မျန်မာခမ်းထီ
မျန်မာခမ်းထီ(မန်းခမ်း)ယို (မန်း: မြန်မာနိုင်ငံ) (အဲင်းကလေတ်: Myanmar၊ စိုးကရီးခါ အင်္ဂလိပ်ဖန်ဟဲ့ꩻ− Burma) တရာꩻဝင်ႏ မိဉ်ꩻအနေႏနဝ်ꩻ ခမ်းခြွဉ်းဗူႏ ခမ်းနမ်းဗွေႏမျန်မာခမ်းထီ (Republic and the Union Of Myanmar) ယိုနဝ်ꩻ အဝ်ႏဒျာႏ အာသျ ခဝ်ကွဉ်ႏနောဝ်ကို ဧရိယာႏအနေႏ ထွာဒုတိယအလုဲင်းသွတ်ꩻ ခမ်းတခမ်းဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။[၈] ၁၉၄၈ ဗာႏ အင်္ဂလိပ်လာ ဇန်နဝါရီ (၄)နီꩻယို အဝ်ႏဂရိတ်ဗြိတိန်ခမ်း အိုပ်ချုတ်ရေꩻ လွစ်ထန်ႏချာတွမ်ႏ (အင်္ဂလိပ်နေး− Burma နဝ်ꩻမꩻ ) "ခမ်းပေါင်ꩻစွုမ်ႏ ခမ်းနမ်းဗွေႏမျန်မာခမ်း" ယို လꩻလွေꩻ လွောစ်နမ်းစူꩻသꩻရေꩻ(လွတ်လပ်ရေး)နဝ်ꩻသွူ။ ဆုဲင်ꩻခါလဲင်ႏ ၁၉၇၄ ဗာႏ လာဇန်နဝါရီ (၄)နီꩻယို ထွာယင်း ခမ်းပေါင်ꩻစွုမ်ႏ ဆိုရှယ်လစ်သမ္မတမန်းခမ်း၊ ၁၉၈၈ ဗာႏ လာစက်တင်ဘာ (၂၃)နီꩻယို ထွာချာယင်း ခမ်းပေါင်ꩻစွုမ်ႏ ခမ်းနမ်းဗွေႏမန်းခမ်း အနေႏနဝ်ꩻသွူ၊ အခါႏလဲႏကို ၁၉၈၉ ဗာႏ လာဇွန် (၁၈) နီꩻ ယိုတဲ့ ခမ်းပေါင်ꩻစွုမ်ႏမန်းခမ်း အနေႏ အမဉ်ꩻဖုံႏယို ပြောင်ꩻလုဲင်ႏလွဉ်ဗာႏဖို နုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ တလိုႏတဝ်း စဲ့ꩻအာႏဏာႏသျင်ႏစနိတ်အစိုႏရသားဖုံႏယို ဟဲ့ꩻလီꩻလီꩻဒျာႏ ဗားမား (Burma) နုဲင်းနဝ်သွူ။ ၂၀၀၈ လွောင်ႏဗူႏပုံႏဥပဒေႏအလꩻ တယ်ႏစ ၂၀၁၀ ဗာႏ လာဧပီ (၁)နီယို ဟဲ့ꩻလွေꩻဗွော့ꩻ ခမ်းပေါင်ꩻစွုမ်ႏ ခမ်းနမ်းဗွေႏမျန်မာခမ်းထီ နုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ ခမ်းထီတန်အလံႏတောႏယိုလဲ့ ကရီးစိုးခါ ခမ်းထီငိမ်ꩻခွꩻသာႏယာႏရေꩻတွမ်ႏလွိုင်ႏကွုန်ꩻထင်ႏထိုꩻရေꩻကောင်စီအစိုႏရစိုး ကပြဌာန်းခါꩻဒါႏ၂၀၀၈ လွောင်ႏဗူႏပုံႏ ဥပဒေႏ(ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ ၂၀၀၈) အလꩻ ထူႏသုင်ꩻပြောင်ꩻလွေꩻ ကအွဉ်ႏထွော့သေꩻခါꩻဒါႏ ၂၀၀၈ ဥပဒေႏကို အလံႏအတွိုင်ꩻနဝ်ꩻသွူ။[၉]
| ခမ်းခြွဉ်းဗူႏ ခမ်းနမ်းဗွေႏမျန်မာခမ်းထီ Republic and the Union of Myanmar (ပြည်ထောင်စု သမ္မတမြန်မာနိုင်ငံတော်) | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
