တောင်ႏတာႏနဝ်ꩻ အရမ်ꩻအနေႏ အဝ်ႏအမေႏရိကန်ႏဒေါ်လာ (၄.၁၉) ဗီလီယံ ရပ်သွူ။ အဓိက ကထူႏသုင်ꩻဒါႏစရိပ်ဖုံႏနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ကုလသမဂ္ဂ ထာꩻမာꩻတန် ကထွာဒါႏ ထိန်ꩻသိမ်ꩻလွေꩻ လိုမ်းဗိဉ်ႏရေꩻတောမ်ႏ ငိမ်ꩻချမ်ꩻရေꩻ ထာꩻမာꩻဖုံႏသွူ။ ကထူႏသုင်ꩻလွေꩻ ၂၀၀၅-၂၀၀၆ ဘဏ္ဍာႏနေင်ႏ ထိန်ꩻသိမ်ꩻ ငိမ်ꩻချမ်ꩻရေꩻ ထာꩻမာꩻတန်ဖုံႏတာႏ အသုင်ꩻစရိပ်နဝ်ꩻ အဝ်ႏအမေႏရိကန်ႏဒေါ်လာ (၅) ဗီလီယံ ရပ်သွူ။
| အစွိုꩻနွို့ခမ်းထီဖုံႏ | သော့ꩻဆေ့ꩻအာ (% of UN budget) |
|---|---|
 အမေႏရိကန်ႏ
|
၂၂.၀၀၀
|
 ခယ်ႏ
|
၁၂.၀၀၅
|
 ဂျပန်
|
၈.၅၆၄
|
 ဂျာမနီ
|
၆.၀၉၀
|
 ယူကေ
|
၄.၅၆၇
|
 ပိဉ်တိစ်
|
၄.၄၂၇
|
 အီတလီ
|
၃.၃၀၇
|
 ဗရာသီး
|
၂.၉၄၈
|
 ကနေဒါ
|
၂.၇၃၄
|
 ရသျား
|
၂.၄၀၅
|
 ကိုးရီးယားခမ်းနဝ်
|
၂.၂၆၇
|
 ဩသတေးလျ
|
၂.၂၁၀
|
 သပေင်
|
၂.၁၄၆
|
 တူရကီ
|
၁.၃၇၁
|
 နယ်တာလန်
|
၁.၃၅၆
|
 မဲက်သီကို
|
၁.၂၉၂
|
 သော်ဒီအာရေးဗီးယား
|
၁.၁၇၂
|
 သွိသာလန်
|
၁.၁၅၁
|
 အာစိဉ်တီးနား
|
၀.၉၁၅
|
 သွီဒိဉ်
|
၀.၉၀၆
|
 အေင်ဒိယ
|
၀.၈၃၄
|
 ဗယ်စီယံ
|
၀.၈၂၁
|
 ပိုလန်
|
၀.၈၀၂
|
 အယ်စီးရီးယား
|
၀.၇၈၈
|
 နော်ဝေ
|
၀.၇၅၄
|
| အစွိုꩻနွို့ခမ်းထီ အလင်ဖုံႏ | ၁၂.၁၆၈
|
အစွိုးအဒဝ်ႏ အွဉ်အကိုရေꩻကယ်ႏချုတ်
မွဉ်းဖျင်ကုလသမဂ္ဂ အစွိုးအဒဝ်ႏ အွဉ်အကိုရေꩻကယ်ႏချုတ်နဝ်ꩻ ထွာအွဉ်ဟိုခွုမ်မာꩻဖေႏ ကုလသမဂ္ဂ အစွိုးအဒဝ်ႏညီႏလာႏခံႏ သားတဲင် အဝ်ႏထွာပါ ကုလသမဂ္ဂ အွဉ်ငါခေါင်းဆောင် တောမ်ႏ ဒေါ့ꩻခွင်ꩻလꩻသား ဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။ လွိုက်ဒင်ႏ အစွိုးအဒဝ်ႏ အွဉ်အကိုရေꩻကယ်ႏချုတ်နဝ်ꩻ မာꩻနေးမဲးစနိစ်တဲင် တောမ်ႏလိုမ်းဗိဉ်ႏရေꩻကောင်သီ ထောက်ခံႏအာႏတွော့ꩻ အစွိုးအဒဝ်ႏညီႏလာႏခံႏနဝ်ꩻ အွဉ်ႏဖေႏအတီႏ ဒင်ႏလွေꩻဖေႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ လိုမ်းဗိဉ်ႏရေꩻကောင်သီ အစွိုꩻနွို့ခမ်းထီဖုံႏ စွုမ်ႏခမ်းခမ်း ဖေႏမဲးခွင်ꩻ အဝ်ႏနဝ်ꩻသွူ။
အာႏကွိုꩻ
မွဉ်းဖျင်- ↑ Official Languages Archived 13 July 2021 at the Wayback Machine., www.un.org. Retrieved 31 December 2021.
- ↑ International Organization (in en) (23 December 2012)။ 16 November 2020 ကို ဒင်ႏထွူလဲဉ်း မူရင်းမော်ကွန်း။ 31 March 2023 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။
- ↑ 'The League is Dead. Long Live the United Nations.' (19 April 2021)။
- ↑ UN welcomes South Sudan as 193rd Member State။ United Nations (28 June 2006)။ 4 November 2011 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။
- ↑ A/Res/73/271 – e – A/Res/73/271။