ခမ်းထီငဝ်းသꩻချင်ꩻ:
| |||||
.svg) _ASEAN.svg) | |||||
_-_MMR_-_UNOCHA.svg) | |||||
| ဝေင်ꩻတန် | ဝေင်ꩻနေပီတောႏ 19°45′N 96°6′E / 19.750°N 96.100°E | ||||
| အတန်သွတ်ꩻဝေင်ꩻ | ဝေင်ꩻရန်ႏတကုင်ႏ | ||||
| ရွုမ်ꩻသွုံꩻ ဘာႏသာႏငဝ်းငွါဖုံႏ | မန်း | ||||
| အွဉ်ႏရေꩻ ဒေႏသခံႏဘာႏသာႏငဝ်းငွါဖုံႏ | |||||
| လိတ်အတဲမ်းအဖြုဲင်ꩻစနိစ် | မန်းအက္ခရာႏ | ||||
| လိုꩻခွိုꩻ ([၁]) | |||||
| ကိုꩻကွဲႏ | ထေရဝါဒ၊ ဗုဒ္ဓဘာႏသာႏ ၈၇.၉% ခရစ်ယာန်ႏ ၆.၂% အိစ်သာလာမ် ၄.၃% အလင် ၁.၆%[၂] | ||||
| Demonym | Burmese / Myanma[၃] | ||||
| အစိုႏရ | စဲ့ꩻတပ်အစွိုꩻအဗူႏစနိစ်အစိုႏရ၊ တောမ်ႏ စွိုးခွိုꩻလွောင်ႏဗူႏရေꩻအစိုႏရ | ||||
| မင်းအောင်လုဲင် | |||||
| ဦးမြင့်ဆွေ (ယာႏယီႏ) | |||||
| ဦးမြင့်ဆွေ | |||||
| အဝ်ႏခြေင် | |||||
| ထေဥပဒေႏလွတ်တောႏ | ခမ်းခြွဉ်းဗူႏလွတ်တောႏ | ||||
| စွိုးခွိုꩻလွတ်တောႏ | |||||
| ခမ်းသားလွတ်တောႏ | |||||
| တယ်ႏဆို့ꩻ | |||||
| ဗီသီ ၁၈၀ ရပ် | |||||
• ပဂံႏခေတ် | ၂၃ ဒီသိဉ်ဗာ ၈၄၉ | ||||
| ၁၆ အောက်တိုဗာ ၁၅၁၀ | |||||
| ၂၉ ဖေဖော်ဝါရီ ၁၇၅၂ | |||||
| ၁ ဇန်နဝါရီ ၁၈၈၆ | |||||
| ၄ ဇန်နဝါရီ ၁၉၄၈ | |||||
| ၂ မတ် ၁၉၆၂ | |||||
| ၁၈ ဇွန် ၁၉၈၉ | |||||
• တယ်ႏထောင်ႏချာယင်း ခမ်းနမ်းဗွေႏစနိစ် | ၃၀ မတ် ၂၀၁၁ | ||||
| ၁ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁ | |||||
| ဧရိယာႏ | |||||
• ခြွဉ်း | ၆၇၆,၅၇၈ km2 (၂၆၁,၂၂၈ sq mi) (အရန်း: ၃၉) | ||||
• ထီနမ်း (%) | ၃.၀၆ | ||||
| လိုꩻဖြာꩻခြွဉ်း | |||||
• ၂၀၁၇ မွူးကွို့ꩻနာꩻစာႏရင်ꩻ | ၅၃,၅၈၂,၈၅၅ (၂၀၁၇)[၄] (အရန်း - ၂၅) | ||||
•
တချ | ၇၆/km2 (၁၉၆.၈/sq mi) (အရန်း - ၁၂၅) | ||||
| GDP (PPP) | ၂၀၁၉ အရမ်ꩻ | ||||
• ခြွဉ်း | $၃၅၅ ဗီလီယံ[၅] (အရန်း - ၅၁) | ||||
• Per capita | $၆,၇၀၇[၅] (အရန်း - ၁၂၈) | ||||
| GDP (nominal) | ၂၀၁၉ အရမ်ꩻ | ||||
• ခြွဉ်း | $၆၆ ဗီလီယံ[၅] (အရန်း - ၇၂) | ||||
• Per capita | $၁,၂၄၅[၅] (အရန်း - ၁၅၅) | ||||
| Gini (၂၀၁၅) | ၃၈.၁[၆] ထာႏဝ | ||||
| HDI (၂၀၁၈) |  ၀.၅၈၄[၇]ထာႏဝ · ၁၄၅ | ||||
| ရွဉ်ဗီႏ | ရွဉ်မန်းဗီႏ(ကျပ်) (K) (MMK) | ||||
| အခိင်ႏအွိုင်ꩻ | မျန်မာအခိန်ႏအွိုင်ꩻ (UTC+06:30) | ||||
| ဝါးကာꩻစနိစ် | ဝါးအဖဲ့ꩻထွေ | ||||
| ဖိုန်းကိုဒ်အမုဲင် | +95 | ||||
| ISO 3166 ကိုဒ် | MM | ||||
| Internet TLD | mm | ||||
မျန်မာခမ်းထီ ဖဲ့ꩻကွဉ်ႏနဝ်ꩻ လာအို၊ ဖဲ့ꩻကွဉ်ႏထင်ꩻနဝ်ꩻ ခယ်ႏခမ်း၊ ဖဲ့ꩻကွဉ်ႏနဝ်နဝ်ꩻ ထုဲင်ꩻခမ်း၊ ဖဲ့ꩻတွို့ꩻနဝ်ꩻ ဗန်းကလားဒေတ်ခမ်း၊ ဖဲ့ꩻတွို့ꩻထင်ꩻနဝ်ꩻ အေင်ဒိယခမ်း၊ ဖဲ့ꩻထင်ꩻနဝ်ꩻ ခယ်ႏခမ်း၊ ဖဲ့ꩻနဝ်နဝ်ꩻ အန်ဒမန်ပင်ႏလယ်ႏ(ကပ္ပလီပင်ႏလယ်ႏ)၊ ဖဲ့ꩻတွို့ꩻနဝ်နဝ်ꩻ ဗဉ်းကလားပင်ႏလယ်ႏအော်ႏဖုံႏ အဝ်ႏခူရောင်ꩻနဝ်ꩻသွူ။ မျန်မာခမ်းထီ ခမ်းကူသီး သိုမ်ပွန်းတပွန်းကထွာဒါႏ အဒွေါင်ႏအဆွာꩻ ၁၁၉၉ မဲင်ႏ (၁၉၃၀ ကီလိုမီတာ)နဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ပင်ႏလယ်ႏသောင်ကွန်ႏ ကမ်းရိုးတန်းနဝ်ꩻသွူ။ မျန်မာခမ်းထီ ဟံႏနယ်ႏဧရိယာႏ အအဲဉ်ႏအလုဲင်းနဝ်ꩻ အဝ်ႏစတုရန်းမဲင်ႏပေါင်ꩻ ၂၆၁,၂၂၈ စတုရန်းမဲင်ႏ (၆၇၆,၅၇၈ စတုရန်းကီလိုမီတာ)တဲင် အာသျခဝ်ကွဉ်ႏနဝ်ဒေႏသကိုနဝ်ꩻ ထွာစွဉ်ႏ ဒုတိယဟံႏနယ်ႏအတန်လုဲင်းသွတ်ꩻ ခမ်းတခမ်းနဝ်ꩻသွူ။ ကမ္ဘာႏလောင်း ဟံႏနယ်ႏဧရိယာႏအရန်းနဝ်ꩻ အဝ်ႏအမုဲင်(၄၀)ကိုနဝ်ꩻသွူ။
ခမ်းခြွဉ်းဗူႏ မျန်မာခမ်းထီကို လိုꩻဖြာꩻခြွဉ်းနဝ်ꩻ ၂၀၁၇ ဗာႏ စာႏရင်ꩻအလꩻ လိုꩻအဝ်ႏ ၅၃,၅၈၂,၈၅၅ ဖြာꩻ (၅၄ သန်း)ရပ်သွူ။ ခမ်းခြွဉ်းဗူႏကိုနဝ်ꩻ အစိုႏရစာႏရင်ꩻအလꩻ ခမ်းရင်ꩻသားလိုꩻမျိုꩻပေါင်ꩻစွုမ်ႏ (၁၃၅)မျိုꩻရပ် အဝ်ႏအုံသော့ꩻတဲင် နဝ်ꩻအကို လိုꩻမျိုꩻပေါင်းတန် ခမ်းနယ်ႏမဉ်ꩻကအဝ်ႏဒါႏ လိုꩻမျိုꩻဖုံႏနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ မန်း၊ ဖြဝ်ꩻ၊ စောက်ꩻ၊ ရခဲင်ႏ၊ မဲင်ꩻ၊ ချင်ꩻ၊ ခင်၊ စောက်ꩻတနျာႏ(ကယား) ဖုံႏဒျာႏသွူ။ ပအိုဝ်ႏနဝ်ꩻ ဘာႏသာႏငဝ်းငွါအလꩻ သော့ꩻညီꩻဒျာႏ စောက်ꩻခွိုꩻလဲ့ လိုꩻဖြာꩻနဝ်ꩻ စာႏရင်ꩻအလꩻ အဝ်ႏ(၁)သန်းလွိုတဲင် အာကယ်ꩻထဲင်းက ချင်ꩻ၊ ခင်၊ ကယား ဖုံႏသွူ။[၁၀]
တွိုင်ꩻဒေႏသတန်တွမ်ႏခမ်းနယ်ႏဖုံႏ
မွဉ်းဖျင်[[:မျန်မာခမ်းထီအိုပ်ချုတ်ရေꩻဆဲင်ႏရာꩻဟံႏနယ်ႏ|အကျောင်ꩻခရာႏအာ]]
မျန်မာခမ်းထီ ယို ခြွဉ်ႏဗူႏတယ်ႏထောင်ႏလွေꩻတွမ်း ခမ်းနယ်ႏ(၇)ဗာႏ တွမ်ႏ တွိုင်ꩻဒေႏသတန် (၇)ဗာႏ နဝ်ꩻသွူ။[၁၁]တွိုင်ꩻဒေႏသတန်ဖုံႏယို မန်း ဖုံႏအုံအာငါႏဒေႏသဒျာႏတဲင် ခမ်းနယ်ႏဖုံႏယို ထွာခမ်းရင်ꩻသားလိုꩻခွိုꩻဖုံႏ အုံအာနဝ်ꩻသွူ။ အိုပ်ချုတ်ရေꩻအလꩻ ဖြယ်လွေꩻတွမ်ႏ ဝေင်ꩻနယ်ႏ၊ ရပ်ကွက် တွမ်ႏ အွိုင်ႏ၊ ဒုံ နဝ်ꩻသွူ။ အဓိကဝေင်ꩻတန်ဖုံႏ ယို ဖြဲလွေꩻယင်း ခရဲင်ႏတွမ်ႏ ဝေင်ꩻနယ်ႏဖုံႏ ဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။
- တွိုင်ꩻဒေႏသတန်ဖုံႏနဝ်ꩻ
- ခမ်းနယ်ႏဖုံႏနဝ်ꩻ
တွိုင်ꩻဒေႏသတန်၊ ခမ်းနယ်ႏ၊ ခရဲင်ႏ၊ဝေင်ꩻနယ်ႏ စတဲင် ဖန်းဖြဲခါပွုံႏ
မွဉ်းဖျင်| စဲဉ်ႏ | တွိုင်ꩻဒေႏသတန်၊ ခမ်းနယ်ႏ | ခရဲင်ႏ | ဝေင်ꩻနယ်ႏ | ဝေင်ꩻ | ရပ်ကွက် | အွိုင်ႏ | ဒုံ |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ၁ | ခင်ခမ်းနယ်ႏ | ၄ | ၁၈ | ၉ | ၁၄၃ | ၅၉၇ | ၂၅၈၃ |
| ၂ | စောက်ꩻတနျာႏခမ်းနယ်ႏ | ၂ | ၇ | ၁ | ၃၁ | ၇၉ | ၆၂၀ |
| ၃ | စောက်ꩻခမ်းနယ်ႏ | ၄ | ၇ | ၆ | ၇၄ | ၃၇၄ | ၂၁၆၁ |
| ၄ | ချင်ꩻခမ်းနယ်ႏ | ၃ | ၉ | ၄ | ၃၇ | ၄၇၁ | ၁၃၅၂ |
| ၅ | မဲင်ꩻခမ်းနယ်ႏ | ၂ | ၁၀ | ၂ | ၈၀ | ၃၈၃ | ၁၂၀၀ |
| ၆ | ရခဲင်ႏခမ်းနယ်ႏ | ၄ | ၁၇ | ၃ | ၁၃၃ | ၁၀၄၀ | ၃၈၆၀ |
| ၇ | ဖြဝ်ꩻခမ်းနယ်ႏ | ၁၃ | ၅၅ | ၂၀ | ၄၃၂ | ၁၆၂၉ | ၁၅၃၈၇ |
| ၈ | ပဂိုꩻတွိုင်ꩻဒေႏသတန် | ၄ | ၂၈ | - | ၂၅၄ | ၁၄၂၃ | ၆၄၅၂ |
| ၉ | စစ်ကိုင်းတွိုင်ꩻဒေႏသတန် | ၈ | ၃၇ | ၃ | ၁၈၇ | ၁၇၆၈ | ၆၀၈၇ |
| ၁၀ | တနင်္သာရီတွိုင်ꩻဒေႏသတန် | ၃ | ၁၀ | ၆ | ၈၃ | ၂၆၄ | ၁၂၃၀ |
| ၁၁ | မကွေးတွိုင်ꩻဒေႏသတန် | ၅ | ၂၅ | ၁ | ၁၆၃ | ၁၅၄၁ | ၄၇၇၁ |
| ၁၂ | မန္တလေꩻတွိုင်ꩻဒေႏသတန် | ၈ | ၃၆ | ၂ | ၂၉၇ | ၁၅၉၇ | ၅၄၂၄ |
| ၁၃ | ရန်ႏတကွုန်ႏတွိုင်ꩻဒေႏသတန် | ၄ | ၄၅ | ၁ | ၇၄၂ | ၆၂၀ | ၂၀၈၉ |
| ၁၄ | ဧရာႏဝတီႏတွိုင်ꩻဒေႏသတန် | ၆ | ၂၆ | ၇ | ၂၃၅ | ၁၉၁၂ | ၁၁၇၀၁ |
| ခြွဉ်း | ၁၇ | ၃၃၀ | ၆၄ | ၂၈၉၁ | ၁၃၆၉၈ | ၆၄၉၁၇ |
အာႏကွိုꩻ
မွဉ်းဖျင်- ↑ အာႏကွိုꩻချက်အမာႏ: Invalid
<ref>tag; no text was provided for refs namedWorld Factbook - ↑ The 2014 Myanmar Population and Housing Census- The Union Report: Religion။ Department of Population Ministry of Labour, Immigration and Population MYANMAR။ 29 March 2018 ကို ဒင်ႏထွူလဲဉ်း မူရင်းမော်ကွန်း။ 22 March 2020 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။
- ↑ ACT Health Community Profile, pg. 1။ Multicultural Health Policy Unit။ 11 April 2015 ကို ဒင်ႏထွူလဲဉ်း မူရင်းမော်ကွန်း။ 22 March 2020 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။
- ↑ Myanmar Population (2018) – Worldometers။
- ↑ ၅.၀ ၅.၁ ၅.၂ ၅.၃ World Economic Outlook Database, October 2019။ nternational Monetary Fund။
- ↑ GINI index (World Bank estimate)။ World Bank။
- ↑ Human Development Report 2019။ United Nations Development Programme (2019)။ 9 December 2019 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။
- ↑ Political and Cultural Geography of Southeast Asia။ 2022-03-07 ကို ဒင်ႏထွူလဲဉ်း မူရင်းမော်ကွန်း။ 2022-03-07 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။
- ↑ အလံတော်သစ် လွှင့်တင်တဲ့ အခမ်းအနားတွေလုပ် (ဘီဘီစီ)
- ↑ Gordon၊ Raymond G., Jr. (2005)။ Languages of Myanmar။ SIL International။ 2006-07-14 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။
- ↑ Administrative divisions။ The World Factbook။ Central Intelligence Agency (2006-06-29)။ 11 September 2007 ကို ဒင်ႏထွူလဲဉ်း မူရင်းမော်ကွန်း။ 2006-07-09 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။
- ↑ Bi Weekly Eleven Journal Vol3 No 43